no. Ï7583.
LEEDSCH DAGBLAD Zaterdag 21 September.
Derde Blad Anno 1613.
Met het sonvooi naar Indië.
- J**".,-' £Van een medewerker). i
ïr-1
-■ l- 1 Las Palmas, 23 Juli 1918. 1
Nog nooit heeft .een vraehtetoomschip bij
vertrek naar nee zooveel belangstelling on
dervonden als heb s.s. „Bengkalis" in den
avond van den 18den Juni 1918. Het vertrek
- kon als „het" evenement van dien dag te
'Amsterdam gelden. Reeds Vóór het uur van
afvaart, dat or S uren was bepfiald', doch
eerst te 9* uren plaats Vond, had zich een
compacte menigte Verzameld op den Kop
,van de Handelskade en de De-Ruyter-kaAx
Allen staarden naar het Amsterdamsdie deel
van het convooi, dat diep afgeladen op| de
boeien "van het IJ voor de Java-kade ge-
meerd lag.
Toen tegen 9 uren een stoot op de stoom-
Suit zwaar en dof over de Amstelstad dreun
de, ging, van boord gezien, éen merkbars
trilling door de wachtende nieuwsgierigen.
Halzen rekkend, door kijkers turend, werd
het oogenblik van „alles los" met spanning
verwacht. De „Bengkalis'* ontmeerde en gleed'
i langzaam langs de haag van duizenden be-
langstellenden, statig en plechtig de zes te
genioet om zijn „maidentrip" te onderne-
men, Voer bij1 het IJ af. Ben gejuich en éen
zwaar geroezemoes- van stemmen drong tot
ons opvarenden, bij het passeeren der lea
den door. Op elk steigertje, aan de De-Riiy-
ter-kade gelegen, stonden de nieuwsgierigen
'Schouder aan schouder, zakdoeken, hoeden en
en petten wuivend; een goede reis en tot
weerziens voortdurend roepend. Geen wonder
'ook. Velen hadden familieleden, vrienden of
1 kennissen aan boord en een laatst „vaarwel"
mocht bij dit vertrek zeker niet ontbreken.
iWant dit conVooi kon als „proefkonijntje"
worden aangemerkt; het was ds eerste stap in
1 'deze richting, die de Nêderlandsche regefr-
ring gedurende den wereldkrijg- ondernam.
Of de belligeranten er genoegen mee na
men? 't Was en bleef een vraag, vaak met
beklemd hart door Velen te lande; geuit en
"'het antwoord was op dien bewustsn avond
nog niet bekend. Vandaar de belangstelling
,van de duizenden, vandaar het bevreesd to
gemoet zien van het oogenblik. Zouden wjj
zonder ongelukken de reis Volbrengen; z>n-
'den mijnen, onderzeeërs..? Deze vragen bul
len zich zelcer in de gemoederen van'vele
ouders, vrouwen en kinderen van hen, die aan
boord waren, hebben geopperd; zeker zal
menig hart pijnlijk zijn aangedaan' en een
Stille traan zijn weggepinkt.
Bij den Holland-Amerika-Iijh-steiger, waar
het IJ een bocht maakt, zwaaide ook de
'„Bengkalis" en'draaide aar achterschip naar.
de reedb in den schemer gehulde stad!. De
langgerekte stoot öp de stoomfluit kon ala
laatste afsoheidsgroet gelden, want spoedig
was die Amstelstad aan het gezicht dier op
varenden onttrokken. Bij die Hout- en Pe
troleumhaven stonden nog eenigen, om een
laatst vaarwel toe te roepentoen ging .die
reis zoncDer andere gebeurtenissen op
IJhïuidten aan.
Allicht vraagt u: Hoe was de stemming
aan boord? Eerlijk moot ik bekennen: zeer
verdieeldl! Ale zeeman "waren allen blij het
zeegat weder uit te gaan, echter als huis
vader of echtgenoot nietl De reizen ondier
de tegenwoordige omstandigheden duren
lang, zeer langmet de briefwisseling is het
treurig gesteld. Vrij mag men aannemen
een bedien tijd niets van huis te hooren,
verder te leven zonder teeken van hen, die
bet naaste zijnte denken, dat alles is zoo-
als men het bij het afscheid verliet. En hoe
teleurstellend kan cEt vaak zijn!
