No. 19656.
LEIDSCH DAGBLAD, Zaterdag 5 April.
Tweede Blad. Anno 1924.
Het Nieuwe Turkije.
Zijn Uw handen en lippen
UIT ONZE STAATSMACHINE.
jg| BUITEML. WEEKOVERZICHT.
Fiankiijk blijft aan de Roer
het vonnis in het Hiilex*
proces de Micum-rerdragen
de Dnitsche ontwapening
BessarabiS.
De mineur toon van ons laaiale over-
Eicht moeten wij belaas handhaven. Verbe
tering is niet ingetreden. Eerder mag het
tegendeel geconstateerd. De herboren com
binatie Poincaré zij het ook met een on
gedacht aantal nieuwe toten aan den stam
heetl een regeeringsverklaring afgelegd,
die, ontdaan van alle 9Choone tirades, rhe-
toriek en hoe men dat fraais nog meer wil
noemen, geenszins ook maar in de verste
verte er op berekend is, om eenige gerust
stelling te geven. Frankrijk blijft aan de
Roer. Hoe men het ook wil wenden of kee-
ren, dat staal vast en kwam duidelijk naar
voren, zelfs herhaald bij het beantwoorden
der debaters over de regeeringsverklaring.
Desnoods mag het Roer-pand worden ge
combineerd tot een algemeene pandneming
on wil Frankrijk de bezetting z.g. „onzicht
baar" maken, doch de bezetting wordt in
feite gehandhaafd. President Millerand
sprak zelfs-, tot volledige schadevergoeding
is betaald. M. a. w. een wissel zoo al niet
op de eeuwigheid toch op een onbekende
en niet te overzUos tijdsperiode. En in ai-
gemeenen zin gesproken is dat de politiek
van Frankrijk, niet alleen van Poincaré, ge-
lel op de overgroote meerderheid, die een
motie van vertrouwen in den premier vond,
ook al sneed deze daarmee een pracht-ge
tegenheid af voor verkiezingspropaganda,
Waaraan de Kamer zich druk doende was
Schuldig te maken. En tegenwoordig is dat
pen zonde, die niet te laag mag worden ge
laxeerd
Frankrijk blijft aan de Roer. Dat betee-
kent practisch, dat Duitsclitand er niet de vol
ledige zegginsschap kan terug erlangen en
dit komt er op neer, dat hel Duitsche presta
tie-vermogen een gevaarlijke klap blijft toe
gediend. Alle mooie cijfers der Franschen
ten spijt over de resultaten der bezetting,
staal onomwonden vast, dat deze bezetting
een groot aandeel heeft gehad in het vleu
gel-lam slaan van Duitschland, zoodat een
moratorium onafwendbaar is. Zonder terug
keer lot het Duitsche rijk, en wel volkomen
blijft Duitschland gehandicapt. Heel zacht
uitgedrukt. Want hoe zal hel gaan met de
15 dezer vervallende Micura-verdragen, die
de Franschen nog sleviger willen doen druk
ken, terwijl de industrie ter plaatse zelfs
van verlengen op ouden voet niet wil hoo-
ren? Niet voortgaan wil Frankrijk opvatten
als een hernieuwing van het lijdelijk
yerzet
En bij dit alles komt nog, dat de mijn
arbeiders beslist hooger loonen eischen. daar
hun tegenwoordig loonpeil ongeveer 70 pCt.
.van dat van voor den oorlog is. Gezien het
resultaat van den mijnbouw kan van ver
hooging niets komen. De mijnbouw zelf is'
daarnevens vrijwel roofbouw geworden,
zoodat met recht mag gelden de vraag, hoe
lang deze op dezelfde wijze is voort le
Voeren.
