tio. 19736
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 12 Juli.
Derde Blad. Anno 1924.
Rusland na den dood van Lenin.
BRIEVEN UIT BERLIJN.
OU BU1TENL. WEEKOVERZICHT.
Om het Amerikaansche presi
dentschap de Londensche
conferentie verzekerd het
resnltaat daarvan niet.
Met zeldzame laaiheid is le New-York ter
Democratische Conventie gevochten om de
candidatuur voor het Amerikaansche pre
sidentschap, met een taaiheid zelfs, die ds
democratische partij wellicht eenige schaae
kan toevoegen. Men heeft het lot het nog
nimmer benoodigd geial van 103 stemmin
gen gebracht. Tooa pas was het doel der
conventie bereikt, En gekozen is inderdaad
een „dark horse", Noch Mc Adoo, noch
Smith vermochten een meerderheid te ver
krijgen, daar het tusschen hen een strijd
iwas op leven en dood, zoodat geen enkele
stem van den een op den ander overging.
De „gelukkige" is Davis, die zich als gezant
ie Londen en ook in andere functies in
Europeesche toestanden geheel heeft kun
nen inwerken. Een strik't eerlijk en door
niets bezwaard politicus maar een nog
pnbeschreven blad papier. Niet nat, niet
droog, niet dit, niet dat, geen pro-Europeaan,
geen anti-Europeaan. M. a. w. een zeer ge
schikt candidaat, die nergens op een al ie
grooten tegenstand behoeft te rekenen in
eigen partij, gelijk zoowel Mc Adoo als
Smith ieder te overwinnen zouden hebben
gehad. Met Coolidge als republikeinsch can
didaat zal Davis nu om het presidentschap
vechten met daarnevens nog als outsider
de senator La Folclte, candidaat gesteld door
'de z.g. progressistische partij en gesteund
door de arbeiderspartij. Kans heeft deze out
sider niet, hoogstens belet hij Coolidge en
Davis een meerderheid le verwerven, zoodat
voor het eerst in de Amerikaansche repu
bliek het Congres een president zou moeten
aanwijzen
Voor Europa is het le wenschen, dat de
straks gekozene een pro-Europeaansche po
litiek zal gaan voeren, meer dan totdusver
sinds Wilson's tragischen val. Het laat zich
jtoch aanzien, dat Europa meer dan ooit een
ingrijpen van Uncle Sam van noode zal
hebben bij de regeling van liet schadever-
goedingsvraagstuk volgens het rapport Da
wes, zooals volgende week Woensdag ter
Londensche conferentie definitief aan de
orde zal komen.
Deze conferentie schijnt thans toch ver
zekerd. De hoeveelste het is na de „vredes"-
conferentie van Versailles? We weten het
niet, we zijn de tel kwijt geraakt. Mocht het
eens de conferentie zijn, die het verlossende
woord uil de huidige vredesmisère sprak.
Helaas zijn we daarop nog niet erg gerust,
daar zeer veel van het eerst zoo gunstige
aspect verloren is gegaan dank zij den aan
val van het I'oincareisme op Herriot, ook al
mag men aannemen, dat deze aanval heeft
gefaald.
Poinear<5 heelt, zooals hij Briand ter con
ferentie van Cannes deed sneuvelen, Herriot
in het zand willen doen bijten nog voor den
aanvang der Londensche conferentie. Veel
heeft hel niet gescheeld, of Herriot was "ge
vallen. zij het ook goed beschouwd, om
niets Tn polilicis juist veelal hel gevaarlijk
ste! Uit dit oogpunt Lekeken, was het punt
van aanval door Poincaré c.s. niet slecht ge
kozen. Maar niet gerekend is op het paar
denmiddel, door Herriot toegepast tot af
weer: het doen overkomen ven dien Engel
sche premier, hals over kop, bronchitis ten
spijt. Zonder deze remedie.
