De Draadiooze Telegrafie en Telefonie
jb»
9 1
Huishouden en techniek.
J(«f IM LEITEBEfi
De vertrouwde Demon.
(Nadruk verbóden).
Lucifers.
Lucifer is eigenlijk ecu veel te mooie,
naam voor zoo'n klein, hoewel nuttig voor
werpje. immers beleekent die naam niets
minder danlichtdrager. Nu kan ik mij le
vendig de verbazing voorstellen van den
winkeiieK dio een klant om een pak licht
dragers hoort vragen, en ik vrees haast, dat
er iets in hem zal omgaan, dat niet bepaald
vleiend is voor de verstandelijke vermogens
van zijn bezoeker.
Elk jaar worden in Nederland meer dan
een milliard, zegge 10.00 milüoen, doosjes
lucifers gebruikt. Zoo'n massa-artikel moet
natuurlijk goedkoop zijn en zoo zullen wij
dan ook zien, dat bij de fabricage zelfs voor
de eenvoudigste bewerking, steeds weer een
machine wordt gebruikt. Om dezelfde reden
vindt iedere verbetering, die de productie
verder opvoert, onmiddellijk algemecne toe
passing. Voor liet maken der houtjes wordt
meestal populierhout gebruikt; naaldhout is
wel goedkooper, maar lang niet zoo taai.
De boomslammen wordenin stukken van
bepaalde lengte gezaagd en dezo, na van
den bast te zijn ontdaan, op een machine
geplaatst,waar zij worden rondgedraaid tegen
een mes, dai er lot con zekere diepte in
steekt en zoodoende den stam afschilt lot
een langen band, waarvan dc dikte juist zoo
groot is als een lucifershoutje. Die kunnen
er nu-door andere s:n ij werktuigen gemak
kelijk uit wórden verkregen, daarbij ervoor
zergend, dat dc draad in de lengterichting
van het houtje komt te liggen
Nu gaan zij een kteurbad in en" wie ooit
in een lucifersfalr- dc is geweest, zal zich do
narigheid herinneren, die dat venen mee
brengt. En dat alles, omdat liet publiek nu
eenmaal gekleurde houtjes wcnsclit. Het
aanwezig-zijn van (Jeze verfstof verhoogt
echter niet in bet minst de kwaliteit van
den lucifer, maar wel de productiekosten.
En waarom vragen wij, Nederlanders, al
tijd buitenland sell fabricaal? Natuurlijk
heeft menigeen voor het éérst met het in-
landsch produet kennis gemaakt gedurende
deoorlogsjarendat was toen inderdaad geen
onverdeeld genoegen, maar wij moesten alle
maal roeien met de.riemen, die wij hadden,
cn zoo kónden ook de fabrikanten niet dc
grondstoffen krijgen, die zij wel wensehteh.
Ter voorkoming van hel nagloeien worden
de een oplossing van ammonium-
sulfaat gedompeld en hierna gedroogd, qaar
het hout zoowel hier als Lij. het verven een
massa~wqlcr heeft opgezogen. Nu moeten de
koppen er aan gemaakt wordendit geschiedt
door dc houtjes een eindje te steken ip een
papje van zwavel en kahumchloraaidit
laatste moet de zuurstof voor de verbranding
geven. Door hieraan tevens Arabische gom
toe te voegen, verkrijgt men een pasta, die
ook na dc droging goed aan de stokjes blijft
kleven. Vermeld dient nog te worden, dat
dc houtjes van te voren in gesmolten paraf
fine worden gedoopt, waardoor zij veel he
ter doorbranden. Zulke lucifers geven bij
't aansteken een natten ring te zien, dat
ovenwei geen vocht is. maar paraffine, die
door de hitte van de vlam weer gaat smel
ten.
