No. 17684.
LEiDSCH DAGBLAD Zaterdag 20 October.
Derde Blad.
Anno 1917.
Twsede Kamer.
Bfetnoftteflci,
Rechtzaken.
Honderdjarig bestaan
leidsche Maatschappij van
Weldadigheid.
Zi t l i Q s van gisteren.
Do VOORZITTER deelt mede, dat do
tneevdèrhèid van do Kamer er voor is, da
ir« bet vervolg om half één aan to
var.goii en dan door to ga-an zonder pauze.
d*>»i d«.artoe een voorstel, hetwelk
mot algemeen© stemmen wordt aangenomen.
Hierna wrrd de behandeling voortgezet
van het wetsontwerp betreffende spoor-
wegen met beperkte snel-
ho id.
De heer K j-zEE R EK OP EII betwijfelt, of
hot juist is, das de Rogeering thans ook
voor de tramwegen gaat invoeren, wat zij
na K03 voor die spoorwegen, heeft inge
voerd. Heeft de ervaring ons niet geleerd,
7-agt spr., dat het systeem van 1903, voor
do spoorwegen ingevoerd, heeft gefaaldri
De regeling van 1903 heeft de directie de
gr-eid gegeven zich to verschuilen
i.chtcc dcc. rug van den Minister. Hierbij
wijst spr. op de act^o der verschillende
apoorwegorganisatiën, om de stakingswetten
ingetrokken to krijgen. Allo partijen zijn
hot er ovor eens, dat de arbeiders wederom
een economische bewegingsvrijheid moeten
hebben. Nu zal, volgens hot wetsontwerp,
do Minister niet meer te doen hebben met
do spoorwegmaatschappijen, maar met al
lerlei grooto en kleine tramwegraaAtechap-
pijon, Spr. gelooft echter, da-fc dit systeem
geheel en al zal faien.
Nu heeft de heer Visser van IJzendoorn
wel gezegd, dat do Maatschappijen eerst
met haar personeel moeten onderhandelen
en wanneer alles kant en klaar is do Minis
ter aan liet woord kom'", maar dan wil spr.
er op wijzen, dat er maar enkele direobios
zijn, die de brieven van het personeel beant
woorden, de meeste sturen dezo eenvoudig
ongeopend terug.
Van dit overleg tussriien directie ea per
soneel verwacht spr weinig
Spr. heeft geen bezwaren togen hot van
Staatswege, subsidièeren van noodlijdende
Maatschappijen, maar wol tegen slechte ar
beidsvoorwaarden, ton gevolg© van den
dochten financieels toestand, waarin een
Maatschappij verkeert. Vooral uit een oog
punt van veiligheid heeft spr. ernstige be
zwaren, dab een dergelijke toestand wordt
gecontinueerd.
Verder bepleitte spr. bet oprichten van
een permanent scheidsgerecht-.
Ook pleitte spr. dat- de gemeentewet, zich
in dien zin zal wijzigen, dat bedrijven als
die van de tram door dc gemeente moeten
worden geëxploiteerd.
Ten.slotte hoopte spr. dat uit den smelt
kroes van deze debatten een duurzame
bancl moge komen tusschen directie, porso-
neel en St-aatsarbeid.
Do heer BEUMER betreurt het, dat
belanghebbenden bij de samenstelling van
dit ontwerp niet- zijn gehoord. Ten slotte
besprak hij het scheidsgerecht, waarbij hij
zich niot kon vereenigc.r. met. de door den
heer Kleerekoper geoppevdo meening.
Do heer DE MONTH VERLOREN wijst,
er op, dat. bij dit wetsontwerp bij het vast
stellen der maximum-snelheid niet alleen
gelet is op de technische eischen, maar ook
tot welk ondordeel deze of gene spoorlijn
word gerangschikt.
