kunst en letteren.
Uit 't hettendaagsGh Parijs.
INGEZONDEN.
Pii.'.r:!-*,.- vïüuj; Aaar de be^ruotaig voor de iiX"
Aalton. De Voorzitter zal deze zaak zoo spoedig
mogelijk afwerken
Hieraa volgde eoaigo bespreking peer den
loseea arbeider Bogaardz door don beer G.
Schramn.
.Burgerlijke Stand. Omstreken.
HAARLEMMERMEER Bevallen: 11.
KoeseTroost, Z. A. Doppenberg
De Moor, D. A. Huigs'.ootRobijn, Z.
G vao der Wulp—Koolman, Z. M.
P. VerkoijlVan Willigen, Z. 1® van
DiemenMostert, Z. B. SmakmanDui
venvoorden, Z. A. J. HeemskerkDe
Koning, D, T. KoornéBoon, Z. G.
den Breejen—Van der Slugs, D. A. Griek-
speurVisser, D. "M. G. Zengerink
Zwaferink. Z. A. BiarsKoersvold, Z.
J. Klootwgk—Muaelaar. D. N Buis
Molenaar, D. M. Wier'ngLippens, D.
j. P. ClemensVan Tetering, Z. K.
CardolVan der Stelt. D. M. C. Bax
Eekhoff. D. W. MaarseEigenbnis, Z.
A. P.oodenburgGeertsma, Z. B van
der KastTjalma, leveni. Z.
Ondertrouwd: A. J. G. Timmer mans 23 j.
en R M. de Zeeuw 21 j. G. Elsenga
26 j. en N. van Tuin 30 j. J. Vermeulen
20 l en M. C. Warimar 22 j.
Gehuwd: P. H. Vreeken 89 j. en E,
Slnkoord 33 j. W. M. van Wijngaarden
wede. 33 j. en J. Schipper 31 j.
Overleden: Johannes Senras 79 j., wedr.
van M. C. Akkerman. Muntje Verkugl 24
j., D. van Joh. Verkngl Pzn.
KATWIJK. Geboren: Nee.tja Johanna,
D. inn J. P. Haasnoot en M. C. v. d. Bsrg.
Sin on Z. van C. de Jong en A. Hoek.
Cornelia. Z. van W. Ouwehand en A P.
Begerinck. Gerixd. Z. v. M. C. v. Hek
ken en P. M. v. d. Putte. Neeltje Ja
cobs, D. van A. Haasnoot en M. v. Dnijn.
Matheus Hend.. Z. v. J. Dorieux en A.
D. Haasnoot. Maartje, D. v. C. v. Dijk
en F. v. Dnijn Ggsbertus, Z. v. A. v.
Dugvenbode en T. R03. Jacob. Z. v. C.
v. Dnrjn en A. v. d. Oever. Pietcr.
Z vaD A de Bost en E Remmelswoal
Maarten Z. van W. v d. Pias en M. v.
Durn. W'lhelmina Johanna D. van C.
Meqvoere! en D. Hiasnoot. Cornel'a D.
v. P Hoek en T Haasnoot. Dirk Hans,
Z. van C. Onwehand en O. Haasnoot. --
Eiicaheth D. van D. Krook en H. P. E.
Marnuenie.
Overleden G. v Beaten oud 34 jwede.
van M v. Velzen.
Gehuwd: A. C. Kater jn en A. Bre'; jd.
NOORDWIJK. Gzbo' en: Fr. lerik L::u-
rens. Z. van H. E Stenf rt Kroeze en W.
P. C Rahder. Petrouella Cornelia D. v.
G. Mooijek nd en C. M Oorneu. Muurtje. D.
van P. Passchier en G. C. Vegt. Mar-
g3retha VJiihelmina D. van P Brouwer en
W. Zwetsloot. Ag: tha Cat' arina. D. van
A P. v. d. Plas en A. A. Warmerdam.
Cijsber.' B r.nr] Z. van K. v d. Wiel en S.
Boonstra. 1 a Ano'onia D. van H.
de Groot en M. M We terh van Dirk.
Z. van P. v. d. Haak en L. Bavnhoorn.
Ondertrouwd: Jhr. K p s ns Jo' ames
Gret 'v 34 j., te Noonlwrjk, onlangs te
Pen Haas en Alice Louise von Henvert,
28 i. te Noordw'ik. onlang: te Rijswijk
Lammert Kleijn 27 j., te Den Haag. on
lang? te Loord ilnen en Aagje Kruiswijk 23
.j, te Noordwgk.
