LE0DSCH DAGBLAD, Zaterdag 5 Juli.
Tweede BSad Anno 1919.
PERSOVERZICHT,
TWEEDE KAMER,
BEIEVEH UIT PARIJS,
No. 18203
Do onderwijzerssalarisaseii en
'de traktementen van de Gerefor
meerde predikanten. De „GEL-
XfcERSCHE KERKBODE" ri van oordeel, dal
liet geld, hetwelk voor de Gereformeerde gezin
nen nu vrij komt, door de verhoogde Rijkssubsi
die voor do scholen, „aan. do Kerk des Hoeren
ten goodo moet komen".
„Met dat geld kunnen do traktemenlcu dor
jprodikanten oenigszins op peil worden gebracht
We maakten dezer dagen eens oen bereke
ning, dio wel niet volkomen juist zal zijn, maar
'«lie look ©en beeld kan geven van heigeen thans
mode ten gevolge van het rechtsherstel op
pchoöïgebiod, door onzo Kerken in hot belang
van do Dienaren des Woords, zonder eenige op
offering, (de hoogerc belastingen, die we'allen
-zullen hebben le betalen, laat ik builen be
schouwing) kan worden gedaan.
Er zijn in ons lanl 207 scholen aangesloten
bij Geref. Sohoolondei*wijs, met een totaal vdn
1075 onderwijzers. Van dezo scholen mag wel
verondersteld, dat zij financieel geheel voor re
kening staan van de loden der Gereformeerde
Kerken.
Er zijn 222 scholen, aangesloten bij Christe
lijk Volksonderwijs, met 1220 onsdonvjjzcrs.
Deze tellen voor onze berekening niet mede. Zij
.worden voor het grootste deel door Hervormd
k.apitaal onderhouden.
Voorts zijn or 770 scholen, aang-eslolen bij
Ghr Nat. Schoolonderwijs of Schoolraad, met
3870 onderwijzers
Wanneer wo aannemen, dat 3/5 gedeelte van
|de financieelo lasten, aan het onderhoud van
Ideze laatste scholen verbondon, voor rekening
yan Gereformeerde ouders komt, dan geloovon
,We mul, dat wo overdirijven.
We krijgen dan dit retailtaat, dat door de le-
'den der Gereformeerde Kerken in ona land
voor de salarissen van 1075 onderwijzers van
.Gercf holen moot worden gezorgd en boven
dien voor ongeveer 2325 onderwijzers, aan an
dere scholen workzaaan Te zamen maakt dal
3400 onderwijzers. Daarvan zijn er G70 hoof
den van scholen.
Wanneer we nu het bedrag, dat boven het
.wettelijk minimum uitgekeerd wordt, door
jplkander stollen op f 150, dan wordt aan sala
rissen der onderwijzers ons voor het vervolg
bespaard een bedrag van 510.000 por jaar.
Daarbij kan nog gevoegd worden hot bedrag
yoor huishuur of vrije woning voor do hoofden
van scholen, welk bedrag op zijn minst op
f 140.000 mag worden geschat, zoodat er in 't
'geheel „vrij" komt oen som van f 050.000.
Er zijn 550 predikanten in de Gereformeerde
Kerken.
Wanneer de bovengenoemde som voor ver
betering van de salarissen der predikanten ge
bruikt wordt, dan kan door elkander aan eiken
dienaar dor Woords, zonder dat men nieuwe
'linancieele offers behoeft te brengen, een ver
booging van zijn traktement tot een fc3drag van
f 1200 per jaar worden gewaarborgd.
Dat de Korkoraden nu de gelegenheid niet
yeizuimen, om den thans rijpen oogst binnen
to halenI"
Sleclit bouwen. Prof. Van
<1ct Klots sohrijfit- in „BOUWSTOFFEN"
Terwijl da ain/baenitislieden overmatig loon
ontvangen, hot bouwen duurder dan oodit
is, buur- en koopprijzen tob in liet onzin
nige worden opgevoerd, schijnt het am
bacht meer en meer in verval te geraken en
wordt in speculatiefeouw hot ongelooflijke
bereik
In lok woningen aan d'e Piet-Hein-
stra-at in dien Wappolder to Delft zag ik
buitc \n-en meb-paneelen van Ifcriplex-
hout, Uvijl toch geen timmerman, hetzij
baas of knecht, zóó onkundig kan zijn, da/t
hij niet .weet, dat opgelijmd fineer in de
wisseling van regen en brandende zonne
stralen geen sband kan houden. Niet® dan
gemak- en geldkucht 1 Men meent d:en rom
mel wel verkocht te hebben oer heb bedrog
nan het licht komt. In dit geval heeft het
omgekeerde p'laa/tw. Wie nog eerbied) heeft
voor hot ambacht, help© mij de knoeiers
op de kaak te stellen.