De MINISTER VAN WATERSTAAT, de
heer LELY, betoogt, dat hot snelheicfemari-
nrnm als criterium voor do spoorwegen met
beperkte snelheid niefc kan gemist worden,
al is het niet beslissend. Naast de hoofd-
spoorwogen ia het noodzakelijk gebleken,
dat or tramwegen kwamen, waardoor ook
van Staatswege de aanleg en exploitatie is
bevorderd. De tramwegen hebben langza
merhand groote beteeken ia gekregen voor
sommige etreken oven groote beteekenia al3
de hoofdspoorwegon voor 't geheele land.
De lengte van het tramwegnet was in 1888
1000 K.M., in 1890 1400 K.M. en thans 2600
K.M., terwijl de. opbrengst van het perso
nenvervoer 15 pet. is van dc opbrengst van
het personenverkeer dor spoorwegen.
Do tijd is gekomen, dat wij het tramver
keer niet alleen kunnen gedoogon en bcvor-
doron, maar dat wij het bedrijf voor ons
land moeten verzekeren. Op grond daarvan
is de Regeerïng gerechtigd over te gaan tot
het nemen van wettelijke maatregelen, om
een behoorlijke uitvoering van den dienst
te verzekeren
Dit is dan ook de rechtsgrond van dit
ontwerp de voorwaarden mooton echter zóó
zijn, dat zij bij de verscheidenheid der ver
schillende tramwegen, door alle Maatschap
pijen kunnen worden nagokomen.
Het bevoegde gezag moet het rcclit ver
leend wordën deze voorwaarden bij do con
cessie te regelen en zulks zal moeten ge
schieden door een algemeenen maatregel
van bestuur.
Spreker wil niet gaarne iemand zijn
illusies ontnomen, maar wat de heer Kleere
koper wil, bestaat reecfe meer dan 15 jaar.
De arbeidsduur is reeds in 1903 geregeld.
De stap, welken de heer Kleerekoper wil,
brengt ons geen stap vooruit, zooals spre
ker vorder uiteenzette.
Het uitvoerend gezag moet de bevoegd
heid en do verplichting wordien opgelegd
die noodige maatregelen fco nemen, waar
voor deze dan verantwoordelijk zijn aan de
Staten-Generaal. En dat spreker bereid is
tot regelen, heeft hij herhaaldelijk en ook
thans aangetoond.
Over de verschillende onderdeelen zal
spreker zich nog niet uitlaten, maar deze
kwestie besproken bij de artikelenalleen
wil hij in het algemeen nog iets zeggen
over de Staatebijdragen voor noodlijdende
Maatschappijen.
Het in het leven blijven van verschillende
dergelijke Maatschappijen is dikwijls oen
algemeen en ook een Staatsbelang en waar
zulks het geval is, moet de Staat een der
gelijke Maatschappij bij de uitoefening van
haar plichten te hulp komen. Zoodra deze
web zal zijn aangenomen zal spreker de
maatregelen ter -uitvoering in dezen dienst
ter hand nomen. Een recht van de Maat
schappij op Rijksvergoeding erkent spre
ker niot.
Hiorna worden de algomeene beschouwin
gen gesloten.
Do heer VAN HAMEL vroeg verlof aan
do Kamer om don Minister van Buitenland-
scho Zaken mondeling te verzoeken inlich
tingen te geven omtrent de kwestie
van doorvoer van zand on
grint en hot stopzetten, van
de handels toleg ra mmon -uit
E n g o I a n d.
De VOORZITTER stelt de Kamer voor
deze toestemming te verleenon en do inter
pellatie a.s. Dinsdag to houden, wolk voor
stel zonder hoofdelijke stemming wordt
aangenomen.
Hierna wordt de Kamer verdaagd tot
Dinsdagmiddag halféén.
Ook dit jaar heeft zich geen enkele
candidaat aangemeld voor het toelatings
examen tot het Nod.-Isr. Seminarium.
In de plaats van don heer J. M G.
Hakkert, die naar Leiden vertrekt als evan
gelist der wijkvereeniging Levendaal, is
door den Kerkeraad der Ned.-Herv. Gem.
te Holten als godsdienstonderwijzer be-
noomd de heer H. Stokkers, aldaar. Deze
heeft de benoeming aangenomen.