Inmiddels heeft men ook reeds de doosjes
voor onze lucifers gefabriceerd. Op oen soort
gelijke schilmachinc als vcor de houtjes
wordt van een boomstam een veel dunnere
band gevormd en deze in reepen verdeeld,
waaruit dan weer andere machines met be
hulp van stijfsel cn papier de laatjes en om
hulsels maken voor het doosje, zoodat dit
geetikelleerd en wel het toestel verlaat. Dit
alles gebeurt, in oen voor het oog'bijna niet
te volgen tempo, evenals, het nu, volgende
vullen'der doosjes, vraafnij de machine er
"Hve voor zorgt, dat telkens een bepaald
aantal lucifers in een doosje komt, en dit Ver
volgens netjes dicht schuift. Nu worden zij
in een lange rij cp een beweegbare band ge
zet, die xe-tusschen- twee rolletjes door voert,
welke constant met een papje voor dc strijk -
vlaktö worden voorzien en die dit op hun
beurt weer aan de zijkanten van de doosjes
a fgevenDó' 1 reüjV:va n lüfci fetsdoosjos ver -
ilwijnt hierop in'een door stoom verwarm
den tunnel, waar die slrijkvlakte gelegen
heid vindt om te drogen. Deze bevat in
hoofdzaak rood fosfor, dat aan dc lucht on
middellijk ontvlamt en zoo' de ontsteking
van den lucifer veroorzaakt.: Vroeger ge
bruikte-men ook wit fosfor voor het koppen-
materiaal, doch behalve brandgevaarlijke,
beeft deze slof ook sterk giftige c-igenschap-
ipen, die langzaam, maar zeker, de gezond
heid der arbeiders ondermijnden. Daarom is
||thans overal in dc wereld het gebruik van
wit fosfor voor lucifers verboden.
Welke huisvrouw grijpt niet vaak tever
geefs naar liet welbekende plekje naast den
schoorsteenmantel? Dan hééft manlief de
lucifers weer eens meegenomen en nog'
mooier, er mischien een leeg doosje voor in
de plaats gelegd. Men kent de remedie? 't
Is dc „huishouddoos" (teekenende naam),
Pen vergroolc editie, die men niet zoo maar
jer ongeluk'' in tien zak kan steken.
Iets anders zijn de in den handel zijnde
pistooltjes met een vuursteentje c% in. Hel
kleine vonkje, dat men hiermee te voor
schijn kan roepen, ontsteekt hc-el gemakke
lijk een gaskomfoor, maar bij een petroleum
stel begint u er natuurlijk niets mee. Lang
dureu ze ook niet. Deze en soortgelijke, in-
'Inimèiiten vinden gewoonlijk hun oor*
sprong m landen met een lucifers-monopolie.
Do Staat is daar de eenige fabrikant van
lucifers, die dus (e.vcusez ie mot) slecht eiï
'luur zijn. Maar. ook dje bekende sigaren -
aanstekers zijn niet feilloos, waarom de
l'ranschen er den naam van „peuhêlfe*
'oor bedachten. Voor een ander doel dan
fêclame zijn zij dan ook niet afs bedrijfsze--
w te beschouwen.
NIEUWE UITGAVEN.
..Internationale Stenografie „Mondo". Deel
'»NederlandscU'.' Methodisch, Leesbïek voor
Jtoool- fen zelfonderricht door Maiius den
""Iét, ontwerper cn. .Ueèrïtar Intern. "Steno-
„Mondo". Uitgave L. J. Veen,
^sterdam.
(Nadruk verboden).
Hot is mot de draadlocie teïajrMs?, zoo
als met vale andere wetenichappe.rjke onder
werpen, zij laten zich hst best uitleggen
deer het aanhalen van analoge gevallen. Ik
zal na de draadiooze telegrafie en telefonie
uitleggen en als voorbee.d twee mensehen
gebruiken.
MENSCHEL1JKE DRAADLOQZE.