Poincaré is aangevallen via de binnen-
landsche politiek op de buitenlandse he,
daardoor direct verwarring stichtende onder
•HerrioPs niet vast aaneengesloten meerder
heid. De stormloop wtrd tenslotte gecentra
liseerd op het feit, dat aan de uitnoodiging,
door Engeland tol de geallieerden gericht
inzake de Londensche conferentie, een me
morandum was bijgevoegd, dat z.g. niet
klopte met heigeen van het onderhoud van
Herriot en Mc Donald op Checfuers was be
kend gemaakt. Dat memorandum had
Frankrijk niet ontvangen waar liet ook
geen uitnoodiging ontving als geheel op de
hoogte geacht mogende worden. Of dit tac
tisch was van Engelsche zijde is een twee
de, maar bepaald een fout is liet toch niet.
Parijs vernam nu hetzij via Brussel, hetzij
via Rome vermoedelijk het eerste zij
delings van dit memorandum en vermoede
lijk door toedoen van Poincaré toegedane
regeeringsamblenaren men ziet, hoe een
regeering in naaste omgeving vijanden
heeft! kwam de inlioud in de oppositie
pers, die, naar mag worden anngenomen
moedwillig, vergat le doen uitkomen, hoe
dit memorandum, al was het dan ook in
cenige opzichten in strijd rr.ct Ilerriot's in
zichten, goed deed uilkoflven, dat liet alleen
Engèland's meening weerg-tf en niemand tol
iets bond, slcchls was een verdediging van
Engeiand's opinie. Her-'.ol mocht direct ver
klaren en door een nota te Londen doen
uitkomen zelfs, dat Fraakrijk door niets ge
bonden was en van Engelsche zijde mocht
dii ©ogenblikkelijk worden beaamd, de ach
terdocht was voldoende gewekt, Herriot
wankelde. Stel je voor, het rapport Dawes te
stellen builen liet vredesverdrag van Ver
sailles de Commissie van Herstel uit te scha
kelen inzake het vaststelien van moedwillig
in gebreke blijven van Duitschland.
Al was feitelijk alles onwaarachtig, het
doel scheen bereikt. In den Senaat zou Poin
caré het vonnis zelf voltrekken Toen
ontbood Herriot, gelijk gezégd, Mc Donald
en dank zij c^iens soepelheid en behendig
heid is Poincaré's aanval vermoedelijk afge
weerd en aldus hem een kostbaar wapen uit
de hand geslagen. De afloop van liet debat
in den Senaat is n.l. nog niet bekend, maar
wc nemen aan, dat Herriot heeft gezegevierd
op Poincaré's onverzoenlijk streven.
Donald's soepelheid bestond o. i. daar
m, aal h:j eenige concessies deed, die ons
praclisch meer sclii,u dan wezen toeliiken,
vooral gelet op de nadere toelichting van
den Lngclschon premier in hel Lagerhuis.
Eveawei voldoende, om HerrioPs vage poli
tieke lijf te redden voorloopig.
Be Londensche conferentie gaat dan door,
maar daar zullen de moeilijkheden eerst
recht beginnen. Want in werkelijkheid lig-
fen er nog heele afgronden tusschen Enge
lend en Frankrijk, zelf9 tusschen het Enge
land van Mc Donald en het Frankrijk van
Herriot. Is b.v. hot plan van een Kanaal
tunnel niet opnieuw opgeborgen, omdat de
Engelsche autoriteiten voor de verdediging
daarvan gevaren duchten? Van de zijde van
een bevriend landl
Neen, te Londen 'beginnen de moeilijkhe
den eerst goed. En veel zal afhangen, of
Amerika al dan niet geneigd is, zich recht
streeks met de Europeesche aangelegenhe
den te bemoeien. Ook buiten de finantieele
kwesties, die niet vergeten mogen worden
bij slagen moet immers aan Duitschland ge
leend worden om. En daaromtrent is er
helaas ook geen zekerheid.
Evenmin als ten aanzien van de Duitsche
houding, die door de concessies van Mc Do
nald te Parijs o. i. onnoodig is opgeschrikt,
't Is al gevaar, waar men blikt.
(Van een bijzondcren medewerker, die
gedurende 3 maanden een studiereis
door Rusland maakte).