Owerl den: Jolrnnes Franc'secs Slats JO
weken. Z van J. SFts en A. A. Steen-
voorden. Joh line; Barnardus RoVe" 71
j, wednr ven C. Snruit. Gera-d'is Adria-
nns Lcdewijk Hcnsen 1 maand Z. van M.
Chr. Hansen en A. E A. v. d. Regden.
Gerardn? Hendrcus vnn W-nt 2 manu ien Z.
van G H van Went en G. M. Aarts,
OEGSTGEES'1' Geboren: Jacobus. Z.
van W Star en C. Raven? bergen Maria,
D van G M. den Haan en L Kuiven-
hoven. Willem, Z van L Ho'-ker en A.
M. v. d Meij. Maria Jaantje. D. van
J. Lemans en M. C. "Vrij. Cornells, Z.
van J. v. d. Puthe en C. M. Knijnenburg.
Ondertrouwd: B. Star 21 j en N v. d.
Mev 18 i„ be'den te Oegstgeest
Gehuwd: H. Puss'h'er 36 j en E. Stik-
voorl 30 j.. be-'den te Oegstgeest.
Overleden: C'atharina Johanna Doffcr-
boff 7 weken, verr-nde te Oegstgeest.
Pargs, 13 Februari 1920.
in een zijner gedichten noodigt Paul
VerJniBe een vriend uit om „op den heuvel
te klimmen'' en van daar ai te kij zen over
Pargs en te trachten als met één blik
he. leven van 3e nereldrtad te ontvangen
on in zich op te nemon. Toen was die „heu
vel", hij bedoelt er ïfoatmartre mee, nog
niet bebouwd. Moztmartre was een la de'ijk
cord, la campagne. De Sacré Coeur-Kerk
stond er later pas. maar vlak aan des dich
ters voeten, klonk de stem der stad. Ook
schrijver dezes zou wéi als de dicht.r 1 Ile3
op een naai hier willen oinemen om er
zooveel mogelijk geconc.nt, a:rd over ie
schrjjven, maar Parijs is zoo geweld'g groot
in znlk een geweldigen tijd, ei pver.i! kan
een sterveling niet wezen. Daarom n et af-
geweken van ons voornemen om al tlan°e-
rend te vertellen van al het nieuws, dat
wij ontmoeten en aanschouwen op onze
zwerftochten.
Een der eerste h indelingen '3 morgens
tuiten, id die pittige, droog: Felrn ri-I icbt,
is ergens aan een nabije kiosk een courant 1
koopen. Wat is er voor nieuws in de wereld?
Meeatal ga ik van af mijn hotel door de
Rue do la Boétie naai' de Champs Elysées.
Het weder is hier tot nog toe altijd schit
terend. geweest. Kier kwellen ons niet de
wisselingen van bet zeeklimaat, dat o 18 Hol
landers, die toch al „in de natt'gheid"
wonen, tot zulke nuchtere, overwogen, min
of meer knorrige sehepsele maakt Dit be
seffen we eerst goed als we daar dien
stijgenden weg zien, die als een balzaal
voor anto's schijnt, blinkend vlak, met hier
en daar een zilverig in de zon glinsterend j
plekje, een losgelaten, rond beslagje van j
de non-slipping auto-banden. DSar in die 1
heerlijke voorjaarsachtige zon, sta ik het j
o cm to nieuws te lezen. Eigeuljjk is di lectuur
niet zoo bijster verkwikke.ijs. Het zijn stance
becnan d.e de weelde kunnsn A agon, er is
hier een drang naai- imperialisme, sinds
Frankrijk opnieuw de grootste natie van
Europa's vasie land is geworden, do?h Enge
land is neg alt-ijd macno.ger, en daar bolae.n
dan de grootan op vele punten tjgan elkan
der. lntaischen valt er door Fraezrijk en
Engeland zooveel te „regelen', dat sleshts
een nauwe eamengaug va.i d.e be.de naties
in vrede geboden is, nm Europa niet op
nieuw in de grootste onneLea te brengen.
De minder machtige moet den maontgste
daarbij dan natuur.ijk toegeven. Véor de
grooto Alliance iranco-br.tannique de en
tente cordiale heeft verv-ngon waarvoor
„l'Avenir" pleit, zal er mej wrijvjig ko
men. Igtusschen is bet voor de impjr.a.isten,
die Engeland wel zekerheid voor don Levant
gunnen, maar voor Fransrijk de zekerheid
aan den Rijn opeischen, nel onaangenaam,
dat er een groep 3I3 de Clarté-g.oep Do-
slaat, die sterk naar het communisme halt
en zcoals men weet een vr.enuS.happelijkfr
en tr.eniche,ijker toenad-raig tot Du.ticaland
wil, dan de meeste Fransciien verlangen.
