Nederland en de Oorlog. N°. 17087 Dinsdag O November. A". 1915. feze jouraat wordt dagelijks, met uitzondering <§on- en feestdagen, uitgegeven. van Dit nommer bestaat uit TWEE Bladen. Eerste Blad. Officieele Kennisgevingen. UIT O^S LAND. Binnenland. LEIDSCH M&BLAD PRIJS DER ADVERTENTTEHj V»n 18 regeli flM, Iedere regel meer 0.17J. Kleine adrertentiS* eau 80 weorden 40 Oents oontanti elk tiental woorden meer 10 Oente. Voor het IncaaieereD wordt /'0.0Ö berekend. Bewijsnummer 6 Oente. PRIJS DEZER COURANT: Voor Leiden per 3 maanden 1.305 per weei. l '*f 0.09. Buiten Leiden en waar agenten gevestigd zijn per week. a 0.10. Franco per post 1.65- GOEDKOOPE GROENTEN. De Burgemeester der gemeente Leiden brengt ter kennis van belanghebbenden, dat door de Rogeering aan de gemeente Leiden goedkoope groenten zullen worden verstrekt. Met den verkoop dezer groen ten kunnen worden belast personen, die het bedrijf van groentcnverkooper uitoe fenen en daartoe door de plaatselijke voedmgsmidde-lencomniissie geschikt wor den geoordeeld. Groentenverkoopers, die zich mot den verkoop dezer groenten wenschen to be itsten, hebben zich te wenden tot hot distrilfutiebureau Vischmarkt 18, alwaar voorwaarden om als verkooper van goedkoope groenten te worden toegelaten, gratis verkrijgbaar zijn en nadere inlich tingen worden verstrekt. De Burgemeester van Leiden, N. C. DE GIJSELA AR. Leidon, 8 November 1915. HINDERWET. Burgemeester en "Wethouders van L e i d o n j Gezien art. 8, lo alinea, der Hinderwet; Brenr:en tor ahremeem Iremiis. dat door hen ep hedon vergunning is verleend aan W. J. .OltEYGHTON on reclitverlcriirrondon tot het plaat sen van eon electromotor van 5 pk. In do brand- stoffonbergplaats in het perceel Galgowater no. 13, Sectio B no. 2660. Burgenaecstor ca Wethouders voornoemd, N. C. DE GIJSELAAE. Bnrgomecstor. VAN STRTJEN. Seorotaris. Leiden, den Sen November 1915. LElDEN, 9 NOVEMBER. In het geheel met militairen gevulde Klein-Auditorium der Universiteit heeft prof. dh W. B. Kristen sen gisteravond een voor dracht gehouden over" Oud-Egypte. De voordracht werd met een groot aantal lichtbeelden opgeluisterd en vond een aan dachtig gehoor. Prof. mr. Van Vollen-beven,alhier, is bij aooLainatie benoemd! tot lid van het bestuur Vam het Indisch G-eniootuchap, d!a>t gister- fwond in Den Haag vergaderde, en wel in do plaats van wijlen mr. Van Deventer. Tot onderwijzeres aan de R.-K. Paro chiale jongensschool 1ste klasse voor M. U. L. O. alhier, is benoemd, mej. A. J. M. Eu^venaar, van Den Haag, thans tijdelijk aan genoemde school werkzaam. Bij het noemen van de namen uer fir ma's, welko a-andeei hadden in den bouw van de garage van de ,,L. A. T.. O.'' zijn er ltiwee achterweg© gebleven, die onS niet wer den genoemd, n.l. dio van de steenhouwers- firma Loeber en de lood- en zinkwerkers- firma Woestenburg. Tevens moet hier een drukfout hersteld worden. Wij schreven natuurlijk „box" en niet „bar", voor de afzonderlijke ruimten in to richten voor auto's voor particulieren. „Diamant". Dat kleine oorzaken in haar nasleep groo- te gevolgen kunnen hebben,, werd gisteravond in het Volkshuis weer eens duidelijk, toen prof. G. A. P. Molengraaf!, in een boeiende rede een en ander vertelde van den diamant, hoe hp werd gevonden, bewerkt- en verhan deld. „Wat is de reden", begon spreker, „dat de koning der edelgesteenten zich door alle eeuwen heen heeft weten te handhaven?" In de eerste plaa'-s wel de behaagzucht der vrouw, die zich gaarne tooit, en voorts de zeer bijzondere eigenschappen van dit mi neraal. Diamant, eigenlijk niets dan koolstof, is