(Nadruk verboden).
L
De heerschende klasse van Rusland:
communistische orde.
„Het is beter, dat 10 arbeiders
zich niet leden van de partij noe
men, dan dat één praatjesmaker
heb reoht en de mogelijkheid zou
hebben, lid van de partij te zijn.
Wij moeten trachten, den stand en
de bebeekenis van een lid der partij
booger en hooger op te heffen."
LENINV*
„Rusland zal noodt den gulden
middenweg gaan."
HERZEN.
Wanneer op het oogenblik iemand met
West-Europecsolie beschaving zich van de
toestanden in Rusland een denkbeeld
wenscht te vormen, dan is daartoe eerste
voorwaarde, dat hij de voorbeelden en den
gedachtengaDg, waaraan hij gewend is,
geheel en al terzijde stelt, dat hij tegen
over hetgeen zich thans in Rusland af
speelt staat als tegenover een verschijnsel,
dat met zijn eigen maat gemeten most
worden, dat als verschijnsel sui generis bo-
schouwd moet worden doet hij dit niet,
dan blijft voor* hem Rusland wat het eeuwen
is geweest; eeu wonder en een raadsel.
De communistische partij I zoo heet
op het oogenblik algemeen in dc geheel©
wereld en zoo noemt zich ook de organisa
tie, die een rcuzenrijk van 100 millioen
menschen, bewoond door de meest ver
schillende nationaliteiten, onder haar heer
schappij heeft doen buigen. De West-Euro
peaan denkt onwillekeurig, wanneer »>5j
deu naam communistische partij boort noe
men, aan een samenstel van economische
en politieke krachten, hij denkt aan den
vorm van dc politieke partij van West-
Europeeschen oorsprong. En toch schuilt
in deze veronderstelling de kern van het
verkeerd begrijpen van bet maksel, dat
zich thans communistische partij noemt
want, het is geheel iets anders dan een
partij in dc gewone beteekenis van het
woord, veeleer is zij een mcnsohclijke or
ganisatievorm, dio met veel meer recht
met den naam „orde" zou kunnen worden
aangeduid. De partij in West-Euvopeescfte
beteekenis tooh is de meer of minder hechte
samenwerking van personen ter bescher
ming van hun, voornamelijk politieks be
langen bij de verkiezingen voor het parle
ment; de communistische orde daarente
gen is een clubje van zeer henht georgani
seerde personen, die hun gebeele leven en
hun geheelc wezen aan een idee de we
reldrevolutie hebben gewijd.
Wie dit fundamenteelc verschil tusschen
het West-Europeesche bcgTip, partij cn
den vorm, waarin de communistische orde
zich aan ons voordoet, niet als uitgangs
punt aanneemt bij de beoordeeling van de
toestanden, die thans in de -Unie van
sovjetrepublieken beersohen, kan en zaï
de laatste deur, die leidt tot het begrijpen
van deze verschijnselen, niet openen.
Wij noemden de communistische partij
een orde. Zij is het inderdaad. Alleen reeds
omdat zij aanspraak maakt op heb postu
laat van de absolute exclusiviteit. „Gij
zult geen andere Goden hebben, dan mij",
dit oudste gebod wordt op het oogen
blik door dc communistische partij be
schouwd als een van liaar voornaamste
eischen en als fundament van haar be
staan. De heerschappij van de communis
tische partij sluit ipso jure de vergelijking
met andere partijen, die naar de politieke
macht streven, uit. Want zij bctcekenl in
den grond van de zaak niet de vertegen
woordiging van politieke of van zuiver eco
nomische belangen, maar zij is hot instru
ment tot voltrekking van den communisti-
sohen staatsvorm, van ds. communistische
huishouding, die te beschouwen is als het
uitvloeisel van een va&l-omlijnde wereld
beschouwing.