De toekomst inzake het Roergebied ziet
;er dus somberder uit dan ooit en dat is
koren op den molen der Duitsche nationa
listen. In het algemeen gesproken i3 een
kleineering van een volk steeds het ge-
schiksle middel gebleken om zelfs sluime
rende nationalistische gevoelens in volie
heftigheid te wekken en zoo is de Roer-ge-
Bcki«lenis or bij uitstek op berekend om
aan te wakkeren het Duitsche nationalisme,
dat leeft, zij het soms nog onbegrepen, in
bijkans iederen Duilscher. Sinds deze bezel-
fing heeft het Duitsche nationalisme zich
a! krachtiger en krachtiger geloond en nog
blijft het groeien. Als een der groosl denk
bare uitwassen van zoo'n strooming i3 daar
zelfs het vonnis in het Ilitler-proces. Een
klap in 't aangezicht van vrouwe Justilia.
Ludendorff, hoewel zijn medeplichtigheid
aan hoogverraad, hetgeen iedere mislukte
poging is om een staatsvorm gewelddadig te
wijzigen, vaststond, is vrijgesproken. Hem,
den geweldige, durfde de rechtbank te Mfln-
chen niet aan. Straks zal de generaal met
vliegende vaandels den Rijksdag betredenl
IJitfer en de anderen zijn veroordeeld, maar
hoe? Praclisch komt het er op neer, dat zij
nog een maandje niet geheel vrij zijn en
dan is ook hun straf „daliin". Een uit
spraak. niet gebaseerd op recht en wet, maar
op politiek en volksgevoe'ens, zoo is nog
■wel de mooiste schels. Een der grondpilaren
doner maatschappelijke orde is daarmee
aangetast en wee het land, dat zoo zijn
besle goederen in gevaar laat brengen.
Maar erlangt Frankrijk op die wijze de
Veiligheid, waarom het roept? Het antwoord
ligt voor de hand. De revanche-idee wint
Veld en noch dc Duitscho regeering noch de
steun der goed-willenden in de geallieerde
landen vermag dit te keeren. wanneer er
geen ingrijpende wijzigingen plaats hebben
in de grocie politiek, die tegenover Duitsch
land wordt gevoerd. En Frankrijk houdt deze
'logen.
Men blijft draaien in een vicieusen cir
kel. Temeer, waar de Duilsche regeering
niet aan fouten weet te ontkomen als b.v.
'de houding tegenover de jongsle geallieerde
door Mc Donald opgestelde! nola over
hel onderzoek naar de Duitsche ontwape
ning. In plaats van de Iingskoire regeering
zoover mogelijk te steunen, is hel Duitsche
antwoord, de geaUieerde-nol.i beleetd endos
seerend met een volslagen tegenvoorstel, op
andere leest geschoeid, geschikt om voedsel
te geven aan Frankrijk's tegenkanting en
Verzet. Dit verzwakt Mc Donald's positie en
Zijn pogen, om voor het forum der wereld
top.mo alle kwesties te brengen en te doen
beoordeelen: een methode, waaraan, zij hei
misschien geen directe, groole voordeden
zijn verbonden. Of is het al zoover gekomen
Bal de Duilsche regeering geen hoop meer
heeft op eenige uilwerking van het streven
der Engelsche regeering, die ook binnens
lands niet zoo stevig slaat, gelijk in het
Fagerhuis deze week nog juist een paar
ty.aal is gebleken? Dat de Duitsche rejec
ting, van deze zijde niets meer verwachtend,
met het oog op de ontwikkeling in eigen
land niel anders meer durfde? 't Zou wet
een droevig beeld zijn van Europa's toe
stand
Zullen de rapporten der deskundigen, die
tegen Maandag verwacht mogen worden,
in staat blijken al de sombere wolken te
verdrijven? We twijfelen. En het i9 vooral
weer dank zij de Roer-affaire, 't Is de
groote, alles overheerschende wonde in
Europa's bloedend lichaam.
Een der kleinere wonden is de kwestie
van BessarabiS, na den oorlog bij RoemeniS
aangeplakt. Een daad, door Rusland niet er
kend, dat pertinent staat op een volksstem
ming over de vraag: Russisch ot Roe-
meen9ch, Roemenië weigert dat even be
slist en zoo is in het toch nog nimmer tot
rust gekomen Oostelijk-Europa opnieuw een
zeer ernstig vraagstuk te meer latent ge
bleven. En verscherpt, nu onderhandelin
gen te Weenen totaal hebben gefaald
RECLAIM.
van honderd gulden
spaart timmerwerk van
twee honderd gulden.
