No, 19110
LESD5CH DAGBLAD, Vrijdag 23 Juni.
Tweede BSad. Anno 1922.
Een vergeten Hoofdstuk.
Ds verkiezing der Eerste Kamer.
SPORT.
KMI EN LETTEREN,
(Nadruk verboden).
Den 23e van Zomermaand (Juni),
XVC twee en tseventich (1572).
Vele jaren is het nu gele>d<en, maar afie
de dag van heden brengt mij die Maan
dag, de 23e van Zcanormaand, toen Leiden
tjcok der elavernien, docrinne zij bij den
Hertog© van Alva ende zijnen aanhang
(varen) gehouden, van hem werpende" 1)
des Prinsen zijde koos. We noemden dat
toen Sint-Jansdag bevorens.
Jk was kneohtje bij baas Pi et ens de
vamioaamain, genoemd scheepmaker van
Roomburg 2), had mijn boodschap bij Jan.
Aalbertog de schoenmaker bij de Zijlpoort
gedaan en kwam terug oner de Voste
straat 3) om naar Kolterman de manden
maker op clat Ploocih Oert 4) to gaan,
waar ik mijn vriendje Gerrit zou. treffen
~>m te spreken over ons paa opgericht ven
del jongens.
ltpds was ik de Groemesteeg voorbij,
ioou hij kwam aanhollen, mij wat onver-
staADbaairs toeroepend en ik hem natuur
lijk zoo vlug mogelijk te ge-moet.
,,Kom Willem, er zijn Geuzen voor die
Hooek oetspoort 5) en do portier wil ze
mat binnen laten."
Daar moesten we bij wezen eoi als hazen
Rapen we naar het groepje menschen bij
dc poort, meest oudsohutters en dus
burgers.
We sahoven er tussöhen door, tot wij de
twee binnenrondeelen of ronde torens voor
bij waren. Tussohen de vier rondeel en der
poort was een afgesloten binnenruimte,
daar de torens door muren verbonden wa
ren en in dait Zuidelijke muurtje was de
bui tempoort. Door oen ophaalbrug en over
een kleinen dam kwam men bij een hek,
hamei of barrière genoemd, dat overdag
opeai stond ais er geen vijand in de buurt
was. Door deze hamei krwam men op den
gel een weinig Zuidelijk van de
„Hooge Zijde 6), den weg naar Alfon.
lm de ruimte tusschen binnen en buiten-
poort stocud Mees Harviks, oud-waoht-mees-
er der in 1566 ontwapende schutting, met
zijn slagzwaard, de vorige secretaris, Heer
Jam van Hout 7), Heer Willem Jan lieyers
van Heemskerk, oud-burgemeester, Huig
van Alkemade S) en meer uitgewekenen.
In het midden stond de poTtier der poort
en achter hem de Geuzen hop man Jan
Eylof van Groemngon met een breed
oranjerood veldteeken (sjerp) om.
„Maar goeie man," zei Mees," wil je
Leidschen poorters den toegang tot hunne
eigene stad ontzeggen?"
„De orders van den Magistraatbe
gon de portier.
„Wou je ons nu gaan vertellen, dat de
magistraat beval onze poorters uit te slui
ten 1 Je weet tooh heel goed,, dat deze man
nen niet op den Blauwen steen 9) ont-
poorcerdl zijn, volgens oude cosbuume, dus
hebben ze volgens onze privilegiën hun
poorterrechten behouden. Wat zog jullie
daarvan, Schutten, van Leyen?"
„Gelijk he/b je" antwoordde Heynrick
Adriaensz.de schilder.
„Do magistraat moet hen toelaten. Laat
ze maar binnen komen, we kennen ze."
„Maar deze vreemde soldeniers", her
nam de portier. „Willem de Graaf hebben
we ook geweigerd". 10)
„Wij zijn geen vreemde soldeniers, por
tier!" bulderde hopman Jan Eylof. „Dit
zijn primceknechten, in dienst van Zijn Vor
stelijke Genade onzen stadhouder vanwege
den graaf van Holland, Filips, ook Konink
van Espanje. Doch deze kunnen zoolang
wachten tot ik met den magistraat gespro
ken heb. Mij, den gevolmachtigde van Zij
ne Exc. den Prince, kun je toch toelaten".