Deze wereldbeschouwing, men kan bijna'
zeggen van een zeker religieus karakter,
drukt haar stempel op do communistische
orde. Zooals de oude ridderorden van haar
loden het afleggen van drie plechtige ge
loften verlangden, zoo- luidt thans para
graaf 1 van het statuut van de communis
tische partij„Als lid van de partij wordt
beschouwd ieder, die bet programma van
de partij onderschrijft, in een van dc par
tijorganisaties werkt, de besluiten (bevelen)
van dc partij opvolgt en zijn contributie
betaalt." In dezen nuchtercn vorm zijn de
beide principieele eischcn voor hot lidmaat-
schép van de communistische orde gevat:
werken voor de partij en onderwerping aan
de partij. En het ligt voor de hand, dat de
exclusiviteit zich niet alleen naar buiten
doet gelden, maar ook naar binnen ten op-
opzichte van de loden consequent wordt
doorgevoerd. Ieder lid van de communis
tische partij moet thans zijn werkkracht
en zijn leven ter beschikking van de partij
stellen. Op bet bevel van de partij moet
thans zijn werkkracht cn zijn leven ter
beschikking van de partij stellen. Op het
bevel van dc partij moet ieder bereid zijn,
vandaag in Wladiwostok, morgen in "^Vo
logda, overmorgen in Odessa voor de par
tij te werken, bij moet bereid zijn, dc ge
vaarlijkste opdrachten op het gebied con
spiratie cn zelfs van spionnage in het
•buitenland op ticb te nemen. Zijn leven
mag slechts één doel cn één beteekenis
hebben: den strijd voor dc communistische
partij en de wereldrevolutie.
Men zal misschien met recht vragen:
maar zijn er dan tegenwoordig nog men
schen, die hun leven on hun bestaan voor
een idee, zij het nog zulk een absurde idee,
ten offer brengen? En toch zijn cr zulke
mensohen te viuden, vooral in Rusland.
Want alleen in Rusland kon 7-ulk een partij
worden gevormd, alleen in Rusland kon
den de leiders gevonden worden, die nu
reeds jarenlang aan het hoofd van de com
munistische orde staan en het schrikbeeld
zijn van de gebeele wereld. En de verkla
ring van het feit, dat na zoovele jaren de
leiding van de o»mmunislischc partij nog
uitsluitend in handen is yan op Russisohen
bodem gegroeide communisten, moet men
cr niet in zien, dat thans de communisti
sche Orde in Rusland de meest vrije ont
wikkelingsmogelijkheid heeft, maar in de
omstandigheid, dat ondanks haar interna
tionaal karakter de oommunisbisclie partij
den grond en het fundament, waarop zij
ontstaan is: Rusland en do Russische om
standigheden voor den oorlog niet kan
verloochenen.
Het is stellig niet zonder belang, dc ge
schiedenis van de communistische partij en
de vormen van haar ontwikkeling, zij het
ook in zeer korte trekken, na te gaan
Vóór don oorlog, toen rcvolutietijdperken
feitelijk alleen als onderwerp van onder
wijs en studie in scholen en universiteiten
dienst, deden, werd overal geleerd en ook
geloofd, dat revoluties door onderdrukking
van de onderste lagen door de hoogere,
door de onverbiddelijke heerschappij van
de hoctgere klassen, die ten slotte tot on
houdbare toestanden leidde, ontstaan. Door
oorlog en revolutie is men tot andere inzich
ten gekomen. De Russische revolu&e van
1017, dab verklaart bijna ieder, die haar
heeft meegemaakt, ontstond niet,- doordat
het volk honger leed integendeel, do Rus.
sisohe boer en de Russische arbeider, van
wie de actiefste en jongste elementen in
het leger dienden, was nog nooit zoo goed
gevoed cn gekleed als destijds. Beslissend
in de Russische revolutie was de omstan
digheid, dat de hdersohende klassen, mili
tairen, adel eD ambtenaren, de revolutie
wilden. De vraag, waarover omstreeks
1917 in de hoogste Russische klassen werd
gedisputeerd, luidde niet: „Maken wij re
volutie?" maai: „Wanneer maken wij re
volutie?"