In hetzelfde pand zag ik een drij&tee-
nen scheidingswand ap een- planken vloer
staan, niet met een balk er onder, neen,
midden tu-ssdhen twee balken in. De plan
ken waren doorgebogen en een wijde soheur
loopt ongeveer evenwijdig aan de zolde
ring.
De aohterudtbouwsels had men afgedekt
met gowapend beton-, bavon en onder
blo::. Eerst nadat liet neerslagwater in
aoodanige hoeveelheid bleek af te druppe
len. i hot vertrek onbewoonbaar woed,
ging men tot het aanbrengen van plafonds
over.
2 x y2 steens spouwmuren ontbreken er
niet. Zij scheuren, dat het oon lust,
neen, een verdriet is.
De vloeren der benedenwoningen zijn
na 3 j ar en hier en daa r reeds ".oo ver
rot, dat do bewoners hun ledikanten moe
iten verplaatsen, uit vrees, dat zij 's mor
gens wakker zullen worden cip een een
moter kagen gelegen vlak (het oorspronke-
lijjïo maaiveld, let welHier en daar
sitaan do marmoren schoorsteenmantels,
dank zij do zorgen der bouwers en van de
werklieden, die hen z.g.n. „stelden"", zóó
scheef en los, dat men hot is geen over
drijving na hot stofafnomen door de
huisvrouw, de pilasters en neu/t-on weer
„netjes recht moet zetten."
Do geheele rij menschcnkooien is met een
doorgaand plat bedekt. Ik bon daar niet
op geweeöt, doch een huurder vertelde mij,
dab er mastiek op ligt en oc<k de dahgotecn
daarmede zijn bekleed.
liefhebbers van vreemde woorden zullen
dat wellicht semipermanent bouwen noe
men, maar dlat is het niet, het is imperma-
itjnt. en impertinent.
Zegt het voort.
Achterstand en vacant its
U de r e o h t e r 1 ij k o macht.
T>iT?iiIstr^ tG Dordrecht, schrijft in het
«WEEKBLAD VAN HET RECHT", dat hom
n jare J™n weor treft „het groote
gemak en do bijna ijzigo kalmlo", waarmede de
meeste dor op do civiele rol staande zaken
worden overgebracht naar een zitdag in begin
September d. a. v.; dat begint al half Juni er-
hol is meestal dikwijls half September, voordat
vele procedures haar lijdensweg weer voortzet
ten, dua na een schijndood van 21/-- maand.
Hij schrijft: „Is het niet dwaas, om, terwijl
overal gesproken wordt van veel werk en druk
te en achterstand, jaarlijks van de 12 maanden
twee (in de praktijk 27a maand) bijna geheel
ongebruikt voorbij te laten gaan9
Do rochtoilijke ambtenaren hebben natuurlijk
lum maand verlof per .jaar hard noodig, maar
ik geloof, dat de indeeling der vacantie te wen-
schcn overlaat.
M. i. moet de vaoantie zóó worden ingedeeld,
dat mol de werkzaamheden gewoon kan wor
den voortgegaan.
Hoe dat nu precies moet gebeuren, laat ik
gaarne tor beoordeoling over aan meer be
voogden; misschien kan een middel worden ge
vonden in do toevoeging van dc maanden Juni
en September aan de officieele vacauticmaan-
don van thans; velo ongehuwdon of zij, die
geen schoolga an do kinderen meer hebben, zul
len missolrién heel gaarne juist in Juni of
September verlof hebben in plaats van in de
maanden Juli of Augustus, terwijl verder door
eouigo personeel-uitbreiding dus alles zóó kon
worden ingericht, dat slechts oen klein per
centage dor leden van een college afwezig was
met verlof, zoodat met de werkzaamheden on
gestoord voortgang kon worden gemaakt.