B. cn W. van 's-Gravenhage hebben
bij den Gemeenteraad eeu voorstel inge
diend, om, met ingang van 1 Juli 1918, de
belasting op de publieke vermakelijkheden
met 50 pet. te verhoogen. Zij doelen mede,
deze vorhooging zoodra zij in gunstiger
tijden gemist kan worden, met. goedkeuring
van den Raad weer te zullen intrekken.
In de vergadering van het Kiescollogo
der Ned.-Horv. Gem. to Delft-, waarin op
da. B. Batelaan, van De Bilt, het beroep
werd uitgebracht, waren 82 leden opgeko
men. Ds. B. Batelaan, te De Bilt, verkreeg
42 stemmen, en ds. Veldhoen, te Alphen
aan dën Rijn, 40 «temmen. Voor dc confes-
sioneelen zal dezo uitslag een tegenvaller
zijn, daar deze groep met een deel der
Gereformeerden uit billijkheidsoogpunt
voor een confeasioneelen predikant ijverde.
Op hot oogenblik zijn van de vier dienst
doende predikanten drie der Gereformeerde
richting toegedaan.
By Kon. besluit is, met ingang van 1
November, benoemd tot directrice van het
post- en telegraafkantoor t3 Montfoorb, mej.
W. M. Moesman, thans m gelijke betrekking
te Beek en Ponk.
Donderdag 8 November a.s. zal de Am-
8terdamsche Vrouwelijke Studen'en-Veremi-
ging haar 5de lustrum vieren. Do de tijds
omstandigheden zal dat feest ditmaal eeo
zeer eenvoudig karakter dragen en alleen
dien dag bestaan uit een. rapeptie in het
„American-Hotel" en een diner in de Ko
ningszaal van „Artis." De ontvangst der
reünisten zal plaats hebben op de Club der
Amsterdamsche meisjesstudenten op de He
rengracht (gebouw Heystee). Do ft, Leiden en
Groningen zullen vertegenwoordigd zyn.
De Chr. Philanthr. Inrichtingen te
Boetinchem ontvingen een gift van £1000.
Naar het „Utr. Dbl." verneemt, is in de
gisteren gehouden vergadering van curato
ren van het Chr. gymnasium met daaraan
verbonden internaat te Zetten, definitief h&-
sloten deze inrichting van onderwys, be
nevens het internaat; over te brengen naar
Zeist.
Blykens het verslag betreffende het Ge
meentelijk Bouw- en Woningtoezicht in de
gemeente 's-Gravenhage over 1916 wijzen de
gegevens over dat jaar een aanmerkelijke
verbetering aan. Het gekapitaliseerde huur
bedrag van woningen tot f 1000 huur per
jaar stygt tot 6.973.000 en wijst m' ver
gelijking met het bloeijaar voor woningbouw
1913, het betrekkelijk kleine verschil aan
van f2.166.900. Daaruit blykt, dat de invloed
van de crisis odlengs vermindert. Uit vcr-
golyking van de bouwbedrijvigheid te 's-Gra
venhage met die te Amsterdam en Rotterdam
kan worden geconcludeerd, dat de invloed
van de crisis in Den Haag in het algemeen
belangrijk geringer is 'dan in de genoemde
steden.
Men meldt uit Middelburg
Ondanks den hevigen regen verliet H. M.
de Koningin Vrijdagmorgen precies om acht
uren per auto Middelburg, voor een militai
ren inspectietocht, door Walcheren, welke
te halftwaalf eindigde met een revue over
de troepen op het Molenwater te Middelburg
en waarheen H. M. ziel» te paard had bege
ven. De revue werd door duizenden bijge
woond. Het weer was geheel opgeklaard. De
scholen en tal van kantoren waren gesloten.
Van vele gebouwen wapperde de driekleur en
velen waren met oranje getooid.
H. M. de Koningin heeft Vrijdagmiddag
op het stadhuis, waar Zy zich heen begaf met
den Commissaris der Koningin en den bur
gemeester van Middelburg, e?rst het college
van B. en W. en daarna verschillende com
missies, wiev werkzaamheden verband houden
met de tijdsomstandigheden, ontvangen en
Haar groote belangstelling daavveor getoefd.