N'et de slechte economische toestand
ontketende de revolutie, maar de ooiTrup-
tic van de bovenste lagen. Wanneer de
heerschende klassen het geloof aan zien-
zelf en aam hun taak verliezen, dan is een
land rijp voor revolutie. Alleen wanneer
wij van dit standpunt uit do toestanden
in Rusland vóór den oorlog beoordcelen,
begrijpen we ze niet. Het feit, dat een
vorst Krapotkin als anarchist in het bui
tenland Jn verbanning leefde, dat een
graaf Leo Tolstoï tegen staat en kerk ere
geweldige kraobt van zijn geniale persoon
lijkheid in de weegschaal wierp, dat reeds
tijdens den Deoabristen-opstand door 'den
jongen militairen adel de nationalisoering
van den bodem werd geëisoht, dat de ty-
pisch-Russische Bakouuin do stichter van
het moderne anarohisme was deze fei
ten bewijzen, dat de heerschende klassen
in Rusland niet gezond meer waren en
geen levenskracht meer hadden. De beste
voorteekenen voor den ondergang van coa
staatsvorm zal men steeds kunnen zien in
de omstandigheid, dat de aailhangers van
dezen staatsvorm naar het vijandelijk kamp
overloapen. En wanneer men in Duitsch
land het geval van den commandant van
het eerste garde-regiment te voet, Yon
Beerfelde, die in den herfst van 1918 naar
de revolutionnairen overliep, niet als op
zichzelf staand geval had beschouwd, maar
als typisch verschijnsel, zooals zoo vele der
gelijke gevallen in Rusland, dan had men
daarin terecht een voortceken kunnen zien,
dat ook Duitschland. voor zoover zijn ot-
ganisohen bouw betreft, ziek was.
Alleen uit deze oppositie van de heer
schende klasse tegen den door haar ge
schapen staatsvorm kan dc wordingsge
schiedenis van de communistische partij
begrijpelijk worden. Daarbij molt echter
in aanmerking worden genomen, dat Rus
land vóór den oorlog aan een ernstige
kwaal heeft geleden, een kwaal, waaraan
Rusland thans nog veel ernstiger lijdt: dat
aan den 6taat on de samenleving in het
algemeen een systematische bouw, zooals
wij dien overal in West-Europa zien, ge
heel en al ontbreekt. Rusland heeft geen
standen in de beteekenis, zooals ze in
West-Europa als de feitelijke bestanddeo-
len van den staat aanwezig zijn. De sprong
van boer tot professor was in Rusland het
typische teeken voor het ontbreken van
een gezonden middenstand en voor dc on
natuurlijk snelle opkomst van beneden at
Rusland kende den adel in Europeesche
beteekenis niet. De adel werd in Rusland
„Tsjin", de kwaal, die elke trapsgewijze
indeeling, ook wanneer zij vanzelf ontstond,
verstikte. De Rus kende als uitvloeisel
van dezen karaktertrek ook geen familie
traditie en het is geen toeval, dat de Rus
zich, wanneer hij iemand aanspreekt, niet
van den familienaam, maar van den voor
naam bedient.
Dit onsystematische, dit ongelijkmatige
moest zich natuurlijk ook uiten in het Rus
sische intellect. En zoo zijn de leiders van
de communistische partij thans zonder uit
zondering te beschouwen als een slag meu-
fichen, dat zijn ontstaan dankt aan dc toe
standen in het Rusland van vóór den oor
log. Het is geen toeval, dat een Tsjitsjc-
rin, die uit een van de oudste Russische
families afkomstig is, het commissariaat
v. Buitenlandsche Zaken leidt. Het is geen
toeval, dat een generaal Tuohatsjewski uit
een van de garde-regimenten van Czaris-
tisoli Rusland afkomstig is. De leiders van
de revolutionaire massa, die het oude
Rusland verwoest heeft, zijn voor het groot
stc deel voortgekomen uit de hoogste Rus
sische klassen. Hier reiken de telgen van
oeroude adellijke families en de uit deu
boerenstand voortgekomen Russischs „in-
tellecbueclcn" elkaar de hand. De meeste
leiders van do communistische partij, dit
moet nog eens met stelligheid worden ge
constateerd, zijn niet uit het proletariaat
voortgekomen, maar de meest bekwame,
onverschrokken persoonlijkheden uit het
Russische revolutionaire intellect van vóór
den oorlog. Zij zijn het, die thans het ge
weldige instrument der vernietiging, de
communistische orde, in de hand
hebben. In de atmosfleer van het Rus
land van vóór den oorlog werd de ontem
bare baat gekweekt, die als een vlam, te
vens echter als de sterkste drijfveer, in
de harten van dc communistische lijders
oplaait. Hoe geweldig en elementair deze
haat tegen liet „kapitalisme" was en on
danks „Nieuwe Economische Politiek" is,
kan uit de volgende kleine geschiedenis
blijken. In zijn jaren van verbanning
bracht Trotzki eens een bezoek aan Lenin,
die toen te Londen verblijf hield. Lenin
liet Trotzki bij deze gelegenheid de West
minster-abdij zien cn toen zeide Lenin tot
Trotzki: „Dab is bun Westminster-abdij."