Mijns :r..:ien? heuben die „meeste Franscnen"
gelijk. Henri Barbusse en zijn volgelingaa
en gclijkdenkenden, al3 DemartaJ, Jonve,
Guernut, Magde.ejie Marx, Leftbvre, Gar-
nier en vele anderen, zjja ongetwgi'eld idia-
lislen, "maar de imper.alisten zjjn begrijp—
Iperwijze met die idealen in het geheel
niet ingenomen, zij zijn eigenlijk gezegd
hun bitterste vijanden. Clarté ook heet
het blad van de groep: .Bulletin franqais
de ITnternationale de la pensée. Vóór de
régeering van Clemenceau verdween, heeft
zij nog kans gezien, om te gen Clarté ver
volgingen in te stellen. Nu worden Tictor
Cyril, die in vijftien mooie teekeningen,
(in kracht van uitdrukking en het scorik-
lijk-vizioenaire echter achterstaand bij Goya's
corlogsteekeningen) de afschuwe plieden
van den oorlog schelste en A. Galbez, die
een voorwoord voor Cyrils album schreef,
cuk al om bun werk vervolgd. Onmiddellijk
beeft Clarté haar kolommen opengesteld
voor een aantal Fransche schrijvers van
naam, na hun eerst hun meeaing te hebban
gevraagd over die vervolging van Victor
Cyril en A. Galbez.
Echt Franscb en karakteristiek in buu
poëtische vrijheidiievendheid en hun ver
ontwaardiging over dit optreden der over
heid zjjn die ontboezemingen van mannen
als Henri Barbusse, Tristan Bernard. Ana^
toie France, Charles Gide, Romain Roland,
Steinlen en Victor Marguerite. De karak
teristiek van die brieven met enkele woor
den te geven, gaat nog, in dit korte bestek
moe. de cnrieuse inhoud natuurlijk achter
wege blijven. Dat echter genoemde mann'en
in hun veroordeeliug van de o-'erlie'd geen
blad vcor ,den mond nemen, pleit alweder
voor den persoonlijken moed en jle sterfte
«verin:ging n dier kunstenaars. Op enkele
uitzonderingen na mag daa ook wel gezegd
worden, dat de kunstenaars hier niet6 ge
lijken op de ongeruste ovrrhe'dspersoe.en.
d:o schrijver èn teekeniar willen vervolgen,
en dat al die bekende mannen met Clarté
mee. verontwaardigd tegen de-dwaze ver-
voIging proteeteervn vun een tjekm ar en
een schrijver, d.e niets and.rs ged.a.1 heb
ben dan een grooten Fraasci.en voor
ganger volgen toen hij zeide: „II faut
déshonorer la guerre". Het woord was van
Victor Hugo. Men ziet dat het Fransche
communisme tot nog toe hier nog a! goed
aardig is, al heeft de groep Clarté ver
takkingen in de provincie en al houdt rij
ook bijeenkomsten, waarop mnnschen als
Raymond Lefebvre.- Noël Garner, Victor
Cyril, Marcel Fnurie-, R-pn-orL redevoe
ringen houden, en Madame Golonna Comano,
Mr. René Rociitr, van de -..o.uéd e Fran-
caise en rnej. Lebrun gouichten voor-iragen.
Van de pobtiek naai- de kara-uterisdek
van eenige verholen, goedkoop: en god©
eethuizen in Parge, is niet zulk een heel
groote sprong als mon han denken, heel
waf politiek wordt er behandeld on dis aar
dige restaurants w ar men voor den oorlog
een diner met brood en wijn kreeg voor
gezet, tegen den prgs van twee francs en
vijftig centimes. In d.eze.fds gslegennedon
moet men nn eens zoo duur ie tuien, doch
vcor een Hollander, die van de toevallige
omstandigheden der valuta pro'it-.ert is het
verschil nihd, hrj eet dan namelijk toen
nog \ooi minder dan eea g ilden en vijf en
twintig Nederlandsche centen.
r'p Montmartre kan ik, nat ilio goed-
koope eetgelegenheden betreft er een nit-
svesende opgeven, die er; de kroon spant.