De meestem der opvarenden waren ge
trouwd; het grootste gedeelte, 't Was waar
wat een oude olieman, tijdens het opstoo
mem naar IJmuidlen, tegen mij zeide,,'t Ia
een dlroevig schip, een heel droevig schip".
De zeemansaard kwam spoedig boven en
vervolgend hernam hij„Maar toeih ben ik
blij, dat ie gaatdat rondgehang in de ha-
Ven en thans cPr.is niks an. We zijn het nu
een keer gewend van huis af, nou vooruit
dan maar als het goed gaat. Als we maar
geen kennis maken met mijnen a£ onderzee
bootjes; vooral op den laatsten heb ik het
niks begrepen."
Dat allen niet even zwaan over het ver-
trék piekerden kon men hooren in een hut
?>n.-n B.B.-zijde van de „Bengkalis". 't Is een
flinke hut, in gewone tijden voor lading-
klerken bestemd, nu ingenomen door 9 offi-
1 deren boven die rol gemonsterd, om in
Indfië andleren te vervangen. Hun gulle lach
on vroolijkheid waren een contrast met dien
ernst, de1 zich bij anderen op het gelaat af-
fceekende. Hoe kon bet ook andiers. Van die
'eorsben hadden dn meesten het vaderland
I gedurende eenige jaren gediend; "fraren nu
in het beat van onbepaald klein verlof en
bijzonder goed gehumeurd eindelijk naar
zoo'n langen tijd weder naar de zee te gaan.
Wat betrokken van hen vele gezichten toen
het nieuws ach over het schip verspreidde,
'dat het vertrok 24 uren was uitgesteld!
'-Do eene pessimistisch gestemd door dit
eerste oponthoud mompelde: „Van uitstel
komt afstel". Ik zie ons vast en zeker in
Mokutn terug", do ander, de zaak van de
vroolijke zijde bekijkend, antwoordde:
„Koon, kom, tot slot spelen we nog een
daagje badgast in IJmuiden!" Laatst ge
noemde had het in zooverre bij bet rechto
'eind, dat do équipage niet jSSn dag, maai:
16 dagen badgast speelde.
Te middernacht arriveerden wij in IJmui-
ïï&i en meerden vóór de sluis, gtereed om op
hét eerste bevel Van uitvaren 'fe kunnen ver-
trekken. De getrouwde officiereu telegra
feerden onmiddellijk bij aankomst naar hun
fechtgenooten om dén anderen dag dadelijk
te komen. Velen waren het ieens, dat het
uitstel wel langer dan 24 uren zou duren.
Den volgendén morgen had het schip
'éen geheel ander aspect: 'de .vrooljjke ge
zichten der dames, die per eerste gelegen
heid uit verschillende oorden waren ge-
Komen, dé glundere gelaatstrekken van HH.
echtgenoot*®, de Warme, stralende voor
jaarszon; dat alles werkte er .toe mede,
'dat een bepaald gezellige stemming aan
boond heersckte. Een groot vérschil met
den' vorigén avond!
Aanvankelijk moolit niemand van ï5ö
équipage aan don wal,en werd de. ijd v/.-.k
gebracht mot spelletjes, muziek, vang cn
niet te vergeten met „boomen" over ï?ei-
'geon men in mobilisatie-tijd had rnrev. ge
maakt en ondervonden. Den twee-den ciag
kregen we verlof om te passagieren, uit
sluitend in Umuiden, een lango stoot op do
stoomfluit w«a het teeken, dat iedereen da
delijk aan boord moest terugkeeren.
Na een dag o£ vijf kreeg de équipage too-
stemming als hundienst het toeliet met 24
uur verlof te gaan, doch bij telegrafische
oproep direct aan boord te komen. Wij mot
ons nogenen ongëhuwden, wij beschouwden
het liggen te Umuiden ais eén pretjeals
een proefje hoe de badgasten het hadden
gehad, die een jaar te voren logeerdenop
het drijvend badhotel.. „J. P. Coen", dat
toen bij Vel zen lag. Wij hebben ons dia
daagjes kostelijk geamuseerd! Al werkte
het weder, niet erg meé! ('t geleek af en
toe wel herfat) ons goed humeur werd niet
verstoord! Met plezier d'enk ik nog terug
aan de aangename avondjes, in het Bad-
Hotel gesleten vooral tóen we, den eersten
Zaterdag van ons verblijf te IJ, onder el
kaar een feestje hadden georganiseerd. De
2cBe machinist zou dfienavond door den bur
gemeester en de dominee van de.,,Beng
kalis" in den echt worden verbonden, 't
Ging zeer lieuschelijk toe_èn de knallende
"bruiloft met voordracht en dansjes na do
plechtigheid, klonk ais een klok.
