No. 18213
LEIDSCH DAGBLAD, Donderdag 17 Juli.
Tweede Blad Anno 1919.
BINNENLAND.
Prov. Staten v. Zuid-Holland
BUITENLAND.
:n economische faculteit. Met bc-trekking
de eventueel© stichting van een zesde
faculteit aan do gemeentelijke hoogeschooi
to Amsterdam, is door de daartoe be-
noemde studiecommissie uit den Senaat
dezer universiteit een rapport uitgebracht.
Daaraau ontleent het „Hbl." het vol
gende*
Do Senaat wensebt do to stichten facul
teit dor handels wetenschappen dienstbaar
te maken aan do wetenschappelijk© vor
ming van en de opleiding tot:
lo. leiders en geëmploieerden in den. han
del (goederenhandel, geld- en fondsenhan
del, kredietinst-ellingen, transportonderne
mingen, verzekeringsondernemingen2o.
commercieel© leiders en geëmploieerde in
ondernemingen, van nijverheid; 3o. direc
teuren on ambtenaren van Staatsprovin-
oiale- of gemeentediensten; -lo. accoun
tants.
Eerst later zal moeten worden overwo
gen in hoeverre de nieuwe faculteit ook
diplomatieke en consulaire ambtenaren,
benevens leeraren aan handelsscholen, zal
- kunnen opleiden.
Leiders in het levens verzekeringsbedrijf
zullen, volgens het rapport, niet in de fa-
ouiteit worden opgeleiddoch de wis- en
J natuurkundige faculteit zal overwegen hoo
sij in dozo opleiding zal kunnen voorzien.
De studie voor de beide examens zal ge
zamenlijk niet meer dan vier jaar duren.
De Senaat is van oordeel, dat naast vak
ken, die voor dio wetenschappelijke vor-
miug van icderen koopman verplicht moe
ten worden gesteld, den candidaten een
keuze moet worden gelaten uit een aantal
niet-verplichte vakken. De vakken, waar
over hot doctoraal examen van een ieder
heeft geloopen, zullen bij de promotie op
den doctors-bul worden aangeteekend.
Ycor het candidaa-ts beveelt het rapport
als verplichto vakken aanlo. Algemeeno
inleiding in de rechtswetenschap, hoofdbe
ginselen van burgerlijk recht, van burger
lijke rechtsvordering en van faillissements-
recht2o. beginselen van het handelsrecht,
3o. beginselen van de staathuishoudkunde
4o. beginselen van de bedrijfsleer5o. poli
tieke en economische geschiedenis, hoofd-
zakelijk van Nederland in de laatste twee
j eeuwen.
Verder zal een keus van ton minste twee
vakken moeten worden gedaan uit de vol
gende lo. physisc-ho aardrijkskunde2o.
sociale aardrijkskunde3o. toegepaste
scheikunde; 4o. toegepaste biologie; 5o.
toegepaste natuurkunde.
Voor het doctoraal zal het eonige ver-
j plicht c vak zijn: practische bedrijfshuis-
hou." de. Daarbij een keus van ten min
ste vakken uit: lo. bijzondere onder-
I .ver van handelsrecht; 2o. id. van be-
dr "houdkunde - 3o„ id. van practische
ste: viskunde4o. financieel© dtaathuis-
houukuude5o. politioko economische ge-
L- schicdenisCo. economische aardrijkskun-
l de 7o. koloniale land- en volkenkunde
L So. koloniale economie; 9o, beginselen van
t het reoht der Nederlanclsch© koloniën.
Het candidaats wordt in twee deelen ge-
l splitst. Do faculteit bepaalt, waarover elk
gedeelte loopt, en kan de tusschenruimto
vaststellen. Het doctoraal-exa-men wordt
niet gesplitst, wanneer de oandidaat in niet
meer dan 4 vakken wordt geëxamineerd,
in andere gevallen wel.
Tob do examens zullen, worden toegelaten
bezitters van oiuddiplorna van een vijf
jarige H. B. S., erkende hoogere handols-
sckool of van een gymnasium (A of B).
Bovenstaande betreft een voorstel van
den Senaat, zoodat over (3e definitieve re-
geiteg, door den Gemeenteraad moet wor
den beslist.