Als twee mensehen aan bat prat33 zr'n
met elkaar, kunnen wij zeggen dat zij draad-
lcco zenden en ontvangen. Zij wisselen ber
rie h ten zonder van d rad sa gebruik te ma
ken. Deze berichten zenden zij met da*
menu cn ontvangen zij nut het oor. ik
spreek, mijn vriend luistert, (l.w.z. ik zend,
mijn vriend ontvangt. Ik zead een zekere
energie uit, welke in golven door do lucht
gaat. Om deze energie u'.t to zonden heelt
de natuur mij e?n mechanisme gegeven, het-
welk in mijn keel zit. Mijn vriend heeft
een zeer gevoelig ontvangapparaat. zrjm oor.
Ais ik nu oen zekere letter wil uitzenden,"
laat ik mijn stembanden trillen, met een
zekere snelheid. Als mijn stembanden tril
len, zetten zirj de omringende lucht in tril
ling. Op een paar pas afstand staat mra
vriend. Do uitgezonden energie-golven he
reiken zijn ccr en zetten heb gehoorvlies
in trilling. Dit vlies gaat dan trillen met
dezelfde snelheid als mijn stembanden. Stelt
U zich eens vcor, dat ik een zekere toon
uitspreek, b.v. „Do", nu ga ik door met
Re, M:, Fa, Sol enz. in één adem. Wat
gebeurt er- nu? Bij Do trillen mijn stem-
j banden langzaam, bij Re iels vlugger, bij
ANTENNE 3
iussebcflfpozen, dat vvo niets roeien.
Bij de draadiooze telegrafie werken we
echter met een stroom dio zoo snel trilt
dat onze zintuigen niet in staat zijn dezo
trillingen waar te nemen. Daarom inaak-
tï men instrumenten die onzo zintuigen te
hulp komen. Deze worden gebruikt op cc
ontvangstations wa._- de uitgezonden "gol
ven do antenne passeeren. Laten we nu
nog even terugkeeren.tot de meuschelijko
draaulooze.
Als mijn vriend liardhoorend is en ik
sprak tot hem op ccnigcn afstand, zoo zal
hij mijn stem niet hooien. Öchreeuw ik
hard dan verstaat hij mij. Ook kan hij een
gehoorapparaat]e aan zijn oor cfoen, en
dan verstaat hij mij zonder* dat ik behoef
te schreeuwen. De afstand waarover wij
kunnen spreken hangt dus af van
Do kwaliteit (hardheid) va.i mijn stem.
De gevoeligheid van zijn -gehoorvlies.
Zoo ook bij dq tïraaciloozo telegrafie.
Een toestel zonder versterking ontvangt
van minder verre stations als oen met
versterking. Een zendstation met een klei
ne zond-energie bereikt minder verre sta
tions als een met cei. groote zend-energic.
We hebben het hier echter steoös over
luchttrillingen, terwijl we voor de draad
iooze 0 vei brenging van energie (electri-
sche) geen lucht behoeven. Wat wo dan
wel noetiig hebben is Ether!!!
Wat Ether is zal een volgende keer ver
klaard worden.
sche station „P. A. 5" heeft daar verschei
dene luidprekcnde telefoons opgesteld,
waarvoor zich iederen avond honderden
mensehen verdringen.
De motorboot „Watertoerist" uit Am
sterdam is voorzien van een radio-telefo-
nie ontvanginstallatie. Dit is dus dc eer
ste verhuurmotorboot welke van een ont
vangtoestel is voorzien.
Onder de volgende radio-rubrieken, za!
een speciale rarlio-vragenbus afgedrukt
worden. De lezers kunnen biervan gebruik
maken en hun vragen aan de Redactie op
zenden. Deze zullen -dan in do eerstvol
gende rubriek worden beantwoord.
PETER Jr.
(Yan onzen Parijschen Correspondent
(Nadruk verboden).
Parijs, 27 Mei.
Er is lang te discuteeren en breed te pie
keren over de vraag wat gc kiezen moet,
warneer usv land in oorlog iszoo veel
mogelijk vijanden dooden, doorvechten tot
een van beide partijen het loodje er bij
legt, ofwel trachten zich (cn elkander) te
verstaan, uit de dolheid te komen hoo eer
hoe liever, en een voor allen redelijken
vrede te sluiten. Een nuchter, weldenkend
mcnscb zal, zonder aarzelen, zijn keus be
palen op het laatste. En toch... het is niet
zoo eenvoudig als liet wel lijkt.