chemisch onaantastbaar, van ong'eevenaarde hardheid en Dezït door kleurschifting een buitengewone schittering. Eertijds werd dit edelgestecnto slechts op enkele plekken der aarde gevonden en te Amsterdam, dat sedert eeuwen het monopolie had, werd hoogstens 16 K.G. per jaar ter markt gebracht Toen echter in 1867 de eerste diamant in Zuid- Afrika door een boerenzoon werd gevonden en kort daarop in dit werelddeel uitgestrekte diamantvelden werden ontdekt steeg deze hoeveelheid al gauw tot 200 K.G. per jaar. De exploitatie der diamantvelden, aanvan kelijk op zeer primitieve wijze ondernomen, ondergingin den loop der jaren groote ver anderingen en waar eertijds stroomen geluk zoekers zich haastten een klein plekje grond machtig te worden en voor eigen rekening te bewerken, daar bleek al spoedig deze toe stand onhoudbaar, en het was ae bekende Cecil Rhodes, die niet rustte vóór de gèheele onderneming kwam in handen eener Maat schappij, waarvoor reusachtige sommen üo-odig waren, doch ook een doelmatiger ex ploitatie mogelijk werd. Ongelooflijke winsten werden gemaakt en men Weefde den tijd, dat o.a. ter jaar 1000 pCt dividend kon wor den uitgekeerd. Geen wonder, dat dergelijke resultaten de hebzucht der. menschheidmeer en meer opwekten en naast de grpotérei welvaart, die de ontdekking voor de bevol king bracht, blooiden allerlei ondeugden we lig c^p. De Kaffers, oorspronkelijk een on bedorven en betrouwbaar ras, leerden stelen en bedriegen, toen zij met de cultuurmen- schen in aanraking kwamen en de eenvou dige Transvaateche boer, bjj wien godsvrucht en gastvrijheid als de hoogste deugden gold, ontkwam niet aan de algemeene zucht naar winst en weelde, die de naar geld dorstende Europeanen kenmerkten. Dat de tijko diamantvelden inzonderheid de gouddorst der Engelschen opwekte en oorzaak werden van de Jameson-ra'd en den lateren Transvaaloorlog, is algemeen bekend en zoo zag men het wonder gebeuren, dat het vinden van een onschuldig stukje edel steen^ een belangrijke omwenteling bracht in een geheel werelddeel en oorzaak werd van een stuk wereldgeschiedenis. Door fraaie lichtbeelden werd deze belang wekkende rede toegelicht, terwijl wij ook vele technische bijzonderheden hoorden en een imitatie te zien kregen van den onlangs gevonden grootsten diamant ter wereld, met de verschillende stukken die daaruit werden geslepen, welke thans in het bezit zijn van koning Edward van Engeland en in den To wer te Londen te zien. LEIDSCHE SCHOUWBURG. „Genadebrood" en „Met Vuur Spelen". De Kon. Ver. „Het Nederlandscb Too- neel" heeft met een niet te groot be ek tevreden moeten zijn. Voor „Genadebrood", een drama van Iwan Turgenieff, was maar matig belang stelling. Dit drama heeft ons maar matig kunnen bekoren. Het eerste bedrijf was veel te gerekt en wanneer men niet op grond van een bekentenis van den ouden Russi- schen edelman, die het genadebrood op een groot landgoed eet, een belangwekken der tweede bedrijf kon verwachten, zou de lust om dit te zien niet groot zijn ge weest. Zooals dit seizoen, meer nog dan andere jaren nogal eens voorkwam, her haaldelijk moest worden geconstateerd, li, het spel de factor, die tot een schouw burgbezoek aanmoedigt. Th 't kort is de i. houd deze: De schoone Olga Petrovna is pas ge huwd met een hoog ambtenaar aan eein ministerie te St. Petersburg. (Tusschen haakjes zij even meegedeeld, dat het dra ma speelt in het oude Rusland). De jon gelui zijn juist op O'ga's landgoed ge arriveerd, waar onder de echt-Russische biding van den hofmeester alles voor de ontvangst in gereedheid is gebracht. Daar