De commissie uit den Senaat, die het
rapport uitbracht, bestaat uit de profes-
soren dr. H. Brugmans, J. 0. van Eerde,
i 'dr. S. van Erobden, dr. A. F. Holleman,
uir. E. A. Molster, J. H. Scholte, mr. S.
j R. Steinmet-z en dr. Hk. do Vries.
Do administratie dor belastingen. Men
Schrijft aan „Do N. Ort.":
Het verzwaart do taak van minister De
Vries buitengewoon, dai hij in de belasting1-
heffing heeft te kampen met go1 rek aan oen
voldoend aantal geschoolde ambtenaren
tVoor den practischon dienst. Bij de admi
nistratie der directe belastingen neemt men,
'óm in 't gebrek te voorzien, tijdelijk gepen-
öioneerde officieren van land- en zeemacht
als in-:;.octeiiTs en adjunct-inspecteurs in
'diens Voor zoover dezo in vier weken klaar
gestoomde tijdelijke ambtenaren onderge
schikt blfjven, kan het or mede door; maar
op sommige plaatsen -moet men hen noodge
dwongen te veel overlaten en dan laten zij
groote, vooral lastige posten loopen, omdat
de ongeschoolde ambtenaar er geen gat in
ziet.
Iets meer commercieel inzicht ware bij die
afdceling niet overbodig. Togen éen extra-
toelage van f 500 kan men - geschoolde!
krachten uit de oudere ontvangers als tij
delijk© inspecteurs recruteeren.
Bij de administratie der registratie suk
kelt men ook met de aanvull'ii.g. De heer
lV an Nier op wees er -in de Eerste Kamer
terecht op, dat een scherpe contróle op da
naleving der Zegelwet hoog noodilg: was.
Ie Amsterdam mooht daarvoor wel een
aid ambtenaar beschikbaar t iju
Bü gebrek van voldoende krachten draagt
imen het den met werk overladen gewonen
'Ambtenaren op, er deze controle bjj te doen.
'Dal moet ongunstig op de cpnt-ó1© werken*
Het gebrek aan geschoold) personeel bij
'heide administraties kost het Rijk veel gel?,
ea dat is vooral, nu de schatkist zoo hope.
Itc-cs leeg is, doodjammer.
Uitvoer van gedistilleerd. IX- Minister
van Landbouw; gezien de Kon. besluiten
van I dezer, waarbij de uitvoer van gedis-
llik-'id voor dadelijk menschelgk gebruik ge
schikt. van likeuren en van reukstoffen ward
vrrjgesbeld; maakt bekend: dat onder. gödis-
ra ook moeten worden gerekend te val-
alle essences, cognac, whiskey, arak.
jenever en dorgelrjke, ongeaohb het alco*
holgehalte, terwijl onder, reukstoffen ook
moét worden gerekend te vallen reuk- en
toiletwater, eveneens ongeacht- het alcohol
gehalte.
Nederland en .België. Uit Lyon wordt
draadloos gemeld: De Opperste Raad dor
Geallieerden heeft besloten, dat do commis
sie, die belast is met de regeling' van do
tussohen Nederland; en België hangende
kwesties, op 29 Juli bijeen zal komen.
Uitvoer naar Nederland. De Minister
van Bevoorrading in België hosft, naar „Do
Maasbode" meldt, den uitvoer van zetmeel-
houdende stoffen naar Nederland verboden.
Belgische Oorlogswcezcn. De Koningin
van België heeft gisteravond op het kasteel
van Laeken de vertegenwoordigsters ran hot
comité van het Nederlandsoh Paviljoen van
hex Weeshuis van de Koningin van België
ontvangen,, mevrouw Oldcwclt en mevrouw
VatlierKraane, welke laatste vergezeld
tvss van haar twaalfjarig dochtertje.
De heer Van Vollen hoven heeft de dames
aan de Koningin voorgesteld. Het onderhoud
durde ruim een halfuur Het waj zeer een
voudig, zeer hartelijk en zeer aandoe ïlijk.
Do Koningin, die in het wit gekleed was,
d:ceg do Huisorde van Oranje. Zij was ver-
geleld door gravin d'Oultremont.