Tijdens den oorlog werden in beide kam
pen óe mensehen, die probeerden hur. land
gênooten te genezen van do verblinding en
3 ZELFIMDUCTIE5POEL 1
TEN.CONDENSATOR 6
KRiSTALÓETECTOR
LEFG.Ofi Oe
AARDE-2
Mi weer vlugger enz. enz, Mijn vrieud's
gehoorvlies trilt dus bij Do langzaam en
fcjj Ro vlugger enz. enz. Doordat zijn ge
hoorvlies steeds vlugger gaat trillen kan
hij verschillende klanken hooren. Wat ik
uitzend, ontvangt mjjn vriend. Als ik een
lage toen uitspreek, wil dat zeggen dat
mijn stembanden langzaam heen en we:r
gaan (zij trillen op een lage frequentie
klein aantal trillingen per .seconde).
Spreek ik eer. hooge toon uit, dan trillen
zij op een hooge frequeniis (groot aan
tal trillingen per seconde). Ik zal U du
aanlconen, dat wat ik zeg en wat mijn
vriend ontvangt hetzelfde is als wat er
gebeurt tusschen een ontvang- ea eon zend
station.
Het zendgedeelte bestaat uit:
Ie. Een aantal stembanden die we kun
nen laten trillen op verschillende hoogte.
2e.- Een zekers éaergio die deze banden
iu trilling brengt,
Hefc ontvanggedeeite beslaat uit:
le. Een gevoelig vlies, :dat in staat is
cm te triilea
2e. Een ïpechanisme dat deze trillingen
ons doet hooren als geluid.
De tcekeningen gcvc i de eenvoudigst©
schakeling weer v:an een kristal-ontvanger.
De leek moet nu beginnen een dergelijk
toestelletje té maken.
ATs bet goed gemaakt wordt èp dc an
tenne hoog ep lang is .kan men met dit
simpele 'tóestelletje veel beiteikèn.
Ons land is nu eenmaal arm aan flinke
zendstations voor Radiotelefonie.
Den Haag (IözercDa) cn Amsterdam (Ef
fectenbeurs) hebben oen flink station
echter zijn dezo nog veel te klein om tele
fonie over grooten afstand op kristal-ont
vanger te doen hooren. Men zij cduer
niet teleurgesteld want draadiooze tele
grafie van Parijs, Kaften en Schevcningen
zijn goed hoorbaar en na eenigo studie
van het morse-alphabeth to hebben ge
maakt heeft men een genoegelijke liefheb
berij door~naar deze stations te luisteren.
Ook veel schepen zijn te hooren en het af
luisteren van uitgezonden telegrammen
is een bron van genoegen.
In het volgende, nummer wordt een uit
voerige beschrijving gegeven van een kris*
tfflontvangér vóór golflengten van 400 tot
4000 Meter.
Vcor do draadiooze telegrafie en t-e.V
feme: Zenden:
lo.1 ,Eaa aantal'banden (draden; gewcp n-
lijk Apteone of luchtnet gtóemd) 'Wake
cp verachilleada - frequenties1 kumrin trilbn.
2o. Een hóa veilheid el oc tri sche ehergio
dio dszo draden dost trilien.
Ontvangen:
le. Een gevoelige triller (ook een an
tenne) welke als zjj bereikt wordt door
olectrische trillingen op dezelfde hoogte
gaat trillen als de energiebron.
2e. Een speciaal mechanisme welke deze
trillingen omzet ia geluiden (detector ge
naamd).
