No. 18305
LEIDSCH DAGBLAD, Maandag 3 November.
Tweede Blad Anno 1919.
BINNENLAND.
JGJNST EN LETTEREN,
De Hooacr-Ondefwijs-wei.
In Je Memorie van Antwoord betreffende
liet wetsontwerp tot wijziging van de Hoo-
ger-Onderwijs-wet zegt de Minister van On
derwijs, dal bezwaarlijk do finarc.eele ga-
lv kstelling van openbaar en bijzonder ho=g:r
onderwijs bij 'deze wetswijziging kon zon
verwacht, te minder, waar de Grondwet cle
olijke bekostiging van openbaar en o zon-
der hóóger onderwijs niet bepaalt, voor-
lccpig kan de Minister geen voorstellen in
deze richting doen.
ne Minister acht het met noo.l'.g, oat
langer aan bet bek'.e:den van het 1 dmaat-
=chap van de Eerste Kamer der Staten-
Clcneraal non-activiteit als hoogeera r ver
bonden Kijven, De omvang va a de werk
zaamheden, welke h:t lidma tachap van ie
Eerste Kamer medebrengt, sluit niet jut
dezo tegelijk met het hocgkeraa-ucka? waar
te nemen.
De wenschen nrar ing ijpe .da herz e 1 ng
van hét gymïasiaal onderwijl z "n, rid s dj
Minister, voor het groot te del reads ver
vuld. De klacht omt ent dei con e vatieven
gcM op de Gymnasia koa da Mi lister niet
deelcn. Hij acht niet gewensaht, -dat Je
benoembaarheid tot rector zich uitstrekt
tot de doctoren in de wis- en natuurjculnde
cf uitsluitend tut do oude ijs'evoeg 'en in
de Grieksche en Latgasche ti'.en
De afschaffing van het Grieksch voor
de a.s. juristen is een kweatie van .té in
grijpende beteekenis dan Jat zij bij deze
wetswijziging aan de orde kan worden ge
steld 'Alleen kan worden opg.merkt, dat
reeds door de toelating van de E- e rl ngen
tot de juridische examens Je e'scliei op trt
gebied van de slud e der ouie talen voor
uc a.s. juristen aanzien rjz n ve mi d rd.
Het schijnt niet gev. en ciit hi r n op dit
oogenblik verder te g an, noj -fgez'en van
het bezwaar, dat de invoe i g v n e n af-
deeling zonder Grieks :h a n h t G mna^nm,
de organisatie van het g moa ia 1 ie pro
gramma te ingewikkeld zou maken
De regeling van het eind xa en der Gym
nasia, welke ten gevolg? van de to'.- tind-
ltoming van hét nieuwe le? -pl n wijzi ,i rg
zal dienen.te ondergaan, z 1 ook Je
eischen ten aanzien va h t L tij i verande-
ring brengen.
De Minister gaat tnans vn n i o Je
beschouwingen omt ndo n odz k lijk eid
van wijziging van het ju disr.i or.de w is,
omdat de regeling vai de ur.ivc st r e a-
mens binnenkort ter ha d v -1 w rdji ge
nomen door wijz'g'ng v. n dei d sbet ef
fenden maatregel van brst ur
De Minister is riet voornom as t? bevor
deren, dat de t tol van m ester n c richten
zal worden verbonden aan het fie g?'n
van het doctoraai-examea in de reoats-
weteuschap.
Inst.llirg van .en 1 e .toel v o- -Je be
oefening van de ïr.es:lie taal en gc-chi?-
Aenis kau kra h ens artikel .9 -ond.-r wet -
vjrziging geschieden en kan mit diei bj Je
fctandeling der Stmt begro t n ter pr e
komen.
Gaarne zal de Minister nader ovj. wegen,
cf bet aanbcvel ng zou ve dienen te b vor
deren, dat in het Konin lij'- esluit v.aar-
bij dt promotie wordt g reg ld eei brp ing
wordt opgenomen ter to k nni.-.g v.i een
recht van beroep door dei' pro.nova dn
op de facultc.t, ingeval de promo o het
aangeboden p o ft.h if - niet go d ur
Door de opneming vai en b paii g van
gelijke strekking als vo.r dj eek isc e
Hoogcschool is voorgesteld .s oo a rt j
Rijksuniversiteit het verleenen van eis-
atudietoeicgen moge ijk g maakt
Hoewel do Minister de tegen oordige
organisatie van de fa.ulie djr gedIeerd-
heid niet de ,nve st gewens.hte acht s van
hen-, geen voorstel te ven-,-achte i cm haar
op te heffen.