De jongejuffrouw Vattier-Kri:ane hooft op
een kussen de ohèque van een half millioea'
overhandigd met een prachtig album, dat
de namen van de leden van het comité, en
van hen, die bijdragen schonken, bevat, op
perkament 'geschreven, en op artistieke
wijze versierd met de Hollandsche en Bel
giaohe wapens.
De Koningin heeft den heer Van Vollen-
hoven en den dames van het comité haar
diepgevoelde dankbaarheid betuigd voor de
groote diensten, die Nederland tijdens don
oorlog aan dó Belgische uitgewekenen
heeft bewezen.
De Koningin heeft Marie Joaé, het prin
sesje, dat in de buurt speelde, laten- roepen,
dio haar nieuw vriendinnetje, de jongejuf
frouw Vattier-Kraano, heeft uitgenoodigd
met haar te .spelen. Het was een alleraar
digst en aandoenlijk schouwspo-',
Japan en de Nederlandsche Koloniën. De
Japansche legatie te 's-Gravenhagc doelt
het volgende mede:
De dagbladen hebben tendcncieuze ge
ruchten verspreid, door raiddel van een
telegram, waarin beweerd word, dat
Duitschland tijdens den oorlog bij de Re-
goering van Japan verscIiilJcndo pogingen
haa aangewend, ten cPnde dit land los te
maken van do geallieerden" Duitschland
zou, onder anderen, Japan do vrije hond 1
hebben aangeboden ten opzichte der Ne-
doiTandsche koloniën. De Japansche lega
tie is gemachtigd tot boaUste tegenspraak
dezer geruchten, die van allen grond ont
bloot zijn.
De zitting werd voortgezet.
Aan de orde was de motie, door den
heer Ten Laan en eenige andere heereoj
in de vorige zitting) ingediend, welke luid
de als volgt:
,.De Btlafcen, met instemming kennis ne
mend? van de in en buiten dö Tweede Ka
mer uitgesproken wenschelijkheid, om Zoo
spoedig mogelijk tot invoering yan den acht
urige arbeidsdag te komen; van oordeel,
dat het in de eerste plaats op den weg der
overheid .ligt om dit streven te steunen, noo-
dige-n Ged. Staten uit oni voor het perso
neel .in dienst der provincie, dat nog een
hoogc-ren werktijd heeft, met ingang van
1 Jan. 1920 of zoo spoedig mogelijk in den
loog van dib jaar, den achturigen arbeids
dag in te voeren en gaan over tot de orde
\an den dag".
De heer J. ter Laan lichtte de motie nog
eens toe, het praeadvies achtte spr. on
voldoende. Ged- Staten willen alleen den
vijjen Zaterdagmiddag invoeren, maar ver
der de zaak laten zooals zij is.
Deze houding noemt spr. zeer teleurstel
lend in deze tijden hadden wij een ander
praeadvies mogen verwachten.
De voorstelling, dat de provinciale amb
tenaren feitelijk een gemakkelijk leventje
hebben en dat hun weinig zware arbeid
afgewisseld wordt door liefhebberijen, enz,
als visschen, is totaal onjuist.
Voor den Zondag wordt voorgesteld de
bruggen eenige uren te sluiten, opdat het
personeel die uren vrij zal hebben. Maar
dit middel is erger dan de kwaalhet
vraagstuk, om de diensttijd te beperken,
mag niet opgelost worden ten koste van
het crije verkeer.
Deze dienstregeling kan door de Staten
de Tweede Kamer over den 8-uren-dag is
beslist.
Ook voor het brugperaoneel moet de
S-uren-dag ingevoerd worden, want do
voorstelling, dat de helft van hun dienst
tijd wachttijd is, moet naar het- rijk der
fabelen teruggewezen worden. Ook hier
moet de arbeidswet ons tot richtsnoer die
nen, waar oen uiterste termijn van 10
uren per dag wordt toegelaten. Langer
mogen deze menschen ook zeker niet wer
ken.
Des Zondags mag ejchter hooit langor
dan 8 uren per dag gewerkt worden, ter
wijl ook do nachtdienst de 8 uren niet
mag overschrijden.