Verder bracht Zy nog een bezoek aan de
Ambachtsschool, waar alles gewoon voort
ging en aan de inrichting voor voogdij
kinderen „Kinderzorg."
Met den trein van 4 uur 56, waaraan de
koninklyke wagens werden gekoppeld, ver
liet H. M. Middelburg weder. Alom wa3 Zy
toegejuicht en had Zy steeds met wuiven
of buigen daarvoor bedankt.
Dat de vier samenwerkende Zending
genootschappen met fioaneieele zorgen te
kampen hebben, blijkt wel uit de mèdedee-
ling, dat voor 1917 nog een bedrag noodïg
is van f235.946.
Droogmaking der Zuiderzee.
De Memorie van Antwoord is verschenen,
nopens het wetsontwerp tot afsluiting en
droogmaking van de Zuiderzee.
Voor zoover in het Voorloopig Verslag
de vrees wordt geuit, dat de uitvoering
dor waterstaatswerken door de militaire
autoriteiten zal kunnen worde.n vertraagd
of onmogelijk gemaakt, is de Minister van
Oorlog te rado geworden, dab aan bezwa
ren kan worden te gom eet gekomen door
een toevoeging aan artikel 2 vaai heb wets
ontwerp in dezen zin, dat het ontwerp van
de in dit artikel bedoelde wet bij de Sta
ten-Generaal zal moeten zijn ingediend,
binnen twee jaren na het in-werking-tre-
den van het aanhangige wetsontwerp. Een
in dezen geest opgemaakte wijziging is bij
do Mem. van Antw. aangeboden.
De aanneming van heb wetsontwerp zal
tot onmiddellijk gevolg hebben, dat met
de voorbereiding van do uitvoering van
het werk kan wonden aangevangen.
De Regeerïng schaart zich geheel aan
do zijde van die leden, die als hun ziens
wijze kenbaar maakten, dat de uitvoering
van het werk do financieel© draagkracht
van do natie niet te boven gaat.
Bij de voorgestelde en gedeeltelijk reeds
tot 3tand gekoanen belasbingfierzienilng
werd dan ook op do jaarlijksche uitgaaf
van twee millioen gulden gerekend.
Op het door eenige leden aangegeven
denkbeeld van een betterment-belasting,
meent de Regoering thans niet to moeten
ingaan; er schijnt geenYeden, waarom een
dergelijke belasting in het bijzonder zou
moeten worden geheven wegens waarde
vermeerdering ten gevolge van de uitvoe
ring van het onderhavige werk.
De beantwoording van de vraag of d«
tegemoetkoming uitsluitend aan de vis-
scherebevolking in engeren zm, dan wel
ook aan hen, die indirekt van de visscherij
bestaan, ten goede zal komen, kan tot na
dc ontvangst van liet advies van de des
betreffende commissie worden opgeschort.
Dit kan eveneens geschieden ten aanzien
van do verder gedane vragen nopens de
regeling van de schadevergoeding.
Aan den aandrang om in de coramissie
ook personen op te nemen, die zelf in het
bedrijf werkzaam zijn, zal-"gevolg worden
gegeven.; rekening zal worden gehouden
mot den wensoh, om de commissie reeds
spoedig na het tot-stmd-komen der wet in
to stellen.
KRIJGSRAAD TE VGRAVENHAOE.
Voortgezet Ï9 de zaak tegen don sergeant»
der infanterie D., afkomstig uit Le i d en.
Bekl-.was in Eranschen dienst- maar te
vens in Nederlandschen. Bekl. bad tot»
Januari 1917 in liet Fransche leger gestre
den en was toen naar HoMand gekomen
om te huwen, bij welke gelegenheid hij all
deserteur werd gearrestcend.
Om inzage te krijgen van nadere stuk
ken had do krijgsraad de zaak de vorige
maal geschorst.
