R.H.W. Limonades
LAND- EN TUINBOUW.
Burgerlijke Stand v. Leiden.
SPORT.
Het Land der duizend Meren.
{VOORSCHOTEN. - Burg. Stand.
Geboren: Jan Barend, Z. v. H. clé
Gr-aaff en P. J. Verhoeven. Reinderfc
Jan, Z. van R. Eggink en H. J. v. d. Vel
den.
Ondertrouwd: C. Hulsbos 28 j. ën
P. ScHooneveldt 28 j.
Getrouwd: J. H. van Houten en P.
tan 03.
Overleden: W. Planje jro. 33 j.
£r. Spierenburg jm. 30 j.
v Hedenmorgen geraakte een knecht van
$en sleeper Van B. met paard en wagen in
9e Kerksloot, Met vereende krachten werd
alles op het droge gehaald en het ongeval
Rep zonder ernstige gevolgen af.
In den groententuin.
ÏWij dienen er thans op bedacht te zijn,
^at de zon in kracht afneemt. De dageu
worden korter, de gemiddelde temperatuur
"Wordt lager. De groeikracht vermindert*
wat vooral na het zaaien en planten te be
speuren is.
Er komt in den moestuin heel wat grond
leeg. Doperwten, peulen, vroege aardappe
len, tuinboonen, enz. zijn geoogst en wij
zagen den vrij gekomen grond nog graag
inet een gewas bezet. Voor nateelt komen
nog verschillende gewassen in aanmerking.
Om te planten komt nog de boerenkool
bi aanmerking. Dit gewas krijgt een on-
jöerlingen afstand van 50 70 c.M. Hoe
Zwaarder en voedzamer de bodem is, hoe
Jgrooter de onderlinge ruimte. Nu nog boe
renkool zaaien geeft geen kans meer op
iBucces. Spruitkool komt voor nateelt niet
jbieer in aanmerking. Daarvoor is het te
iaat. De planten blijven te klein en de kans
jop kooltjesvorming is gering. Opnieuw mes
sen voor boerenkool doen wij gewoonlijk
.piet. Ook daar zonder geeft deze groente
'gewoonlijk nog een bevredigende uitkomst.
lVeel hangt trouwens in dezen af van den
toestand, waarin de te beplanten tuingrond
.verkeert. Na erwten of boonen doet boeren
kool het zonder bemesting meestal goed.
'Anders is dit met de winterandijvie, waar
aan nu ook wordt uitgeplant. Hiervoor
mesten wij den bodem vooraf liefst met ver
dunden koemest of beer. In het laatste ge
val geven wij patentkali toe, liefst 4 kilo per
[Are. De kali wordt na het inspitten van
genoemden vloeimest uitgestrooid en inge-
iiarkt of geëgd. De andijvie krijgt 25 30
jc.M; onderlingen afstand en wordt bij droog
weer goed aangegoten. Voor boerenkool is
'dit laatste ook gewenscht. Van de andijvie-
planten wordt een deel van de bladeren
afgesneden, wanneer deze door een dichten
fitand op het zaaibed wat lang geworden
mochten zijn. Door dit inkorten wordt het
bladoppervlak kleiner en daardoor 't vocht
verlies door minder verdamping geringer.
Hergroei is daardoor zekerder. Andijvie kaü
3Qog worden gezaaid, maar dan doet men
'goed op het zaaibed uit te dunnen, zoodat
'de blijvende niet worden verzet. Met het
jDog op het gëvordeïd seizoen is dit betör.
Gezaaid kunnen nu worden herfstknollen.
De grond vooraf mesten is niet aan te be-
Velen. Men zaaie ruim en dunne, zoo noo
dig, uit. De planten krijgen bij een ruimen
Stand kort loof en een mooi en knol. Ook
.veldsla wordt nu gezaaid. Hiervoor is mes
ten wel aan te raden. Nu gezaaid, kan nog
dit najaar geoogst worden. Veldsla is win
terhard.
Zomerspinazie kan nu met succes worden
gezaaid. Voor een goede ontwikkeling vraagt
,dit gewas een goeden grond: mesten met
gier is aan te bevelen. Per 10 vk. M. grond
3g pl.m'. 3 ons zaad noodig, hetwelk vooraf
24 uur wordt geweekt in water; Hierdoor
kiemt het vlugger, overgroeit beter het on
kruid, terwijl er minder zaad verloren gaat
Idoor vogels. Men kan breedwerpig en op
rijen zaaien. In het laatste geval krijgen
de geultjes pl.m. 10 c.M. afstand. Het zaad
komt, op deze manier gestrooid, meestal
meer regelmatig diep in de aarde. Nu ge
zaaid heeft men eind September, begin Oc
tober oogst.