Deze is vlak bij de Place d'Anvers ce'egen
in de Rne d'Anc.ourt en draarrt den oigen-
aardigen naam van Au Bon Bock. Bi:r,
wat men hier een bock uozmt. heb ik er
echter niet zien drirfken. Men ontvangt er
in een weliswaar benauwde en weinig r li-ate
biedende kelderachtige kamer, een heele
flesch cider, een haiva flesch uitat el: oude
landwijn, soep, viseh, oen vdeesehgereclit
met gi'oenten. brood zooveel ah men maar
begeert (het brood vervangt or onze aard
appel), kaas, vruchten en een kopje kofte
na. Dat alles voor de somma van vijf fran
ken. Het tempo, waarin b.dont wordt, is
eens zoo snel als dat in een NeJeriandscli
restaurant, trouwens, het geiieele levens
tempo is hier nerveuser en Haastiger en
minstens één keer zoo gauw ah in o:is lieve
Vaderland, waar de juf rouwen in de diverse
lunchrooms van Amsterdam, u traag en
met een verveeld, ellendig air van: bsdien-
je-liever-zelf, servo ren. Vsrge'ijk bjj die
duffe zusjes eens de kwieke, rappe vrouwtjes
bjj Duval hier en ge verafschuwt .ie lijzige
„damesbediening" onzer eetlokalen voor
altijd, voor zoover ge er niet reeds lang
genoeg van hebt.
Iedereen is hier natuurlijk verlangend te
welen wat Mülerand, "Lloyd George en Nitti
0. nr. behandeld hebben ni. b. t. tot de uit
te leveren Dnitschers. en het antwoord aan
Holland, wat betreft de nlt'everlng van on
zen ongenocd'gden ex-keizerlgkcto gast „Le
Petit Parieien" meent, dat-het (Ne
derlandsche?) denkbeeld om den ex-keizor
voor altjjd te interneeren wel voor aanne
ming vatbaar is, maar dan in den ,iin, die
da Engehche minister Sr Anokland Ged
aas voorstelde, nameljjk in een verwjjderd'3
Nederlandsche Bezitting.
lederen dag uioet ik hier ervaren, dat
er veel van het karakteristieke van een
twintig, vijftien jaren geleden uit Parjj.-;
veidvrenen is. Als straks Johsn de Meester
zgn pleizierreis maakt 'naar Pargs, zal lig
er 0. m. niet meer in zoo opvallende mate
vinden bet verontrustende type van deu
ronddwalende apache, noch de artisterlgé
mijnheertjes met de Vie de bohème-bro?ken,
buisjes, jasjes, dasjes en punhehoencn,
ons uit Henri MnrgeFs Vie do Bo
hème bekend, noch de karakteristiek van
het quarter latin. Dat bestaat natuurlijk
nog, maar de handel heeft er beslag op
gelegd, vele banken zjjh er 0. m gevestigd.
Fiacres met de afgebeelde paarden :r voor
en ae altijd mziemnkende wel ïoorvoe3e
koetsiers, hebben voor auto's faas p'aate
gemaakt. Het verkeer, zoowel !-wen- als
ondergrond? is verdubbeld, m de laatsto
jaren breidde het net van den Mrirn vn j-rü
zich geweldig uit. Do eigenaardige Fran
sche heerenkleeding is verdwenen, die met
de opgewipte schouders namelg^. De hee-
ren hebben de Engelsohe en Amerikaansche
stijl bijna geheel overgenomen, ■slechts net
schoeisel is wellicht wat lichter, sjiber ge-
_,bccwd De bekende mooie biardjes, fraai
en coquet gefriseerd, zgn als afgevallen.
Dg meeste jongelui Beheren zich niar En-
gelsche en Amerikaansche manier net ge
zicht geheel kunl. Zooal; ik reeds zo de in
mgu vorigen brief, al het popperige wat
verwijfde in het uiterlijk van dan Franscheo
man, is verdwenen, hij is in den oorlog
gehard en gestaald, zijn gefa.it is ze'foz-
nster en' scherper belijnd, kortom hg ia
geteei en al geworden een manna git type,
wiens knoopgiten dikwijs vetserd zgn stl
een heel bescheiden, dun lintje, gewonnen
eereteekenen in den oor.og. Ook de onder-
wetsche brulno omnibussen en trams zgn
verdwenen. Die zjjn veranderd ia reusach
tige. it ooi ijk gekleurdo vehikels, onder
wier gewicht de straten daveren.