„Kom maar mee, heer Hopman", zei
Mees. „Portier, je kent mij. Ik zal den
hopman geleiden. Adriaan wil je als rot
meester met deze vier schutten den portier
bijstaan?" 11) „Daar heb ik niets tegen, is
naar den regel", zei de portier; mijn plicht
wil ik echter nakomen, dus haal ik de val
brug op en sluit de buitenpoort; de hamei
is al dicht. Help jullie me dan maar, Adri
aan, Men kan iet te voorzichtig zijn en de
ïïeeren zijn streng".
Ondertusschcn de anderen, de Geuzen-
hopman met Mees Haviks voorop en wij
jongens er naast, begaven zich naar het
stadhuis op de oude Breestraat, en met een
tamelijk grooten troep kwamen wij daar
aan.
Nu dé Hoog Oertspoort dicht was, kon
ik niet naar mijn baas terug dan door de
I) Secr. Van Hout, 2) oudtijds ook her
kend aan den naatm GravoLandde naam
dateerend yam 835, 3) binnenzijde Vest wal
toenmalige Heerensingel nu Heerengracht,
4) Hoogewoerd, 5) ter hoogte der Kraaier-
et-raat
G) Dit. vroeger begin der Hoogo Zijde
heet nu ook Hoogewoerd, Plantage,
H. Rijndijk.
7) Met do eerste Gouzen was Van Hout
in Juni te Leiden teruggekeerd, Pruin,
Leidens beleg b. '15, 8) met v. d. Werff ge
holpen 't G euseoihuy 8 (2 Febr. 1567 in ge
bruik genomen) buiten do Witte poort te
bauiwem.
9) De bl. 6been was op Breestraat, tus
sohen Maarsman- en Pieterskerkk. -steeg,
tot in 1890 door een ring van. keien aan ge
luid do witte steen was op de Visöhbrug
©n De Roode op de Haarlemmerstr. tegen
over de Doonkerstoeg, waar de Schout van
Marendotrp eertijds recht sprak.
10) Inderdaad: „De Gouverneur van Noord
Holland j'hr. DiOcta rich Sonoy had!de te voTen
aan die van Leiden gesonden Jonker Wil
lem de Graaf, v. Gent, dan zij hadden ibem
toet willen accepteeren vermits hij een
vreemdeling was. Bor lë boek, le stuk
hl. 379.
II) 's Nachts of overdag wanneer het
fioodig kon zijn, werden vier burgers ver
ondersteld in elke poort te zijn, ze stelden
soms een plaatsvervanger.
Koepoort, waar ik juist niet rouwig om was
want we wilden zien hoe het afliep.
Jan Orlers en Willem Wijbrands kwamen
voor het stadhuis bij ons staan, ze hoorden
tot ons vendel cn samen floten en daarna
zongen wij „van Wilhelmus".
De schutters om ons heen hoorden het
Geuzenlied en begonnen mee te zingen,
zoodat hopman Jan Eylof, die zich bij den
magistraat aan had laten dienen en buiten
voor de middelste poort van het stadhuis
wachtte, zich omkeerde en als bewijs .van
instemming even de rechterhand als groet
tegen zijn stormhoed bracht.
Juist kwam oud-schepen Van Noorden aan
en mogelijk boos over het Wilhelmus of
omdat men niet vlug genoeg voor hem uit
den weg ging, riep hij
„Heb je dan niets te doen, dat je al
len hier samenschoolt en brult Ik zou
maar liever gaan werken. En die Haviks is
er ook natuurlijk weer bij".
„Zeker, heer Schepen, en met reden. Wij
willen vrij zijn in onzen godsdienst en geen
tienden penning betalen zonder onze toe
stemming, evenals het pas bevrijde Oude
water en Gouda, evenals Den Briel, Vlis-
singen en Enkhuysen".
„Waar bemoei jij je mee, kerel; laat aan
den magistraat het regeeren over en houdt
jij je bij je lepels, kannen, ketels en andere
tinnegietersdingen. DAt zijn jouw zaken."