Trotzki voegt daar bij het vertellen aan
toe: „Hij bedoelt met dit „hun" niet dc
Engelschen, maar bet kapitalisme, den
vijand."
Men kent den versohrikkelijikcn en ver
bitterden strijd, die do Ozaristisohe ge
heime politie tegen de revolutionaire be
weging in Rusland voerde cn sleolits wan
neer men dezen strijd naar het heden
transponeert, zal men kunnen begrijpen,
hoe het met de geestelijke houding gesteld
is van de mannen, die thans aan het hoofd
staan van de beweging, dio naar wereld
revolutie streeft. Zij vormen het keur van
de knapste koppen en de meest bekwame
krachten uit de revolutionaire kringen,
die onder dc moeilijkste physisische, mate-
rieele en psychische omstandigheden den
strijd togen liet Czarisme niet opgaven,
maar ondanks de ergste ontbering ea on
danks gevangenis, verbanning, honger eh
lijden hun doel trouw bleven. Dit sterk
doorgevoerde louteringsproces alleen maakt
het begrijpelijk, dat thans aan het hoofd
van dc oommunistischc orde een groep
lieden staat, die aan werkkracht, intelli
gentie en ijzeren wil alles overtreffen, wat
in Europa in één organisatie, welke ook,
is samengevat. De generale staf van hot
Duitsche leger van vóór den oorlog is mis
schien een organisatie, die met do bolsje
wistische partij kan worden vergeleken,
wat strenge schifting cn discipline aan
gaat en het is karakteristiek, dat de lei
ders van de communistische partij zich
trotsch den „generalcn staf- van de ar
beidersbeweging noemen.
Trekken wij uit het bovenstaande eoa
conolusie.
De mensohen, die op het oogenblik aan
het hoofd van dc unie van sovjetrepublie
ken en van do communistische partij
staan, zijn in zekeren zin cxceptioncele
menschen. Het is echter volkomen onjuist
ze als een bende roovers en moordenaars
te schetsen, want met deze definitie on
derschat men geweldig hun betekenis,
hun kracht en hun gevaar, want het werk,
dat door de leiders van dc communistische
partij in den loop der jaren is gedaan, is
gigantisch, in hot bijzonder, wanneer men
hun geringe aantal in aanmerking neemt.
En ten tweede: het is zelfmisleiding, dio
de ergste gevolgen kan hebben, wanneer
men gelooft, dat de tegenwoordige leiders
van de communistische partij die door hol
en vagevuur van den strijd met liet Cza
risme zijn gegaan, en de haat, die zij te
gen deze staatsvorm koesterden, op het
„kapitalisme" hebben overgebracht, in
slaat zouden zijn, zichzelf innerlijk om te
schakelen en een waarachtig, eerlijk com
promis tc sluiten met de kapitalistische
staatshuishoudingen. Er bestaat geen com
promis en er bestaat ook geen eensgezind
heid tus3cben de oommunistisobc partij in
baar tegenwoordigen vorm cn de we
reld.