Leveren do zomermaanden weinig nieuw
werk op, dan kan aan den achterstand worden
gewerkt; komen er vele nieuwe zaken, dan
blijkt daaruit, dat in eon behoefte is voorzien.
De uitstedigheid dor leden van de balie in
de zomormaanden behoeft geen bezwaar te
zijn, daar zij zich in hun verlof ook altijd
eenigszins naar de rechtbank zullen richten en
vanzelf ook hun vacanties anders zullen gaan
indeelon. Bovendien, een advocaat, die met ver
lof is, kan elk oogenblik terugkomen en weer
aan den slag gaan; hoe reusachtig is or op vele
kantoron gewerkt in Augustus 1914!
Er wordt in vele kringen geklaagd over de
vverkwijzo dor rochtorlijke macht; dié ontevre-
donhoid is een kwaad voor den Staat en zijn
gozag, zonder nu maar te spreken over het
groote moreele nadeel, dat velen liever onrecht
lijdon dan een proces beginnen. Het ligt dus
op den weg van den wetgever al het zijne te
doen oon dio ontevredenheid te doon verdwij
nen, waartoe m. i, ook zeker een andere rege
ling der vacantie, dan thans het geval is, zal
kunnen bijdragen.
Vergadering van gisteren.
Hoofdstuk Va.
Aan de orde zijn de wetsontwerpen tot
wijziging en vorhooging van Hoofdstuk Va
der Staatabogrootiiig voor 1917 en. 1919.
Bij art. 163 van het eersbo ontwerp
vraagb de heer VAN WIJNBERGEN
(R.-K.), wat do beteokonis is van heb woord
„internaat". Hij vraagt of daaronder ootk
vallen de leweeksoho 1 enwaarbij de leer
lingen elders in den kost worden gedaan.
De hoor VAN D©R MOLEN (A.-R.)
steunt dat verzoek. Z. i. is dliib punt niet
duidelijk geregeld.
De heer BOHOKKENG (C.-H.), vraagt
vorhooging van den post voor do salaris
sen dier leeraren aan bijzondere kweek
scholen.
De MINISTER VAN ONDERWIJS, de
heer DE VISSER, erkent, dat het woord
internaat niet juist is. Hij wijzigt zijn voor
stal zóó, dat er kamt te staantoelage
voor huisvesting", zaodat alle kweekscho
len deze toelage krijgen.
Den heer Sohokking antwoordt do Minis
ter, dat het onmogelijk was ecm post tot
verhanging der salarissen van do leeraren
aan de bijzondere kweekscholen op dezo be
groeting to brengen, omdat een uitgebreid
onderzoek aan den gang is. Hij zegt toe,
daarmede later te zullen kam ecu.
Bij art. 174 verdedigt die heer BOMANS
(R.-K.) verhanging van den post van sub
sidie® aan orkest en muziekkorpsen van
f 25,000 tot f 29,000. Het is de bedoeling
E 4000 te geven aan het Haarlemsohe Mu
ziekkorps.
De heer VAN BERESTEIJN (V.-D.)
vraagt don Minister zijn invloed aan te
wfencDon bij zijn ambtgenoot van Water
staat, om van den winter treinen te laten
loop en, waardoor hot mogelijk is cotacerten
in groote steden bij te wonen.
Hij steunt het amendement-Bomans.
Do heer TER HALL (Neutrale Partij)
wenscht over hot amendement te stemmen.
Hij dankt den Minister voor zijn voorstel
len en hoopt tot dezo vermeerderd zullen
worden.
De heer HERMANS (S.-D.) wijst op de
slechte arbeidsvoorwaarden van de meeste
muzikanten. Hij vestigt daarop de aan
dacht van den minister.
De M3NLSTER zegt den heer Hermans
toe, dat hij bestijg is die kwestie te onder
zoeken d'en heer Van Beresteyn zegt hij
toe te zullen voldoen aan diens verzoek.
Reeds heeft hij daartoe pogingen aange
wend', die geslaagd zijn.
Do Minister ontraadt hot amendement,
omdat het zijn bedoeling was alleen de
drie groote orkesten to steunen. Daar-
naasb zijn geholpen do afgelegen plaatsen
Groningen, Arnhem, Maastricht, 's-Herto-
genbosch. Gaat men nu Haarlem steunen,
dan zullen tal van andore plaatsen billij
kerwijs niet achtergesteld wordon. Daarom
adviseert de minister do Kamer het amen
dement niet aan te nemen.