„Tot mijn zaken behoort ook het hand
haven mijner rechten. Wij willen onze ge
schonden privelegièn terug en vrijheid van
geweten dat krijgen wij onder den Prince".
De andere schutten waren dichterbij ge
drongen en riepen door elkaar: „Vivat die
Prince! Vivat die Geus! geef ons een kerk
en onze rechten terug" en nog steeds groei
de het getal der poorters, veelal oud-schut
ters.
Plotseling voelde ik mij aan het oor trek
ken en mijn baas riep: „Zoo bengel, sta
je hier".
„Och, baas Pieter, de Hooch Oerts poort
is dicht, ik kan er niet uit en ze willen de
Geuzen niet binnenlaten".
De baas lachte en mij viel een pak van
het hart, want ik dacht een geducht stand
je te krijgen en naar huis gestuurd te wor
den.
„Er zijn tochJh al tamelijk wat Geuzen bin
nen, Willem, als ik zoo oens rondkijk".
Baas Pieter had dit tamelijk luid gezegd,
zoodat de omstanders het hoorden en met een
üieuik. slim gezicht meelachten. Men voelde
zich in zijn element, het begon een lust te
worden om to leven.
Gerrit Veriaën of Lee uw ken, ons ander
knechtje, drong zioh van achter den baas
naar óns toe on daarna met Jan Ariërs (neefje
van secr. Van Hout) naar de middelste stad
hui spoort. Daar waohtto Moes Havicks op
dein hopman Jan Eylof, die „binnenstond",
zooals men 't noemde, als mon bij de Heeren
kwam.
„Wat wil jullie, jongens De vroedschap
helipon Misschien kunnen ze wel wat raad
gebru eken".
„Ik wil' die trom d-aar halen'' zei Lecuwke",
Om den Gcueznmansdh me© te dlaan. Wilt U
zo niet oven aangeven
„Daar zeg je zoo wat", zei Mees, ging naar
binnen, greep een trom, die daar op een zak
stond en bracht ze naar buiteb aan Leeuwfee.
„Hier Als we klaar zijn weer terugbren
gen. Mannen, we zullen ze wat muziek gaven
mot de trom er bij. Van Wilhelmus 1 Vooruit
Leeuwke, toon wat je kunt", en hij begon
mot vervaarlijke stem te zingen, terwijl de
andoren mee instemden.
Juist hadden ze het tweede vers geëindigd,
toen hopman Jan Eylof mot den voortref fe-
lijkcn pensicharis, moester Paul Buys, naar
buitan kwam, zeggende
„Dat ick sal wederkeeren in mijnen regi
ment" heet het van den Prince. Daar sta ik
met mijn vendel voor de poort on vraag in den
naam van zijne Exc. toegang, doch dë magis
traat weigert.
Poorters en schutters van Lcyden, Ghy dae
Geus zijt, kamt mee op. Laat dc regeering
hooren, dat gij het vreemde Alvasëhe juk
ntfoddte zijt en evenals Gouda kort geleden,
'sPrinoen volk wilt inncmota".
Dit was tot geen do ave ooren gezegd). Eerst
meestor Paul Buys, dan dc hopman gevolgd
door Mees en vele anderen, wij jongens ook,
gingen de 20 treden der trap *12) op naar de
„Paars of Pers", zooals de zaal heette, waan
de vroedschap vergalde rdë. Bodes eta alles
werd op zijde gcdlrongen.
De Hoeren keken wat onrustig, teen we
zoo binnenkwamen en buiteb werd1 dë me
nigte oc»k niet kleiner of stiller, zoodat pen
sionaris Buys aan Havicks vroeg het volk uit
het raam toe te Toepen„stille te zijn, opdat
men courtodselijcken syn versoech conde voor-
draoghen''.
Het loven buiten hield op cn mr. Buys sprak
zachthens tot bhrgemeesteren en deze met do
anderen, waarna Heer Tor.g van Broekhoven
de secretaris, een stuk opstelde.
Bulten was men weer eens met het Wil
helmus beg (tanen. Dat lied van don Prince,
misschien gemaakt door Ds. Adriaan Sara-
via *13) later aan dc Leidsóhe Hoogeschool,
mochten we tvan 1568 tot '72 niet zingen dan
met groot gevaar, in 't verborgen, doch nu
men de Spaansche ketenen verbrak, trad het
vanzeftf alom te voorschijn.