Tusschen 15 en 21 Augustus is het de tijd
jde bekende Zwijndrechtsehé pootuien te
zaaien; De grond wordt vooraf met wat
{oude specie bemest en het zaad vrij dik ge
strooid. Gewoonlijk gebruikt men 10 gram
per vk. M. Het wordt ingeharkt en bij droog.,
weer gegoten. Gedurende den winter blij
ven de planten meestal onbeschut staan.
Vooral voor de lichte gronden, waarop de
•ïeelt van de zaai-uien gewoonlijk mislukt,
U deze pootui gewoonlijk een, uitkomst
{Hebben de in het voorjaar gezaaide uien
bp lichte gronden meestal veel te lijden
,van de larven van de uienvlieg, de pootui
ia door het vroege uitplanten reeds stevig
.beworteld, wanneer genoemde vlieg komt
!©n kan meer weerstand bieden. Ik kan een
•proef met deze pootui zeer aanbevelen.
Van de peterselie en selderij kan nu gë-
Jaaakkelyk veel worden afgesneden om te
'drogen. Gedurende den winter kan men er
2an van gebruiken. "VVie gedurende den win
ter over een broeibakje beschikt, kan nu
,wat planten buiten opnemen en in dat bakje
plaatsen. Het blad dient grootendeels to
.worden afgesneden. Door er in het najaar
ben raampje op te leggen, kan men in den
{winter versch blad plukken. Bij open weer
groeit het steeds aan. De laatst gezaaide
enij- en prinsesseboonen zijn door het mooie
weer wat .bijgegroeid. De oogst zal over
het geheel wel matig zijn, wat zich nu reeds
iin de prijzen afspiegelt. Van de kool dienen
'de rupsen nu geregeld afgezocht te worden.
Vooral do beschut staande kool wordt graag
'door de vlinders uitgekozen om eieren" at
te zetten.
Het is nu tevens de tijd op leegkomende
'gronden nieuwe aardbeibedden aan te leg
gen. Dé oudé planten worden meestal te
lang gehouden. Vooraf dient goed gemest
te worden en men plante vier rijen op een
bed. Alleen op zware gronden kan door de
stugheid van den bodem niet worden ge
plant. Daar legt men in Maart nieuwe bed-
'den aan. .Wanneer nu wordt geplant, kan,
Vanneer van vroege soorten gebruik wordt
gemaakt, in het eerstvolgend jaar reeds
worden geplukt. Vooral de veel gekweekte
Deutsch Evern leent zich hiervoor zeer goed.
Deze variëteit kan bijv. nu op goed gemes-
ien grond uitgeplant worden op rijen, 20
c.M. van een en op de rij op 30 c.M. af
stand. Een volgend jaar kan men, direct'
na den oogst, om den ander een rij weg-
schoffelen. De afstand wordt dan 40 bij 30
c.M. Worden aardbeien in Maart geplant,
dan kan dat jaar geen opbrengst worden
verwacht. De afstand is dan gewoonlijk 50
bij 40 c.M. Om dan toch den grond produc
tief te maken, kan men tusschen twee aard-
beirijen één rij pootuien planten. De ui
maakt weinig gewas en schaadt de aardbei
niet. J. S.
Vragen op tuinbouwgebied aan de Re
dactie onder motto „Tuinbouw".
RECLAME.
Overal verkrijgbaar. 9230
LET OP HANDELSMERK R.H.W.
Opgave van personen, die zich te
Leiden hebben gevestigd.
Mej. M. Aschbichler, dienstbode, Zoeterw.
Singel 88. J. Bak, korp. kok, Kweek
school v. Zeevaart. H. R. Beek, Invali
denhuis. A. Bedier, Meidoornslraat 1.
Mej. G. G. Boeschoten, verpleegster, Cobeth-
straat 12. - H. C. van den Bos, tram
beambte, Heinsiusplein 3. Mevr. C. M.
BrouwerDülraann en gezin, Oegstgeester-
laan 41. D. Groeneveld en gezin, behan
ger, Acaciaslraat 5. H. M. Geerders en
gezin, winkelier, Haarl.straat 74. Mej.