Spreker dient een nader voorstel In om
clen 8-urigen arbeidsdag of 45-urige werk
week als regel in te voeren en voor het
personeel met wachtdiensten een 10-urige
of 55-urige werkweek, terwijl om de drie
weken een vrije Zondag wordt verleend
aan het personeel, dat verplicht ia Zon-
dagsarbeid te verrichten. 'Verder moet
Zondagsarbeid zoodanig worden geiregeld,
dat iedere werkman zooveel mogelijk in
dc gelegerheid ia zijn godsdienstplichten
te vervullen. In een tijdvak van drie we
ken wordt ten hoogste 8 uur Zondagsar
beid verricht. De Nieuwjaarsdag, da
Christelijke Tweede Paaseh- en F inks ter
dag, de Hemelvaartsdag en de Eersto on
Tweede Kerstdag worden met Zondagen
gelijkgosteld.
Onderscheiden leden ,vocren hierover
heb woord.
Do heer J. TER LAAN repliceert on brengt
ton slotlo oen wijziging in zijn voorstel, waar
door nachtarbeid nooit langer dan 8 uren mag
duren.
Na do replieken wordt het amendement-Do
Visser op het voorstel-TorLaan verworpen, mei
69 tegen logen 1 stemmon, eveneens het voor-
slel-Ter Laan met 42 tegen 28 stemmen.
De motic-Wessoling wordt aangenomen z. li.
st., alleen de heer De Visser wa-s tegen.
Do voorstollen van Ged. Staten worden hierna
z. h. st. aangenomen.
Do Voorzitter stelt voor, dat de commissies,
die tot heden tot God. Staten van advios in doze
materio bobben gediend, haar arbeid zulloo
voortzetten, en mot do provinciale boot de ver
schillende waterwegen en bruggen zullen be
zoeken. en tevens met hot personeel spreken.
Do oommissie, bestaande uit de hoeren A. Do
king Dura, J. ter Laan, J. Schouten, A. G. Vol-
kor, W. Waraaar, C. D. WessoILug en H. dc
Wilde, word hiervoor horbenoomd.
Aan do orde was hierna de begrootiug 1920.
De heer TER LAAN bespreekt de samenstel
ling van het College van Gedeputeerden
Dozo Staten zijn bij do jongsto verkiezingen
met oen kleine meerderheid reohtsoh gebleven,
terwijl kort na do provinoiale verkiezingen de
Gemeonteraadsverkiezingen kobben aangetoond,
dat dozo meerderheid geen vaste basis mooi
heeft.
Niettegenstaande dit allfs hebben de Staten,
bet college van Ged. Staten zoor eenzijdig sa
mengesteld, met uitsluiting van een partij, dio
hier do grootste fractie vormt.
Men motiveerde dit door hot 3tellen van een
vraag, die alleen gesteld werd, omdat zij een ze
ker© handeling moost rechtvaardigen. Togen
dezo handelwijze van een kleine meerderheid
protesteert spr. namens zijn fractie met allo
kracht. (Geroep: Bravo!)
Do heer GERRETSON (G.-H.) zegt, dat de
heer Tor Laan hier een zeer pijnlijke kwestie
heeft aangeroerd, wijl zeor gemakkelijk het
persoonlijke door het zal: "hjko wordt verward.
Do heer Tor Laan beschuldigde do reohtsche
partijen, dat zij opzettelijk oen politieke val
hadden opgezet om een tegenpartij daarin te
lokken.
Hiertegen stelt spr. oen ontkenning van een
eerlijk man.
Toen de s aniens telling van het college van
Gedeputeerden bij de reohtorgroopon ter sprake
kwam, is con amoro het besluit genomen, om
twee .zetels af te staan aan dó minderheid
en gaarne hadden de reohtsche part gen den
heer Schaper in heb college van Gedepu
teerden gezien.
De insuniafcie als zou de heer Schamper,
geschuwd ajjn als een schurftig schaap,
werpt spr. verre van rich.
Waarom is dan de rechterzijde tot haar
aangevallen besluit gekomen?
Ia elke fractie was er verschil van mea
ning. De eene meende, den sociaal-demo
craten moet een zetel ter beschikking wor
den gesteld zonder meer. De andere wil
de na liet gebeurde een sociaal-democraat
absoluut -uitsluiten.