In de „pas" weriden dë poorters steeds on
rustiger, omdat wo niet opschoten, zoodat
Mees zeide JHouIdt je gereed met de trom".
Doch de stevige burgemeester Willem
Jansz. van Heemskerk, toen h^j bemerkte,
dat men ongeduldig werd, maakte ee'n paar
aanteekeningen op het document van secr.
tan Broekhoven, sprak nadrukkelijk tot een
paar anderen btj hem en stond op:
„Eersame goede poorters ende vrienden!
JVij, schout, burgemeesteren ahde ge-
•12) Er was toen geen buiten-, maar een
binnentrap.
13) Zie do verschillende etdien hierover in
de helaas te onbekende werken van J. Post-
Hmus Het Wilhelmus, Holland en do Revo
lutie, enz.
rechte der stadt Leyden, des graefschaps
van Holland,
Doen te weten, dat wij naer voorgaende
deliberation met die van den rade ende
vroedschappen deser stede besloten hebben
te zweeren gehouw en getrouw te zijn aan
zijne Ce. Mat., onzen allergnadigsten
Grave, mitsgaders aan den Stadthouder van
Hollandt, zijne vorst. Genade M. Heers die
Prince van Qrangien, van syne Majesteit
wettelrjck ende behoorleek gsordenaeert,
alsmede aan de stad van Leyden."
Zoo ongeveer begon het. Verder, dat
vier vendelen eener nieuwe schutterij weer
ingesteld zouden worden, waartoe voorai
de voorstanders van dan Prince 2ouden he-
hooren. dat de godsdienst vrij zou zijn, Alva
en zijnen aanhang als vijandt beschouwd én
geen soldaten, buiten wille der wethouderen
ingenomen zouden worden, om de groote
lasten, die deselve veroorzaken.
Jan Eylof vertoonde toen zgn benoeming
als schout, ondertaekend door Jhr. Adriaan
van Swieten als 's Princen gevolmachtig
de. Men moest hem wel als zoodanig er
kennen, doch poogde het binnenlaten van
het vendel uit te stellen o. a. belovende,
dat Mees Havicks, minstens luitenant bjj
een schutterij vendel zou worden.
Docb Eylof en Havicks gaven niet toe
en gesteund door de oud-schutters verkregen
eindelijk onmiddellijke toelating, hoewel
tegen den zin der meeste der vroedschap.
(Zie o.a. Fruin, Van Vloten, Nuyens).
Te bgrijpn is, dat wij jongens het ven
del mee inhaalden, dat met een „oranje-
blanje-bleu" vaandel (Hofdijk), dus de
Princeliike kleuren, binnenrukte.
De secr. Tois van Broekhoven gaf den
fouricr van 't vendel van 81 man, de in
kwartier ingsbil jettan voor een nacht, waarop
de namen van burgers stonden. De soldaten
begaven zich met de biljetten naar deze
kwartieren en vroegen de bewoners om den
weg er heen.
De vendrig, zooals ik later hoorde, Filips
Dircks van der Goude genaamd, stond voor
mij en ik bewonderde zijn borstkuras,
zwaard, helm en oranjesjerp; daardoor vroeg
bij mij waar Claes Claessen woonde. Dat
was een kuiper op de Hoogewoerd bij de
Wielmakersteeg, dus bood ik aan dea weg
te wijzen en was er wat grootsch op, naast
hem te loopen. Gerrit vau Piaterse den la
kenwever, liep ook mee.
„Hoe heet je?" vroeg de krijgsman.
„Willem Aelbrechtsz. Eerkh v, Heer ven
drig."
„Willem, dat is juist als onze Prince.
En woon je dicht bij Claessen?"
„Neen. Heer, ik werk bij baas Pieter
Gerrils, de scheepmaker buiten de Hoog-
Oertspoort."
„Zoo, dan bouw jullie ook wel -een
scheepje voor de watergeuzen?"
„Neen, Heer vendr'g - a is nu
warmoesman, want met het scheep-bouwen
is het tegenwoordig niets gedaan. De baas
zegt: Hebben ze geen schepen noodig, groen
ten willen ze nog wol hebben."