De Minister is van oordeel, d_t, nu de
bevoegdheden in de wet gsnoe vd n et meer
aar. het doctoraat, maar aan hei doctoraal
exameen zuliea worden veib nde I w:n-
6Clielijkheid om voor het verkrijgen ran
Cei'doctoraat een promote op proefsc'.ir.ft
verplicht te stel'en, voortvloeit u.t dj ver
hoogde wetenschappelijke betejk'j.is der
promotie. Mitsdien wordt voorgesteld, lat
de promotie alleen op proefschrift zal kun
nen geschieden.
De, Minister acht het niet gewenschb den
termijn voor de bevoegdheid van endidaten
to', he. geven van onderwijs to doen ver
vallen.
Ook bjj het behouden van deze bepaling
kan, door 'de tijdelijke bek.a ki'ging van
een benceir.jng van niet-v/ettei jjk ie veeg
den, voorzien worden in o ever.Ulvoor-
iocpig te kort aan bevoegde l eraren bij
nieuwe bijzondere Gymnasia.
Deze eene is opgenomen om tegemoet ts
komen aan den wensch om getu gs liriften
en graden, aan een bijzondere universiteit
verkregen, vcdr de aanwijzing Ji r hoo;e-
scholcn gelrjke rechten te verle.nen als
dcor de aanwijzing aan dij ge uigschiiften
on graden zullen z'jn ve.bo'.djn
Voor zoover deze geiuigs-hriften en gra
den zijn verkregen op een wijze, dij Jj ge
lijkstelling alleszins motivee.t, is het niet
redelijk te achten dit recht tj onthouden
aan de gediplomeerden of gegradu. er hen,
dio van de aanwijzing niet meer konden
prcfitceren.
De Middclbaai'-Cnderwijs-wet.
Dc Memorie ven Antwoord in zake de
wijziging den* Middelbaar-Onderwijswet be
vat o. m. nog de volgende opmerkingen
Dc Minister zal .Muziekonderwijs op
Hoogere Burgerscholen overwegen.
Ook !nj acht- het noodig, dat een alge
meen leerplan, voor do Hoogere Burger
scholen in te voeren, met do cisrhen van
don tijd in overeenstemming zijn. Met onr-
deol samengesteld, zoodat aan ieder vak
oo hem toekomende plaats gegeven wordt,
za ie-, ongetwijfeld een gnnstigen invloed
i0m'ein '"s kunnen uitoefenen.
Met de opmerking der Kamerleden, dat
^Mehelyk is, den duur der lessen aan
de Gymnasia eri Hoogere Burgeï'scholen
gelijk te stellen, stemt den Minister in.
Het examenstellen heeft de Minister zóó
gewijzigd, dat thans in het ontwerp beli
chaamd is het stelsel, dat door dc zooge
naamde Ineenschakelingscommissie voor de
lycea is aanbevolen. Het bestaat hierin,
dat als examencommissie optreden leera
ren van de hóógste klasse der school, bij
gestaan door deskundigen, en dat als voor
zitter der commissie -de directeur der
school fungeert. De deskundigen worden
gekozen vooreerst uit degenen, dio, indien
dc voor de eindexamens der Gymnasia gel
dende regeling ware aanvaard als gecom
mitteerden zouden zijn aangewezen en, voor
zoover hun getal tekort schiet, uit do di
recteuren en leeraren van andoro Hooge
re Burgerscholen, die op grond van hun
bekwaamheid en zoodanige - on derscheiding
aanspraak hebben
Do Minister heeft er geen bezwa-.r te
gen do bepaling in de- wet, dat het eind
examen allo vakken van onderwijs moet
omvatten, le laten vervallen ©11 de rege
ling van het examenprogramma geheel bij
ftlgcmeenen maatregel van bestuur to doen
vaststellen
Dg woningnood.