Toen is er een. basis van overeenstem
ming gevonden in een brief, welke aan
den beer Ter Laan is gericht en -zelfs
toen daarop een beslist afwijzend antwoord
kwam, is de zaak op-nieuw bg de recht-sche
partijen ter sprake gekomen, maar er was
geen 'meerderheid te vinden om den sociaal
democraat zonder meer te verkiezen. Voor
d9 andere meening bestoud een kleine meer
derheid.
Dit alles wijst duidelijk er óp, dat de
beslissing alleen opj zakelijke gronden ge
nomen is.
Spreker wil hier zelfs nog aan toevoegen
dat èn de heer Rutgers ën de heer De
Wilde, legen wien zoo heftig door ,,Het
Volk;' is geïnsinueerd, behoorden tot de min
derheid, die de sociaal-democraat zonder
meer wilde kiezen.
De hoor TER LAAN repliceort on zegt, dat
do linkerzijde geen achting kan voelen voor
de rcchtscho staatsgroopon en geen vertrou
wen kan stollen in dit college van Gedeputeer
de Staten, op dio wijze gekozen.
Wat was het antwoord op de ernstige be
schuldiging aan de reohtsche groepen?
Een emmer vol woerden zonder inhoud;
men tracht nog zelfs do schuld van zioh af ie
worpen en to gooien, op raij.
Wat was de practijk in andere provincies?
Daar hunkerdon do rechtsche leden naar de
huLp dor sociaal-democraten.
Wij weiLschton niet geëxamineerd: to wor
den door onzo medeleden. Wij willen hier ge--
nomen worden, zooals wij hior gezonden zijn
door do kiezers en anders niet.
Do rechterzijde kan alleen nog het odium,
dat op haar rust, van zioh afwendon, door
haar daad ongedaan te maken. Spxf bedelt
niot voor een zetel voor zijn fractie, maar hij
hooft er prijs op gesteld, mee to deelen, hoc do
zakon staan, opdat de partijen weten hoo zij te
genover elkaar staan.
Do discussie werd hierna gesloten.
Bij do artikelen deelt de voorzitter méde, dat
op het oogenblik reeds in behandeling is een
herziening van de salarissen der provinciale
ambtenaren en dat Gedeputeerden voornemens
zijn, in de najaarszilling met voorstellen daar
omtrent bij de Staten te komen. Hij vraagt daar
om den heer Moll zijn desbetreffend voorstel in
handen to stellen yan Gedeputeerden ter af
doening.
Do hoer Moll kan 2k>h daarmede vereenigon.
Bij eon volgend (artikel doejt do hoor Do
Zeeuw een voorstel, om de verblijfkosten voor
do Statenleden to vorhoogon, daar dezo thans
absoluut onvoidoendo zijn. Spr. stolt voor, de
verhlijfkosten met 50 pet. te vorhoogon.
Besloten wordt, dit voorstel in do najaars-
zitting te behandelen.
Hot antworp-begTOoting' wordt hierna zon
der hoofdelijke stemming goedgekeurd.
In naam der Koningin werd de zitting der
Staten hierna door don Voorzitter gesloten.
Von TirpMï-memoires.
Van do momoires van von Tirpitz, die in dén
loop van deze maand te Leipzig zullon vor-
sohijnon, 'deelt de „Neue Zeilung" dc volgende
samenvatting mede:
In zijn voorwoord zegt von Tirpitz: Op oen
volkomen overwinning op Engeland en op het
verslaan van de Engelscho vloot konden wij
niet rekenen. Wol echter kan ik de overtui
ging uitspreken, dat onze zeemacht beproefd
en sterk genoeg was om Engeland zoo in hel
uauw to brengen, dat wij ccn vrede hadden
kunnen sluiten, die ons in staat zou hebben ge
steld onzo zware verliezen na den oorlog te
herstelion.