„Zeker, maar noem mij maar Flip of
Dirksen. jong. Laat dat Heer vendrig maar,
totdat je soldaat bent in oas vendel."
Wfc' waren bijzijn kwartier aangekomen,
dus bedankte hij ons voor het geleide on
later hebben we hem nog dikwijls gezien.
Tegen den avond was de baas weer naar
't stadhuis geweest.
Eerst had der stede klok geklept en bij
ondergaande zonne hadden ze van de puie
van het stadhuis eene aflezing gedaan.
Alle poorters en inwoners weiden gelast
van nu, voortaan eenpaarlijk en eendrach
telijk met melkander wacht te houden, tot
ter bewaernisse ende beschermeziisse, deze
stede en tot afwering aller beroerten, dio
stad cn gemeente konden schaden.
Alle manspersonen van 18 tot 60 jaren
zouden worden ingeschreven.
Een iegelijk werd op peyne van straff
aen lijff ende goet verboden eenig ingezeten
edel of onedel, overheid of bijzonder per
soon, geestelijke of wereldlijke, met woor
den noch werken iets te misdoen, te laste
ren of te miszeggen; eenig huis, gemeen of
eigen, kerken of kloosters noch godshuizen,
binnen of buiten omtrent de stad met
geweld of in eeniger manier van doen te
schenden of eenigszins te beschadigen.
Een yegelick moet hem vougen in onder-
dajiicbheyt aan de overhevt deser stede in
allo saacken en affairen, maar vooral int
geen, in 't algemeen ofte elcx besunder het
stuk van der dienst des konings, van der
stede ende beider welvaren bevolen zal wer
den.
Een ieder moest de namen der vreemden
te zijnent verblijf houdend binnen ,,'s daags
zonneschijn" aangeven en dat niemand zon
der verlof van het bestuur uit de stad mocht
gaan.
Tot handhaving der orde en schutters-
tucht werd gelast, dat na het uitzetten der
wachten, een ieder aan zijn gewoon werk
most gaan, terwijl niemand, dan de op
wacht zijnden, op de wachtplaatsen komen
mocht, totdat hij zelf ter wacht werd op
geroepen.
Ter bekrachtiging werd op den blauwen
steen een galg opgericht.
De regenten konden echter hopman Eylof
niet luchten, omdat hij dein stoot aan de be
weging had gegeven en weigerden hem alle
gelden, zoowel voor de oprichting of aan
voering van het vendel, als voor het onder
houd. Zij rustten niet voor ze hem de stad
hadden uitgedreven, door hem en zijne sol
daten na den eersten nacht, zélfs inkwartie
ring te weigeren. Alle papieren waarin dos
hopmans naam voorkwam lieten ze door den
secr. van Broekhoven (Foy) vernietigen;
Van Houten werd pas veel later weer secre
taris. Orlers in zijn nauwkeurige eerste kro
niek vermeld hem, evenzeer Bor spreekt
over J. E. en zijn vendel. Van Vloten kent
alleen den schout J. E., niet den hopman.
W. J. Hofdijk laat het vendel binnen de
stad oprichten, doch erkent J. Eylof als
schout en hopman beide. Hooft en volgende
hem: Duisdecker, vermelden den hopman
E. en zijn vendel. Fruin zegt in zijn beleg
v. L. bl. 40 en 41 duidelijk dat de hopman
met zijn bende Geuzen den stoot aan de
beweging gegeven had en dat ze niet rusten
tot zij hem de stad hadden uitgedreven.
Over het oordeel der burgerij (Fruin b. 40)
en der schutters daaruit zijn de meeste
geschiedschrijvers het eens.
De leemten in dc geschiedenis van dien
dag kon men vroeger in Leiden na eenige
moeite hier en daar aanvullen, waar dit
noodig was. Dit is wel steeds moeilijker,
zoodat een verhaal van dezen dag, 350 jaar
geleden, wel van pas is.
F. E. H. GEBHARDT v. R.
179 So. Trenchard St., Yenkers, N. Y.
(Noord-Amerika).