Door den Ned. Bond van Gem.-anibtena?
reu is aan de Gemeenteraden het volgende
schrijven gericht:
Uit den nood der tijd n treedt in de mees
te gemeenten meer en meer op len voor
grond een groot gebrek aan woningen vo r
den middenstand, waarvan de ger.ern e-amb-
teraren d:el uitmaken en ook zij dus de
duj e worden. Immers, ten gevolge van den
womnp-nood en bijkomende omstandigheden,
ga»c de huiseigenaar tot verhooging vai.
huur over en bjj niet-mogelijkheid om sterk
vel '•'«ogde marktwaarde eener woning in eei
hoogeren huur [.rijs te discontecren, vindt
\erkoop tegen fancyprrjs plaats. Gelijk be
kend, is dientengevolge het huren van hui
zen onmogelijk geworden en vallen de be
trokkenen iu handtn van woekeraars en ket
ting UdTtdelaren in huizn, die hun slacht of-
fers niet ontzien en de gegadigden kortaf
stellen voor ten par tie pris, waarvan het
^cvolg is, dat deze genoodzaakt wordt tegen
abnoi naaien prijs te k~open tot groot nadeel
van den ambt :nnar, die op deze wijze een
eeL te hoog bedrag zal moeten opbrengen
aan rento en hypotheekschu'd, \v:.ard:or de
meestal besche den jaarwedde te zwa r wordt
gedrukt. Opzegging van huur, be'ar.grijke
huurstijging of gedwongm koop van een
huis, het zijn de dreigende wolken, welke
boven des ambt .-naars bes'.a n opkomen en
lum in deze toch zoo z)rgvole tijden met
vaak te lage bezoldiging lie; leven voor hem
en zijn gezin nog nrer verdonkeren.
•Het woninggebrek brengt v orts met z'ch
mede. dat vaak, tot schado der ger.eenterti,
ziet geen geschikte sol"c!tanten opdoen bij
het openkomen va.n tetrekkingen. In dien
toland waren, naar onze meen'jig, verbe-
tciingen te brengen door den bouw yan
ambtenaarswoningc-n d:or de gemeonte te
bevorderen met steun uit 's Rijks kas.
Verband houdende h ermede kunnen wij
er op wijzen, dat het :c aan de gemeente,
waar een H. B. S. geve tigd is, de medewer
king lieaft gevraagd, om ten behoeve van de
leeraren aau d'.e inr'.cht'ng de nodige wo
ningen tc bouwen, waartegenover het Brik
Zich bert id verklaarde verplichtingen van fi-
nancieelea aard pp zich te nemen.
Waar het Rijk zich dus tan behoeve zijner
ambtenaren t r zike ui'gaven getroost, daar
kan het geacht worden ook op den weg der
gemeente te liggen, om er toe av>de te wer
ken, dat haai' ambtenaren uit een toestand-
geraken, welke voor hen noodlottig kan
vordeD. Wü hebben genteend goed te doe»
met in het algemeen belang op een en ander
in het bijzonder de aandacht le vestigen,
in het volle vertrouwen, dat, in navolging
van het Rijk, en van e enige gemeen! ;n, daar,
waar het noodig is, door de Gemeenteraden
wordt besloten spoedig tot den bouw van
weningen voor haar ambtenaren over te
gaan.
Openbare arbeidsbemiddeling in kleine
gemeenten.
De arbeidsbourzeu in c3e groote gemeen
ten hebben allo een bestuur (of commissie
van toezicht), waarin do plaatselijke orga
nisaties van werknemers on werkgevers
vertegenwoordigd zijn. Mot de organen der
openbare arbeidsbemiddeling in de kleinere
gemeenten (de correspondentschappen der
arbeicïsbemiddeling), die dezelfde taal ver
vullen als do arbeidsbeurzen in de groote
plaatsen, was dit tot dusverre niet het ge
val. D'o Minister yan Arbeid, die het van
groot belang achtte, dat ookbij kleinere
organen een nauw verband met de organi
saties van werkgevers en werknemers de
beide bij de arbeidsbemiddeling zoozeer ge-
interesseerdo groepen werd verkregen,
heeft in November 1918 tot de besturen van
een aantal kiener o gemeenten een circu
laire gericht, waarin hij hen uitnoodigde,
voor het plaatselijk correspondentschap
een commissie van toezicht op de arbeids
bemiddeling in het leven te roepon, waarin
do plaatselijke vereenigingen van werk
gevers en werknemers beide hun vertegen
woordigers zouden hebben (te benoemen
door het gemeentebestuur uit aanbevelingen
der organisaties).