V.V.V.F.
7510
(Een brief nit Konstantiaopol van onzen
BorJijnsobon correspondent).
Konst-antinopelMaart.
In het oude, voor negentiende gedeelte
Aziatische rijk vzwrdo Muzelmannen is iets
tot een feit geworden, wat wij Middeleu-
ropeëera bijna niet meer kenneneen mi
litair nationalisme, een dictatuur van ge
neraals, die niet reaotionnair, maar voor
uitstrevend, zelfs revolutiorinaix gezind ia.
Dat is een verschijnsel, dat zoowel uit po
litiek als historisch oogpunt de grootte
belangstelling verdient.
Heeds 15 jaar geleden hebben de Jong
Turken dezen toon aangeslagen. De partij
en regeering van Moestafa Komal Pasha
echter, die nu d© macht in banden heeft,
ging en gaat vee] verder. Deze soldaten
houden niet van halve maatregelen. Als
Turkije gezond wilde worden, las het niet
allee® de ellende en d© naweeën van den
oorlog overwonnen, maar tegelijkertijd
zich aan de greep van het bederf, dat sinds
jaar en dag heit. rijk met. ondergang be
dreigde, wilde ontworstelen, moest het
een uitgesproken nationalistisch program
ma opstellen.
De gebeurtenissen, die tot een laatste
bloedige ontmoeting met de Grieken ge-
voord hadden, lieten daaromtrent gc-wn
twijfel meer bestaan. Het ging er om het
land heb gevoel van eigenwaarde V3n een
onafhankelijken staat en van eon natie, die
meester in eigen huis Is, terug te geven.
Het verdrag van Lausanne bood de mid
delen daartoe. De oude capitulaties]' wa
ren in den loop van den tijd ongeldig ge
worden. Turkije had zich bevrijd van do
consulaire juris dictie en ander© voorrech
ten van vreemde machten en kon beginnen
zijn autonomo toltarieven vast te stellen.
Het lag in den aard van do zaaik, dat als
gevolg van deze ontwikkeling ook maat
regelen genomen werden, die door de wijze,
waarop ze doorgevoerd werden, hardvoch
tig schenen. De uitwisseling van de Turk
en Grieksehe bevolking kwam feitelijk
neer op een verdrijving van alle Grieken
uit Klei-Azic. De voorrechten, die de Euro
peanen genoten hadden (b.v. het recht van
vestiging van vreemde artsen, die geen
Turksoh examen afgelegd hadden) werden
plotseling vervallen verklaard. De uiterst
strenge handhaving van de algemeene
winkelsluiting op Vrijdag, waarbij natio
nale en sociale gedachten samenwerkten,
wordt voornamelijk hier in Konstantïnopel,
waar men ze tot nu toe in dezen vorm niet
kende, als een bezwaar, het alcoholverbod
als een doctrinair© starheid beschouwd.
Het best- kon men nog overweg met de
Joelen met wie men nob ofschoon een
belangrijk deel van hen Spanjaarden zijn,
die ook thans nog het Spaanscb als spreek
taal bezigen al8 samen oorspronkelijk
uit het Morgenland afkomstig, verwant
voelde. Maar ook hier weiden beperkingen
ingevoerd. Men wist in stilte door zaohte,
maar systematische dwang t© bewerken,
dat bloeiende Joodsdhe handelszaken Turk-
sohe firmanten opnamen. Men verlangde
van do Joodsohe 6oko]en, dat ze ook Vrij
dags sluiten moesten en decreteerde, dat
het met reoht gevorderds onderwijs in het
Turksch nu ook door TurkscHe leerkrach
ten geleid zou worden.
Aan den anderen ka®t staan tegenover
deze streng doorgevoerde nationalistische
maatregelen liberale reformaties van groo
te draagwijdte. Do afschaffing van het ka
lifaat is een besluit van geweldige be tee
kenis. Met een begrip, dab sinds bijna vijf
tienhonderd jaar in de werkelijkheid zoo
wel als in d© fantasie van het volk een
hoofdrol gespeeld heeft, is afgehandeld.