Tcch is er een groot verschil tusschen
beide systemen. In het e?rsto geval men
schel (jke draadiooze) trillen de verschiiJeodo
deelen werkelijk. Zij gaan heon en weer
of op en near, al ïs deze beweging ook
oneindig klein. In het tweede goval (elec-
trischo draadiooze) trillen do diverse deo-
len niet; zij bewegen niet, rij trillen edec-
trisch. Dit is weer met eon voorbeeld dui
delijk to maken. Wij zijn allen \yel eaas in
een badhuis geweest onder d 3 douche. St^
voor. we staan onder de koude waterstraal,
nu is er een knop die de temperatuur,
regelt* We draaien deze en als gevolg
wordt het water warmer. Vvo draaien rog
verder eti dan langzaam terug. We voelen
na dat de waterstraal al warmer war
mer wordt en dftn weer kouder. We kun
nen van die waterstraal zeggen, dat z\j
in warmte trilt. Zelfs kunnen wjj de fre
quentie opgeven. Hoé vlugger wo heen en
w^ecr t!raaien «an de- knop, Ikko vlugger-
ook het water warm en weer koud wordt.
"We geven zelf dus dé frequentie aan*
Nog eca voorbeeld.
We houden de twee polen van een ele<?-
trieeevmoclrine Aast (een telefoon-induc
tor). Draait men nu langzaam aan de slin
ger dan voelen we telkens een schok, met
Lnisterprcgramma.
Amsterdam, Yaz Diaz, Goiv ^00 tijd
8.iö, 10, fl-30 vim*12.3Q, 3ll0,.'4 n.üJ. pers*
'Ion - beursnieuw 3. - f
P A 5, golf 1030 Ml, tijd; Woensdag 8.30
—9.30 n.m. muziek.
Den Haag, P. C. C. G., golf 1050 M.,
Donderdag 9—10 n.m., iiumek'; Zondag
3 SO—5.20 n.m.'muziek.
Paiija F.L., golf 26Ö0 M iederen dag 3.50
n.m. beursnieuws6.40 n.m concert - 10.30
n.m., weerbericht.
raag P. R. G., golf 4500 M\, iederen dag
9.20 n.m., muziek.
Genève H. B., gjlf 1200 M-, iederen dag
6.90—7.20 n.nn, muziek.
Londen g L. O-, golf 369 M., iederen
dag 11.50lg.50 n.m., concert 5.20 n.ra.,
.vrouAvenuur; 5.506.35 n.m., kinderver*
haaltjes7.é) en 10.05 n.m.., nieuws; 6.20
10.50 n.m concert; Zondag 8.50—10.50
n.m., concert en nieuws.
Wat doer Loudon 2 L. O. wordt uitge
zonden is wel de nioeito waard om te ont
vangen. De concerten zijn ie klasse, en
er zijn avonden dat alles Avoord voor Avoord
is te verstaan. Amateurs, in het bezit van
een toestel mot goedo hoogfrequent ver
sterking, die op. dit station afstemmen,
hebben genotvolle avonden.
Binnenkort zal hefc Engelsclio „Bróad-
ca^ing'Lstatiqb to Cardiff (5 W. A.) pen
opera uitzenden. Difc is da eerste keer dafc
een opera speciaal voor de amateurs op
het station zelf zal worden gespeeld.
Door het radiostation te Lyndon (2 L.
O.) sullen ih Juni eon paar preckerr "draad
loos uitgezonden worden, waarvan de eer
ste op Zondag 10 Juni om 9.201
Dc tabakstentoonstelling in het palcis
voor volksvlijt te Amsterdam wordt opge
luisterd door radio-telefonisch© concerten.
De eigenaar van het bekende Amsterdam-
razernij, gedoodverfd als „defaitisto", co
meer dan een heeft hefc Avaagstuk met zijn
leven moeten betalen. „Jusqu'au bout!"
schreeuwde men, juist aan c3e zijde van den
geen die onder lag en hefc ergsto leed. En
^wanneer gc zulk-een jusqu'au- boutist op
den schouder tikto cn hem smeekte: „Denk
nu eens vijf minuten kalm na !F dan wierp
hij zich op u met nog grooter woede dan
hij tegenover den vijand betoonde.