Alleen het typs van do Par^ienne is Het
zelfde gebleven. Klein, geweldig coquet, zeer
gepoeierd, zeer geschiiderd, in bonte man
tels. in kleurige jerseys, kleur ge 'vollen
dassen, heel dun gekoust, kort g ro:t, schit
terend geschoeid en behanscho.id, :net won
derlijke hoedjes op, trippen ze door de
straten „en petltes poules'. De moles zgn
hier 2eer extravagant, wat de avordtol.t en
betreft, tot aan het middel naakte ruggjn
heb ik pas in den foyer van de Op ra ge
zien, waar ik een schouwspel zag dat oen
gang naar Pargs reeds waard is: De Ballots
Kusses. maar daarover in een volgeidsn
brief
Véél in den rn.ddag naar huis ie gaan.
heb ik getea'd, ergens in een tea-room- bjj
het Louvre. Het was er stampvol en vroo-
Ijjk van stemming, het was er aangenaam
rusten na vee! zien,, veel tlyalen door de
stad bezoek san de jjïoote magazijnen van
Printemps en Louvre. Opeens kwam r ang-
zaam een groote g.state bnr.en ia d: blauwe
uniform van den chasseur a'pin. De neg
jonge 11 au had een kunstbeen en toen hij
zijn barret afnam, zag ik een orm nkt ge-
laa: en hij was blind aan oen oog Ds on
gelukkige bood briefkaarten te koop; hij had
verscheidene ooriogskruisen. Was het won
der. dal het stil werd een wijle in tie vroo-
lrke atmosfeer van de fashonabele tearoom?
Daar stond het dat levende bedd die ramp
zalige herinnering aan den grootan oo-log.
Maar Pargs is niet lang wee moed-i eva-gun,
de jongen de ellendig verminkte, cieil guedo
zaken, en weldra weerklonk we-r het 'opge
wekte gedruisch.
HENRI VAN BOOVEN.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie).
Woningbouw
Geachte Redact;e.
Vergun ons nog een etfiel woord als ant-
wond op W"t d or eon z ke eo He k m Uj
i« het b:-lrmg van „N. Grondbezit" is naar
voren gebracht.
Do heer Henkemans snapt bet verband
niet tusschcn osn winst van meer dan oen
miliioen op een k p tail van een <1 kke 111 e
ton en den woningbouw. Wij vv lon trachten
hem ev:n d t han he', ver t nd te brengen.
V eisch ilende Maatschappijen makeo mil-
boenen win t. Zjs Rotterdumeche Scfce-zp-
vaartmaatschappgen, wanrt?g:ti nu de ha-
veuaibeiders moeten vechten, bij?.- hadden
een wratje gemaakt vin 98 inil' oon in een
jaar, „N. Grondbezt" s'echts 1.03 mllioen.
De woningbouw, rniodig omdat do mon-
schen, die deze miilioenen moeten bijoen
brengen, niet op den openbaren weg kun
nen wonen, kost aan Staat en Gemeente
eveneens millioenan.
Nu eerst het verschil, lieer Henkemaus,
ein dan hst verband. Die 9S miilioen on die
1.03 mülioen, bsnrvens de andere honderden
miUioen-;n, dia v e r d i en d worden, steken
de aandeelhoudei's ï'zu.k; de a: lliovuen
van den woningbouw, ten minste de rente
daarvoor, moeten- de belastingbetalers op
brengen.
Dat is het verschil, beer Henkemans.
Nu het verband, en om dat duidelijk te
maken, want het is moeilijk, willen wij
een voorstal doen.
Wij stellen voor, dat die millioeceudeelen-
de aandeelhouders aan de product'© (die toch
noodig moei opgevoerd wcr-dee) g an de-I-
nemcu. Allicht is er toch wel iets te vinden,
wat de heeren kunnen doen.
Die 98 miilioen eu die 1.03 million? en
die andere honderden miilioenen worden in
de schatkist gestort en daaruit wordt de
woningbouw bekostigd. Wij behoeven dan
voor die woningbouwmillioenen, -jiö nu van
dia 98 miilioen enz. geleend worden aan den
Staat, j^een rente meer te betalen. Dat Is
voor de belastingbetalers veel gewonnen, en
voor de zoo nocdige productievermeerdering
eveneens. Maar dan stukloon voor die aan
deelhouders, anders vreezen wij da£ zij niet
veel uitvoeren.
As de beer Henkemans voor dat voorste!
a dan gelooveo wjj, dat hjj het verband
gesnapt heeft-.
En ab de keer Henkemans bet verband
daa nog niet gesnapt heeft, dan moeten wg
hem aan andere handen overgeven.
Dan gervco wij hem den raad, eèn pole
miek te beginnen tegen -den hear F. M.
Wibant, wethouder van Amsterdam, die in
zgn Economische Kroniek in „Het Volk"
(No. XII) het verslag van „Nationaal Grond
bezit" totaal uit elkaar- gerafeld heeft.
Misschim, dri Wibant k ns zi:t den heer
HeDfeenr 03 het verband aan te toonen. Wg
geven het op.
Geachto Redactie, dankand voor "de plaat
sing,
P. J. BOMLI.
De koninklijke.