Maar na het einde van het sultanaat wa
ren ook de dagen van den kalief geteld.
Als de mantel valt, moet de hertog volgen,
Eenvouding logisch en toch niet zoo heei
eenvoudig. De machthebbers in Angora zijn
zich volkomen duidelijk bewust, dat dit feit
in de niet Turksch-Mohammedaansch© we
reld groote beroering moet veroorzaken
maar zie voelen zich sterk genoeg, dezen
storm het hoofd te bicden. In d© eerste
plaats hot binnenland, waar dc partij van
dc unionisten, die vroeger den kalief
steunde, deels door don druk bekeerd werd,
deels, in den laatst-en tijd, zich overtuigen
liet, dat de eensgezindheid onder de op
bouwend© elementen gewichtiger u» dan de
nadruk te leggen op de meeiuiAgj»verschil
len, die tussohen hen bestaan
Voor het laatst heeft den £9sten Februari
de „belamlik" plaats gehad: de plechtige
opgang van den kalief (vroeger was het
de Sultan) naar de Vrijdagsgodsdienstoelo-
niag in een van de moskeeën van Konstan-
tinopel, die om beurten bekocht worden. Ik
was getuige van deze even gedenkwaardi
ge als melanoholieke historische gebeurte
nis, waarover reeds de dreigende onttro
ning van den kalief lag. De arme Abdoel
Medija, die als het ware spottend nog met
„Zijn© Majesteit" betiteld werd en in het
schitterende marmeren slot Dolma Bagt-
eche aan den Bosporus reeds maanden lang
eigenlijk gevangen &at had zich voorzichtig
op dezen dag een heel dicht nabij gelegen
moskee „Sinam Dschami" uitgezooht. Van
den glans, die eens.de&o ceremonie omgat,
was nog slechts een armzalige rest over
gebleven. Een kleine bereden garde voor
op, dan de kalief zelf, een vriendelijke oude
heer met oen sneeuwwitte baard in een
open rijtuig met vier paarden bespannen,
aan be-ide kanten door soldaten geëscor
teerd, nog enkele militairen, dat wU9 alles,
Iets tragisch lag over bet geheele schouw
spel.
Bij de afschaffing van het kalifaat echter
wilde men het met laten blijven. Uitwijzing
van alle voormalige keizerlijke prinsen uit
Konslantinopel was het gevolg. De familie
Osman kan van het toeneel verdwijnen.
Het woord „Osmanonrijk" bohoort tot het
verleden. Ook daarin ligt een zekere hard-
vpchtigheid; vele prinsen bevinden zich
thans reeds in een netelige positie. Juist
omdat de overgang van het despotisme, dat
een Aziatisch stempel draagt, naar een mo
derne staatsinrichting zioh zoo snel, na
een paar met haastige sprongen genomen
tussohen treden voltrok, is het privé be<zit
van de vroegere heerschersfamilie niet noe
menswaardig. Maar Kemal Pasha had eens
gezegd, dat hij niet eerder van Angora naar
Konsbantinopel zou gaan, voor hij, wat de
Osmanen betreft, schoon schip gemaakt
had.
Onbevooroordeelde moderniseering op het
fundament van een krachtig patriotisch gc-
Voel is het wachtwoord over de geheele
linie. Ook de vrouwen willen daarvan pro-
fiteeren Een gebeurtenis van schijnbaar
ondergeschikt belang openbaarde onlangs
deze wijziging in de openbare meening: in
Konslantinopel had een groot, door regee-
ringsper9onen officieel bijgewoond welda-
digiheidsbal plaats, waar voor de eerste
maal zoolang er Mohammedanen bestaan
hebben, de vrouwen en dochters uit dc lei
dende Turksche kringen in Europeesch bal
toilet verschenen en de ongetwijfeld sinds
lange jaren opgekropte danswoede mochten
botvieren.
Het blijft echter niet alleen bij uiterlijk
heden: er is ook een beweging gaande die
bet principe, dat de vrouw gelijke rechten
heeft als de man erkend wil zien. De echt-
genoote van Kemal Pasha zelf behoort lot
de woordvoersters. De geheele wereld- en
levensbeschouwing v^n het Oosten wordt
door een dergelijk streven, dat tot liet revo-
lutionnaire program van de bevrijding van
de oude ketenen des geesles behoort, om
en omgekeerd.