H. A. M. Hartwijk, dienstbode, Maricnpoel-
straat 17. I-I. A. Lang, stucadoor, Lange-
brug 3. Mej. M. Pleiraann, dienstbode,
Maarsmanssleeg 21. Mej. B. B. Reerink,
dienstbode, Plantsoen 79. J. J. v. Rooyen
matroos, Kweekschool v. Zeevaart. Mej.
J. M. Schutte, verpleegster, Acad. Zieken
huis. W. L. Verhulst en gezin, bedrijfs
leider, Witte Singel 90. Mej. F. Wilhelm,
dienstbode, Maredijk 191. Mej. M. C. P.
Wijlenburg, dienstbode, Mauritsstraat 42.
J. Hoogeveen, loopknecht, Duizenddraad-
steeg 2. Mej. J. M. J. Zwarts. P. de la
Courtstraat 28. Mej. Wed. G. G. Builing
Elfrink, Oosldwarsgrachl 15. Aboe Bakar,
Schelpenkade 57. Mevr. P. J. Labordus-
Schouwenburg, Oude Rijn 82. Mej. J. Tb.
M. Aniba, Suz. Klinkertstraat 1. Mevr.
Wede. E. WezelenburgPlooij, Heeren
gracht 72a. J. F. L. Boonacker en gezin,
em. predikant. Plantage 4. Mej. S. Hölzer
Haarl.straat 47. Mej. M. J. Bos, dienst
bode,. Witte Singel 44B. Th. II. J. Haas,
schoenmaker, Groenhazengracht 21.
Aievr. M. M. G. Boksvan Schaik, Zoeterw.
Singel 16. L. Dee en gezin, Aalmarkt 12.
Mej. I. Breslein, dienstbode, Nieuwe
Rijn 38. J. Dubbelaar, Oosterstraat 4.
Mej. G. van Santen, Hooigracht 38. Mej.
J. Jungenkrüger, huishoudster, Bolerm. 6.
Opgave van personen, die uit Leiden
zijn vertrokken.
J. Schuurmans, Utrecht, Vredenburg 65.
A. R. P. A. v. Heiningen, Gouda, Mar-
tènssingel 53. Mej. H. BavelaarHaze-
vóefc, 'Leiderdorp, Ouderzorg 5. Mej. A.
v. der Knijff, Alkemade A93. Mej. O. A.
WarnarDo Bie Rotterdam, DiergaardieJ.
69a. H. v. Rijten, Den Haag, Wagenstr.
116a. Mej. O. J. Rekker—Witte, Leeu
warden, Fonteinstr. 35. M-ej. G. Marijt,
Monnikendam, Koordeinde 57. N. H. de
Lange, Te teringen. Baronielaan 47. Mej.
J. Westenberg, Ned. O.-Indië. Mej. G.
Meijer, Meppel, Paralelweg, bij Meijer.
Mej. J. H. Obdam, Oudewetering W.A. 11.
H. Gosman, Den Haag, 'Lyonnetstr. 19.
Mej M. v. Uklen, Den Haag, Westeinde
15. Mej. M. Hertkamp, Utrecht, Orion-
fitraat 64. Ph. J. Bik, Uden, Gymna
sium. Mej. O. Wentink, Den Haag, An-
geletierstr. 47. Mej. HozeeSchokker,
Rotterdam, Camisselaan 74. A, J. Kei
zer, Den Haag. Abeelstr. 81. Jolis. v.
Putten, Gees, Pieardstr. 78. Job. v.
Daalen, Bloemendaal, Kleverlaan 24.
Mej. P. G. Bontan, Den Haag, Pompsta-
tionweg 312. P H. Driessen, Rotterdam,
Bosch je 6a. Mej. J. M. J. v. Noort,
Haarlem, Bloemhofstr. 1. J, O. Wiïïem-
sën, Middelburg, Sraoorfgang 150a. O R.
G. Brummer, Bilthoven, v. Dijcklaan. A\
Welmers, Utrecht, Bollenhofsehestr. 60.
Mej. M. H. v. d. Zijden, Voorhout bij de
ouders.