ontmoeten di jongelui den ouden Va.ssili Semenitch Kusofkin, een oud ver armd edelman. Kusofkin L reeds trijdens het leven van Olga's vader in huis genomen. Die vader was een hoogst immoreel heer. Zijn vrouw verwaarloosde hij, mishandelde haar zelfs, nooit was hij thuis en in drink gelagen gebruikte hij den ouden Kusofkin om voor paljas te spelen. Een buurman van den nieuwen bewo ner van het landgoed, «eü even sleoht- geaard sujet, brengt dit bij zijn eerste bezoek reeds in herinnering. Weer weet hij Kusofkin dronken te voeren en het oude spelletje zal worden herhaald, wan neer eensklaps d grijsaard in opstand komt. Hij weigert. Den nieuwen land heer verwijt hij, da1, deze hem als paljas laat gebruiken, het eene woord lokt het andere uit en in een vlaag van uiterste woede verklapt Kusofkin ijn geheim Olga is zijn dochter. Olga zelf hoort dit, juist terwijl ze de kamer wi-1 binnentreden. Zo eindigt het eerste bedrijf. In de t eede afdeeling zien w\ hoe Olga Kusofkin de bekentenis afperkt, dat hij de waarheid sprak en ook hoe haar man vanhopige pogingen doet om een verkla ring te krijgen, dat alles een leugen is g-weest. Al die emotbs. zijn voor den ouden man te sterk geweest en hij sterft aan een hartkwaal, die hom reeds jaren kwelde. De oude edelman werd met zeer veel gevoel door Bouwmeester gespeeld. Welk een kracht ontwikkeld hij hier Ons trof vooral het tooneeltje met Olga, wanneer deze wil weten, of hij haar vader is, of n: t- Prachtig tegenspel gaf Gusta de Vos Fooiman, naast een mooio creatie van het jonge vrouwtje. Hoe menigmaal heeft ze ons in dat soort rollen hoog kunstge not geschonken. Als haar man was Tim- rott voortreffelijk. M t groote schreden is hij vooruitgegaan. Er is meer leven in hem gekomen, sedert hij op het Leid- sche plein speelt. In het tooneelspel na de pauze bewees hij dat ook nog. Hoe verschillend de aard dezer twee rollen, maar hoe volmaakt in toon was hij beide keeren. De in-gemecno edelman Tropatcheff werd goed weergegeven door Reule. Het inner lijke had hij in overeenstemming gebracht met het afstootelijk uiterlijk. Van Van Warmelo weer een van die gevoelige creaties, waarin hij steeds uit munt. Een klein rolletje, de vriend van Kusofkin, maar met veel warmte gespeeld. Verder willen we nog noemen den rent meester van Lauren tins, den hofmeester van Fernantzen en den huisknecht van Huysmaus. A-lle drie goed-Russisohe ty pen, zooals we ons die op grond van de Russische literatuur voorstellen. Na de pauze ging „Met Vuur Spelen", een tooneelspel in één bedrijf van Strind- berg. Van hem herinneren we ons dik wijls „Freule Julie", een werk waarin trof de streng-volgehouden typeering der personen, de logische afwikkeling van het gegeven. En dit beteekent iets, want Strindberg heeft het zichbij het kiezen van zijn gegevens niet gemakkelijk ge maakt. Datzelfde troffen we hier weer „Met Vuur Spelen" is waard gespeeld te worden. We kregen het te zien met een heel goede bezetting. Dat het met-vuur-spelen de liefde be treft, is wel te denken. Gevaarlijker vuur is niet denkbaar. Met dat vuur spelen velen, maar geen twee zoo hevig als het jonge vrouwtje van ièn schilder en den huisvriend. Tot slot, na de bekentenis komt toch de breuk, want de vriend, een man die juist bez;g is van zijn eerste vrouw te scheiden, gaat heen. Met een meer dan gewoon genoegen heb ben we dit tooneelwerk gezien, wijl we voor 't eerst na eenige jaren een onzer beste acteurs en regisseurs terugzagen. Albert van der Horst, eens de kranige leider van de „Nederlaudsohe Tooneelver- eeniging" is weer voor ons opgetreden. Als