Do heer BOMANS (R.-K.) trokb zijn
amendement in in afwachting van hetgeen
de minister bij do volgende begi'ootdng zal
doen.
Arbeidswet.
De hcor NOLENS (R.-K.) betoogt, dat
vele jaren om deze web is gevraagd en de
Novemjber-geschiedenis heeft er niets mee
te maken. Spr. acht het gevolgde systeem
in dit ontwerp juist. Do vele maatregelen
van bestuur moeten dan pas genomen wor
den na ernstig overleg met de betrok
kenen. Algemeen wordt de böteekenis
van het ethisch-sociiaJle motief van dit
ontwerp ingezien.
Volgens den heer Dresselhuys is heb eco
nomische motief onderschat. Hij acht dit niet
geheel juist. De productie is van belang,
maar niet het eenige belang.
De heer Dresselhuyé had gewild, "dat «le
8-uren-dag geleidelijk werd ingevoerd. Wel
nu, naar spr/s oordeel geschiedt dit juist
en de gevreesde bezwaren bestaan dus niet
in die mate, waarin de heer Dressellmys
5o ziet. Spr. sluit zich gaarne bij dit ontwerp;
a3n, omdat het langs een goeden weg komt
tot de oplossing van het vraagstuk zioowel
van ethische als economische zijde.
De heer WIJNKOOP (C. P.) blijft volhou
den, dat de Novembergebeurtenissen den
stoot hebben gegeven, tot deze wet, die ech
ter alleen in het oelang van het kapitalisme
is. Deze wet brengt niet den S-uren-dag,
doch reserveert de mogelijkheid daarvan door
de macht te geven aan den Minister. Minister
Aalberso is er op uït om den strijd van de
arbeiders in een baan te brengen, die tot
vrede moet leiden. Maar dat zal hem niet
gelukken.
D«> Minister van Arbeid, de heer AAL-
BKRSE, beantwoordt den sprekers. Zelden of
nooit is een ontwerp voorgesteld,^ dat zóó
diep' ingrijpt in heb maatschappelijk leven.
Sir. voelt daarvan do verantwoordelijkheid
zeer. Hij acht' het echter een staatkundig©
noodzakelijkheid. Het ontwerp gaat in hot
tempo van zeer hard. Spr. gaat zóó ver als in
ons land gegaan kan worden. De voorberei
ding, is z.i. voldoend© geweest, al was' zij
kort., en spr. brengt een woord van dank'
aan allen, die met hem hebben samengewerkt.
Ook brengt hij dank aan den heer Schaper
voor diens rede. Het 'doet hem' genoegen,
öaC &ijf van die zijde zooveel steun heeft
gekregen.
De revolutionairen noemen dit ontwerp
een sluw ontwerp, voornamelijk artikel 100.
SpT. antwoord daarop alleen dit: de 8-uren-
dag Zal er komen, spoedig en zooveel mo
gelijk; maar spr. is niet van plan heb so
ciale en economische leven in de war te stu
ren. In art. 100 is die gedachte vastgelegd.
Volgens den heer Dresselhuys is spr. dom,
maar goedig. In November heeft deze afge
vaardigde den 8-uren-dag onvoorwaardelijk
aanvaard. Toen heeft hij niet gewaarschuwd
en aangedrongen op een onderzoek. Van
hem had hij dus geen verzet verwacht; e©n
'orderzoek toch was niet mogelijk of het
mcc-it geschieden als in Engeland.
Had de Minister dat gedaan, dan was hrj
in jaren niet'' gereed gekomen. Het eenige,
wat hij kon doen, was in principe den 8-uren-
dag voorstellen, en daarna geleidelijk tot in
voering komen. Alle adressen worden nauw
keurig onderzocht. Dit is wel geölekeo, dat
de mannen van de praktijk bi? beantwoordiug
van de vraag wat er in de toekomst aal
gebeuren, zich altijd weer schromelijk heb
ben vergist'. Dat is o.a. in 1910 gebeurd bij
do Arbeidswet van minister Talma, Toen. de
zelfde adressanten zijn gekomen als nu. Als
vervuld was wat toen voorspeld was, dan
waren er geen industrieën meer in ons
land. Spr. luistert naar de adviez'en, maar
hecht! er niet alle waarde aan.