Het is een bekende raad: Dring u nooit
tusschen tweo vechtendenBeiden keeren
rich tegen u. Het grootste ongelijk van al
len heeft degee.n dio zich „au dessus de la
melde" tracht te plaatsen. Hij heeft liecl
de wereld tegen zich wij allen zien neer
op den zwakkeling, dio. in een cónfliet
geen partij te kiezen weet. HiRis een' lede
pop, een zonder-overttiiging, gaarne voe
gen wij er aan toe,: zoneter karakter.
Dc oorlog plaatst ons voor vreemde,
onthutsende problemen. Daar is dc kwestie
jvan de spionnajge Den spion, die bij u de
gelederen binnensluipt, zich voordoet als
een vriend en intusschen u verraadt op dc
laaghartigsto wijze en oorzaak is dat velen
uwer worden vermoord, ge schiet hem neer
zonder een greintje van mededoogen, zoo
dra hij ontmaskerd wordt. En niet alleen
dat gc hem neerschiet uit zelfverdediging
ge veracht hem, hij is iemand dio aanvalt
in den rug cn tegen u vecht achter een
vriendelijk masker, u warm de hand druk
ken, deloyaal. Hij is een vuil individu.
Maar... uw eigen spionnen, die precies
hetzelfde ongure werk aan den overkant
gaan doen, zij zijn heldenZij Avagen, elk
uur hun leven voor het Vaderland, en zij
bewijzen de grootst© diensten, velen uwer
landgeiiooten en misschien wel uzelf
recMend van den dood... Vindt ge het niet
subliem: iemand dio. alleen, ónverzeld, zon'-!
der ruggesteun; .zoiidpr stimulans of nar-
kotikum, /iel* in het vijandelijk kamp be
geeft Judith, b;j Holpphernes Is-het
niet de grootste moed dien men zich den
ken kan? zoo vroeg.ecu overigens verstan
dig man mij dezer dagen. Ik moest erken
nen, dat ik het sublieme niet er van inzag
Doch zeer velen denken er andera over
dan ik.
De vreemde inkqnsekwerities, welke tie
oorlog niet zich sleept, vinden voor het
grootste deel haar oorsprong in dit feit:
dat het iets gruwelijks is een ander mensch
te. dooden, en dat wij,toch allemaal min of
meer den demon in óns omdragen dio on
der zekere omstandigheden er to© aanzet
het to doen
Een zeer merkwaardig, zeer lezenswaar
dig' boek is deze AVetèkverschenen van. de
hand'van Jëan c3o Piterrefeu,. denzèlfdo' die
reecle öen andpr hoogst belangwekkend
wxri'k gevuld had meL rijn herinneringen
uit het groot© hoofdkAvartier. „Plutarque
a menti" heeft hij dit tweede boek betiteld
en is het dokumentair historisch misschien
van minder waarde c?an het eerste, het
overtreft het uit een oogpunt van filosofie
en algemeen menschelijko -leering.
Het opschrift is buitengemeen gelukkig
gekozen. Plutarclius, de levensbeschrijver
cn verheerlijker van veldheeren ©n aan-
voorders, de enthousiaste bc-zinger van al
les wat een grooten, glorieuzen naam had
in Griekenland cn in het Romeinsche Kei
zerrijk, die niets dan lof had voor zijn of-
ficieele helden, en hun ropm bazuinde over
ria hoofden van qen volk van anonieme sla
ven en lcgionnairen, knapen en moeders...
Plutarclius heeft gelogen Het waren slechts
gewone mensehen, al dio illuster© half
goden, die hij vereeuwigde en verheerlijk
te,, mensehen met al hun fouten en gebre
ken, dwalingen en tekortkomingen, ijüel-
heidjes en hartstochten. Het eenigo wat
groot aan hen was d.w.z. groot Ann af
metingen was hun moordlust en hun' eer
zucht.