Deze verkiezingen hebben een ov erwinning
voor rechts opgeleverd, die eventjes 10 ze
tels won, en nu 41 plaatsen der 50 in de
nieuwe Kamer zal bezetten. Dit is een ge
volg van de houding van den Vrijheidsbond.
Zelf strijdend voor zich, Jiad deze Bond
geen schijn van kans, zooals trouwens be
wezen is, doordat, nu do Bond het heeft
gedaan, hem slechts één zetel toeviel. Maar
een compromis met de S D. A. P. werd
niet begeerd met liet oog op zekere elemen
ten in den Bond, vooral niet vlak voor de
verkiezingen voor do Tweede Kamer Dien
tengevolge werd in Noord-Holland het
reeds gesloten compromis nog opgezegd een
kwartier voor de zitting.
Mevrouw M. BoissevainPijnappel, pen-
ningmeesterosso van de Vrijheidsbondfraetie
in de Noord-Hollandsche Staten, heeft daar
door haar functie en lidmaatschap reeds
opgezegd. Het resultaat is nu geweest, dat
de Vrijheidsbond bij de herstemming soms
blanco stemde, soms op rechts, soms op do
S. D. A. P. en de Vrijz. Dem., maar in
hoofdzaak het eerste.
Een dergelijke verhouding als nu in de
Eerste Kamer, heeft in onze parlementaire
historie nog nimmer bestaan. Gevolg van
samenloop van omstandigheden, daar de
verhouding onder het volk geenszins zoo'n
rechtsche meerderheid wettigt.
Deze Eerste Kamer zit echter slechts
voor één jaar, zoo de Grondwetsherziening
in tweede instantie wordt aangenomen
Want dan zal een nieuwe Kamer gekozen
moeten worden op den grondslag van even-
redig kiesrecht.
De voorzitter van den Vrijheidsbond, mr.
Dresselhuys, heeft gisteravond te Amster-
dam een politieke rede gehouden cn daarbij
een verklaring gegeven van wat gisteren
bij de verkiezingen voor de Eerste Kamer
gebeurd is. De voorgeschiedenis nagaande
van het politieke stembusaccoord, dat tus
schen de Vrijheidsbondsfractie der Noord-
Hollandsche Prov. Staten en de fracties
I der S. D. A. P. en Vrijz. Dem. was geslo
ten, waarbij hij er op wees, dat men hiertoe
ee.rst .overging, toen gebleken was dat do
rechtsche partijen niet tot een aannemelijk
accoord bereid waren, deelde hij mede dat
in den lande, voornamelijk bij tal van poli
tieke vrienden, een stembusaccoord mot de
S. D. A. P. en de V.-D. werd misverstaan,
Bedoeld was slechts een stembusaccoord
tusschen do minderheden, doch van samen
werking was geen sprake. Uit tal van
telegrammen, welke het hoofdbestuur van
den Vrijheidsbond bereikten, bleek echter,
dat velen er in zagen een politiek samen
gaan met de soo.-democraten. Toen dit
overduidelijk bleek, heeft do Vrijheidsbond
het-accoord om zuiver principieel© redenen
en om te voorkomen dat tegenstanders
zouden bctoogen dat de Vrijheidsbond hier
uit politieke munt wilde slaan, ter hand
having van de evenredige vertegenwoor
diging in dc N.-Holl. Staten er voor ge
zorgd, dat de beide aftredende soc.-demo
craten en de beide aftredende vrijz.-demo
craten herkozen werden.
Spr. zeide, dat de Vrijheidsbond recht
had op zijn besluit terug te komen, omdat
hij zelf een offer gebracht heeft. Spr. be
toogde verder, dat het best mogeijk was
politieke munt er uit te slaan en in dit
verband las hij een schrijven voor van mr.
Heerkens Thijssen, voorzitter der R.-K.
Statenfractie, (nu tot Eerste Kamerlid ge
kozen) die, mede namens de Protestantsche
fracties den Vrijheidsbond een voorstel tot
samengaan had gedaan, waarbij den Vrij
heidsbond zes of zeven zetels zouden wor
den toegewezen als hij den rechtschen tw ee
zetes in de Eerste Kamer zou toevertrou
wen. Dit voorstel heeft de Vrijheidsbond
echter afgewezen, omdat zijn StatenledeD
inzagen, dat hun geen zeven Eerste Kamer
zetels voor Noord-Holland toekwamen en
bovendien omdat zij niet de gelegenheid
wilden benutten voor dit cene jaar de vrijz -
democraten en soc.-democraten uit de Eer
ste Kamer te zetten voor rechts.