De auditeur-militair meende, dat de
desertie vaststaat. Spr. wil echter met dtf
omstandigheden rekening houden en eieoib'
te 1 dag militaire detentie.
Mr. Bourlier verdedigde bekl. en vroeg
ontslag van rechtsvervolging, omdat hier
overmacht in het spel is en bekl. behoort
tot het Fransche leger.
De president bepaalde de uitspraak op
een nader te bepalen daturn.
RECHTBANK TE BREDA.
Ontduiking wet Inkomstenbelasting.
Wagens ontduiking der wet op de in
komstenbelasting wend tegen H. A. Da
niels, directeur der fabriek van wollen
stoffen, firma Elias, te Tilburg, één maand
gevangenisstraf geëischt. De heer Daniels
had opgegeven circa f 4000 aan inkomsten
'terwijl deze ruim f 26.000 hadden be loop en.
HAARLEMSCHE RECHTBANK.
Deze rechtbank veroordeelde:
N. N., arbeider te Leimuiden, wegens
poging tot verboden uitvoer, tot £0.50 boete
of I dag hechtenis.
B. B., arbeider te Warmond, wegens
niet-verschijnen voor den keuringsraad, tofi
een week gevangenisstraf.
RECLAMES h 40 CENT PER REGEL'.
A LA CORSETIÈRE RAM0NDT, LEIDEN
Breest-sat 34. Tel. Int. 142S.
rDDQPTC'n a"e maten cn prijzen
1/UnuL I O steeds voorhanden
6670 1 4
VAN DE
1817 21 October 1917.
X
Mjorgen, Zondag 21 October, zal 't hon
derd jaar geLdïu zijn, dab to Leiden de
grondslagen werden gelegd van een veree-
niging, die op het terrein der weldadig
heid oen iel van moor dan gewone betee-
konis hoeft vervuld. 21 October 1817 ver
scheen eon opix>e.> vanwego het departe
ment Leiden van 4o Maatschappij tob Nut
van 't Algemeen aaa weldadige otadge-
nooten, om in verband met de droeve tij
den, over to gaan tot de oprichting van
oen Maatschappij van. Weldadigheid, mot
hot meer bepaalde rlcel, verval tot armoe
de to voorkomen. De ©economische toe
stand was heel slecht en de arbeidersbe
volking,met haar gering weerstandsvermo
gen na vele jaren van. werkloosheid, on-
gen na vele jaren van industrieele slapte,
onderwond in sterke mate den druk.
Om dit deel der burgerij te hulp te ko
men werd dc Leidsche Maatschappij van
Weldadigheid- ter Voorkoming van Verval
bot Armoede, opgericht En nu het hon
derdjarig bestaan wordt herdacht, doorle
ven wo al-even moeilijke, zoo niet nog
moeilijker tijd v.i dan 'n eeuw geleden. Het
hoofdbestuu van de Maatschappij heeft
daaiom gemeend da herdenking van dit
belangrijk feit to mooi.cn beperken tot dc
uitgifte van aer. ged/wiksohrift, dat. aan
contribuant:,on vele belangstellenden
is aangeboden.
In dit geschrift is veel meegedeeld over
het ontstaan ou db werking van de Maat
schappij, die rr<>dc door haar onder-afdee-
liiigen, nog in wezen of roods verdwenen,
2?oo vc-M op 'tefc terrein der weldadigheid
heeft gorluin.
Ti 't willen wc in onze kolommen
iets over dezo Maatschappij meedeeten.
knoncn echter niet meer dan eenige
g.'r'jren zijn uit do geschiedenis, wijl a-nders
tj vcj! van o.«o plaatsruimte zou worden
l) ,,Hot Honderdjarig Bestaan van de
Lyrische Maatschappij van Weldadigheid
"ter Voorkoming van Verval tob Armoede,
hlo^chennvrouwe IT. M. de Koningin-Moe-
«tee. Haar Wording en Werking", door
V i<v-bn.-.ji, te Leiden.
gevergd in verband met de beperking die
wo tihans moeten betrachten.