Dit ontwerp is een uiting van de nieuwe
richting in de economie, daar die feitelijk
ook weer de oude ,geest is. De economie van
do leer van den rijkdom, het begrip volks
welvaart werd te stoffelijk opgevat., en men
zag mee ïn, dat daarin velo geestelijke ele
menten scholen. Vandaar dat men wet 'tot
rpkdom kwam, maar niet tot welvaart. De
nieuwe economie stelt als einddoel de volks
welvaart, die niet in de eerste plaats rijk
dom beteekent.
Vervolgens behandelt §pr. eenige losse
opmerkingen. Voor de loopende contracten
zaï spr. een afzonderlijke regeling trachten
te treffen, waarbij ieder geval wordt bezien.
Opneming van de scheepvaart is mogelijk
door art. 16 2.
Het huisindustrie-ontwerp verwacht epr.
het volgende jaar.
De vrees, dat in het klein-bedrijf vele fa
milieleden zullen werkzaam zijn, deelt spr-
niet. Hij meent aan dat gevaar paal en perk
te kunnen stellen. De winkelsluiting wórdt
op| dit oogenblik zeer ernstig overwogen.
Nogmaals bestrijdt hij do opvatting, dat
dit ontwerp door de November-gebeurtouissen
is vei kregen. Spr. heeft gewacht op een
uitspraak van de Kamer óf Zij liever het
initiatiefvoorstel-Schaper behandelde of een
ontwerp van de Regeering had. In November
riei'de uitspraak ten gunste van het laatste.
In den Hoogen Raad van Arbeid zullen
sub-commissies worden samengesteld, uitslui
tend bestaande uit vertegenwoordigers der
organisaties. Deze zullen zelf overleggen boe
de maatregelen van bestuur moeien zijn.
De ontwerpen voor do land- en tuinbouw-
arbeiders zullen dit jaar de Kamer berei
ken; de Iandbouw-ongevallenwet komt het
volgend jaar.
Vrat de kappers betreft, èpr. gaat niet
verder dan hij in zijn ontwerp deed.
Vervolgens zet spr. nog ©ens het systeem
van zijn ontwerp; uiteen. Hij wenscht overal be
krijgen een 8-uren-dag. Waar voorloopig
een 10-urige wordt gelaten, blijft het de be
doeling zoo spoedig mogelijk bot den 8-uri-
gen ba komen.
Bp uitbreiding van de leerplichtwet volgt
automatisch verhooging van den leeftijd in
dit ontwerp.
Spr. acht ochtendbladen een maatschap
pelijke noodzakelijkheid voor allen. Iets an
ders is het of het noodig is, dat op Maandags
ochtend een blad verschijnt, Dat zal hij over
wegen, ook al omdat daar een stuk Zondags-
arbeid aan vast zit.
Na eenige replieken worden dó algemee-
ne beschouwingen gesloteo.
De lieer WIJNKOOP (Comm. Pw) stelt
vöcr, eerst te behandelen de artikelen 24
tot en met 27, bevattende de mogelijkheid
van vrijstellingen en uitzonderingen. Daarin
zit voor hem het groote principe.
Dé VOORZITTER meent, dat eerst art. 1
moet behandeld worden waarin de begrippen
worden vastgelegd.
De heer SCHAPER (S. R A, E.) acht
het toppunt van dwaasheid om midden
in de wet ie beginnen en eersf artikelen te
l}er:90Q'eïen waarin woorden worden gebruikt
welker beteekenis in art. 1 wordt vastgesteld.
De heer NOLENS (R.-K.) acht het ook
onmogelijk, dat eerst art. 2427 worden
behandeld, terwijl eerst de begrippen moe-
teu worden vastgesteld.
Het voorstól-Wijnkoop komt in stemming,
46 leden tegen en 3 voor; het aantal is dus
niet aanwezig.
De vergadering wordt verdaagd tot Dins
dag <één uur.
Kon. Ver. Het Noilerlnudscli Tooncel.
Voor hot öpoeljaar 19191920 is de samen
stelling van het gezelschap der Koninklijke
Vereeniging „Het Nederlandsch Tooneel" al®
volgt:
Alg-emeene leiding: het gedelegeerd lid
van den Raad van Beheer Eduard Verkade;
directeur-gerant W. van Korlaar.