regisseur hebben we weer van zijn consciëntieus werk genoten, zoowel in „Genadebrood" als in dit tooneelspel, nu kregen we weer gelegenheid een fijn-uit gewerkt rolletje te aanschouwen. In het spel had Van der Horst een sober aandeel genomen, maar hij deed dit weer op de liem-eigen wijze, weldoordacht in allo klei ne onderdeelen. Spoedig hopen we hem weer te zien. Het jonge vrouwtje was Gusta de Vos Poolman, bekoorlijk als steeds, haar man werd gespeeld door Timrott, over wiens spel we hiervoor reeds onze bewondering uitten. Met veel ingehouden en als het te pas kwam zich uitend temperament speel de Reule den huisvriend. Een nichtje werd goed weergegeven door Sara Hey- blom. DIT ONZE STAD. Meerdere Scholen ontruimd. Het gaat met de ontruiming der openbare lagere scholen van militairen langzaam voor uit. Thans worden ook de scholen 2de klasse voor jongens en meisjes aan de OudeVest en die der 4de klasse aan de Brandewijnsteeg ontruimd, om na restauratie aan haar eigen lijke bestemming ie worden teruggegeven. De firma Gerhard Jamiink Zonen to Enschedé, heeft zich bereid verklaard, voorloopig een deel der in Duitsche tex tielindustrie geheel werkloos geworden ar beiders in een tweede ploeg gedurende 35 uren per week op haar fabrieken te En- kchedé aan 'b werk te stellen, om daarmede, zoo mogelijk, vervolgens met andere catego rieën voort te gaan. Met de directie van de Twentscbe electrische tram zal overleg wor den gehouden, om hun, die daarvan gebruik wenschen te maken, gelegenheid te geven, in verband met de uren van het begin en het einde van den arbeid, daarmede te wor den vervoerd. Te Enschedé is een zekere V. aange houden wegens poging tot uitvoer naar Duitschland, van ruim 1200 pond vet. Het vet werd in beslag genomen, alsmede paard en wagen voor 't vervoer: gebezigd. Gistermorgen werd in de St.-Leonar- duskerk to 's-Hertogenbosoh eon plechtige lijkdienst door drie Belgische geestelijken opgedragen voor de gesneuvelde Belgische soldaten. Het altaar was in rouwfloers, ter wijl voor in de kerk een katafalk stond opge steld, gedekt met het Belgische wapen en de Belgische vlag. De geneele kerk was overvol met Belgische vluchtelingen en geïn terneerde militairen. De plechtige dienst werd ook bijgewoond door- den Belgischen consul, den heer J. J. Dony, en den vice- consul van Engeland, den heer Elias. Een Belgisch geestelijk© hield in het Fransch een enthusiast© predikatie, waarin hij het on recht striemde België aangedaan en de aan wezigen moed insprak voor de toekomst. Na de Mis jubelde het orgel op begeeste rende wijze de Braba^onne door het kerk- ruim heem In de Gereformeerde Kerken te En schedé is van den kansel gewezen op het verkeerde, gelegen in het drijven van smok kelhandel en zulllcn in het vervolg de leden, die zich daaraan schuldig maken, kerkelijk worden behandeld. Van verschillende zijden werden in de laatste dagen opmerkingen gemaakt, dat de peulvruchten, die door de regeering beschik baar zullen worden gesteld, overjarige zou den zijn. De burgemeester van Deventer heeft zich in verband hiermede tot de regeering ge wend en thans antwoord ontvangen, waarbij hij gemachtigd wordt, bovenbedoelde opmer kingen met do meeste beslistheid tegen te spreken. Met de mailboot „Prinses Juliana" zijn gisteren te Vlissingen 38 invalide Duitsche burgers, ontslagen uit Engelsche kampen, aangekomen. Zij, die in Schotland in kampen zijn geweest of in kampen, waar men zelf be taalde, waren zeer tevreden, doch zij, die in Engeland in de kostelooze kampen waren ondergebracht, klaagden over de be handeling, al