GEBOREN: Pieter, Z. van E. T. Ver
mond en C. Monfils. Jan Cornells, Z. van
H. C. Hoek en M. Hoek. Willem, Z. van
W .Neuteboom en E. Bekooij. Jannetje,
D. van P. J, v. d. Linden en W. Stol.
Jacobus Hermanus, Z. van G. v. d. Vos en
A. Tuynenbuik. Cornells Maria, Z. van
C. Bouwman en J. M. v. d. Mee. Karc-1
Pieler, Z. van S. van Tol en C. v. Wierin-
gen. Hendrik, Z. van J. v. d. Linden en
A. E. Troost. Jlenri Carel Willem, Z. van
H. C. W. Bijl eb M, v. d. Blom. Anna
Elizabeth, D, van v. d. Staaij en E. A,
M ,v. Hooit. Arie Johannes, Z. van J. R.
v. Oosten en A. Vermeulen. Maria Ca-
tliarina, D. van F. J. M. Ververs en J. v.
d. Blom. Cornelis, Z. van C. v. Onselen
en E. P. Dekker. Francs. Cornelis Anls.,
Z. van F. A., M. Dieben en C. J. H. v. d.
Burg. Marinus, Z. van P. Johannes en
W. Vos. Corns. Marinus Wilhs., Z. van
C. M. W. v, Emmerik en H. C. Otter.
Margarelha, D. van A. Schlagwein en C-
.Wallaart. Jacoba Catharina, D. van L'.
A. Diepenbach en J. M. Nieuwenburg.
Marianna Gerarda, D. van H. J, A. v.
Vueren en A. W. E. T. M. I.uykx. Jo
hannes, Z. van G. Ligtvoet en G. Pardon.
Elsje, D.van J. Kukler en C. Beij. Kees
Basliaan, Z. van C. du Pon en A. v. d.
Holst. Joannes Corns. Maria Berns., Z.
van T. A. M. Grundeman en J. A. Hofmao.
Dirk Johannes, Z. van J. H. Schoof en
T. G. Burger. Wilhelmina, D. van J.
Klaassen en P. W. v, d. Berg. Lamber-
lus, Z. van M. Koolhaas en J. Nolles.
Flnline Corry, D. van J. F. Raar en C. v.
Hulst.
GEHUWD: G. J. Paulidcs jm. en C. B.
Rertels jd. TH. Nieboer jm. en J. C.
Erades jd. N. A. C. SLotemaker jm'. en
I L. van.'t Sant. jd. W, F. Verkuylen
jm. en B. J. C. v. d. Krogt jd. W. F.
Stafleu wedr. en H. A. Heemskerk wede.
H. Sasburg jm. en A. H. Schut jd.
A. A. Luijendijk jm. en P. J. Epskamp jd.
A. H._Leuering jm. en E .L. Kuyl jd.
W. F. v. d. Hoed jm. en J. Benning jd.
J. Bontje jm. en W. C. Laven jd. M.
P. Bergers jm. en A. M. v. Velzen jd.
D. Bavelaar jm. en J. J. HabraRen jd.
P. J. Hannaart jm. en C. M. W. Keyzer jd.
OVERLEDEN: P. J. Claasen, m. 63 j.
E. Spaav. Varilc, vr. &9 j. J. C, v. d.
Meijden, wedr. 61 j. E. Swarts, z. 8 d.
L. M. Steenvoorden—Brune, vr. 53 j.
W. van der Linden—Stol, vr. 25 j. J. v.
Rossen, m. 64 j. Leven], kind van J.
R. BeusekampM.Kruit. J. Dullemond
Groeneveld vr. 71 j. Levenl. kind van J.
H. Bokern—L. A. M. Bergsma. R. J.
Eggink z. 3 d. J. J. Dijkhuizen z. 3 m.
J- v. d. Berg, wed. Lubbers 71 j.
VOETBAL.
De crisis in den N. V. B.
De pogingen om de verschillende partijen
in den N. V. B. weer bij elkaar te brengen,
worden met ernst voortgezet, zegt de „N. R.
Ct.'\ Te 's-Gravenliage heeft een bespreking
plaats gehad tusschen de heeren Van Prooye,
Lamey, Timmermans ën Hirschman en Moor
man.
Zaterdagmiddag vergaderen de vereenigin-
gen uit de W. E. K. welke zich voor een even-
tueele afscheiding hebben verklaard, en in
deze vergadering zal de beer Moorman gele
genheid worden gegeven om nogmaals zijn
voorsteden toe te lichten ook de heer Jasper
Warner zal dan die voorstellen verdedigen.