Dames: Theo MannBouwmeester, Betty
HoltropVan Gelder, E'se Mauhs, Wilh.
Duymaer van Twist, Wi)h. SchwabWei
man, Marie Holtrop, Fio Oarelsen, Lily
Bouwmeester, Janny van Oogen, Betey van
Berkel, Nola Hatterman, Lize Servaes, An
nie We3ling, Nelly HeilandDe Koning, Jo
Fornantzon, Ohr. EwijkGoor des.
Hoeren: Louis Bouwmeester, Eduard Vor-
kado, Hermann Schwab, Louis Gimber.g, Ko
Arnold!, Albert van Dalsum, Henri Eerens,
Fred. Vo geding, Jaeques Re ulo Willom £Tun-
sche, Hans Briining, Paul Huf, Kommer
Kleyn, Anton Ruys, Eugene G'vlhuys, Dio
Huysmans, Aait. Burg dor ffer, D. van Veen,
R. van der Hilst Sr., J. van dor Gaap, Carl
Tobi.
Regisseurs: Eduard Ver,kade, Hermann
Schwab, A. W. Stellwagen.
Letterkundig medewerker: A. W. Stellwa
gen; bouwkundig medowerker: H. Th. Wij de
void; muzikaal medewerker: Alei de Jong.
Orkest-dirigent: Samuel Pcaeger; chef-
tochnious: Fritz Fernantzen; ckef-décorabeuir:
Louis Richter; ohef-oostumier: H. yan
Epabden. v
Cl. H. Koopman.
Naar wij vernemen, zegt de „N. R. Oi't."
zal de hcor G. H Koopman, oud-directeur
van do Nederlandsche Opera, op 5 Juli
a s. een roii om dc wereld aanvaarden.
Hij is voornemens Incïië te bezoeken en-
vandaar over China, Japan en de Vereen.
Staten te reizen. In laatstgenoemd werolcï-
deol zal hij de inrichting van de verschil
lende groote schouwburgen in oogenschouw
en studie nemen, in verband met de plan
nen, dio hij nog stoeds voor Amsterdam
koostert.
Nieuwe uitgaven.
Brochure van. onzen stadgenoot, den heer
A. W. Sanders B. Sc. (werkt, ing.) „Naar
aanleiding ran het manifest der R.-K. vak
beweging in Nederland". Overdruk: uit In-
en Uitvoer, aflevering Juni 1919,
Uitg.: A. E. Kluiver, Deventer.
„Het Bruiloftslied" door Bjornstjerne Björn-
3011vertaald uit het Neorsch -door O. Bbcn-
fai t.
Menienhoff-editic, prijs f 1.35.
„Freule Julie'', een natuialistisch treur
spel, door August Strind'berg, vertaald uit
het Zweedsch door R. ter Laan.
Meulenhoff-editie, prijs f 0.95.
„Goethe's liefdeleven", door Joh. de Meester.
Uitg.: Em. Querido, Amsterdam.
„Hoofdmomenten der Russieso Letter
kunde''. door dr. N. van Wijk, hoogleeraar
a. <L Rijksuniversiteit te Leiden.
Uitg.: J. Ploegsma, Zeist.
„Aan den rand van hot bosch", -door Ivans,
oorspronkelijke detectieve-roman. Prijs ing.
f 1.25, geil.), f 1.75.
Uitg.: A. W. Bruna en Zn., Uitg.-Mij.
Enny Vrede (Maria Magdalena Muller)
gefb. 3 Nov. 1885, overleden 18 April 1919,
In Hemoriam, door Jac. van Looy, Arthur
van Sche'ndel, Frans Mijnssen, Merkelfoaeh,
Stellwagen en Eduard Verkade.
Uitg.: L. J. Veen, Amsterdam.
(Van onzen Parijsehen correspondent)
(Nadruk verboden)
Lezer, kont ge de ets die Dupont hier in
Parijs maakte van het groote witte oude
rrachtrijderspaard, dat gestort is voor zijn
vracht aan de Seine-kade? De grooto, droeve
oogen, d© smartelijk gebogen zware edele
nek?
Gisteren toen ik voor tafel langs de
Champs ElySées liep, kwam een groote char-
i\-bancs met vijfspan van de richting Nouil'ly
aangereden. Op het rond-point bij het Grand
Palais, waar veel veroverde kanonnen staan,
kruiste rakelings daarvoor heen een auto de
Avenue. De paarden schrikten, struikelden.