Konden zij wat betreft bet eten alleen de eentonigheid afkeuren. Nadat zij door den Duitecben consul van passen wa ren voorzien, vertrokken allen met den trein van 6 uur 10 min. naar Goch. Do Commandant van het Internee- ringsdepót te Urk schrijft: Do winter staat voor de deur en reeds zijn Oosten- en Noorden-winden, gepaard met zwaren mist, de voorboden geweest van het geen ons gedurende do eerst© vier of vijf maanden staat te wachten. Hadden de hier geïnterneerde Fransch©, Engelsche en Belgische officieren geduren- do het afgeloope-n seizoen gelegenheid door wandelingen en spelen in de buitenlucht, hun gedwongen verblijf te veraangenamen en dragelijker te maken, thans moeten zij hoofdzakelijk hun amusementen en aflei ding binnen de barakken zoeken en is goe de lectuur onontbeerlijk. Helaasonzo bibliotheek biedt daartoe weinig gelegenheid aan en aanvulling daar van is hoogst gewenscht. Ten behoeve van de geïnterneerde offi cieren vraagt do commandant toezending van lectuur. Te Wellerlooi (Noord-min burg) kwa men Zondagmorgen tweo Fronsche krijgs gevangenon uit het kamp te Friedrichsfeld over dc grens. Zij hadden in munitiefa brieken gewerkt. Onder militaire geleide werden zij per tram naar Nijmegen en ver der naar Rotterdam getransporteerd. Te Yenlo zijn weer drie Franscho krijgs- ge vangen en aangekomen; door de Nfeder- landsche grenswacht zijn zo aangehouden. Een der Franschen was vrij ernstig ziek, een gevolg van de ontberingen. Welle een omvang in de buurt van Ze venaar het paarden-smokkolen nog altijd heeft, blijkt wel uit het feit, dat op het oogenblik te Zevenaar niet minder dan 52 in beslag genomen paarden staan. In verband met den maatregel, dat metaalbewerkers e.d. zonder toestemming het land niet mogen verlaten, worden zoo na en dan door de cóntróle van rijkswege reizigers aangehouden. De vorige week werden te Oldenzaal o.a. een ingenieur de verdere reis naar Duitsch land ontzegd, niettegenstaande hij aldaar reeds eenige jaren werkzaam en woonachtig was. Deze reiziger wenddo zich telegrafisch tot den minister en kon van deze nog tij dig een gunstig antwoord ontvangen, dat hij nog denzelfden dag verder kon reizen. Later werden twee reizigers aangehouden die zich voor metaalbewerkers hadden aan gemeld. Een daarvan werd uit den trein verwijderd. De ander was plotseling in een onbewaakt oogenblik verdweoien en had zich! vermoedelijk verstopt; hij kon althans niet gevonden worden en zal wol in Duitsch land zijn aangeland. Aan het personeel van de electrische tram VlissingenMiddelburg wordt een duurte-toeslag gegeven voor gehuwden van f 19 tot 15, voor ongehuwden van f 6 tot 7.50. Deze toeslag wordt éénmaal, en wel op 16 November, toegekend. Het hoofdbestuur van den Ned. Bond voor Vrouwenkiesrecht heeft naar aanleiding van de ingekomen voorstellen tot Grondwets herziening het volgende schrijven verzon den aan den Minister van Binnenlandsche Zaken: Het zij ons vergund der Regeering by deze onzen oprechten dank uit te spreken voor. de indiening van het wetsontwerp tot het in- overweging-nemen van een voorstel van Grondwetsverandering, waarbij passief vrou wenkiesrecht toegekend en actief vrouwen kiesrecht in uitzicht gesteld wordt. Wij stellen ons voor een bespreking over deze zoo belangrijke voorstellen zoo spoedig mogelijk voor te bereiden in onzen Bond en hopen te gelegener tijd u den uitslag der besprekingen mede te doelen. Wij kunnen hieraan toevoegen, dat deze besprekingen zullen plaats hebben in een bui- tengewone algemeene vergadering, te hou den in een der eerste weken van 