En toch de leden van de „neger
hut" (de jomgez oilenkut aan B.B.) waren
niets op hun gemak! De verontrustbarendo
berichteq in de dagbladen, dat van hét
vertrek niets zou komen, de denkbeelden
van de inwoners van IJ, dat het convboif
„een overwaaier" werd, het ontslag van
den Minister van Marine, in 't kcrrt, alles
deed aan onze verwachtingen om „maar
spoedig naar zee te gaan" afbreuk.
Hoo fleurden we op, toen een nieuwtje de ronde
deed, dat het „dan en dan" varen zou zijn. Do
wensck is meestal de vader van. de gedachte,
zoo ook bij ons. In alles meciiden we teekenen
to zien, dat het vertrek spoedig op handen waa;
een loos gerucht, een enkel-: gezegde versterkte
ons in dien .waan. Tot eindelijk" 14 dagen na
onze aankomst het lang verbeide bericht kwam:
„Morgenavond.gaan we haar zee!" Hoera! juich
ten we in de „negerhut"; hooral het is zoo ver!
En het kwam zoo ver! Woensdagavond 3 Juli
stoomden wo om 8 uur de sluis in om geschut
te worden. Vele inwoners .van IJ. stonden op
do sluis om vaarwel te zeggen; in die 15 dagen
had menigeen van de „Bengkalis"'kennis go-
maakt, hot meerendeel met jeugdige vrouwelijko
ingezetenen. Sailor-fashion! Wellicht waren er
ook onder ons, die in. dit kort tijdsbestek hun
hart en hand aan een schoono IJ -scho haddon
verpand, maar uit de school klap ik niet!
Voor oonigo leden van de „negerhut" werd oon
mand met heerlijke rozen als afscheidsgroet van
IJ.-sche kennissen gebracht; dat was een zeer
liovo atlhntio. En de heerlijke rozenlucht hoeft
nog verscheidene dagen in het salon gehangen!
Na een onderzoek, door Marine-autoriteiten in
gesteld oin te' controleeron of de équipage vol
tallig was en er zich geen „stowaways" aan
boord bevonden, voer om hatftien de „Bongka-
lia" do sluis uit. Hij stoomde langzaam de bin
nenhaven door, zette in "de buitenlia.von do
loods af en volle kracht stoomendo koos
hij zee.
Nauwelijks had hij zijn nous builen de pieren
gestoken, beter hij was nog niet huiten of een
telegram werd door de kustwachtpost te IJmui-
den per morse-seinlamp aan de loodsboot, in
zee gestatioimeerd, gegeven, inhoudende dat de
„Bengkalis" dadelijk terug moest keeren! Wat
kon daarvan do oorzaak zijn? Allerlei wilde ge
ruchten deden dadelijk de ronde. De een wist
medo to doelen, dat een deel der Engelscho
vloot op ons loerde om ons op te brengen (wel
licht was hot iemand met pro-Duitsc-hc gevoe
lens) oen ander (bepaald pro-Geallieerd) fan-
tasoerde en uitte een gedachte, dat misschien
Duitschïand eischte dat het s.s. „Noordam" do
verfstoffen mode moest nemen. W3t of do reden
ook was, nu we eenmaal buiten waren Hadden
allen danig het land aan terug to keeren. Wij
wikken, de keeren, die het schip gechartord
hebben (in dit geval de Regeering) beschikken,
dezo gaf do loodsboot ons een loods, draaide eh
stoomden we om 11 uur de pieren binnen Wel
kom binnen! hoorden we elkaar na dezo reis van
een halfuur wonschen! Aanvankelijk zouden we
in do sluis blijven liggen, toén we den ande
ren morgen aan dok kwamen lagen we op de
zelfde plaats waar we 16 dagen lang gelegen
hadden, nu met den kop op Mokum aan.
Het consigne luidde dien dag: „Niemand van
of aan boord". De vrouwen van eenige opva
renden, dio den nacht nog in IJmuiden hadden
doorgebracht, zaten aan den wal in het gras on
wisselden gebarentaal met hun „halve trouw
boeken" aan boord; 't was. een filmopnamo
waard!