Waarschijnlijk zal dan des avonds een ver
gadering plaats hébben van de overgangers,
de tweede en derde klassers en plaatselijke
en gewestelijke bonden, waar eveneens de
heer Moorman zijn voorstellen zal toelichten.
L. V. B.-Seriewedstrijden.
Door het terugtrekken van D. V. S. IV en
V heeft de 4e afd. eenige wijziging onder
gaan. Reeds gespeeld zijn Quick Boys III
I.eidsche Boys III en R. C. L. IIILeiden IV
resp. gewonnen door Quick Boys III en Lei
den IV, terwijl U. V. S. V vrij was.
A.s. Zondag wordt 'eerst' gespeeld de ver-
liezerswedslrijd Leidsche Boys IIIR.C.L! III
Na loting zijn de volgende wedstrijden
vastgesteld Leiden IV—Quick Boys III.
Winnaar L. Boys III—R. C. L. IllU. V.
S. V, waarna de winnaars om den len en
2en prijs zullen spelen.
Voor a.s. Zondag ^26 Augustus luidt het
programma
1011 uur -. Quick Boys IIA| S. C. IV
Leidsche Boys IIIR. ,G. L. III.
1112 uur Leiden IV—Quick Boys III
A. S. C III—L. F. C. IV,
12.151.15 uur Winnaar Leidsche Boys
111—R. G. L. Ill—U. V. S. V.
12.301.30 uur Leiden 1U. V. S. II.
2—3 uur L. F. C. I—A. S. C. II.
3.30 uur Stormvogels ID. E G. I.
5.156.45 uur Finale 4e afdecling.
De wedstrijd StormvogelsD. F. G. zal
zeer zeker groole belangstelling hebben, liet
publiek wordt dan ook verzocht zooveel mo
gelijk toegangsbewijzen bij den heer Devilé,
sigarenwinkelier, Nieuwe-Rijn 26, te koopen.
WATERPOLO.
Het Nederlandsch Zevental.
Na afloop van een gisteravond gehouden
oefening, vergaderde de polo-commissic van
den Nede.rlandschen .Zwembond tot samen
stelling van het Nationale Zevental.
De volgende spelérs werden gekozen doel,
A. van Olst (Het IJ)achter, J. C. den Boer
(G. Z. G.) aapvoerder Minnes (U. Z. G.)
middenachter, A. H. G. Van Senus (de Maas);
voor^ J. v. Sijfhout (Het IJ)P. v. d. Vel
den Jr. (Dolfijp)J. KölilOr, (Het IJ).
Reservespelers D. IJsselstein (G. Z. C.);
A. H. Goedings (A." Zi) A. C. Slop (G. Z. G.)
Om het kampioenschap der 2e klasse.
Het is cfo Leidsche Zwemclub niet gelukt
dit kampioenschap te behalen. De gisteren
te Amsterdam gespeelde beslissingswedstrijd
eindigde met een 41 overwinning van Nep-
tunus; een overwinning, die verdiend was,
zij 't dan ook, dat de uitslag iets geflat
teerd was. Do Zaandammers waren in bijna
alle onderdcelen van het sfel een tikje be
ter, maar bovenal waren zij doortastender
't Verloop van den wedstrijd was als volgt:
Vlak na 't begin krijgt Elsinga een bal goed
van v. Leiden, maar het schot gaat vlak
naast. Daarna ëcn Zaanclamscho aanval;
Dil krijgt een vrije worp, plaatst naar den
vrijliggendcn Maasdam, welke geen moeite
heeft om met een zuiver schot Neptunus
de leiding te geven. Dezelfde spelen' ziet
kort daarop kans om den voorsprong na
goed vrijzwemmen, te vergrooten. Daar een
L.Z.C. overwicht met. verschillende goed
opgezette aanvalleD, waarbij echter door
onzuiver plaatsen eenige goede kansen ver
loren gaan. Eindelijk krijgt Elsinga weer
een kans ën doelpunt, welk doelpunt, o.i.
ten onrechte, wegens een overtreding gean
nuleerd werd.
Dé hierop volgende Neptunus-aanval
wordt onderbroken door het a-ustsignaal.
Na de rust eerst een gelijk opgaand spel.
Van de Leidsche achterhoede gaat de bal
van hand tot hand naar voren en van El-
singa's hand in 't. doel.
Als daarop echter Maasdam, door een
fout in de Leidsche verdediging een goede
kans krijgt is 't 31 en is de L.Z.C. een
geslagen ploeg.