Voor den Vrijheidsbond moet het in den
lande muurvast staan, dat de Vrijheidsbon -
ders geen band kennen, naar links, noch
naar rechts. Het offer, dat wij gebracht
hebben, zei spreker, heeft men uitgebuit.
Men zij er gelukkig mee! Over een jaar
spreken we elkaar weer.
Hieronder laten wij eenig o persstemmen vol
gen. De „N. R. Ot." zegt o.a.:
De verkiezing vam 'de nieuwe Eerste Kamer,
dio gisteren heeft plaats gehad, heeft een ver-
rassenden uitslag gehad. Verrassend, doch, on
danks het voor de liberalen vernietigend resul
taat, verblijdend, omdat dozo uitslag is verkre
gen dank zij den moed, door de liberalen in allo
provinciën getoond, om zioh zolvon te zijn en
zelfstandig te blijven.
Na den uitslag dan uitvoerig te zijn nage
gaan, zegt het blad:
Het spreekt vanzelf, dat ook wij hel bezwaar
er wol van inzien, dat nu in de naaste toe
komst, met uitzondering van de forschc stem
van den heer Smoenge, het lrberale geluid in
de Eerste Kamer niet meer gehoord zal wor
den. Toch golooven wij, dat het beter is zoo,
dan wanneer de ten slotto prijsgegeven opzet
van de NoordhoLlandscho verkiezing ware ge
volgd, en er bij de gratie van socialistische wel
willende hulp eenigo lihoralcn naar het Bin
nenhol waren afgevaardigd. Wie, gelijk wij, niet
in de eerste plaat9 op het resultaat van een
verkiezing let, doch bovenal hecht aan do wijze
waarop het resultaat is verkregen, ziet liever:
dat do stem van de liberalen in de Eerste Ka
mer oenigen tijd wordt gesmoord, dan dat zij
kan spreken ten gevolge van oen accoord, dat'
do meerderheid van de liberalen togen de borst
stuiten moeL In de naaste toekomst, bij do
vraagstukken, die dan aanhangig zullon worden
moet liberale politiok bij herhaling en nog eens
weer met het sociaal-democratisch streven in
vinnig conflict komen. Wie dit' begrijpt, kan
niet verlangen, dat één liberaal met socialis
tische hulp op het groono kussen zou zijn ge
bracht, of daarop gehandhaafd. De prijs, daen
dc liboralen hebben betaald, is groot, maar het
geen ervoor verkregen werd, is veel grooter.
Het is zedelijke vrijheid, eai zuivere afbakening
van de liberale positie in het land.
En het blad besluit:
Do Eorsto Kamer is nu vrijwel geheel aan de
rechterzijde prijs gegeven. DAiir is de politieke
winst, maar, ons dunkt, men zal er toch wel
eenigermatc meo verlegen zitten. Wij voor ons
verheugen er ons in, dat do rechterzijde er niet
toe overgegaan is hij wijze van fooi aan de libe
ralen enkele plaatsen over te laten. Do positio
is nu naar alle kanten zuiver gebleven. En dat
is een groot goed. dal ook practisch resultaat
opleveren kan, omdat nu door dezen naar het
geldend verkiezingssysteem vrijwel volmaakt
logisohen uitslag, beter dan ooit te voren do
onhoudbaarheid van het systeem aangetoond is,
Het „Vad." zegt:
Wij gunnen aan Rechts haar zoogenaamdo
zege. De schrokkerige Gijs is altijd afschrik
wekkend voor liet Nederlandse]]c volk geweest,
en dozo overwinning zal een Pyrrhus-overwin-
ning blijken te zijn. Toch vragen wij ons af, of
de tactiek van den Vrijheidsbond wel dc juiste
geweest is. Er was zeker geea reden om in
eerste instantie een compromis met de S. D.