Den 21sten October 1817, verscheen do
hiervoor genoemde circulairo, welke da
aanleiding werd tot oprichting vaJii do
Maatschappij. Aanvankelijk werd het
werk voor één jaar aangevangen, maar
nog voor dit jaar was verstreken, d/en
22sbe»n April 1818 in een vergadering in do
Doopsgezind© kerk, werd tot voortzetting
van den arbeid besloten. Zoo geschiedde
dit van jaar tob jaar, maar in 1832 werd
tevens bepaald dat dienaangaande niet
weer een nadere beslissing noodig zou zijn.
In dien oproep werd reeds een vrij uit
gewerkt plan van do iariohting en werking
der te slichten vereeniging ontwikkeld. Er
moest natuurlijk geld bijeengebracht en dit
zou worden aangewend voor ondersteu
ning gedoirende de zes wintermaanden van
behoeftige gezinnen, waarbij met do be
staande liefdadigheidsinstellingen moest
worden saamgewerkt. Bij de verdeeling
der gelden zou als grondslag worden aan
genomen, dat voor een gezin vaji man.
vrouw on vier kindoren f 35 zou worden
uitgetrokken. D-c steun werd niet in geld
maar in levensmiddelen, huishuur, turf,
kleedingstukken of dekens verleend en bij
dien arberd zou de te benoemen hoofd-di-
rectie worden bijgestaan door medewer
kers. In aanmerking kwamen allen, die
hulp noodig hadden, zoo ze slechts door
gepas ten raad en bijstand" uit de ar
moede konden worden gored. Dat diaco
nie of eenige andore instelling hulp ver
leende, zou buiten beschouwing blijven.
107 personen traden als begunstigers toe
cm brachten bijna f3600 bijeen. Daarmee
werdou 131 gezinnen met 540 personen ge
holpen.
Maar cr was in dit eerste winterseizoen
reeds meer gedaan dan onder
stand vcnleenen. Een efedeolto was be
steed voor de oprichting van een linnen-
fabriek een. wijze van werkverschaf
fing, die ruim drie jaar werd toegepast,
maar waarvan, men op grond dor minder
voordeelig. worde ncje bedr ij f suitkomste n
moest afzien en van een drietal naai-
erfi breisëholen, die een drietal jaren be
staan bleven.
Door dc medewerking der Waalsohe cn
Rooiuschc diaconieën voor do beschikbaar
stelling van turf en van do Stadsarmen-
bakkerij voor brood, kon meer verricht
met dc beschikbare golden, dan. onder ge
wone omstandigheden moegelijk zou zijn
geweest.
De arbeid leverde goodo vruchten op. Al
leen bleek hefc noodig eoaftge verandering
te brengen in de wijze van ondersteuning.
Er werd afgezien van het helpen van hen,
die reeds bij diaconieën- waron geweest,
en besloten hei* te steunen, die
nog ge»eai bodeeling hadden genoten en
door de hulp, die Weldadigheid verleende
daarvoor kondon wonden bewaard.
Zoo is de Maatschappij blijven steunen,
de geheele eeuw door. Haar taak was en
is een aanvulling te verstrekken op be
staande inkomsten om oen gezin voor ar
moede te behoeden, waarbij do grootte van
den steun afhangt van de omstandighe
den. waarin hij of zij die hulp noodig heeft,
verkeert.
Wo kunnen niefc in bijzonderheden ver
melden, wat zooal gedaan is om' nood te
lenigen. Dat is in den loop der jaren ge
heel verschillend geweest. Som'mige levens
middelen, {He vroeger werden gegeven, wor
den thans niet meer verstrekt. Maar de
verscheidenheid is groot, Brood, grutters
waren, aardappelen, rijst, eieren en warme
spijzen rijn aan de ondersteunden gegeven.