Er bestaat maar één alternatiefover
winning of ondergang. En bet is een van
de grootste fouten, die in de laatste ja
ren, in het bijzonder na de invoering van
de Nieuwe Economische Politiek in Rus
land, gemaakt is, dat men de wereld wilde
laten gelooven, dat er een principieelo
verandering in de gedragslijn van de com
munistische partij zou zijn ingetreden. Alles
wat seder 1921 in Rusland gebeurd is, ii
taotiek en alleen tactiek. Het doel blijft
bestaande wereld-revolutie. Ieder, die
zich daarover op een dwaalspoor laat bren
gen of anderen op oen dwaalspoor wil
brengen, maakt zich aan de groot! fout
schuldigvergissing ia den tegenstander.
Bellijn, begin Juli.
De economische orisis. Nood
lijdende automoboelbczitters.
Plotselinge overvloed inplaats van_
gebrek aan waren. Het „Palais"
failliet. Is de Berlijner bemin
nelijk? Zomerscbe Zondags-
vreugden.
Sinds 1673, aldus 'de kooplieden, hebbes
we in Duitschland niet een economische'
crisis als dc huidige beleefd. De toestand
ziet er van week tot week bedenkeiijkot
uit. Dc één sleurt den ander me© in zijn val.
Gisteren was een vriend uit het Rijnland
bij me, een lakenfabrikant, anders het type
van een vergenoegden, grappigen en goed-»
gehumeurden Rijnlander. Maar wat zag ikl
Ook bij liet bet hoofd hangen cn bad zijn
aangeboren vroolijkhcid verloren. „Wat
trek jij voor con gezicht?" zei ik tegen
hem, „staan je machines stil?" „O neo",
antwoordt hij, „we hebben zooveel te doen,
dat we ons geen raad weten." „En
waarom doe je dan zoo tragisch?" „Om
dat geen mensoh betaalt 1" stiet hij woe
dend uit.
Dat is het: niemand betaalt, omdat nic
mand geld heeft. Dat wil zegigen: men
heeft meestal eerst dan geen geld, als men
schulden betalen moet. Zoodang bet er om
gaat, dat dc meiisoben in hun gewone lo
ven niets ontberen, zoodang wordt in het
algemeen het gebrek niet pijnlijk gevoeld.
Mijn lakenfabrikant uit Rijnland, dat
had hem zoo boos gemaakt, moest het oc-»
leven, dat de béide firmanten van een
groot handelshuis hem verklaarden, dat ze
een groot© bestelling, die ze maanden ge
leden gedaan hadden, nu niet accepteeren
konden, omdat zij niet in staat waren dio
to betalen en dat ze heel blij waren,
hem juist op den dag van zijn bezoek deze
mededeeling te lcunncn doen, want giste
ren was de één met zijn auto van Mariön*
bad naar Berlijn teruggekeerd en morgen
zou do andere met zijn wagen daarheen
vertrekken Een gunstig toeval had het be-
sohikt, dat ze in don reistijd een dag lang
samen in Berlijn aanwezig waren I
Mijn arme vriend was zoo verbluft, dat
liij blijkbaar' vergat, dc beide „noodlijden
den" een passend antwoord tc geven. Au-
dere menschen zijn slagvaardiger. Een
paar dagen geleden deed in Berlijn do
volgende geschiedenis de nonde. Bij hel
hoofdkantoor van de Deutsóhe Bank rijdt
een zakenman mot zijn auto voor en be
stormt eerst den kassier, dan een procu
reur, dan een van de directeuren; hij moet
oogenblikkclijk 5000 Mark hebben, om zijn
ondergeschikten te betalen. Zijn kas is
leeg. Het crcdiet van zijn firma staat op
het spel. De directeur keek naar buiten:
„Staat daarbuiten uw wagen, meneer X.?"
„Natuurlijk", antwoordt de gevraagde om
gewonden. „Ik ben in het snelste tempo
hierheen gereden." „Maai- verkoopt u dan
tooh uw auto!" Tableau! „Wat een idee",
roept de zakenman uit, „ik kan mijn auto
toch niet missen. En buitendien: waar s.ou
ik zoo plotseling mijn wagen verkoopen?"