De Turksche bevolking accepteert het ge
heele complex van deze nieuwigheden met
groole kalmte, misschien niet altijd met
stormachtig enthousiasme, maar in ieder
geval zonder protest De ontwikkelden zijn
van nature voor de inburgering van levens
krachtige moderne ideeën uit Europa, zon
der de voogdij van Europeanen. De massa
echter laat zich hier nog liever dan ergens
ander9 leiden. Ze vertrouwt Kernal en den
helderen kop van Ismet Pasja, die aan de
spils van 't ministerie slaat, of liever aan
de spits van de „volkscommissarissen", zoo
als rnen hen, in navolging van de bolsje
wistische buren, gaarne noemt. Aan den
glans van de militaire successen van deze
mannen paart zich de machtige indruk
van energie, van vasten wil, die in Angora
leeft. Men volgt een rechle lijn, weet van
geen afwijken.
De onttroning van den sultan, wiens
naam men eens als dien van een god ver
eerde. wordt juist als gevolg daarvan niet
meer als iets hemelschokkends beschouwd,
nu men aan het voorbeeld van Kemal ziet.
dat ook een man zonder dezen titel en Zon
der erfelijk beroepen te zijn, een leidende
figuur kan zijn. Daarom heeft, hetgeen den
Europeaan hoogst merkwaardig voorkomt,
ook de afzetting van den kalief zoo weinig
stof opgejaagd. De vroomheid van het volk
is er niet minder door geworden. Terecht
merkte onlangs iemand op, dat hier dc man
nen met een vuur en overgave bidden, als
bij ons in West-Europa eigenlijk slechts
vrouwen doen. Maar de menschen zijn even
wel heel tevreden ermee, dat in de toe
komst de aangelegenheden den eeredicnsl
betreffende nog slechts door de Schoich-ül-
Islam behandeld zullen worden.
Nu echter Is het wachtwoord: opbouwen.
Het autonome toltarief en de andere be
reikte resultaten inzake een vrijer handels
verkeer, kunnen slechts zin hebben, als men
dat schept wat deze protecliemaatregelen
beschermen moeten, en wat tot heden niet
bestond: een Turksche industrie. Dit zal de
zware taak van de Kemalistische regcering
zijn. Het zal veel moeite en tijd kosten. De
Turk is van nature het tegengestelde van
een ijverig arbeider, ook al doordat hij ont
zettend weinig behoefte heeft. Voorts is er
met de Grieken een belangrijk gedeelte van-
het kapitaal en van den koopmahs- en on
dernemingsgeest naar het buitenland ge
gaan. Er heerseht een groote geldnood, do
zaken stokken. Misschien ook ontbreekt het
den mannen in Angora aan koopmansgenie
en do wenschelijkheid een ervaren practi
cus in de regeering op te nemen, wordt van
verschillende kanten bepleit.
Iloe dan ook, men zal toch voor de ves
tiging van 't zelfstandige Turksche in
dustrie de samenwerking met de groole
Europeescho naties, die men overigens be
leefd zou willen groeten, niet kunnen ont
beren. En daarom zal ook Konslantinopel,
het machtige verbindingsmiddel tusschen
Azië en on3 vasteland, voor de toekomst
van Turkije zijn beteekeni9 behouden. De
machthebbers in Angora koesteren klaar
blijkelijk wantrouwen tegen de volksmenge
ling van de oude hoofdstad aan de Bospo
rus. Men voelt in Konslantinopel duidelijk,
dat men in Anatolië Turkije niet gunstig
gezind i3. Maar a) zou Konstantinonel ook
geen hoofdstad van het rijk blijven: zijn
wereldbeteekenis wordt er daardoor niet
minder om. De stad zal waarschijnlijk in
de veranderde tijden nieuwe vormen aan
nemen, maar wat natuur en geschiedenis
zich eenmaal hebben voorgenomen, zetten
ze ook door. De regeering van het moderne
Turkije moet zorgzuldig acht er op slian,
den toegepast, do Arbeidsgoscbil'oawet van
4 Mei 1923, die dus al spoedig een jaar oud
ie, maar die nog niet is ingevoerd. Op vra-
gen van het Tweede Kamer-lid Woitkamp
heeft minister Aalberso geantfoonl, dat lij
hoogstwaarschijnlijk met 1 April m>u wor.
den ingevoerd
Die wet bedoelt tusscbenkomst van
btaatewege by stakingen en uu*luitiogeu.