'a Middags om 4 uren kwam bericht dat wo
om C uur moesten vertrokken. Veel vertrouwen
hadden we niet! Toen we 's avonds 8 uur in
zee waren en 2 lorpedobooteri ons naar hel
Schulpongat vergezelden waar wo do 3 andera
schepen zouden ontmoeten, kregen wo hoop. En
nog moor toon we in de vorte het s.s. „Noor-
dam" zagon, koera zetleado naar de plaats van
gezamenlijke afvaart.
Te middernacht arriveerden we lor reeda
Schulpongat cn gingen ten anker. Hr. Ms. „Her
tog Hendrik" en hulpkruisor „Tabanan" lagen
ook zeilklaar; de „Noordam" kwam oven na
ons en liet ook het anker vallon.
Tegen het aanbreken van den dag, 't was 3
uur 's morgens, gingen we gevieren anker op,
lagen spoedig slaags en vertrokken in kicllinio,
te weten „Hartog Hendrik", „Bengkalis",
„Noordam" en „Tabanan", van do roede om
de grooto reis, rond de Kaap te aanvaarden,
't Was er toch van gekomen, zelfs na veel go-
sohrijf on oon ministerieels ontslagname! Goede
roia, wenschton we elkander recht hartelijk toe.
M. A: ZW.
GEMENGD NIEUWS
De groote tuinbojuwtent'ioonStiel-
ling. Van 25 tot en met 29 desier wórdt
in het Concertgebouw te Amsterdam
een groote bloemen- en pi anten-keu ring en
tuinbouwtentoonstelling gehouden. Dit ge
schiedt ter gelegenheid vén de 60sfe algo-
meene Vergadering van 'de Maatschappij voor
Tuinbouw en Plantkunde, van het 45-jarig
bestaan cfer-afdeeling'Amsterdam en van de
'J'Jde groats kerning.
De afdee'ing Amsterdam ja van J mee
ning uit-igüan, dat de gewone blo.nnkeurin
gen niet volkomen aan het doel beantwoor
den-, omdat zij in één richting werden ge
stuurd en grootendéels buiten het publiek
omgingen.
Daarom heelt men gedacht de eerstvol
gende 10de groote keuring een ander ka
rakter te doen dragen. Amsterdam meent, dat
doel te zullen bereiken. .'Zij dankt dat aan de
'groote samenwerking en de uitbreiding van
liet gebruikelijke programma.'. Er zullen thans
niet atleen bloemen en planten, doch ook
vruchten worden tentoongesteld1 en daarne
vens alles, wat het tuinbouwgebied aangaat
"Voor de uitwerking fier plannen werd dank
gebracht aan het bestuur' der Maatschappij
Voor Tuinbouw en Plantkunde, aan de keu
ringscommissie en verder aan de ruim 100
inzenders! Iédere inzender is geheel vrij. in
de wijze van tentoonstellen, mits hij zich
boude aan de prijsvragen.
Onder meer zal de Aalsmeersche tuinbouw
als óón geheel uitkomen, bovendien is 11COO
saaingébracht, ten einde het podium Van hét
Concertgebouw geheel te'kunnen innemen
met de inzendingen. Verder komen uib dd
Leidsolio Dahlia-kweekers.
De benedenzaal van het Concertgebouw
wordt in beslag genomen door de niet-georga-
niseerde Amsb.-rdarascbe kweekers. Zij zal be
staan uit een groot veld, waarop de inzendin
gen worden uitgestald met twee doorkijken.
In natura en met grafische, voorstellingen
zal men laten zien de ontwikkeling der groén-
tencultuur. Zoo zal het Westland uitkomen
en om dat goed' te doen, houdt het nu reeds
kleine onderlinge tentoonstellingen. Het West
land heeft reden om goed uit te komen, om
dat Amsterdam een zijner grootste afne
mers is.
Noord-Hollandsche groenten-kweekere-Ver-
©enigingen komen uit. Zij moesten gerant
soeneerd worden en kunnen slechts de helft
Van hetgeen zij wensch ten, zenden. Daarne
vens exposeeren andere Provinciale vereeni-
gingeu, die-alle waranda's in beslag zullen
nemen en 3e midden galerij' in de gr oote
zaal.
De Vruchtenteelt zal buitengewoon goed
vertegenwoordigd1 zjjn: Westland alleen met
5/6 van allo inzendingen van zijn beroemde
fijne fruit, o.a. met zijn druiven.
De Pomologische Vereeniging heeft inzen
dingen toegezegd' van meer grof fruit.