Naast tnedischo hulp in de laatste jaren
niet meer noodig door het postvatten J>y
do grooto massa ran de gedachte, dat het
een vereisohte is, aangesloten le zrjn by
oen ziekenfonds werden versterkende mid
delen en geneesmiddelen uitgereikt. En ook.
is heel wat besteed voor dekens, kleeding,
enz. Een zeer hoog bedrag is uitgegeven
voor steun voor onderwijs. Met de hulp
van Weldadigheid hebben ia de laatste tien
tallen jaren de eerste uitgave dateert
van 1859 honderden jongelui lager-, mid
delbaar of vak-onderwijs genoten. Naast een
soms geringe bijdrage van de ouders zorg
de (le Maatschappy V0(>r bet ontbrekende
schoolgeld. Heel wat jongens hebben zich
daardoor een goede positie kunnen ver
werven. Meer dan f 2Q.0(X) is op dit hoofd
stuk uitgegeven.
In het geheel i3 bjjna een half mil
lioen gulden voor onderstand be
steed, waarvan naar schatting ongeveer
30.000 gezinnen hebben geprofiteerd.
iHervóór ia reeds gezegd, dat de Maat
schappij ook eenige jaren naai- en brei-
scholen en een linnenfabriek exploiteerde.
In die richting is irieer gedaan, maar het
voornaamste was toch de afdeeling Arbeid,
die vanaf 1838 tot 1906 heeft bestaan. Hier
bij werden diverse kleedingstukken vervaar
digd, in hoofdzaak voor het leger in Ned.-
Indië. Honderden kleermakers, naaisters en
breisters hebben hier werk gevonden. Bij
duizendtallen zyn de genaaide of gebreide
goederen vervaardigd. Soms wa3 er
veel werk, op een ander oogenblik weinig,
maar 'de bedoeling was dan ook, om de ge
zinnen in moeilijke tijden door verdiensten
voor 'de kleermakers "of by-verdien-
sten voor de naaisters en breisters
te hulp te komen. Vanaf de oprichting'tot
de opheffing heeft deze afdeeling by na
één millioen vierhonderddui
zend gulden aan loon uitgekeerd.
Een ander onderdeel, dat nog bestaat,
is'de exploitatie van arbeiderswo
ningen. Ter verbetering van de volkshuifir
vesting werden iü 1835 de burgers opge
wekt deel te nemen aan eren rentelooze lee
ning, om over te gaan tot den bouw van
arbeiderswoningen. Dit plan slaagde niefc
volkomen, giaar met de hulp van een 3-pCt.-
leening konden aan de Looierstraat 33 wo
ningen worden gebouwd, waarvoor de ge
meente gratis den grond had beschikbaar ge
steld. Do geheele geschiedenis der exploi
tatie nagaan, kunnen we ook al niefc. Daar.
is heel wat gebeurd in al die jaren en de her
inneringen rijn niet alle even prottig. De
lasten zyn hoog en de inkomsten gering en
jaarlijks lydt de Maatschappij dan ook heel
wat renteverlies. De huur is steeds zeer ge
ring geweest. By den aanvang der exploi
tatie, in 1836, 75 cent per week, vanaf 6
Augustus 1850 zelfs 60 cent. na Juni 1873
80 oent en sinds I Mei 1879 fl.Er is
in den loop der jaren heel wat veranderd
aan deze woningen en al zyn ze natuurlijk
niet modern, er staan er in onze sbad zeer
vele, die nog bij lange na zoo goed niet zyn
als deze panden van 1836.
Sedert ruim een kwarteeuw beschikt de
Maatschappij over een Informatie-Bu
reau. Den 20sten Juli 1891 weiril hot 'de
oprichting besloten on 21 October trad het
Bureau m werking. Het doel hiervan is om
aan de contribuanten van Weldadigheid inlich
tingen te verschaffen omtrent personen, die
by hen om hulp komen vragen. Met andere
woorden te verhinderen, dat er aan menschen
dio dit niet verdienen, oen eind dus te ma
ken aan de .beroepsbedelarij. Dit Bureau
heeft zoo langzamerhand over n groot ar
chief de beschikking gekregen en dat de ad
viezen groote waarde hebben en door be
trouwbaarheid uitmunten mag wel worden
opgemaakt uit het feit. dafc ook H. M. de
Koningin en H. M. de Koningin-Moeder zich
hiervan bedienon, wanneer particulieren bij
Haar om steun aankloppen. Reeds ver over
11.000 informaties zijn in 't geheel
verstrekt.