In hoofdstuk 16 van zijn memoires, dat ge
titeld is: „Het uitbreken van. den oorlog",
spreekt von Tirpitz van den ex-keizer als van
een „sohwacher Kopf", die geen schuld had
aan hot uitbreken van den oorlog. Ook aan
Engeland kan do oud-minister weinig verwij
ten. Do schuldige is in zijn oogen de vroegere
rijkskanselier von Bethmann Heilweg. Von
Tirpitz schrijft over diens optreden o.a.:
Von Bethmann Hoilweg heeft den keizer,
mij (Tirpitz), don minister van Oorlog, den
chof van den generaion staf en den ehof van
den marinestaf opzettelijk ver van Berlijn ge
houden en in do kritieke dagen met opzot een
dubbele rol gespeeld, door Oostenrijk tegen
Servië op te hitsen en tegelijk het conflict to
„localiseeron". Het Oostenrijksche ultimatum
aan Servië was zoo gepeperd, dat Servië het
onmogelijk kon slikken.
Bethmann Holiweg droog den 13en Juli
reeds' kennis van het ultimatum, dat noodza
kelijk een wereldoorlog moost uitlokken. De
rijkskanselier steunde Oostenrijk, opdat hot
niet van zijn oigen moed zou schrikken en hij
achtte het diplomatiek, Oostenrijk strijdvaar
dig to maken en tegenover Europa den man te
spelen, dio van niots af wist. Dit was onwaar
dig on gevaarlijk.
Bethmann Hoilweg verwachtte, dat Weenen
niet zou toegeven en dat Europa or niets van
zou merken, dat hot Duitschland was, dat
met do Oostonrijksche vuist op tafel sloeg.
Verder vortelt von Tirpitz, dat prins Hein-
rióh den 28sten Juli uit Engeland te Potsdam
terugkeerde met dc verzekering, dat koning
George zou hebben verklaard, dat Engeland
neutraal zou blijven. Toon Tirpitz hieraan twij
felde, zcidc de keizer: „Ik heb het woord van
een kening, dat is genoeg".
In de verwarring, die in Europa heersckte,
aldus .von Tirpitz scheen den 30en Juli
eenige klaarheid te komen door het bemidde
lingsvoorstel van den Dultschen keizer, dat ook
door Oostenrijk was aangenomen. Tussohen Ber
lijn en Londen was volkomen overeenstemming
bereikt.
Reeds in den morgen van 31 Juli echter ver
nam men bij den marinestaf, dat het ministe
rie van Buitenlandscho Zaken den oorlog als
onvormijdelijk boschouwde en dat de toenmalige
staatssecretaris von Jagow gevraagd had of de
staf bereid was de Engolsche vloot aan te vallen.
De schuld hiervan droeg do overijlde oorlogsver
klaring van den rijkskanselier aan Frankrijk on
Rusland.
Do geeael van den honger.
Wij 'hebben m^Kding gemaakt van een
oproep van de ,Nederl. Vereniging van
vrouwen voor oen duurzamen vrede", dU
levensmiddelen willen zenden naar ver
trouwde adressen in DuitsolBandi en Oo-Jten-
rjjk, oipdat hongerige ldndoreo van behoef
tige ouders riijmer voedsel km enen genieten
en aldus toenemend in woerstandsverm >g*«n
en levenskracht, do woekerende kiemen v.n'
zwikte en (uitputting overwinnen. Ondef-
tcekend door W. van ItailieVan Eïnbden.
Plantage 12, alhier, en n -ig een zest il
andere bekende personen uit deze vereen!
ging.
Deze po-giag, óm de treurige gevelgen der'
hongerblokkade te helpen bestrijden, z?I
waarschijnlijk velen sympafhivk voorkemen.
De uitwerking, die dat oorlogswapen op de
betrokken landen heeft gehad is echter niet
duidelijk tot ons doorgedrongen, omdat -Ie
oorlogsnoodzaak meebracht, dat de ontzet
tende gevolgen zoomin mogelijk naar buiten
toe 'bekend werden.
Om zich. ©enigszins een indruk te kunnen
vormen van den lachamelijken en geeste
lijken achteruitgang, die daarvan het resul
taat i3 geworden, laten wij Heronder een
beschrijving volgen, dio wij in h©t „U D
lazen van iemand, die met de Amerikaansche
commissie voor de voedselvoorziening, een
deel der zwaarst getroffen streken heeft be
zocht. Hij schrijft:
In de hel van een v:lk vn het Ertsge
bergte.