Neptunus geeft blijk over meer uithou
dingsvermogen te besehikken dan de L.Z.C.-
êre, welke uitgezwommen raken, waardoor
hun spel zeer onzuive<r wordt. Als Maasdam
zich dan nog eens een kans schept is het
41, waarmede het einde kemt van dezen
in prettige verstandhouding gerpeclden wed
strijd.
WATERSPORT.
Koninklijk* Verbonden Nederlandsche
Watersporlvereeniaingen.
Naar het „Hdbl." verneemt, is bij het cen
traal bureau voor de watersport te Amster
dam bericht ontvangen, dat aan de Verbon
den Nederlandsche Watersportvereenigingen
het praedicaat Koninklijke is verleend.
BOKSEN.
Bij de te Den Haag gehouden wedstrijden
sloeg Baddist Mulder op punten. Baddist was
vrijwel de heele partij de aanvaller en was
veel tactischer.
(Nadruk verboden).
i Reisbrieven uit Finland.
VIII.
A b o.
Helsingfors.
Mijn eerste liefde literaire liefde wel te
verstaan is de „Mei" van Gorter geweest.
Toen ik gisteravond hier in Abo, n& Hel-
singfors de gróótste stad van Finland wat
op zichzelf niet heel veel zeggen wil, daar
Abo slechts ongeveer 69,000 inwoners heeft
nog een straatje óm wandelde en zóó
maar, midden in dé stad, op een hoogen wal
'n echt Hollandschen molen zag staan,
mooi gebarend tegen de stille avondlucht,
moest ik al-maar-door denken aan „het ge
fluit dat ik vaak hoorde vóór een zomer
nacht in een oud stadje langs de water
gracht":
„de stille straat
Vergaarde schemer, aan de lucht blonk laat
Nog licht, er viel een gouden blanke schijn
Over de gevels."
En ik dwaalde, evenals de Ilollandsche
straatjongen, die met zijn gefluit Mei's komst
in de nieuwe lente inluidt:
„over de bruggen, op den wal
Van :t water, langzaam gaande, overal.
Abo is zoo'n klein, oud stadje, waar dit
alles effectief op z'n plaats zou zijn geweest
En d&t juist geeft aan Abo een eigen, van
alle andere Finsche steden afwijkend, ka
rakter, omdat bet de eenige oude stad is,
die dit land heeft. Finland is een land met
zeer oude cultuur ik behoef slechts te
berinneren aan het volksepos en aan de
voortbrengselen van houtsnijkunst en weef-
arbeid maar oude bouwwerken, vroeger-
eeuwsche architectuur, vindt, men er
6chaars. Het land was arm en een „gouden
eeuw" heeft Finland nimmer gekend; de
bevolking moest met harden arbeid zich
een karig levensonderhoud veroveren en
met de buitenwereld bad zij weinig contact.
De menschen woonden verspreid en leefden
eenzelvig en geen leenrecht heeft er ooit de
groote meerderheid der dorpelingen ver
laagd tot onvrij volk, dwingbaar tot slaven
arbeid. Voor kostbaren tempelbouw of weel
derige ridderburchten was in Finlarid even
min plaats als voor fraaie raadhuizen en
voorname burgerwoningen. Op den schralen
bodem, dien men door bosch-velling of moe
rasdemping eerst voor vruchldraging ge
schikt moest maken, bad men alle krachten
noodig tot instandhouding van eigen leven
en het eigen ras; reserves voor 's levens
luister geestelijken zoowel als wereld
lijken luister konden er niet worden ge
kweekt. Bovendien bouwde men alles, zoo
wel de woningen der menschen als de Gods
huizen van hout, dat men, in de alom aan
wezige bosschen, maar voor het grijpen bad.
Slechl9 een paar eenvoudige kerken en een
enkele burcht op een strategisch belangrijk
punt zijn uit graniet opgebouwd en hebben
aldus hun stoer beslaan tot in den nieuwe-
ren tijd weten te bandhaven. De oude hou
ten gebouwen wat zit er in hout-bouw
'n diepte, kleur, schaduw en tegenstellingI
in de dikwijls nauwe straten der steden
zijn meest alle bezweken, voor een groot
deel vooral door brand verwoest, hetgeen
trouwens wel niet anders kón in een. land;
waar vele rauwe oorlogen verwoestend over
heen zijn gegaan.