Thans zijn zulke commissies reeds tot
stand gekomen in tachtig gemeenten, n.l.
do volgende: Almelo, Axel, Baarn, Barne-
veld, Barwoutswaarden, Beemster, Bergen
(L.), Bergh, Beusicbem, Bocholtz, Boxtel,
Boxmeer, Broekhuizen, Broek en Water
land, Bunnik, Dinteloord, Dinxpcrlo, Drie
bergen, Edam. Eenmes, Ettcn en Leur,
Gaasterland, Geldrop, Gennep, Goes,
Gcirle, Gorinchem, Groenlo, Hardinxveld,
Hattcm, Hillegom, Hillcgersberg, Ho-ens-
brock, Hoogkerk, Katwijk, Leerdam, Maasi
heer en O eerloon, Marken, Meerssen, Moer
gestel, Montfoort, Moordrecht, Muiden,
Nieuwendam, Noorddijk, Nuencn-Gcrwen
en Nederwetten, Odooriv, Oistcrwijk, Onst-
wedde, Oploo c.a., Lansdorp, Rietveld,
Roosendaal, Reuphen, Sittard, Smallinger-
lancï, Socrendonck c.a., >Son en Breugel,
Steenwijkerwold, Stoppeldijk, Streefkerk,
Terhe.yden, Uithoorn, Yaals, Veldhoven
c.a., Vierlingsbeelc, Vlaardingen, Vollen-
hovón (Ambt), Voorburg, Voorst, Vorden,
Waarder, Wanroj-, Wanssum, Wildervank,
Willeskop, Zierikzee, Zuidhorn en Zijpe.
Tegelijkertijd valt to constateeren, dat de
gemeentebesturen er langzamerhand toe be
ginnen 'over te gaan, de correspondenten
der arbeidsbemiddeling, die veelal hun taak
zonder vergoeding waarnemen, te sala-
rieeren. Het Rijk restitueert een deel der
jaarwedde.
Fruit.
De Minister van Landbouw heeft inge
steld een commissie van. advies, welke tot
taak zal hebben bet Rijkskantoor voor
Groenten en Fruit van advies te dienen
omtrent aangelegenheden, don uitvoer, cïo
binnenlandsche voorziening en het verwer
ken van_fruit betreffende. Tot leden dier
commissie, zijn benoemd de herrenJ. L.
Blijenberg, te 's-GravenhageA. Ezendam,
te TielN. T. Griffioen, to Bodegraven
W. A. van Heijningen, to NijmegenB. G.
van Heijst, te Wijk-bij-DuurstedeW. N.
L. De Kat Angelino, te KesterenF. V.
Val star, te 's-Gravenhage; A. Vermeer, te
GoesJ. van Woerkom, te Aifcena.
Uitvoer pootaardappeicn-
Het Ned. Landbouw-Weekblad meldt, dat
het. Kon. Nëd. Landbouw-comitó op een
brief betreffende den uitvoer van poot-
aardappelen, het volgende antweord van
den Minister van Landbouw heeft ontvan
gen
,,Naar aanleiding van ncvcnvenneld
solirijven heb ik de eer u mede te deelen,
dat het mij wenschelijk voorkomt do poot-
aardappclen van don kleigrond voorshands
niet ten uitvoer toe tc latqn.
Voor pootaardappelon van zand- en veen
grond bestaat gelegenheid \tot export,
evenals voor pootaardappclen van de vroe
gere soorten/'
Dé suikerregeling.
Do Minister van Landbouw, .Nijverheid
en Handel maakt bekend, dat mot alge-
heele instemming van de Commissie van
Advies van het Rijkskantoor voor Suiker,
voor de tweede reeks van vier perioden van
het eersto tijdvak der rijkssuikerkaart,
aanvangende 3 November o.k. en alzoo ein
digende 30 November d.a.v., do prijs van
suiker eerste hand is vastgesteld op f 91
por 100 K.G.
Do aflevering aan do winkeliers door de
grossiers behoort alzoo te geschieden tegen
den prijs van f 95.25 bij levering van min
stens 100 K.G. en van f 95.75 bij levering
van kleinere hoeveelheden dan 100 K.G.