'Zeer belangwekkend zal zjjn de inzending
van fruit, in Amsterdam zélf geteeld.
Ditmaal zal ook de boomkweekerif verte
genwoordigd zijn. Vroeger werd meer gelet
Voor export, doch nu die stil staat, wordt'
reclame gemaakt Voor het binnenland.
DaarneVens zenden in BusSum, Oosterhoul;
enz.
Met belangstelling zal men verder ervaren
wat de Volkstuinen van Amsterdam' (160
H.A., die 4000 menschen: voorzien van aller-
groenten) kunnen opleveren.
Een voldoende' ruimte wordt ingeruimd
Voor aardappelteelt, waardoor mén zal kun
nen zion wat ons land ook .op' dit gebied
pres'teerb.
Vertegenwoordigd wordt ook 'de industrie!
zóó, dat men zal kuïmen opmerken van hoe
veel en welke voedingswaarde haar pro
ducten zijn.
De tuin-architectuur "zal laten zien op;
welke wijze men een tuin kan inrichten, zon
der dat men "de kunst verstaat wan plannen
lezen. Zij zal namelijk in het klein van
papier-maohé, cement, of ander materiaal
een denkbeeld geven wat men van een
tuin kan maken. Dat opent een gebied voor
jonge tuin-architecfen.
De laatste jaren beeft men veel belang
stelling getoond in geneeskrachtige krui
den. Een der grootste kweeker^ op dit ge
bied stelt rich Voor 'daarvan een 'denkbeeld
be geven.
De plannen zijn zóó breed opgezet, 'dat
ook eenige inzendingen betreffende planten
ziekte en haar bestrijding de aandacht zullen
vragen.
Men riet: bet is' een uitgebreid programma,
Veel belovend; doch zéker ook veel gevend,
geschikt voor vakman en liefhebber.
De afdeeling begrijpt dit ook en zal daar
om aan zoovelen mogelijk de gelegenheid!
geven de tentoonstelling t? bezichtigen, öuS
ook voor 'bezitters van kleine beurzen, als
mede aan schoolkinderen en weezen.
Zoo breed opgevat en met zooveel liefdé
aangevat, moeten de laatste dagen dezer
maand voor de Amsterdamsche afdeeling der
Maatschappij voor Tuinbouw en Plantkunde
een succes worden.
Men .doolt ons verder nog mede, "dat iu
overleg met het Departement van Onder
wijs te Amsterdam, de schootkinderen van
Amsterdam in groeipen ondier leiding van hun
onderwijnera de tentoonstelling kosteloos
mogen bezoeken.
Dc tregelingscommissié van de tentoonstel
ling is er in geslaagd den componist Max
Tak bereid te vinden, de leiding van het
tentoonstellingsorkest op zich te nemen. De
heer Tak componeerde voor deze gelegenheid
do Ncd. Tuinbouwmarsoh'' welke is opgedra
gen aan bovengenoemde Maatschappij.
Spoorw e.g ongelukkon in
■Nederland Hier volgt een lijstje van de
voornaamste spoorwegongelukken die in
de laatse veertig jaren in Nederland
plaats hadden.
To gelonzang, 11 Aug. 1882.
Twee treinen liepen, ton gevolge van het
met, in acht nemen der seinen, op elkaar.
Dooden: 2; gewonden: 7.
R u i n e rw old, 2 Jan. 1888. Een
trein uit Meppel en .een trein uit Gro
ningen liepen op elkaar. Dooden3ge
wonden: 7. De materieele schade was be
langrijk.
O |v »v efe nZ a n d v o o o r b, 19
Aug. 1890. Door te sterk remmen ont
spoorde een trein. Dooden1gewonden
meerdere.
Breda, 10 Juli 1894. Door het door
glijden van een der treinen ontstond er
een botsing tussehen brein 560 en 586.
Dooden8 hoofdconducteursgewonden
2 - beambten.
,0 ai p e l l o, lö Nov. 1899. Dóór éen
samenloop van. omstandigheden liep trein
SO op een stilstaanden trein. Dooden8
gewonden12.
T w e 1 1 o. 22 Dec. 1900. Ten ""gevolge
van onoplettendheid van den stationschef
en een arbeider liep trein 23S op trein 927.
Dooden2gewondenverscheidene.
Boxtel, 5 Sept. 1903. Door ver-,
keerden wisselstand ontstond er een bot
sing tussehen de treinen 1207 en 1485.