Vij hebben den inhoud vroeger besproken
in dose rubriek. Red.) Zjj laat allereerst
bemiddelaars optreden, die door de Regee
ring zijn sangewezon j zij kent een bemid-
dehugsraad en scheidsrechters en ten
slotte, als bij een staking ol uitsluiting üot
algemoen belang betrokken ia, kan de Mi
nister een enquête bevelen, om do oorzaken
van het geschil te loeren kennen en nauw
keuriger bekend te worden met de toestan
den - -
niet door verwanrloozing eenmaal ontglipt
en de grooto mogendheden er om gaan
vechten. Want werkelijk hef ie de moeite
waard, om deze heerlijke, door een onver
gelijkelijke ligging tot een brandpunt van
het Oosterschc leven gestempelde, in sprook
jespracht stralende slad le vechten.
Dr. MAX OSBORX.
RECLAME.
pijnlijk, schraal of gesprongen door de koude
gebruik dan de heerlijk verzachtende en «nel
genezende Purol. In doozen van 30, Gt' en
90 ets. Bij apolh. en drogisten. 9914
(Nadruk verboden).
Het wetsontwerp-Albarda c.b.
Alle dagen, zoo ongeveer, hebbeD wij in
de laatste weken en maanden iets kunnen
lezen t>ver het conflict in de textielindus
trie". Vandaag is heb een verslag van een
vergadering van arbeiders, morgen iets
over de werkgevers heden een voorstel
om tot een vergelijk te komen, morgen een
weigering om op dien voet te onderhande
len. Het is al een oude geschiedenis en de
mogelijkheid bestaat, dat er al vrij wat
krantenlezers zijn, die, als zij het hoofdje
van het bericht gelezen hebben, met zoo
iets als „nu ja het eigenlijke bericht
maar ongelezen laten. Voor hen is het. in
het klein, wat de schadevergoedings- en
herstelkwestie tusschen Duitschland en
Frankrijk of de onderhandelingen tusschen
Frankrijk cn Engeland zijn. Zij zijn van
meening, dat ,,het vervelend is", verve
lend, omdat zij cr niet rechtstreeks belang
bij meenen te hebben. En dat hebben zij
toch eigenlijk wel.
Als wij over dat arbeidsconflict in
Twente spreken en over het initiatief-voor
stel van de heeren Albarda, Troelstra, San-
nes, Brautigam, Hiemsbra, Van Braambeek
cn Schaper, dan beloven wij vooral geen
oordeel te vellen over gelijk of Ongelijk aau
de zijde der werkgevers of der werknemers.
Wij hebben alleen te doen met do nuchtere
feiten en mot de vraag, of het goed is, oiu
een toestand te laten voortduren, die in
derdaad onhoudbaar is, zonder dat er zeer
ernstige pogingen worden gedaan, om de
steeds meer verbitterende partijen tot el
kaar te brengen.
Laat ons de feiten nagaan. Op 29 October
1923 is op de weverij ,,Kremersmaten" van
de firma Van Heek Co., te Enschedé, een
staking uitgebroken. Toen dit arbeidscon
flict een maand had geduurd, besloten do
leden der Enschcdésche fabrikantenvereeni-
ging hun fabrieken op 26 November te slui
ten en dus hun arbeiders „uit te sluiten".
Op 24 December volgden de Bond van Tex
tielondernemingen in en buiten Twente en
d© Twentscli-Geldersche fabrikantenvor-
eenigingen dit voorbeeld op hun 20 fabrie
ken, zoodat van Kerstmis 1923 af op 39 fa
brieken de arbeiders uitgesloten waren.