Er worden wat een heilige-huisjes om
vergehaald, er vallen, wat een afgoden \'an
'i voetstuk, in dit boek van Do Pierrefeu.
En...- tot onszelf gekomen uit hefc oorlogs
delirium, v.oclen wij dat de schrijver, het
bij hefc rechte eind heeft en dafc hij de waar
heid spreekt. Uit do feiten en beschouwin
gen trekken wij zell.de conclnsieer is
geen krijgs-kunst meer, geen wetenschap
pelijk schaakspel op het oorlogsterrein
de moderne oorlog is ontgroeid aan de
mannen die men gelooft en die geloo-
ven hem te voerenhet is geen manoeu
vre cn geen reeks yan manoeuvres meer,J Irouwd zijn
doch een botsing der volkeren, lijf tegen
lijf, con brutaal handgemeen, een bloedbad
langs een breede streep, buiten regels cn
conventiesdo oorlog is niet meer militair,
maar nationaal, niet meer strategisch, doch
economischen hij wordt jiiet ten einde
gebracht door een omtrekking der vleu
gels of een doorbreken van het centrum,
doch door do bereikte uitputting van den
ovenvonneno en de bijna bereikte van den
ovenvinnaar.
Dat de geallieerden do overwinning bej
haald hebben, hefc is niet te danken r.an
hun aanvoerders Zij hebben fouten be
gaan, Avelke ten slotto niet veel meer uit-»
Averting bleken te hebben dan hun schran
dere zetten. Zij ontkomen niet aan do kri
tiek. Zij zijn mensehen als de anderen, bo-
heerschfc door de gebeurtenissen meer dan
dezo beheerschend.
Ziedaar de conclusie, waartoe ge komt bij
liet lezen van De Pierrefeu's hoek. Maar
het le zeggen is heiligschennis. De schrij
ver zelf Aveet dat. Hij vertelt wat zijn eigen
demon (zijn „démon farailier", zijn ver
trouwde demon, zooals hij hem noemt) hem
inblies „Gek, gek, gek je bent gek Je roe
ping ontdekken, wanneer je veertig jaar
bent, dat kan in zeker opzicht nog zijn goede
zijde hebben. Maar dat die roeping erin be
slaat de Avaarheid le zeggen, dat is iets zoo
verschrikkelijks, dat ik verbijsterd ervan
sla"
Een ander boek, dat dezer dagen versche
nen is, geeft een niet minder leerzaam beeld
niet van den oorlog, maar van de ver
bijsterende iiikonsekwenties en de schier on
oplosbare gewetensvragen, welke do oorlog
met zich brengt. Dit boek is een roman. „La
Houille rouge", heet het, en de schrijver i9
Michel Corday.
„La houille rouge", de roode steenkool,
dat is het bloed, het menschen-bloed, lauw
gulsend uit door andere mensehen moedwil
lig gereten wonden. Als de steenkool hield
het de groot-industrie aan den gang," was
liet noodzakelijk voedsel vroor de hoogovens
en staalfabrieken, voor de welvaart van het
land.
Dit boek geeft de geschiedenis van een
moeder gedurende den oorlog. Men noemt
haar La Iluronne, omdat zij niet de alge
meen gangbare opvatting begrijpt, die wil
dat haar kind haar wordt ontnomen om oen
soldaat ervan te maken. Haar hart bloedt
reeds, wijl haar man, die aan het hoofd van
oeii staalfabriek slaat, den oorlog slechts
ziét als een middel om zich te verrijken. En
j daar zij- aan niemand in haar omgeving haar
overkropt gemoed kan uitstorten, schrijft zij
in een dagboek de ontzettende dingen neer,
welke men ziet achter de schermen der za-
kc-nwereld cn der moderne politiële
Ilaar- zoon»'gaat dappór-naar het front,
omdat de traditie dit nu eenmaal wil. Men
hóeft het hem gezegd. Men heelt het hem
gezegd, cn zoo vaak het herhaald, dat hij
geëindigd is met het tc gelooven. Men heeft
aan deze vrouAv het eenige ontroofd, waar
op zij prijsslelde het hart van haar kind.