Zwaar getrappel, gekraak van disselboomen,
hot heele span wendt zich ter zijde. Een
voorpaard, een groote schimmel, stort zwaar,
'blindelings hoog opsteigerend, over een der
langs don weg staande kanonnen. «Vlak bij
mij wild gesteiger, breken van Tie men, smar
telijk gehinnik; twee paarden galoppecTcn
wild en vi ij-hol lend de Champs Elysêes af.
Andere worden gegrepen, de zware wagen
Staat nog overeind. De feestgangers stijgen
onthutst uit het rijtuig, een troep verschrikte
monschjes. En mijn groote schimmel ligt te
sterven, hoog over het wiel van het ver
roeste veldgeschut gestort, de disselboom
wreed1 diep gedrongen - onder zijn blanke
schouderblad.
Het donkere, roodo bloed1 vloeit traag uit
zijn zijde en van uit zijn arme, hijgende bek.
Moeizaam en' smartelijk hijgt hij, dan schokt
het kolossale prachtige lichaam tweemaal;
over de groote smarloogen trekt een floers
on hij valt zwaar torzijde met zijn edel hoofd
bonzond tégen het bronzen affuit. En te
midden van een samengestroomde grauwe
menschenmenigto ligt het machtige cadaver
van den gi'ooten schimmel tegen het kanon
in een donkere vuile plas stoffig bloed. En
-even, vo-or het eer3t sinds doze vijf jaren van
onbegrijpelijk eindeloos oorlogsleed, heb ik
iets begrepen van het sterven in den oorlog,
het sterven bij duizenden, duizenden, dui
zenden. En als ik dc rijen van kanonnen aan
weerszijden der wijde zonnige avenu langs
kijk, weet ik, begrijp ik voor het eerst van
mijn leven, dal zij over en over besprenkeld
zijti geweest met het warme bloed van schub
delooze stervende jonge kerels en van weer-
looze zieltoogcnde paarden. En ik beken mij
met schaamte, dat ik in deze kanonnen-reek
sen tot nu toe slechts een zekere romantiek
zag, een machtig brok wereldhistorie, een
zinrijke ontzaglijke trofee.... Ik loop nu
er der, altijd die bebloede kanonnen, altijd
door, als komt er geen eind aan; daar zitten
ergens Amcrikaanschc soldaten op de tree
planken ervan gekheid te maken met zorge<
looze winkelmeisjes: ik vind het leven op dit
oogenblik harteloos cu onverschillig. Maai
eigens anders in oen schaduwrijke hoek hij
t zomertheater Marigny, zit op de treeplank
een jonge moeder en voedt haar kindje.
O. leven, wreed ben je, maar ook prach
tig-, eeuwig opbloeiend, in eeüwigo lier.
nieuwing. mjst-iie, waarin wij alS-jd rond
tasten en dat wij niet begrijpen kunnen.
Dit begrijp ik nu alleen als een hooge le
venswaarheid, dat daar ergens op eea
roestig kanon, nrgeloos aln een Moeder
Gods, d© jonge blonde vrouw zit inet haar
gulzig drinkend kindje.
Lezer, ik bad u eigenlijk vandaag willen
schrijven over den economischen toestand!
van Frankrijk. En ik wilde met i> consta-
teeren hot nuchtere, droeve feit dat als
een land aai welvaart heef ingeboet door
een wereldoorlog dat dio welvaart dan
niet door onzinnige loonsverhoogingen,
maar ten slotte alleen, door intensiever cul
tuur cn verbeterde productie van verschil
lende levensbehoeften te herstellen is. Hoe
grooter Leb aanbod op de markt, boe groc-
ter de overvloed, hoe lager do prijzen. Met
verhooging der loonen der fabrieksarbot
ders groeit er nog zelfs geen enkele aard
appel meer cd dc nood aan eerste levens
behoeften wordt alleen verplaatst op een
andere categorie meDSclien, minderbedeeld
en die den steeds hoogeren marktprijs dan
weer niet bekostigen kunnen.