Aangezien bij den verkoop op bons do
prijs van 60 echts per K.G. gehandhaafd
blijft, vertegenwoordigen 400 honq, van do
bovenbedoelde poriodo een waarde van
f 39.73.. De bons van deze 4 perioden kun
nen worden ingeleverd tot uiterlijk 4 we
ken na liet verstrijken der achtste periode,
derhalve tot- Maandag 30 December 1919.
Tegen de Duurte.
Op initiatief van het bestuur van het Alge
meen Nedcrlandseh Vakverbond heeft 20 Aug.
IJ. te Utrecht een bespreking plaats gehad tus-
schen de besturen der vijf Vakcentrales, nl. dio
van het N. A. bet N. V. V., het -A. N. V.
en do Christelijken en Katholieken, waarin ge
tracht zou worden lot overeenstemming te ge
raken in zako de gezamenlijke bestrijding der
duurte. Do Katholieken en Ghristelijken wensch-
ten zich niet te binden en achtten het nood
zakelijk eerst de programs der centrales te ken
nen alvorens een beslissing over eventueele sa
menwerking to kunnen ncmen.
Daarop had 3 September een nieuwe bijeen
komst plaa-ts te Utrecht, waarbij echter do
Christelijken en Katholieken niet tegenwoordig
waren. Hot N. A. S. en het A. N. V. waren
nog voor samenwerking; doch meenden deze
niet met het N. V. V. te kunnen aangaan, daar
het laatslo tevens samenwerking met de S. D.
A. P. wenschte.
Het N. V. V. heeft daarna getracht dc par
tijen opnieuw bij elkaar to brengen op oen
bespreking, te houden op 17 October jl. tc Am
sterdam, voor welko uitnoodiging het N. A. S.
>en het A. N. V. echter bedankten.
Toch acht het N, V. V. samenwerking alsnog
mogelijk en heeft thans het N. A. S. en het
A. N. V. bijeengeroepen voor een Woensdag 5
November a.s. to Amsterdam te houden verga
dering, waarin de door de Vakcentrales te ne
men maatregelen, in verband met do motie-
Sannes, zouden wordeu besproken.
Naar men echter verneemt, heeft hot A. N. V.
zich oHe-en tot samenwerking met liet N. V. V.
bereid verklaard, wanneer tot deze conferen-
tio ook do confessioneele vakcentrales zouden
zijn uitgenoodigd en de S. D. A. P. zou worden
losgelaten; op deze gronden heeft het daarom
gemeend niet aan de conferentie te kunnen
deelnomen.
Onder voorzitterschap van den heer
J. F. Berkel uit Hilversum, is te U'trecht
c<en buitengewone vergadering gehouden
van den Bond van politie-ambtenaren in
Nederland tot bescherming van dieren.
Do statuten en hot huishoudelijk regle
ment werden vastgesteld. Volgens deze
stelt de Bond zich ten doel de bescherming
van dieren legen mishandeling on kwelling
op den grondslag van daadwerkelijke, d.
w .z. onmiddellijke en persoonlijke hulp
verleening en het iheer ingang doen vinden
onder de politie-ambtenaren in Nederland
van dc beginselen, waarop dierenbescher
ming behoort te berusten.
Als bestuursleden werden gekozen de
hceren J. F. Jterkel, inspecteur, 'J. de
Jong, en E. C. van den Berg, agent, al
len te Hilversum; Ennik, rechercheur te
Heerlen; J. Last, inspecteur in Den Haag;
O. W. H. Croes, opperwachtmeester der
marechaussee, te Hemert; J. Walraven,
hoofdagent te Tilburg; A. Goedhart, agent
te Vlissi-iigen, en Buissing, rijksveldwachter
to Appir.gedam. De hoer Last werd tot
voorzitter benoemd.
Aangenomen werd een motie, waarin de
wenscheli.jkhoid vordti uitgesproken, zoo
noodig samenwerking, eventueel aanflui
ting, te zoeken niet bij een bepaalde ver-
ecniging, doch wel bij alle vereenigingen,
werkzaam op het gebied der dierenbescher
ming, ten einde alzoo 6én kracht en eenzelf
de actie to verkrijgen.
Bij dc rondvraag kwam nog ter sprake
het onnoodig brandmerken van varkens en
het onnoodig vervoor van varkons met ge
bonden poot en. D<e Bond zal daartegen
een actie beginnen.