Te Amsterdam circuleert een adres onder
kunatonaara en eerste krn.gen, allen be
langstellende in het Tooneel aan den Raacil
van Beheer van cio Kon. VereeiL het No-
derlandsch Tooneel, om deze instelling niet
te liquideeren.
In het adres wordt gewezen op het op
straat komen van tal van artisten bij liqui
datie en aangedrongen op beëindiging van
alle geschillen „en op een waardig besluit
tot continuatie van uwe vereeniging, zij het
dan zonder uw scheidend gedelegeerd .lid,
deD heer Verkade, maar b v. met den nieu
wen huurder van den Stadsschouwburg.
Dit allee ia het belang van ons tooneel,
o.a. opdat de subsidie van H. M. de Ko
ningin niet voor deze Kunst verloren ga en
opdat een echoone traditie nog lang ge
handhaafd blijve, een roemrijke geschiede
nis niefc tot een onwaardig einde kome 1"
Nieuwe uitgaven.
HET ZIEN VAN SCHILDERIJEN
dooT ALB. PLASSCHAERT.
Uitgave N. V. Uitgevera-Mij.
Van Loghcm, Slaterus en Viseer,
Arnhem.
Uit eerste deeltje vande Pauw-serie deser
Uitgeven-Mij ie wel een kostelijk boekje naar
den vorm en naar den inhoud; een boekje waar
vekrn naar hebben uitgezien, en dat juist Mb.
Plaascshaert zich gedrongen heeft gevoéld het te
moeten geven is dobbel op prijs te stellen.
Dat hij nu eens geen historische voorbeelden
heeft gekozen doet ons werkelijk goed waftft
wat ontstaat, en juist ontstond, en nog leeft en
trilt van leven ,is junst voor een „zien van
3ehi!derijeow het noodigo; hot wekt den lezer,
het maakt den schrijver hartstochtelijk, bewo
gen. Het werkje heeft daardoor dan ook
gewonden aan levendigheid, mededeelzaamheid,
aan gemeenzaamheid.
„Wat men do stof heet van dit boekje, maar
wat eigenlijk de geest is, heb ik verdeeld in
drie deelen. Het eerato bespreek ik do portret
ten, de figmrr, voor mij de grootsto uiting; pay.
ehologie, drama, handeling, stilleven te saam;
als tweede komt het landschap on het stads
gezicht, het schilderij mot dieren, bet intérieur;
als laatsto het stilleven, het bloemstuk enz., dat
waarin do ziel van den schilder zich kaatst in
flen kleinsten spiegel.®' Aan do hand van deze
indeoling brengt Fïasschaert u dan nader tot
Terschiilendo achildeiv», die hij als type van oen
bepaaldo richting aan u voorstelt.
Enkélo dingen kan ik u niet onthouden. Plas-
sahaert vraagt dan allereerst: wat Is een por
tret? „De afbeeldsel, in schilderkunst, van een
menscb door een mensch. "Wat kunt ge er dus,
wat moet ge er Jn vinden? Schilderkunst; een
mett?oh; 200 mogelijk een juiste zielkermis. Wat
beteekent, dat ge er schilderkunst in moet vin
den? Dat er kleur moet zijn, geen doode verl;
dat er een mensch bezig geweest moet zijn in
ontroering, of met do beheersching na de ont
roering. En met do gave der schilderkunst, .en
met de kunde van het vak; mei voldoende
kunde. Nergens is do goede wil alleen minder
waard dan in de kunstenEr moet dus een
kleur zijn, die u kan ontroeren, omdat ze zelf
het teckeoi draagt der ontroering, en die kleur
moet (of kan) gebruikt ziju om oen mensch te
bepalen in zijn wezenstrekken; Eefrt in zijn
wezen, wanneer het wezen op zijn belangrijkst
is. Ja, dat zoeken wo tooh in beeHenisson, niet
onbeteekenends, maar beteeken ends. Deu schil
der zelf vindt go natuurlijk in het werk. Hij is
do zeof, waardoor het andere gezoefd wordt;
hij ia hier als in het landschap, als hi het stil
leven.
EveuolFt bij ieder ander werk, moet go bij do
beschouwing van een portret eerst acht geven
op het geheel. Ge moet niet met Üe details be
ginnen, want een goedschilderij is nooit een
som van details. Integendeel. ïn een zuiver* ge
geven werk schikken de onderdoden «eh naar
het geheel; zo zijn functies van dat geheel.