1916. De Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht heeft besloten om op Zondag 21 November in „Bellevue" te Amsterdam, 's middags, een groote landelijke meeting te houden, waarin de voorstellen tot Grondwetsherziening van het standpunt der Vereeniging zal worden besproken. In verband met dit plan heeft het hoofdbestuur de voorgenomen betooging voorloopig uitgesteld. Omtrent de ochtend- en avonddien- sten Zondag j.l. in do Nieuwe Kerk te Am sterdam deelt „De Tel." o.a. nog mede De Nieuwe Kerk kon de overtalrijke schare niet bevatten, toen voor het eerst na zoovele jaren een vrijzinnig predikant, en wel de bekende ds. Hulsman, uit Assen, optrad. De spreker vermeed iedere toespeling, zoowel in zijn rede als in do keuze der ge zangen, op bet bijzondere van dezen mor gen, waardoor do stichting niet weinig ver hoogd werd. Des avonds trad in hetzelfde kerkge bouw op ds. H. Bakker, predikant dor con fessioneel© richting. Het trok de aandacht, dat in den stoet predikanten, die den spre ker van den avond en den nieuwen predi kant van confessioneel© richting, die dezen avond werd bevestigd, mannen alsch\ De Goppor, db. Sohuller tot Peursum en nog meerdere predikanten der ethische riok- ting ontbraken. Ook nu was de kerk ge heel gevuld. Naar aanleiding van bet voor gebod, waarschijnlijk hiertoe gebracht door de termen, waarin de voorganger der ge meente zich uitdrukte, word bij een geest verwant kerkelijke hartstocht opgewekt. Zich wendende tot do omstanders, gaf bij zijn groote voldoening over bet gebed te kennen. „Hoort u wel, dat slaat op vanmorgen. Waart u in 1886 ook hier in dit kerkge bouw? Niet? Ik wel, ik maakte bet mede. Ze zul Ion de Kerk niet bobben, in '86 de doleer en dien niet, nu de modernen even min, Engelberts was er vanmoTgen niet (de man bedoelde dr. Engelberts, die zijn preekbeurt aan ds. Hulsman bad afgestaan), hij bleef thuis, 't Was hem ook geraden, 't Zou niet goed met hem afgeloopen zijn." Terwijl de man zoo sprak, balde hij de vuisten van woede. Gelukkig nooddgd© de voorganger de gemeente uit tot zingen van: „Jezus» Uw verzoenend sterven", waarin dkn demonstreeren den kerkbezoe ker gelegenheid werd gegeven zijn „moder nen "-haat te luchten. Uw berichtgever peinsde wat over Mefde en stichting en ging vol mecmoed honen. Het „Hbld." meldt: De vrijzimug-hervormde predikant ds. Hulsman, hadl eeniige dagen te voren -een te legram ontvangen van ongeveer den volgen den inhoud „Beurt Nieuwe Kerk gaat niet door. Ver hindering. Brief volgt. Engelberts." Dit telegram was niet door ds. Engel berts verzonden, zoodat het beschouwd moet worden als middel, om het optreden van ds. Hulsman te verhinderen, hetgeen echter niet is ge-lukt. De gewone audiëntie van don Minis ter van Koloniën zal Donderdag 11 dezer niet plaats hebben. Tot algemeen voorzitster van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen is benoemd mevr. M. E. LelimanBosch en tot vice-voorzitter - r. F. Kranenburg. In Den Briel is, op de" leeftijd van 104 jaren, 1 maand en 2 lagen, overleden de heer Corstiaan Hagers, de laatstover- geblevene Brielsche ridder van hot Meta len Kruis. Hij kreeg op zijn lOOsten verjaardag de gouden medaille der Oranje-Nassau-orde, terwijl in het najaar van 1914 Prins Hen drik dezen oud-strijder in diens eenvoudi ge woning in Den Brirt opzooht. Te Utrecht heeft de alg. vergadering plaats gehad van de Nat. Christen-Officieren- vereeniging onder voorzitterschap van ge- neraal-majoor der artillerie b. d. J. G. M. Schoch, die, met het oog öp zijn hoogert

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1915 | | pagina 1