Er is een commissie gevormd van be
langstellende ingezetenen yan -Nijmegen,
die, in overleg mot het bestuur van het
Wi'helmina-Ziekenhuis, trachten wil een
kapitaal van f 250.000 bijeen te brengen,
om deze protestantsche stichting,, die voor
allen open staat, de zoo dringend noodzar
kelijko uiitbreidng te verschaffen, waarmee
niet langer gewacht kan worden, wil do,
voor die stad en omgeving, zoo mooio en
onmisbare stichting, aan haar hoogo roe
ping blijven beantwoorden. De plannen
zijn ontworpen door den architect Hau-
ratlï, le Hilversum, uien het gelukt is, een
afdoende en praotische verbouwing aan te
geven, omdat de zoo ge wenschte meerde
re ruimte zal moöten worden verkregen
door uitbouw, vóór den tegenwoordigen.
voorgevel van hot huis. Het is de bedoe
ling te trachten de helft van de bouw
kosten bijeen te brengen door uitgifte en
plaatsing van 3 IpCt. obli'gat&fj, groot
f 1000, waarvan elk jaar f 2000 zal worden
uitgelootmaar do andere- helft zal dan
ook moeten geschonken wrden Eenigo dui
zenden lew amen reeds in ©n nog vele dui
zenden worden, verwachtc'ls commissie
is vast overtuigd, dat zij in haar doel zal
slagen.
Het ziekenhuis, in 1549 door doctor Claes
Noordyn met zijn tijdgenootcn in de oude
stad gesticht, werd in 139-1 naar de nieu
we stad overgebracht en hoopt derhalve
in 1920 (7 Mei) zijn zilveren jubileum te
vieren.
Tentoonstelling van schilder, en teekenwerk
van Kees van Urk-
Oudei veel belangstelling-' werd Zondagmor
gen om elf uur in tegenwoordigheid van liot
bestuur der Leidselc* Kunslverceniging en ver
schillende genoodigdon in do bovenzaal van.
bet „Leidsch Dagblad" ue tentoonstelling van.
schilder- en teekenwerk van Kees van Urk ge
opend.
In mijn bespreking wil ik tracblon twee mo
menten in het werk van Van Urk moor naar vo-
reu te schuiven, om u zoodoende iets dichter
tot het streven van dezen jongere te brengen,
wions leven vrijwel geheel steunt op zijn grooto
liefdo voor de mensehen en do wereld, waarin
zij leven en bewegen. In vele eenvoudige din
gen, waaraan wij voorbij loopen, ziet hij een
acboonen. ontróerenden vorm; hij houdt van
do mensehen in hun arbeid, in hun zwoegen,
in hun rusten; hun blijheid maakt hij spontaan
tot de zijne, hun droefheid, kan hij meevoelen,
omdat ook in hem zelf de smart heeft geloefd
en is rustig geworden, omdat hij zelf de bit
tere misèie heeft gevoeld van het folterende
knagende leed.
Zoo jong als hij is, la er in hem gekomen
een rustige zekerheid, die werken mogelijk
maakt. Wat hém boeit en vasthoudt, moet hfj
uitzeggen in kleuren en vormen, omdat het uit
beelden hem van nature eigen is. Hij bewondert
't uitbundigo leven van rebuste gezondheid dier
boeron in de Haarlemmermeer. Dat kerngezon
de trekt hem onweerstaanbaar aan; hij geniet
intens, als hij met hen kan pralen, als hij hen
kan zien werken, als ze met hun grove handen
de sikkel omklemd houden om het stugge ko
ren af to slaan. In den vroegen morgen is hij
met hen op de velden, ook voor hem zijn er rij
pende akkers, ook voor hem is het tijd te oog
sten. Hij is hun makker in de brandend heeto
zon, in dien feilen middaggloed, als er niets van
do landen blijft dan laaiende, van hitte walmen
de lichtplekken.
Poor hun voorbeeld voelt hij zich aangegord
met titanische kracht, hij voelt zich een dei-
hunnen, hij is arbeider mee. Maar een arbeider,
die in zich voelt do intense schoonheid dier
lichtende velden. De kleuren gloeien in hem, ze
laaien op van zijn palet blijdschap is er, licht
en jubel om het feest der oogst I
Maar dan is het alsof allee slechts een droom
is geweest, of het irreëel was door omstan
digheden verzeilt hij in Katwijk, het weer
wordt guur, de donkere luchten trekken een
verkillend floers over den vroeger zoo fel stra-
lcnden hemel. Hij gaat huizen bij mensehen
aan dc zee; bij hen verdwijnt al dat verblin
dend zonnige, dat bovonmenschelijk krachtige;
bij hen bezinkt het, vervaagt het, wordt het
verdrongen en tevens gelouterd door iets an
ders; want naast de innige blijdschap van het
licht dier rijpende landen in oogsttijd, is er ook
terzelfder tijd een kommervol bestaan, een lang
zaam verkwijnen in de mistige zeeatmosfeer.