Terwijl ik dit hier, in den lommerrijken
tuin van de „Hamburger Börse" te Abo zit
te schrijven, gaan mijn gedachten terug naar
een vair de eerste dagen, die ik in Helsrng-
fors doorbracht. Op een avond bezochten wij
het Openlucht-Museum op het eilandje Fö-
lisö. Het museum was reed9 gesloten, maar
de bewaker, een oude, verweerde visscher,
troffen wij aan op het meer, terwijl hij be
zig was zijn nelten in te halen. Meen niet,
dat hem dit een beletsel was om aanstonds
bereid te zijn om ons op een rondgang te
vergezellen: „als er menschen uit den
vreemde hierheen komen, die in ons mu
seum belang stellen, dan is het mijn plicht
hen ter wille te zijn." En hij had er zelf
pleizier in, de oude visscher, om de eene
merkwaardigheid na de andere voor ons le
ontsluiten, al maar vertellende, wat hij van
de zeden en gewoonten van de oude Fin
sche bevolking afwist, typische détails,
maar voor een heel klein gedeelte uit boe
ken opgesnuffeld, maar die hij voornamelijk
le weten was gekomen door mondelinge
overlevering en uit de verhalen van land-
genooten uit verre streken. Wat al folkloris
tische schatten moeten er in Finland nog
onópgeschreven voor het grijpen liggen in
die nog steeds in den volksmond levende
overleveringen en familie-verhalen!
Wat wij op Fölisö zagen was wel van een
heel oude, intieme bekoorlijkheid. Hier was
in Gods vrije natuur en in de ongedwongen
omlijsting van een ietwat romantische om
geving, bijeengebracht wat uit vroegere
'volkscultuur aan materiaal gered was uit
de alles verslindende klauwen van Tijd en
Eeuwigheid een oud kerkje ergens van het
platteland, ter plaatse voorzichtig afgebro
ken en, precies zóó, weer hier opgebouwd,
midden tusschen de pijnboomen als zeld
zaam overleefsel van een eigen gewestelijke
bouwkunst. Gelijk een gemoedelijke pas-
toor-in-ruste is dit kleine bedehuis, dat an
ders wellicht reeds verloren gegaan ware,
nu hier en retraite na eeuwenlangèn
lieven dienst, harmonieus met al de'i
ringende dingen een klokkeloren,
grafkapel, en hier en daar wat oude 1
hofkruizen met op de zijarmen, heel
een panr houten trekkebekkende vogelfi
voorstellende de treurende ouders van
gestorven kindje of wel op een afstand!
elkaar, wanneer de ouders in onmin leefi
of gescheiden waren. Binnen in het ker
was ook alles gebleven zooals het io
oude tijden geweest was de banken i
den adel zorgvuldig van die van de eeny(
dige landlieden gescheiden, de mannen i
de eene zijde, de vrouwen aan den logi
overgestelden kant en op de planken,
op de bijbels plachten te rusten, had ie}
kerkganger zijn eigen tfeken ingesnei
als bewijs van eigendomsrecht op die pi?
En zelfs de schandbank, waarop men
herhaald kerkverzuim ^voor den aanvj
van den dienst werd vastgebonden, onlh
evenmin. Langs een kndelijk boschj
kwamen wij bij een complex boerënhoe
met de donkere, lage woonvertrekken
breede banken langs den wand, die 's nac
dienst deden als slaapplaats van heel j
gezin en met een groote sieenen stookpla
in den hoek. Op het erf stonden de stal
en schuren cn de „Badestube", alles
een eenvoudige maar karakteristieke
menstelling, waarbij het merkwaardig
op te letten, hoe bij al deze houteonstrucl
en vooral in de overeenstemming lusscl
vorm en materiaal, overleg en gezond
stand gebruikt was om met de minste p
delen het grootst mogelijke nuttig effect
kunnen bereiken. En zoo waren hier op
museum-c-iland tè.1 van merkwaardigheo
samengebrachteen ouderwetsclie kt
boot, niet minder dan "21 M. lang waarin
bewoners der wijd en zijd verspreid ligg
de eilanden ter kerke gevaren plachten
worden een „teer"-boot van eigenaard
constructie de zijwanden van plant
uit één stuk, 13 M. lang waarin, iü l
noorden van Finland, de vaten teer strot
afwaarts over de levensgevaarlijke stroc
versnellingen worden gevoerd. En ook
er de simpele hut waarin Finland's greo!