Tot 24 December 1923 waren cr 11.000
uitgesloten van dien datum af is het aan
tal ongeveer dubbel zoo groot. Dat zijn dus
22.000 werkloozen. Nog eens: do schuld
vraag laten wij builen beschouwingom dio
to beantwoorden, moot men over gegevens
beschikken, die maar niet zoo openbaar lig
gen en zou men misschien over Salomo's
wijsheid moeten beschikken.
Maar dit is zeker, dat er een toestand is
ontstaan, die onhoudbaar mag worden ge
noemd en dat in dit conflict liet algemeen
belang betrokken is.
immers de ondernemingen en de arbei
ders lijden schade en die schade moet zelfs
terugwerken op de belastingcijfers voor
Rijk en Gemeente, al is dat dan eerst in ceu
volgend belastingjaar het geval. Dc Ge
meente lijdt verder schade door geringere
opbrengst van de gemeentebedrijven, wier
producten minder worden gcëischt. Andere
takken van nijverheid, de handel, het ver
keerswezen ondervinden den invloed. Do
koopkracht van de arbeiders vermindert en
dat voelt de middenstand, die dus ook min
der inkomen heeft en dus een lageren aan
slag in de belasting zal vragen. En tcu
slotte ontvangen die 22.000 werkloozen, voor
zoover zij niet door hun vakvereeniging wor
den geholpen, werkloozensteun, die ten
slotte moet betaald worden dooi do ge
heele burgerij, die ten deele buiten den
strijd staat, maar cr alleen de Dadeelige ge
volgen van ondervindt.
In November 1923 is er door den Direc
teur-Generaal van den Arbeid een poging
tot bemiddeling gedaan in December 1923
hebben de burgemeesters van Borne, Eiber
gen, Goor, Haaksbergen, Hengelo, Neede,
Oldenzaal en .Winterswijk hetzelfde gedaan.
Beide pogingen zijn mislukt. En onderlus-
schen komen de partijen hoe langer hoe
scherper tegenover elkander te staan en
worden de kansen op bemiddeling hoe lan
ger hoe geringer.
Nu is er verleden jaar een wet aangeno
men, die in zulke gevallen zou moeten wor-
"V* W oen in de kringen, die in het oouflict be
aat^ de slad aan den Gouden Hoorn aar trokken zijn.
Was dio wet al ingevoerd, da-n zouden er
zeker al pogingen tot oplossing vao den
strijd gedaan zijn. En niemand zal erken
nen, dat bij de zaken, zooals ze nu staan,
niet het algemeen belang betrokken is
groote industrieën laten laten haar invloed
gelden ver buiten do grenzen van het ge
bied, waar zij gevestigd zijn.
De arbeiders schijnen toepassing van de
wet wel wenschelijk te vinden op 13 Maarl
j.I. hebben 7000 R.-K. arbeiders op invoo
ring der wet aangedrongen het E -K. Vak
bureau heeft bij moudo van zijn secretAris
een enquête wenschelijk verklaard op den
voet van de niet ingevoerde wet en do
Toxtielbond „St.-Lambertua" heeft in 't
algemeen op een enquête aangedrongen.
Do straks genoemde leden van de Tweede
Kamer hebben nu con voorstel gedaan om
een enquête te houden, zoooals ui de Ar
beidsgeschillen wet wordt bedoeld. Hun
geheel overeen met wat de wet daaromtrent
voorstel, hun plan voor de oöquêto komt
bepaald.
Men zal vragen „Kon er nu niet ge
wacht worden totdat met 1 Aprii de Mi
nister wellicht de wet invoert Die vraag
beantwoorden zij ontkennend Immers, de
wet geeft de vrijheid tot een enquête alleen
in geval alle andero pogingen mislukt zijn.
Was dus de wet op 1 April ingevoerd, dan
zouden er allereerst bemiddelaars moeten
worden aangewezen, en die zouden natuur
lijk tijd noodig hebben om hun werk to
doen; dan zou de bemiddoling6raad moeten
optreden en eerst wanneer er zoodoende
heel wat tijd was omgegaan, zou tot een
enquête kunnen worden besloten, maar als
dat besluit genomen wordt, is do enquête
commissie er nog niet. En ondortusschen
nijpt de nood.