Go moet cei^t zien to gevoelen, hoe het ge
heel zich gedraagt binnen de omlijsting; of het
daarbinnen lot rust is gebracht, of er evenwicht
is waarom zou hel anders binnen dio maten
eijn gedwongen? Het portret stelt een mensch
voor, daar waar hij het meest de mensch ia.
Hel geeft oogen, oen mond, het geeft vleesch
van het gezicht, de rimpels, dat is de kris-kraa
van het leven, of'het geeft do huid ongerept als
een bloemenblad. Het geeft do liarèn rond den
kop, cn hoe die haven 'uit den kop komen; na
tuurlijk ty.poorend. Het geeft do handen, dio ik
hei aaidero gezicht van den mensch genoemd
heb. Hei geeft de handen, do oude handen als
kostbare dingen, moede difewjjls, liggend in den
Echoot; hek geeft het zwellen van .oen zuil, den
hals, die den kop recht oi scheef draagt. Hot
geeft leven, psychisch leven en atof, gegroeid
uit dat leven, gemerkt door den gee«t, gehan
teerd door do dagelijkFche dadon. Het portret
is hartstochtelijk, bezonnen, of tot het schrille
toe verfijnd; het is intiem, dat is dagelijks-ver-
trouwd, het is -zedig, dat boteokont: het legt den
nadruk niet op z«n rijkdom
Van do portxetkunstenaars behandelt Plae-
schaert dan jn de eerste plaats Toorop, de man
Tan de iijn; want de lijnen zijn van Toorop een
signatuur, xo zijn een signatuur van zijn wezeu:
xe zijn zwaar, zwaar-gebroken, nadrukkelijk.
Dan van Konijnenburg, de intellectueel-roman
tische; die don vorm van zijn werk constructief
overweegt, die is zijn werk het tijdelooze heeft
Jan Vetfa is voor Plasschnert don ambachtelij
ke!! notaris der schilderkunst; do achtbaarheid
gaal horen den aehilder ia Y«Öl
Isaac Israëls is de Impressionist, de schildee
die plotseling noteort en hier niet op terug^
riiomt; li ij is nooit doctrinair; z?n werk spring*
levend eu daardoor daa ook niet altijd _vooï!
een langdurige beschouwing verantwoord; het"
heeft do bekoring van het uur aan zich .in te*
gen&telling met het werk van Van Konijnenbuil
Haverman geeft in zijn portretten vaak fijns
karicatuur, hij is een ietwat nurkscbo waax*
nemer. Jan Sluyters en Leo Geste] zijn twed
modernen. Wat wil oigenlfjk het moderne?
„fcr zijn 'in het moderne drie oigenachappett
te vindeD, van welke tweo als bij m alkander en
hoorend zijn te beschouwen. Deze eigenschap-»
pon zijn: de neiging tot het vlakke versieren,,
de neiging tot het abstracto uur, cn de zucht
tot naioviteit; inet andere woorden beteekent
dat: de verwondering hervinden. De nieuw*
kurctona&r is langs nieuwe wegen op zoek naar
hot oude, de verwondering (zulke acties lija
zuivere reacties op het voorgaande: het roor*»
gaande had do hoogmoed alles gevonden te heb*
ben tot het botste legen het onbekende). Hij wil
(en dat is allicht een fout), hij, de kunstenaar,
do verwonderde, op ongewone, ongeweten wijze»,
verwonderd zijn. Iets hindert hem daarin eteed«p
de bewustheid, de analyse van onze perioden*
En omdat -die hem hindert, overdrijft hij rijn*
verwondering, en zoekt het naieve. de argeloos
heid voor sde dingen te geven. Hij wil argeloos
zijn als een kind. Hij wil dat laten zien in
zijn voordracht. Hij is in staat met oojuiate
middelen, zijn vaardigheid te stremmen, alleen
dédrom, inplaats van haar te verrijken, to ver
diepen. Het gezochte-naieve zoJ de modern*
kunst mei kunnen verlossen. Het tast bet pri
maire aan. Gelukkig is er een andere neiging,
die bet zuiverst te openbaren is in de wand
schildering. Dit is wat de nieuwe tentoonstel
lingen leeren; do nieuwe werken, de nieuwe
groepen. Deze neiging ia romant^ch-tragisch.
Wat beteekent die zucht tol vlak versieren in
zich zolve: de vlakverstering Is het overwinnen
der drie dimensies zooveel mogelijk tot twee.
Het moderne zal tevens re&gecren tegen wat
kort geleden wot was, genot, genoegen het
za! het dagour ontkennen, de nauwkeurig*
waarneming der lichtseizoenen; het zal het ab
stracte uur zoeken, het uur van hel geestelijk
seizoen. Bet probleem van do getrouwheid je
gens hot natuurlijk licht ie geen probleem voor
de mea^t modernen; eenheid, zooveel mogelijk
ornamentals eenheid van het geschilderde zoo-
ken rij, en in een duister gamma, omdat zij
Tomantisch-tragisch meestal zijn."