auteur, Alexis Kivi, zijn meesterwite
schreef. En in de hutten en woningen
van voorwerpen uit het dagelijksch lev
van eeuwen lièr, primitief huisraad en
voudige werktuigen, dikwijls ook vernulti
uitvindsels zooals het prototype van I
moderne yale-slot altemaal simpele f
bruiksarlikelen, waarin toch reeds in r
sieringsmolieven en styleeringen de nalui
lijke schoonheidszin, de elementaire voll
kunst tot uiting komt
En zoo leerde ik, in die paar avondur
op Fölisö, een massa typische dingen kt
nen uit hét intieme volksleven van
oude Finland. Het Openlucht-Museum
nog pas in een beginstadium van onlwikl
ling, maar wordt steeds met nieuwe ai
winsten verrijkt, liefdevol asyl voor ,all
wat uit het verleden van Finland voor
toekomst van Finland belangrijk kan z
cn dat anders gevaar zou loopen aan vt
nietiging len prooi te vallen of in de st
den moet w.ijken voor de nieuw* 31'sch
yah modern slaJovorrctci
Mist men over het algemeen in de Ti
sche, steden datgene, wat ons in eigen la
in onze „oude steden" zoo aantrektmi
deleeuwscbe, kathedralen, zes- en zevc
tiende ee\iwsclie raadhuizen en palrieiêi
woningen Abo alleen, meest wcslel
gelegen en overbuur van Zweden, maakt e
uitzondering.
Hier valt nog veel ouds te bewonder
cn tusschen de verweerde muren van <k
13en eeuwschen Dom en van den Burc
en langs de oevers van Aura, waar de ou
sle burgers reeds hun pakhuizen hadd;
van waaruit in de middeleeuwen een i
vendige handel gedreven werd met
Hanzesteden, gaan nu nog de stemmen v
het Verleden fluisterend om. In Abo w<
Finland geboren en elke eeuw liet in dt
stad een belangrijke reminiscentie acht
Reeds in den vóór-chrislelijken tijd
Abo een handelsplaats; hier landden in
twaalfde eeuw de eerste Zwéedsche km
vaarders; hier werd, een eeuw later, b
eerste klooster en de eerste school geshcl
Hier heeft een Zweedsch hertog, die
koning werd, met zijn gemalin, die
Poolsche koningsdochter was, in de
epuw hof gehouden en toen in de daai
weer volgende eeuw Finland een eigen
rechlshpf en een eigen universiteit kre
was van heide de zetel in dezè stad die
aan het einde van het Zweedsche tijdpe
begin 1800 ook de hoofdslad
Finland is geweest. Toen de politieke
tusschen Finland en Zweden werd opgc;
ven en Finland met Rusland werd verR
den, nam het jonge en dichter bij Pelt1
burg gelegen Helsingfois als hoofdstad
leiding van het oude Abo over, dat tot cv'
maat van ramp in 1827 nog vcor het gw
ste gedeelte door brand werd vernield,
stand zonk terug en scheen langzaam J
een slepende kwaal ten onder te zuji
gaan; maar met de vrijmaking van
land na den grooten wereldoorlog kv
ook Abo lol herleving, dank zij de buit
gewone offervaardigheid van enktien hv
burgers; de oude Zweedsche Akadec
werd er weder hersteld, een nieuwe f
sche universiteit enkele jaren later
richt en in een voortreffelijk niuset
fraai van architectuur, is een uilgezoc
verzameling schilderijen en beeldhouw*
ken van Finsche meesters bijeengebrac
Zoo is Abo een stad geworden, die èn 1
haar verleden ën om haar heden van i?-
ren tourist, die Finland bereizen wil,f
bezoek afdwingt en zij heeft bijzon^
charme genoeg om er enkele dagen ge?
gelijk te vertoeven Ais men over Zweck°
terugreis wil maken, dan gaat men r
aan boord van het stoomschip, dat m
uren langs ck Finsche Alands-eilanden
Stockholm is. Van Helsingfors naar Al#
hoven de spoorreis, die slechts ze3 1
duurt, de wel zevenmaal langere,
honderdvoudig genotvoller bootreis te P
lereeren, een wonderlijk afwisselende
langs de Finsche scheren-kust, den 2r
grilligen eilanden-tuin, welke tocht nog
derbroken kan worden door een verb
Hangö, de Finsche zeebadplaats Par.}lj
lence op de spits van de meest zui