Thans rest ons nog melding te maken van
de Hulp b a n k, ^ook een afdeeling van de
Maatschappij. Jn 1861 Werd een commissie
van onderzoek naar de wenschelijkheid de
zer instelling benoemd en 28 Maart 1862
werden de werkzaamheden aangevangen. Het
zou ons te ver voeren de werking uiteen te
zetten. Maar de bank heeft velen er voor
behoed woekerwinsten te moeten betalen,
wannee-r op een zeker oogenblik een kleine
som moest worden geleend voor liet drijven
van zaken.
De Hulpbank is er vcor hen. die met het
by haar geleende bedrag voordeel kunnen
fcehaten. De daarvoor benoodigde geldeöi
krijgt de bank van Weldadigheid, waarvoor,
aan deze laatste dan de winst van de Hulp
bank toekomt
Op die wyze maakt de Maatschappij een gd-
ring percentage voor het kapitaal dat ze qith
leent. Maar daardoor is in zeer veel gevallen;
bereikt, dat velen hun kleine zaken niet te
gronde zagen gaan en zoo tot armoede ver-*
vielen, wat het doel der Maatschappy is.
In 't geheel zijn er r u i m 22.000 1 e e n i n-
gen bjj de bank gesloten tot een ton
taal bedrag van f2.629.755.
Graag zouden we nog meerdere cyfersi
geven om den omvang van dezen arbeid aa
te toon en, maar dezelfde redendie ons nood
zaakt dit artikel zeer beknopt te doen,zyn,
verhindert ons dit. Zoo kunnen we ook geen(
melding maken van de vele hulp, dio por.-»
sonen van "buiten Leiden hier zochten ettt
welke moeiten en zorgea dit voor de Hulp
bank opleverde.
De Maatschappij heeft in deze eeuw mo-
nig moeilijk jaar doorgemaakt De fmancieele
steun was niet immer even groot en chotei
ra-epidemieën, strenge winters en bedryfsrt
slapte vroegen naast groote geldelyke opo&
feringen veel van de werkzaamheid vaa
hoofd-directie-leden en medewerkers. Daj
laatste jaren hebben wel het meest inge*
grepen in de werkwijze vaa Weldadigheid.;
Het gebrek aan levensmiddelen en brand-*
stoffen heeft het vorig jaar 't zelfs noodza-*
kelijk gemaakt af te wyken van de steedal
gevolgde stelregel, om alleen steun in naturai
te geven. In plaats daarvan moest den on
dersteunden .geld worden overhandigd. i
Al nemen de Leidsche burgers in te gerinv
ge mate deel aan heb werk van Weldadig-»
heid, steunen ze te weinig, toch is er lyij
velen warme belangstelling voor den mooien,
nuttigen arbeid. Van de zijde van de Konink
lijke familie ondervindt deze Leidsche in
stelling dikwijle iinancieelen steun, maar ook
moreelen, want in November 15HX) is H. M.
de Koningin-Moeder a's beschermvrouwe ori
getreden.
Vele namen van bekende Leidsche familie»,
van mannen, dio in deze stad een rol van
beteekenis hebben vervuld oi> het gebied van
liefdadigheid of op ander terrein, zijn aan de
Maatschappij verbonden. We zullen helaas
er geen enkele kunnen noemen. Onze plaats
ruimte zou ontoereikend zijn, dit naar behoo-.
ren te doen en aan onvolledigheid in deze
maken we ons liever niet schuldig.
Iieel in 't kort hebben we hier iet» mee
gedeeld over de Leidsche Maatschappij van
Weldadigheid ter Voorkoming van Verval tot
Armoede. Dat de Wdsclie ingezetenen zich
opgewekt mogen gevoelen om'naar hun ver.
mogen dit schoone weck te helpen bevor
deren.