Doodenl conducteurgewonden eenige
andere conducteurs. De marterieele scha
de was aanzienlijk.
P u r m e r o n d, 5 Sept. 1905:
Door onbekende oorzaak ontspoorde trein
769. Dooden: 1; gewonden: verschillende.
S i m p o 1 v e 1 d, 8 Doe. 1910. Ten
gevolge van onvoldoende remmen ont
spoorde trein 1322. Dooden1. De mate
rieele. schade was aanzienlijk.
R ij k u i t (spoorweg MechelenTer-
neuzen), 3 April 1912. Trein 12 kwam
in botsing met eenige -ledige wagons. Doo
den: l; gewonden: eenige reizigers.
Axel (spoorweg Medhelen—Terueuzen)
5 Sept. 1913. Ten gevolge van een ver
keerden wisselstand ontspoorde trein 107.'
Doodende stoker.
Roermond, 2 Jan. 1913. Ten
gevolge van. onnauwkeurigheid van heb
personeel botste trein *515 op trein 1365.
Dooden: 2; gewonden: 5.
B e il e nH ooghalen, 25 Dec.
1913. Vermoedelijk door het breken van
een koppeling ontspoorde een reizigers
trein. Dooden: gewonden: 2. De ma
terieele schade was belangrijk.
Leiden, 17 Jan. 1914. Twee loco
motieven botsten op elkaar.' Dooden1
gewonden2.
Hattemerbroek, 2 Jan. 1915.
Door verkeerden "Wasselstand' ontspoor-
de3 trein 146. Dooden1gewonden 2.
Schalkwijk, 7 Juni 1917. Ten
gevolge van onoordeelkundige samenstel
ling van den trein ontspoorde de Konink
lijke trein. Gewonden: 26.
De V o r k, 4 Aug. 1918. (Pwee goe
derentreinen liepen op elkaar. Dooden: 3;
'■gewonden: 5.
W o o s p, 13 Sent. 1918. -Ten. gevol
ge van verzakking, stortte trein 102 van
den spoordijk. Dooden: minstens 40: ge-
wóiideneeri 50-tal.
SVegen van beton. D-e heer J.
G. Borgesius Gratama heeft gevraagd aan
het Dag. Bestuur van den A. N. W. B.
op de onlangs gebonden alg. vergadering, om
hiér te lande ook teens proeven te nemen
inet wegen Van gewapend baton. Over deze
wegen kunnen wij het volgende meedee'.cn:
Gewapend beton wordi voor wegen zelden
of nooit toegepast, wel gewoon beton.
Hierover is een uitvoerige brochure ver
schenen van de Amerikaansohe wegen-inge-
niaurs Moorefield en Voshell, uitgegeven
onder No. 249 door het Departement Van
Landbouw der U. S. A. dd. 26 Juli 1915.
Na rijpe bestudeering Van die brochure is
de Wegencommissie Van den A. N. W. B. tot
de conclusie gekomen, dat er op het oogen-
blik voor haar geen aanleiding bestaat om
hier te lande proeven te nemen met beton
Voor wegenbouw en wegenverbetering.
De prijs van beton is thans zeer hoog;
wanneer die prijs jn de toekomst aanzienlijk
zou dalen, dan ware wellicht wijziging Van
het oordeel der Commissie mogelijk. Thans
Valt daaromtrent .echter niets te zeggen.
De economische waarde van betonwegen
staat bovendien thans nog niet vasl^ doch
er zjjn wel aanwijzingen, dat deze soort
wegenconstructie onder zekere omstandig
heden zou: kunnen voldoen.
De gToote nadeelen yan betonwegen zijn:
1. dat er nog geen goede methode be
staat om de kunstmatige krimscheurén vol
te zetten; 2. dat, wanneer de weg -stuk is
gestooten, 't herstellen zeer lastig gaat, om
dat niéuw beton zeer moeilijk op1 oud beton
hecht; 3. dat 'n betonweg zeer lang en langh
aam moet drogen voor hp geschikt is voor
het verkeer; 4. dat nauwkeurige en voort
durende deskundige leiding een absoluut Ver-
eisohte is bij_ den aanleg yan betonweggen,
omdat slecht 'materiaal of slecht werk niet
gemakkelijk kan worden Vervangen nadat het
wegvlak gereed is en zulks in den regel
eerst blijkt nadat de weg eenigen tijd in ge
bruik is geweest.