Het ongeluk treft altijd hi deze het'
zwaartstde groote steden, omdat de land
man proefondervindelijk weet, dat een
bouwlandje meer ir. cultuur, een geit meoer
op stal, even ?oovele absolute ^oorzaken
van weivaurtsvermeerdering zijn. Tocli
ligt in Frankrijk bet vruchtbare platteland
braak, omdat men afkomt op de hooge loo
nen in Parijs en omdat de menschen hier
hun 2. g „geluk'beproeven willen!
En in dc groote steden worden zooveel ar
beidskrachten verspild aan het vervaardi
gen van smakclooze dingen zonder blijven
de levensvreugd, aan industrieën, aan tul-
loozo zakon van een verworden pronkerigs
smaak, gekocht uit zucht naar grootdoen
tegenover dc omgeving'
Men moét hier in Parijs, dat nog wel
(I e «4iid van goeden toon heet, eens zier.
wat al leelijks en opgesierds de groote on
kleine burger3 er. de arbeidersklasse 2ich
aanschaffen aan rieraden voor huis en kleo
ding en welk een geld in deze doelloozo
dingen gestoken vTordt en hoeveel arbeids
krachten vooral hieraan verloren gaan,
Het is hierbij ook het oude lied. De groot©
industrieën, het inach'nalo werk, hebben
dc adel van het ambacht aar getast-, do
vreugd die in heb persoonlijke werk stak,
de soberbeiJ van smaak bedorven, de ver
heffing outnomeu, dio lag in het werk van
wie iet3 zag ,worden" onder zijn handen,
iet® waar hij wat van zichzelf aan had mee
gedeeld.
Ik voor mg had in Holland altijd vooral
goedo vrienden onder drie soorten arbeiders:
tuinlui, smeden en timmerlieden en ik vond
bij hen juist terug de Jiefde voor hun werk,
die een man naast zijn huisgezin toch het
■n-ieest geluk brengt en den grootsten inner-,
lijken vrede. En hier in Parijs vind ik die-1
zelfde stemming soms nog wel bij de z.gi«
„nrtisans", de handwerkslieden, die in be-i
drijven werken welke een fröpaalde per-^
soonlijke zorg, smaak óf toewijding eischen:
i\oor- of schildpadbewerkers, instrumentma
kers, menschen 'werkzaam in het grafisch
bedrjjf, meubelmakers in kleinere zaken,
kortom, allen dje een ambacht beoefenen
waarin zij plezier hebben. Maar het grootste'
deel der fabriekswerklieden zal zijn eigen
lijke persoonlijke levensuiting tegenwoordig
moeten zoeken buiten den fabriekstijd. Daar^
voor kan do 8-urendag heilzaam zijn. Volks
tuinen, volksleeszalen, volksuniversiteiten,
verbeterde volkshuisvesting. 'Ziehier d© ukm
derne levensvreugden dio nu zullen moeten!
komen in het leven der arbeiders, waar doop
moderne, louter machinale industrieën, aan'
do waarde van den persoonlijken handenarj
beid en de voldoening die deze me-eOracht',
zoo dikwjjls de nekslag is gegeven.
Maar de overgangstijd, vooral in de- groote
steden, als iïi'er in Parijs, zaf moeilijk zijn.
want voorloopig zjjn de herbergen talrijker
dan de leeszalen en de straten en stegen,
zijn overvloediger dan de volkstuinen en
eenkamerwoningen zijn er meer dan zon
nige huisjes met eigen getimmerde 'meubels.
Niet iedere arbeidersvrouw vindt een bloeien
de flant en een aardig gevlochten rieten fau
teuil mooier dan een pronkerige hoed mot>
bloemen en een malle wankel© trijpen ,,sa-
IonstoeT', en ze wil niet gelooven dat haaP
kindje gelukkiger is met bloote pootjes en in
een schoon henVmetje, en veel liever en zoe
ter dan m!et allerlei onnoodige opschik, en1
de man Zal heb 'plezier moeten terugvinden!
in Zgn tehuis en begrijpen dat een modern|
arbeider zijn duiten niet hoeft uit to geven
cm da kleine en groote burgers alleen iti
hun kleine' ói groot© ijdelheden na te apen,-
want dat in alle kringen der maatschappij,'
hier in Parijs en van heel de wereld, toch'
waar lëén begrip „Jieer" het ware geluk
geeft; heer en meestér te zijn in een cigetf
gelukkig huisgezin. STÉFAN.