Do Iluronne schrijft haar haat neer legen
do roovers. Wie anders wil den oorlog dan
die gehate echtgenoot, wiens hoogovens
slechts dan werkelijken winst kunnen af
werpen, Avanneer zij beschikken over de
overvloedige productie van het nabije Saar-
bc-kkcn Wie anders wil den oorlog dan die
Pruisische groot-industrieel, wiens fabrieken
slechts dan waarlijk kunnen rendeeren
wanneer zij uit het naburige Briey kunnen
halen-wat hun oftlbfeekt aan ijzererts On-
dcftusschen haalt men .uit dèh grond van
Frankrijk, zonder ophouden, de „houille
rouge", welke de oorlogs-macbine- draaien
doet het bloed vnn haar kind.
Met behulp van al dc fraaie, doch holle
er. leugenachtige leuzen, welke wij kennen,,
eischt haar man dat hun zoon zal worden
Verscheurd, gedood. En inderdaad wordt
dozè geAvond, niet ernstig, den- eersten
keer. Zij, de moeder, zegent de verwonding.
Zij neemt haar jongen mee naar buiten,
verzprgt hem, vertroetelt hem, geneest liem.
Eindelijk liccft zij hem lerüg, en nü zal zij
hom niet meer loslaten.
Het wreedste is, dat de jongeman zelf
weer naar het front wil. Hij heeft de dron
kenschap der oorlogs-glorie. gekend. En hoe
wel teleurgesteld door hetgeen hij ziet van
het egoïsme van hen die achter blijven, wil
hij opnieuw vertrekken. Wat doet liet ertoe,
dat er mensehen zijn, wier verlangen naar
do overwinning samengaat met de-liist om
ér geld uit te slaan Het Vaderland is door
,'dóri- yijand onder de voét geloopen. Mannen
Van; hart zijn bezig het tc bevrijden, fiij wil
cc-n[van hen zijn. Eh volgens het woord van
Anatole France verAvart hij beAyonderens-
vvaardigc held, sublieme dupè bet Vader
land en de Groot-industrie.
De Iluronne moet berusten in het her
nieuwde heengaan van dit kind, dat nog
oijschuldiglijk in Plutarclius gelooft. Daar
ginds stroomt dc roode steenkool uit de per-s
sen. Haar kind wordt gedood en zij ont-.
neemt zichzelf het leven. Zij kan niet voort-,
leven, in zich omdragend het geheim van
ck-n moordenaar
Een andere soldaat uit liet boek van
Michel Corday, een vrijwilliger, vertrokken
met de bekende idealen „Het recht, de vrij-i
licid, de beschaving, liet einde der oorlo-.
gen", komt naar huis met verlof, na twee
jaren front. Hij heeft nog immer dezelfde
edelmoedigheid hij heeft niet meer liet-,
zelfde geloof. En hij .zegt
„Oorlogen zullen er altijd zijn De.
mensehen houden ervan elkander te be-,
vechten Zoo gauw uien liun een wa
pen in de handen geelt, branden zij van
verlangen zich ervan le bedienen, zich te
verdedigen en le dooden. Zeg, dat'de bar
baar herleeft, da,I liet beest is losgelaten, dat
het afschuwelijk is. Het is zoo, en niet an
ders. De lust tót vechten, lot gevaar loopen
en tot achtervolgen zit ons als kind al in
het bloed. Het instinct verandert niet, al ver
anderen de voorwendsels om eraan- toe le.
geven. Dus'hebben Ave de uiterlijke rédenen
niet te onderzoeken De oorlog is er 3
we moeten erin mee".
Dat is de demon, die zoo spreekt. De de
mon dien wij allemaal in ons. hebjien, en
Aviens drogredenen wij ondergaan, ieder op
zijn tijd De demon, met wien wij ver-s
LEO EAU ST. i