Hij -leert hen liefhebben die tobbers, hij gaat op
in hun leven, hij leest in hun oogen do wee
moed van het trieste loven, waarin het afscheid
van ben die gaan visschen zoo'h grooten rol
speelt. Zoo voelt hij dan ook de nettenhootsers,
die op de koude open vlakte achter de dui
nen met zorgzame handen de netten verstel
len.
Zo klagen niet zo zijn niet vroolijk. Om
hen hangt een sfeer' vol levenstragedie.
Dit zit voor hem in hun rimpcle handen, die
stumperig do netten door hun vingers laten
gaan, het zit in hun hoofddoeken en gewaden;
weemoed gaat uit van dio sombere diepe ver
weerde kleuren: het alles ademt een gewillig
gedragen troosteloos leed.
Dan is er schoonheid in huu nabijzijn, dan
is. er ontroerende weemoed in hun langzaam
bewegen, in lum trekken van de zware netton;
dan i3 er weemoed in heel hel land ropdom,
het schuilt overal, dat 'onzegbaar trooslelooze
dan is er de tragedie.
Deze emotie moet van Urk sterk hebben aan
gegrepen. Do Meor ia in tal van studies ve»i>
tegonwoordigd. Maar vooral dat Katwijk, dat'
wroet en woelt in hem, en wat hij geeit is als
oen openbaring voor hem, voor ons. Het weer
te geven, overweldigt hem nog, hier en daar,
vooral in de vole figuren kan hij er zoo na en
dan nog niet geheel uitkomen, maar bet geheel
is vol- innige sohoonheid. Die waard© gaat door
kleinigheden nooit verloren. De kleur der Kat-
wijksche studies is bijzonder mooi, de weergave
van het geheel opent nieuwe perspectieven.
Over do afzonderlijke werken, en hun perio-
de'a hoop ik u nader te spreken.
Mm.
Tentoonstelling van kinderportretten.
In het Lciclsche Volkshuis is dezo weck
een fraaie verzameling van Spaanactie en.
J'baliaanscho portretten en afbeeldingen
van kinderen t© zien, waarop wij bierbij
de bijzondere aandacht onzer stadgenoot en
vestigen.
Kinderportretten hebben oen eigen beko
ring, en hot is een oogenJust hier do
schoonste schilderijen meb kinderen van
de grooto Spoansclie en Ikdiaansche kun
stenaars en voortreffelijke photo's bijeen
te zien. Naast beroemde schilderijen van
de grootste meesters vindt men tal van
fraaie en interessante afbeeldingen dio
slechts aan weinigen bekend zullen zijn.
Do Spaaasche school is door vel© scnil-
derstukken van Velasquez en Murillo ver
tegenwoordigd. Ieder weet, hoe aantrek
kelijke portretten de eerste van de jonge
Spaansche infantes heeft gemaakt. E©n
opmerkelijke tegenstelling daarmede vor
men dc bedeljongens van Murillo, die ook
zoovolle liefelijke kUderfiguren jop zijn
religieuse schilderijen beeft gegeven. Daar
naast vindt me a kinderen van Coello,
Pantoja, Ribera, Coya en enkele andere
Spaansche meestors.
Talrijker clan do Spanjaarden zijn Je
ltaliaucn. Een reeks van portretten van
vorstelijke en aanzienlijke kinaeren begint
reeds mot schilderijen uit de lödo eeuw.
Niet. van alle is de schilder on meestal ook
niet de afgebceldde bij nane bekend, maar
bij deze oude kunstwerken zijn bewonde
renswaardige stukken. Men zie b. v. liet
jongensportretje door Pinturicchio e-i het
'tlreffendc schilderij van den grootvader
met zijn kleiiA-oonjt© dfoo-r Ghirlandajo.