„Niets eenvoudiger dan dat", glimlacht
voorkomend de directeur, „komt u maar
binnen. We telefoneeren dadelijk samen
naar een firma* dié gebruikte auto's op
koopt!"
En zonder tegenspraak af te wachten,
trekt de bankdirecteur doodkalm den klant
in zijn privé bureau. Men telefoneert, m
enkele minuten is de koop gesloten en de
5000 Mark worden uitbetaald. Het zou mij
alleen niet verwonderen, als de beklagens
waardige man, wien men zoo wreed het
liefste had geroofd, zioh niet den volgenden
dag een nieuwe auto gekocht heeft. Nu
zal hij wel oppassen eon volgende maal
daarmee op grootscheopsobe wij-zo bij do
Deutsche Bank voor te rijden.
De rijkspresident, dr. Sohaoht, hooft stel
selmatig er op aangewerkt, dat de zaken
wereld or zich weer aan gewent, met min
der geldmiddelen en bctalingswanrden rond
tc komen, dan zc dat in den inflatietijd
gedaan beoft. Hij weet, dat wij in Duitsch
land door den zuren appel moeten heen-
bijten. Hij wilde het zoover brengen, dat
dj kooplieden eindelijk, om hun waren
kwijt te raken en daarmee baar geld in
handen tc krijgen, hun prijzen zouden ver
lagen. Dc kooplieden hebben zich lang vel
zet. Met allo energie cn taaiheid. Nu ein
delijk eohtcr zijn ze murw geworden. Zij
hebben van de gelegenheid, die dc 1 Juli
(de datum, waarop bij ons de inventaris
wordt opgemaakt) bood, gebruik gemaakt
en groote uitverkoopen gehouden. En plot
seling beleven we weer iets, wat wo sinds
den gelukkigen vredestijd niet meer ken
den: terwijl we jarenlang aan warenge-
brek geleden hebben, is eensklaps een
overvloed van waren voorhanden. He pu
bliek voelt zich zalig te moede. Het ziet
zioh van alle kanten door aangeboden arti
kelen omringd. Nu kan het weer koopen.
Weliswaar kunnen de meesten de luxe
levenswijze, die zioh in Berlijn ingeburgerd
heeft, niet volhouden. En zoo zinkt van dc
bekende luxe-inrichtingen de eene zuil na
de andere in. Zoo was daarginds in Cliar-
lottenburg een restaurant, waarin zich
iedoren avond do wereld, die zich niet v«*p-
veelt, placht te verzamelen. „Palais Heih-
roth" was de trotschc naam. Er hccrschten
daar bijzonder nobele zeden. Daartoe be
hoorde, dat den gast steeds een ronde en
zeer hoogc som als „rekening werd voor
gelegd. Soms gebeurde het, dat iemand
daartegen opkwam cn een „gespecificeerde
rekening" verlangde. Dan trad de oberkelt-
ner of dc heer Heinroth in hoogst eigen
persoon naar voren, maakte een gracieus©
buiging cn zoide: dergelijke dingen waren
tegen de regels van het huisals echter
de gast daarmee niet ingenomen mocht zijn
dan 2Wu het het Palais Heinroth een ge
noegen wezen, hem inderdaad als gast be
handeld en kosteloos onthaald te hebben.
Zoo beschaafd was men hier.
Ach, dat is nu allemaal voorbij. Een zóó
elegant gebaar maakt men niet meer. Want
het is leeg in dit „rendez-vous van de uit
gaande wereld." Buitenlanders, die in de
dagen van de „beste, goede inflatie" met
-volle handen en werkelijk zonder tc reke
nen, dikke bundels bankbiljetten verkwist
ten, zijn er niet meer in Berlijn. En do
Berlijner kan zich zooveel luxe nu toch
niet meer permitoeTcn. Zno heeft „Pala'f
Heinroth" een droevig failliet geslagen.
Toch ia deze geltcele eigenaardige stad,
'die niet ton onder kan gaan en welker in-