Een vierdaagsche autotocht met 'Je Hoo-
vercommissie, die de hongerige kinderen der
Tsjeoho-Slowaken wil spijzigen, heelt mij
door d^ treurigs le en meest bek lageüswaar
dige ellende gevoerd, waartoe een volk in'
slaat is. Een Duitsch volk sterft hier, zonder
noodkreet, in dó apathie van de diepste
wanhoop. Duizenden van deze ellendigen zijn
door waterzucht tengevolge van den hon
ger opgeblazen en tot onderging gedoemd.
Duizenden liggen to sterven. En Veschamend
genoeg waren deze Amerikanen, met wie ik
de hel van het. Ertsgebergte doorreisde, de
eersten, die naar het verloren volk de hand
uitstaken. Do anderen waren het ver
geten, zoo als men steeds de menschen ver
geet, welke hun ellend niet op de straat
uitschreeuwen. Tot schreeuwen hadden do
bewoners van het Ertsgebergte geen kracht
meer over.:
Hoe riaar de bewoners van de huisjes
in het Ertsgebergte er aan toe zijn, is nau
welijks te beschrijven. Ik zag don soldaat-
tolk der Amerikaanse he zending, wien men
voorzeker geen al te groote sympathieën
,voór D'uitseh-Bohemen kan aanwrijven,
snikken, toon hij do zuigelingen zag, die
met zwarte koffie) en haverrtroo werden
grootgebracht; ik zag een Amerikaansoho
verpleegster, wier zenuwen in vijfjarigen
lazarethdienst gestaald waren lo zwijm
vallen bij het skeletachtig uitg&hongerde lijk
eoner oude vrouw, Ik zag) éen jarigen, die
nog minder waren dan bij hun geboorte.
En ik kwam in groot© gemoeten, waar 90
procent van alle kinderen ïachitiscb zijn,
waar eerst driejarigen le»?ien loopen.
Want van al heb verschrikkelijke van
deze bcrghcllng is dit wel het allerver
schrikkelijkste: zijn kinderen. Kom mcb
mij in een school van heb Ertsgebergte!...
Ge gelooft niet-, dat dib een schoollokaal
is? Ge racenb dat dib een kinderbewaar-:
school is voor de kleinsten? Dit zijn ze
ven- en acht jarigen l Want ik heb u in eeq
eerste k'asso een?r Volksschool onrlergci
bracht. Ondervoeding houdt namelijk deiï
geest niot minder terug dan het lichaam,,
en daarom hebben de kinderen hier meer.
dan oen jaar, wel twee of drio jaar noodig
om de leerstof ook maar ©enigermate te
bevatten. Daaro-m zult ge hier ook negen*
jarigen vinden. Onder deze dwergjes'! Zo*
ker. De kleine jongen iri de tweede bank'
is negen jaar oud ziin buurman acht. Het
zelfde type als go op alle banken op
merkt: nietige gezichtjes, waarin groote
oogen mat glanzen, overschaduwd door
een sterk opgezwollen rachüHiscli voor
hoofd, armpjes die vel over beer: zijn e/ï
boven do kromme beenen met dikke ge
wrichten de uitgezette spitsbujfkjes van
de honger waterzucht Nauwelijks ccn van
al deze kinderen kan hot hoofd in de
hoogte houden; da uitgeteerde halsspieren
zijn te zwak om het to steunen. O, doe
dat niet, als het u blieft, laat u niet door
uw meegevoel verleiden het hoofd van de
ze allerniotigston te streelen Het land is
schurftig zooals de meesten 2ijner mo
de-scholieren en als zijn meester. Ge
zult wel opgemerkt hebben, dat die u een
hand weigerdo te geven en er toen zeer
beschaamd uitzag.
Een paar vragen aan de kinderen*
„Hoor eens, wie van jullio heeft van
morgen vroeg nieta gegeten? Heelemaal
niets Zelfs geen broodZelfs geen water
soep -
Van de 47 kinderen steken twaalf cloj
vinger op.
„Wie heeft zwarte koffie als ontbijt ge
had?" (zwarte oorlogskoffiesurrogaat na
tuurlijk) „alleen zwarte koffie?"
Dertien magere armpjes gaan in rle
hoogte.