A. P. aan to gaan Maar nu do poging, om met
Rechts," op den grondslag van do beslaande
partijverhoudingen tot een compromis to komen,
door haar lust enn in troebel water te visschen
niet geslaagd, was, kwam de vorantwoording
daarvoor geheel voor rekening van hen, die, wat
de billijkheid voorschreef, geweigerd hadden, en
was ieder compromis om zich tegen dio listig
heid to dekken, gerechtvaardigd. Slecht begrip
zou de oorzaak van ontstemming daarover
kunnen zijn, maar do Nederlander in doorsnco
is niet zóó. of hij zou dat zeer goed hebben be
grepen.
Natuurlijk kan men zioh ook op een ander
Btandpuht plaatsen, en zeggen: Laat Rechts
maar van de omstandigheden misbruik maken,
om naar zioh toe te halen wat haar niet toe
komt 't Nodcrlandsche volk zal daar over oor
dcelen, zooals verwacht mag worden, en dan,
het is maar voor één jaar.
Maar hier is juist onzo grootste bedenking;
is het voor één jaar? Dio groolo rechtscho
moordorhoid heeft het tooh in haar hand elk"
voorstel van Evenredige Vertegenwoordiging te
vorworpen. En men wordt er in verhand met
liet thans gebeurde niet geruster op wat de be
doeling van Rechts in de Eorsto Kamer ge
weest is met haar verzet tegen do vastlegging
van do Evenredige Vertegenwoordiging in de
Additïoneolo Artikelen.
GYMNASTIEK.
O
Reorganisatie van D. 0. S.
Do Christelijke Gymnastiek- en Scherm ver*
ecjiiging D 0 S. (Door Oefening Stork) heeft
zich op voorste^ van haar directeur in overleg
met het hoofdbestuur gereorganiseerd. Deze
bloeiende verecniging, die thans reeds 300 loden
telt, noemt wekelijks in ledenaantal toe. Reor
ganisatie was dan ook beslist noodzakelijk.
Zoowol do dames- als de heeronafdceJing
wordt voorloopig ieder in 6 afdcclingen ver
doold, n.l.: Je. sub-adspiranten, 2e. adspiranlen
Juniores, 3c. adspiranten Seniores, 4e. sub-
werkendo ledon, 5e werkende leden Junioros,
6e. Workondc loden seniores.
Daarbij is bepaald, dat iedere afdeeling niet
sterkor dan 30 loden mag zijn. Iedere afdeoling
komt thans ook onder persoonlijken leiding van
den directeur. Wordt een afdoeling sterker dan
30 leden, dan. hooft splitsing dier afdoeling ia
A en B. plaats.
Vorder heeft hot hoofdbestuur reeds een voor
loopig programma opgemaakt voor de wmtcr-
campagne. Er zullen twee groote propaganda-
uilvooringcn gegovon wordon, n I één in De
cember door dc damcsafdeoling on één door d<J
heeronafdeeLing in Februari d. a. v. Bovendien
zal ter gelegenheid van het 15-jarig bestaan
der veroeniging, waarbij dan tevens bet 15-jarig
jubileum van eenige bestuursleden, alsook het
10-jarig jubileum van don directeur herdacht
zal worden, een cere-avond worden georgani
seerd.
NIEDWE UITGAVEN.
Het 7de stuk van De Bijbel, opaïeuW,
uit den grondtekst vertaald door ei ouder
leiding van prof. dr. H. Th. Obbiak, uit
gave van L. L, van Looy, to Amsterdam,
is uitgekomen.
Bij do Mij. „Nitor", to Utresht, is uitge
komen t kunstschrift Redisman, prauti cho
voorbeelden voor school en werkplaats, door
Goorg Wagner, mat medewerking van J.
L. M. Lauweriks, directeur dor Kunstnij
verheidsschool te Amsterdam. Aangegeven:
wordt wat met de Redis-pen is te bereiken.
Br; de firma J. B. Wolters, te Groningen
Den Haag is verschenen Vijftig kartonmo
dellen voor do lagere scholen ei voor hen,
die zich bekwamen voor het diploma Han
denarbeid door H. van Tongeren.
F AILLISSEMENTEN.
Opgeheven is het faillissement van N. vatf
dor Pijl, te Zoetcrwoudo.