Een meesterstuk van compositie is het fa
milieportret der hertogelijke familie van
Mantua door Mautegna, met de curiouso
kleine prinsjes. Uit Vatoren tijd zijn er bv.
portretten door Bronzino en Titiaan, en
nottuurlijk ook heb beroemde meiajespor-
tret dat aan Lion ar do da Vinei wo»dt toe
geschreven, uit de Ambrosiana te Milaan.
Verder bevat de tentoonstelling een in
teressante reeks vhn'schilderstukken, waar
op kinderen voorkomen, werken van aller
lei aard. Voorts een aantal der schoonste
Madonna's met het kindeken Jezus (van
Lippi, Botticelli, Rafael, Bellini, Titiaan
en anderen), en eindelijk een keuze uit cl©
prachtige musicerende engelen en kdn-.
deren, cüfe op Italiaansche altaarstukken
voorkomen ia prachtige dotailphoto's.
De tentoonstelling geeft een goed over
zicht van de wijze, waarop de oud© Spaan
sche en Italiaansche schildtors >de ldr.de-
ren hebben voorgesteld, van de 15de tob
in de I8die eeuw. Door cle groote verschei
denheid der voor,stellingen, niet uitsluit end
portretten, is cleverzameling dubbel inte
ressant.
Een Pafwler-Museum.
De „Leeuw. Courant" schrijft:
„Fier Pander heeft iemand in Nederland
tot erfgenaam ben.ö.nd, die alzoo ook in'het
bezit komt van de werken, die Pander na
gelaten heeft. Aan het testament is even
wel de voorwaarde verbonden, dat deze beel
den zullen worden ondergebracht in ©en
dual voor te bouwen museumpje, waarvoor
de gelden ook in de nalatenschap' aanwe
zig zg'n.
Pier Pander heeft voorts als zijn uitdrulc-
kelijken wensch te kennen gegeven, dat dit
Tender museum, indien eenigszins mogelijk,
te Leeuwarden zal worden gebouwd.
De verzameling omvat ongeveer 150 pla-
cuette's en 60 beelden, gedeeltelijk in gipd
en «ytdeeitelijk in marmer. Reeds dezer dar
gen zal deze collectie naar Nederland wor
den overgebracht.
Het grootste werk van Pander, -le vijf be
kende beelden, d\t hier geplaatst worden
zou en waarvoor de gemeente een tempeltje
zou bouwen, 13 bijna gereed en wordt verder
door kunstenaars te Roma afgemaakt, naar
Bonder's gipsmodellen.
Het b rte zal zijn, dat musea:a e-n tempel
tje. die op Pander's uitdrukkenen wensch
gescheiden gebouwd meet worden, iu el
kanders nabijheid en in geheel denzelfden
stijl uitgevoerd wordeu, waarvoor wel een
goede plaats in een der gemeenteplantsoe
nen te vinden zal zijn en waarvoor Pander
n' g op zrjn sterfbed een plek heeft gonoamd.-
Museum en verzameling zuilen daarna hl
eigendom aazi de gemeente word?p overge
dragen en een prachtige aanwinst bet eeke
nen voor onze stad."
Uitvoering van Nederlandschc Koorwerken.
Het comité van kunstenaars, dat zich
neefs gevormd ter aanbeveling van de uit
roeiing van Nederlaadsche Koorwerken opf
29 November a.s. te 's-Gravenhage onder lei
ding van Joliaii Schoonderbeck. be-taat uit
de volgende toonkunstenaars, Jetterkvir-l-geü,
beeldende kunstenaars, enz.
Willem Andriessen, dr. P. van Anrooy,
Anten Averkamp, Hubert Cuijpers, Sem
Presuen "Wouter Hutschenruijter, "Willem
Mengelberg. Juliu* Röntgen, An.ttin E. Tie-
rie, A. B. H. Vcrheij, Henri Viótta, dr.
Johna Wagenaar, Bernard Zweer?.
P. G. Loutens, Frederik van Eeden. Ji
Querulo, Willem Rovaards, Arthur vanSchen-
del, Ed. Verkade,Albert Verweij, dr. H,
P. Eerlage, Ed. Cuijpers, Rosa van Danizig,
Lees Gc.rtsr, Ed. Karsen, Willy Martens,
Prof. A. W. M. Odé, E. R. D. Schaap. Jan
Slujjters, Jan Toorop, Tjipke Visser-