„Wie heeft 'koffie met melk tot ontbijt
gehad
Er zijn toch nog vier van zulke aristo
craten Alle andere kinderen hebben met
„kruiden" ontbeten of „kruidenvocht" of
„gehakte kruiden". Wat is dat? Hot)
groote voorjaarsmenuo der bewoners van
het Ertsgebergte, Het eerste onkruid, dat
op de gedrenkte weiden woekert
Voor ieder dorp ziet men troepen kin
deren dezo bleekgroene lancetvormigo
blaadjes plukken, die weinig smaak en bij
na geen voedingswaarde hebben, maar
toch de maag vullen, de eeuwig knorren
de, eeuwig ontevreden, eeuwig teleurge
stelde maag. Ja, het is onkruid, waaraan
de- kinderen iiun rachitis, de volwassenen
hun hongoruitslAg te danken hebben... No
is het onkruid; des zomers zullen liet kool
stronken zijn, in den herfst halfrijpe afge
vallen peren en in den winter, als God
het wil aardappelen. Maar de winter
nog ver en dra hongertyphus maakt snel
len voortgang... Geen tegenwerping, dab
hot alleen met de armsten zoo gaat l Negen
tiendten van de bevolking zijn armsten.
Daarbij eten zo dan nog allerlei Bijvoorbeeld
uitgekookt koffiesurrogaat, dat ze op de kachel*
plaat bakken, of otgroen, dat ze door de koffie*
molen malen om het daarna in water te Icokon,
of half en geheel verrotte rapen of zuurkool
vol wurmen (ik zag een vrouw zuurkool etony
die zóó krioelde van de wurmen, dat zij iederen.'
eetlepel vol uitzoeken moest voor zij hem in deQi
mond stak) of zij eten. 't een of ander dat dó
zwijnen te slecht is.
Maar terug tot de kinderen.
„Wie van jullie heeft meer dan een hemd
aan?"
Aolit geven zich op.
„Wie lieoft niet anders als oen enkel Hem<L
alleen dat wat hij nu aan 't lijf heeft?"
Zooveel armpjes gaan in. de hoogte, dat menf
ze niet snel genoeg tellen kan, voor de ver*
moeidheid zo weer doet zinken. Meer dan Ja
helft waren het er zeker! De meester mengt et
zich in: „Maar drie vierden van mijn leerlingen
zijn hier. Veertien kinderen hebben in 't ge*
heel niets aan te trekken, zij liggen naakt in'
het slroo. Hun ouders hebben het laatste lijf*
goed, het laatste jurkje tegen Tapen en aard*
appelen moeten inruilen. U ziet hic» toch slechts
een keur van beter gevoede en gekleede klnde*
ren." Barmhartige God, hoe zien dan de au*
deren er uit!
Wij hebben hen later gezien, opgegeten door
dc luizen en de schurft, weggekwijnd en ver-
schuchterd.
Wij zagen bon in dc hospitalen der districts*
steden in bedden liggen, zóó mager, dat bet'
dek zich ternauwernood over hen welfde o£
zóó opgezwollen door hongerwalerzucht, dat
zij nauwelijks ademen konden. Dit kind hior",
verklaarde ons een hospitaalavts, „gebruikt on
gelooflijke massa's brood en werd toch niet'
sterker'. Tk ontdekte dat hij al het brood dat bij
kreeg, onder zijn stroozak verborg. Zulk on
hevige angst voor den honger was in hem, dat
hij voorraden maakte in plaats van te eten, dat
een op het dwaalspoor geleid dierlijk instinkt en'
angst voor den honger sterker maakte dan de
honger zelf". En wie telt al de doove, de stom*
rao, do idiote kinderen, clio hier vegeteeren?,
Wio do tuberculeuze?
f CORRESPONDENTIE.
Van den heer L. v. P. ontvingen wij eelt
irgei'onden stuk, waarin deze zich uitsfreent
als aanhanger van de meening, dat Rubini'sj
verrichtingen berusten op een sterke
merkingsgave *van onwillekeurige bewogin
gen van den opdrachtgever. Zooals wij in'
ons verslag zonder meer beide opvattingen
tegenover elkaar plaatsten, zullen wij opl
dete kwestie niet in ons blad doen ingaan.;