Daarom willen de voorstellers, nog voor
dat do wet is ingevoerd, dus buiten de wet
om, een onderzoek doen instellen naar dd
toestanden en de arbeidsverhoudingen in
do Twentsch-Gcldcrsclie textielnijverheid.
Min of meer vermakelijk ig hot, dat da
heeren hun voorstel verdedigen mot de ar
gumenten, waarmee minister Aalberse het
vorige jaar de mogelijkheid van een en
quête verdedigd heeft tegenover de tegen
standers.
In Dec, 1920 schreef hij in de Memorie
van Toelichting bij hot wetsontwerp
,,De mogelijkheid moet onder do oogen
gezien worden, dat de strijd, die partijen
verdeeld houdt, zoo fel is, en do geesten zoo-
verbitterd zijn, dat zij con minnelijke op
lossing, hetzij langs den weg dor bemidde
ling, hetzij langs dien der vrijwillige arbi
trage, niet willen aanvaarden.
„Zijn er onder de bedoelde gevallen uiter
aard vele van zoo geringe beteekenis in
maatschappelijk opzicht, dat af to wachten
tot het conflict verloopt of door het toe
geven van een der partijen eindigt, geen be
zwaar ontmoet, in andere gevallen zou hot
bewaren van een tijdelijke houding door do
Overheid neerkomen op hot miskeunen vau
het gewichtig openbaar belang, dat vooral
thans bij een ongestoorde samenwerking
van alle productiefactoren is betrokken".
En over het nut van zulk eon enquête
schrijft de Minister daar
„Vooreerst zal de uitslag van het onder
zoek, waarvan haar krachtens heb bepaalde
in het eerste lid van artikel 50 (art. 6 vau
dit voorstel van wet) vorslag wordt uilgo-
brachfc, der Regeering belangrijk feitenma
teriaal verschaffen voor de kennis van de
arbeidsverhoudingen in een bepaald bedrijf
en mede ten grondslag kunnen dienen tor
overweging van de vraag, of daarin niet
misstanden van dien aard bestaan, dat wet
telijk ingrijpen geboden 13.
„In de tweede plaats inag worden ver
wacht, dat het door de commissie uit te
6preken oordcel over de in art. 40 (art. 2
van het voorstel van wet) ouder b bedoelde
punten in een niet onbelangrijk aanln! go-
vallen ccn zoodanig zedelijk gezag zal uit
oefenen, dat in het ongelijk gestelde partij
alsnog geneigd zal zijn hoar houding te lier-
zien en tob een minnelijke schikking mede
te werken.
,,In de derde plaats biedt het bcpaaldo
in het tweede lid van art. 50 (art. 0 van het
foorstel van wet) de mogelijkheid, om, in
dien in strijd mcb de verwachting in de vo
rige alinea uitgesproken, een vergelijk tus
schen de partijen niet tot stand komt, een
beroep op de publieke opinie do.cn. Dab
ook deze maatregel niet zonder gewicht
moet worden geaoht, mag worden aangeno
men o.ra. op grond van het feit, dab in den
tegeilwoordigen tijd partijen tusschen wie
een arbeidsgeschil is gerezen, lioc langer
hoe meer zich vaak moeite geven, om do
sympathie voor haar zaak to winnen
Wij hebben hel voorstel zoo objectf mo
gelijk besproken. Het komt eigenlijk hierop
neer Wilt gij, Minister, dc wet op d«t
oogenblik niet ten volle invoeren, laat ons
dan ten minste een gedeelte daai van invoe
ren, nu er zich ccn conflict voordoe t. waar
bij het algemeen belang betrokken is:.
De laatste berichten zijn, op het o gen-
blik, dat wij dit schrijven, iels gunstiger,
maar het bovenstaandcoverzicht van den
stand der zaak verliest daardoo>' o.i. zijn
waarde niet, zelfs al gclooven wij, dat heb
voorstel niet zal worde® aangenomen.