De voordeelen van een betonweg zijn: groo
te vlakheid en effenheid; atemede .gemakke
lijkheid voor het verkeer.
(„De Kam!pioen".
D e te-lef oond raad-die'fs tallen.
Het „Hbld." Verneemt, dat het denkbeeld,
door een onzer correspondenten dezer dagen
als een middel ter bestrijding van de draad
diefstallen aangewezen, n.l. om militairen
te bezigen voor bewaking der lijnen, reeds in
overweging is. Er moet bereids een conferen
tie tussehen den Minister van Oorlog en den
hoofdingenieur-directeur der Telegrafie, over
deze kwestie gehouden rijn.
Reeds thans wordt inmiddels door heb uit
zetten van politie- en veldwachtersposten het
mogelijke gedaan om' den vierhoek Amster
dam—UtrechtRotterdamDen Haag van
Stroopende benden te zuiveren. Desniettegen
staande nemen de diefetallen.-eer toe dan af.
Het zwaartepunt der factoren, die een doel
treffend optreden belemmeren, echpnfc gele
gen in het feit, dat het gebrek aan gevan-
genisruimte opsluiten van alle draadroovers
belet. Er zjjn' personen gearresteerd, die
een gevangenisstraf voor een overeenkom
stig delict nog moeten ondérgaan en wegen#
plaatsgebrek nog tijdelijk op vrije voeten ver
toefden.
Men mekdt uit 'Alkmaar dd. 18
dezer: Ondanks de ongunstige tijdsomstandig
heden, ook voor ilén landbouw, heeft het a£-
deelingsbestuur van de Hollandsche Maat
schappij van Landbouw toch haar gewone
jaarljjksche tentoonstelling gehouden van vee,
kaas, kippen, konijnen, groenten, -Vrachten,
landbouwwerktuigen enz. De inzendingen wa
ren zeer bevredigend en hooger dan het reb
rig jaar.
Een extra-nu'mm'er gaf '<le omstandigheid,
Öat te gelijk geopend1 werd de spoorlijn voor
de onlangs opgerichte exportveiling. In een
optocht van versierde wagens gaf het vc>.
lingsbestuur een beeld van de velerlei arti
kelen welke dagelijks alhier 'worden gev.-'V
Des middags werd een concours-hip,®.®^
gehouden, voorts muziekuitvoeringen en ce.1
avonds een vuurwerk, dat als gewoonlijk, duw
zenden belangstellenden lokte.
KUNST EN LETTEREN,
Tcnloonstelting van schilderijen cn teekeningen
van wijlen den heer P. J. Niesten.
In de tentoonstellingszaal van het „Leidsel:
Dagblad", aan het Noord'eindsplein is he
denochtend een expositie geopend van schil
derijen en teekeningen van wijlen den heer i
J. Niesten, in leven leeraar van „M. S. G.'
Ongetwijfeld zullen velen onzer lezers rir
den oud-stadgenoot nog "herinneren en d
een bezoek aan deze tentoonstelling van hoi
belangstelling voor diens artistieken arbc:!
doen blijken.
Er rijn verscheidene zeer aardige doekjes
te zien, die getuigen van het degelijk .Hol-
landsoh karakter van den schilder, die een
groote. liefde, bezat voor de intieme schoon
heid van ens land, en die ook over hef
talent beschikte, deze op bekoorlijke wijze
op het doek te brengen. Felheid van expres
sie, opbruisend temperament zijn bij hem niet
te zoeken, doch in zijn oeuvre weerspiegelt
rich de kalme gelijkmatigheid', die ons Hob.
landsche landschap, vooral hier in den om
trek, zoo zeer eigen is.
De toegangsprijs (f 0.25) is zeer. laag gé-:
steld,-zoodat een druk bezoek mag worden
tegemoet gezien.
De' tentoonstelling blijft geopend tot 30
September a.s., dagelijks van 10—5 uur.
Eegceringszorg voor kunst en
wetenschappen.
De staatsbegróotihg voor 1919 bevat ver,*
schillende posten betreffende subsidie aan!
instellingen op het gebied van kunst en to
tenséhap.