Een achttien-tal illustraties volgen achterin
en verduidelijken den tekst, welke op verdienste
lijke wijze achtereenvolgens do vcrsdhllleBd*
groepen behandelt.
H. Th Wijdeveld heeft dit boekje een bijzos
der cachet gegeven, zoowel door de frisscfc*
oranje klour, als door de ongemeens wijze waar
op het b gebonden. We herkennen hierin da
verzorger vaü hot tijdschrift Wendingen. Ook
op het gebied der boekbanden komt nieuw
loven.
HET NAAKT IN DE MODERNE
HOLLANDSCHE KUNST, door
H. DE BOER, met een inleidend
woord van Prof. dr. W. Martin.
M. M. Couvée, Den Haag.
Da uitgave van bovengenoemd werk zal door
menig belangstellende in de ontwikkeling der
Beeldende Kunsten mot vreugde zijn begroeL
We leven in een tijd, dat ook bet artistiek*
naakt meer gaat vragen naar volle waardex-
ring van de zuivere schoonheid, welke zij kaa
bieden. En het verheugt te meer, dat deze ver
andering is gekomen niettegenstaande de var»
troebeling, welke die afbeeldingen van naakt
figuren moesten veroorzaken, welke uit ml*
kiesche overwegingeo werden vervaardigd.
Zoo terecht zegt prof. Martin in zijn inkf-
ding, dat „in noordelijke streken in het alg»>
meen het vooroordeel tegen het naakt in d*
Beeldende Kunst grooter ie dan in Zuidelijke^
omdat men daar meer aan het zien van heft
menschel ijk lichaam gewend is." Hiermede
hangt dan ook ten nauwste samen dat „door
het minder kennen van het menschelijk lichaam
de vroegere Noord-Eurupeesche Kunet altijd
een min of meer geïmporteerd naakt-begrip
heeft geba-d. Geamporteerd eerst in Rubens®
tijd het sterkal uit Dalië. later uit Frankrijk
en, vooral in de kunstacademies, steeds met
het Griekscho naakt, Grieksche houdingen ea
standen aic grondslag, taUffins in opvatting ge
wijzigd, naarmate de Ldeeële voorstelling. <E*
men aich van do antieke kunst maakte.
In het algemeen, zeg ik. Want naast de ge
ïmporteerde stond reeds in den rijd der Ga-
broeders van Eyck -en slaal nóg Meeds -
de inheemsche Noordelijke visie van het naakt,
die culmineerde in die van Rembrandt. Ik be
doel die opvatting, die niel academisch ie, doch
eer burgerlijk, maar daarbij do> te fijngevoeli
ger; die niet uitgaat van het sculpturale of
monumentale, maar van'het buiselijko; -een op
vatting, waarbij het naakt vooral belangrijk i»
om hetgeen Jteaoir eens heeft genoemd hot «fc»
sorbeeren van het licht door de huid"
Do heer De Boer is er in geslaagd bij d*
afbeoldingen een tekst te schrijven, die van
voel inricht getuigt. Hij gaat na hoe uit da
ideeelo schoonheid der Grieken rich in Ra»
naissance-lijden heeft ontwikkeld een meer rea
listische weergave, terwijl in de huidïgo kuu^t-
uitingen een steeds vaster koers nemen naar
het illustratief- en monumentaal decoTaiiev*
valt waar to nemen. In meer dan tachtig uit
nemend verzorgde illustraties, welke voor een
groot deel op getint papier zijn opgezet, geeft
do schrijver ons een vrijwel volledig overzicht
van wat door Nederlandsche oudere en jonger*
kunstenaars op het gebied van het artn^ek*
naakt wordt gepresteerd. Eèn belangrijke ver
zameling, waarvoor schrijver en uitgever aH*
eer toekomt.
Mm.
""Wetenschappen-
R. E. Peary, t
T© Washington is overleden de Poolont*
dekker Peary. Geboren in 1856 te Cr ess om
Springs, in Pennnylvanië, gmg bij van l8èf
bij de Amerikaansche marioe om omstreek*
1890 aan te vangen met rijn reizen tot he
reiken van de Noordpool, wat» hem in 190®
gelukte, zooals men weet, Toen allerwegen
geëerd, heeft de oorlog hem geheel op dta
achtergrond gedrongen.
Verscheidene werken over rijn xeizeA
sagen,van rijn hand het licht.