•Subridiën volksuniversiteiten. Reeds'
sinds enkele jaren hebben de besturen dec
verschillende Vólks-Universiteiten zich tot
den Minister" igewen-d teneinde subsicLiearingj
hunner instellingen 'te verkrijgen. Hot komt
hem voor. dat de tijd daarvoor, thans is aan
gebroken, nu de VoLks-Upiversiteiten zich!
meer en meer uitbreiden en een factor van!
beteökenis voor de volksontwikkeling gaan!
worden. De verschillende Universiteiten heb
ben zioh vereenigd tot een bond; die zich diw
öerling overleg en bevordering, der gemeen-'
schappelijke belangen ten doel stelt. Zij hete
1-ben zich georganiseerd op de-wij ze der opetw
bare leeszalen en 'bibliotheken, die in da'
praktijk haar waarde heeft getoond on eon
rogdknatige ontwikkeling in vaste banen
waarborgt. O.a. is oen commissie van toe
zicht op de aangesloten V o 1 ks-U ni v e r si te L-
ten ingesteld, waarin door de Rogeering een'
vertegenwoordiger zal kunnen worden ba-
noemd, hetgeen na het toestaan der voorge
stelde subsidie geschieden zal. De ministefl
stelt eèn momoriepost voor, die bij de Memo
rie van Antwoord door een 'bedrag zal wer
den vervsagen, omtrent de bepaling waarvan
thans nog overleg w.rdt géplcogd.
De Minister stelt verder neg voor:
lo. om' het subsidie van het Aansterdam-
sche Conservatorium te verhcogo.i tot f 6000
2'o. Om het subsidie voor do Maatschappij
tot Eevorde.ring dor Toonkunst to brengen;
van f 2500 op f 6500.
3o'. om hot subsidie voor de orkesten IC
brengen van f 20.000 op f 25.000 en daaren
boven f 1000 uit te trekken voor de kosten
"van de Coeomissie van Advies inzake bevir
dering der Toonkunst van Rijkswege.
Verder werden do volgende nieuwe posten
voorgesteld:
a. Subsidie aan den Nederlandschen Volkó-
zang'bond f 2000.
b. Subsidie aan de Nederlandsoli© Opetv
f 10.090.
Omtrent de gewénsdhto reorganisatie van
on3 (museumwezen! deelt de staatébegrooV
ting het volgende mede:
Meer en meer wordt naast waaideermg
voor het véle goede, dat onze Verzamelingen
bevatten, van bevoegde zijde kritiek verna
men over de organisatie yam ons Museumwe
zen. De klacht luidt, dat aan den opzet va a
het' geheel een leidende gedachte heeft ont
broken, waardoor de verschillende musea'
onderling niet voldoende ineengrijpen, geen'
logisch en organisch samenstel vormen, en
elk voor zioh niet r of althans niet vol
doende naar en vast omlijnd program'
zijn opgebouwd en zich verder ontwikkelen';
Zoo wordt bijv. geklaagd, dat te weinig on-
dersébeid is gemaakt tussehen Kunst en Ge-',
schiedenis en dat reeds lang, op het voet
spoor van het buitenland; iet de instelling
van een afzonderlijk Historisch Museum had
moeten zijn overgegaan.
De Minister onderoehat het gewicht van
deze oritiök ©n van de 'hier op het epel' staan
de ideëele belangen niet. Hij gevoelt be
hoefte aan voorlichting van een aantal des
kundigen, die, in een commissie vereenigd,
deze zaak in haat geheeien omvang in studio
zal hébben te nemen en de Regeering van
advies zal kunnen dienen en uitgewerkte
voorstellen ter verbetering zal kunnen voor.-
leggen.
Voor de-kosten van een dergelijke commis
sie wordt voorloopig een bedrag van f 1500
geraamd.
Louis Davids Hij Het Nederlandsch Tooueel
Louis Davids ds tegen Maart van het vol
gende jaar bij het Nederlandsch TooneeL ge
ëngageerd voor do rol van den Mad in As
yoU like it.
Noderlandscho Opera.
Behalve „De Herbergprinses" vain Jan
Blockx, waarmede heb nieuwe siezoen zal
worden geopend, zijn. de volgende nieuwe
werken ter opvoering aangenomen voor het
komende campagne-jaar der Nederlandsch®
Opera: „De Meesterzangers va/n Neuren
berg" van Richard jWagner: „Otello" van
G. Verdi; „Willem Teil" van O. RossM;
„Martha" van F. vam Flotow; „Laagland"1
van Eugén d'Abert; „Tsaar en Timmerman"
van Albert Lorfcring; „Hérodias" van J- Mas
senet. - - Mil -1—
