Nederland en de Oorlog.
N» ÏÖ376
Woenstlaa
TTweecTe JSTacf. /\o J9*5e
Moderns Vreflss- cn Oorlogs-Ghirorgie.
Hedenmiddag aanvaardde prof» dr. J. H.
£aayer, benoemd hoogleeraar in de Facul
teit der Geneeskunde aan. da Rijks.TTniversi-
'te.it alhier, als opvolger van prof.. Korteweg,
(ii't ambt met het uitspreken van een rede
in-het Groot-Auditoriuia van het Academie,
'gebouw.
Het moge voor den ni-euwbenóemden lioog-
leeraajj in een vak als de heelkunde, dit
in den loop der eeuwen een zoo belang
rijke en belangwekkende ontwikkeling heeft
doorleefd, zeer verleidelijk zijn, aldus
ving spr. aan do gelegenheid, hom heden
gegeven, om; zioh in het openbaar to uiten,
te gebruiken, ten einde zich te Verdiepen
in de geschiedenis der chirurgie, de moderne
heelkunde heeft bij dozo gelegenheid even
eens haar rechten, en waar draze betreft
dè hulp aan onze tegenwoordige zieken en
gewonden, zoo mhent hij, dat deze rechten
do grootste zijn, cn vandaar zijn plan een
en ander mee te doelen over moderne vredes-
en oorlogschirurg ie.
In den tijd, toen h-et werk van den h-esl
kundige zeer overwegend bestond in het
behandelen van verwondingen, Was hot
voornaamste verschil tussohen oorlog en vrede
in chirurgisch; opzicht quantitatief. In den
oorlog kon de chirurg zich bijzonder be
kwamen voor het werk, dat hij in vredes
tijd had te verrichten; in beginsel kwam
hét vrijwel op hetzelfde neer.
Niet dan zeer langzaam! heeft zich de
operatieve heelkunde ontwikkeld als genees
methode bij andere aandoeningen.
,Vecl is er in de chirurgio in oen halve
eeuw gebeurd en loost najan oen handboek,
heggen wij van 1850, dan schijnt dit den
imjodernen chirurg oen boek uit oude tijden.
Toch had do heelkunde toen een gevoel van
voldaanheid over zichzelve, oen gevoel van
;,af'- zijn.
Spiegelen \vij ons hieraan, zeido spr.
h'ooden wij ons voor do mjoening, dat wij
thans, gekomen zijn op het hoogte.punt.
Do chirurg onzer dagen is inmiddels al
niet meer do won dh oei er van vroeger; hij
li geworden de geneesheer, die over de
kennis beschikt en de vaardigheid oml wr-
'sübillende technisch© bewerkingen te verrich
ten. Hij werkt op gelijken voet samfen met
'den internist, den anatoom1, den physioloog,
den patholoog-anatoom1, den baot-erioloog, den
neuroloog, den radioloog, "wier Wetenschap
hein! in zijn werk steunen en dikwijls go-
heel nieuwe wegen openen, terwijl aan do
andere zijde ook de heelkundige weer door
zijn bijzondere richting en door den kring,
waarin hij werkt, bij' gelegenheid in staat
zal blijken bijdragen tot genoemde zuster-
wetenschappen te leveren. Voor den heel
kundige is ook de beschikking over de ge
legenheid tot het verrichten van operatiën
op het dier een dringende noodzakelijkheid,
wat spr. nadeN uiteenzette.
Spr. behandelde o. m. transplantatie van
organen door middel van bloedhechting, die
'de schoonste en m^cst verrassende resul
taten heeft opgeleverd. Hij gaf daarvan
een voorbeeld uit zijn naaste omgeving:
Hier, te Leiden, leaft oen hond, bij' welken
bijna zeven jaar geleden de linker.nier uit
)iet lichaam, is genomen. Dit orgaan is in
ph'ysiologische keukenzout-oplossing gelegd
en vervolgeus weer mat liet lichaam ver-
jëenigd, doordat de linker-dig.ven© aan de
hiervene, de linkerdijslagader aan do nier-
slagader werd gehecht, waarna de ureter
op een nieuwe plaats in de blaas gercplan-
.ieerd werd, zoodat na twice uur do bloeds-
omloop in deze nier, die dus nu in de lies-
streek was gekomen, weer was hersteld. Drie
en tachtig dagen later werd de rechtcrnier
verwijderd, en sinds bijna zeven jaren leidt
nu dit dier een zoo volwaardig leven, dat
het uit vrees, dat het zou worden opge-
vraagd om' als mitrailleurshond diensten te
verrichten, in een ziekenhuis in veiligheid
is gebracht.
Is het te verwonderen, dat dergelijke fei-
'ten hooge verwachtingen hebben gewekt?
zeidei spr.
Moge aldus spr. de toekomst mis
schien de heelkunde brongen in liet toeken
der transplantatie, hot middelpunt der tegen
woordige chirurgio ligt zeker groo ten deels
in den buik en zijn organen. Het aantal
joperatiën op dit gebied overtreft, dat van
alle andere doelen van het lichaam! to zamen,
althans indien nien de brcuk-operatiëu tot
de buik-operatiën rekent. Na het grooto
verschil van deze operaties in den voor-
antispp'tischen tijd zonder narcose cn tharis
to hebben besproken, deed spr. uitkomen, dat
het voornamelijk de betrouwbaarheid is van
da darmhechting, die de groo te ontwikke
ling der maag-darmchirurgie hoeft mogelijk
gemaakt.
ïn den laats ten tijd begint de Röntgen
ologie op dezen tak der ho-elkundo een groe
ten invlccd uit te oefenen, wat de lioog-
loeraor met voorbeelden uit do practische
heelkunde aantoonde, om! vervolgens over
to gaan tot het jongs to gebied dor moderne
heilkunde, tct de chirurgie van. dsn thorax
on zijn organen. In dit verband noemde spr.
den strijd tegen den slokdarmkanker, ook'
langs chirurgisch cn weg, welke strijd niet
meer "zoo wanhopig is als ©enige jaren ge-
loden.
W-elk' een tegenstelling echter tussolicn
dezen strijd, waarbij het dool is menschen-
hvens to redden en het huidig oorlogsbo-
d^jf, waarin van verschillende natioaali-
•witen dagelijks (luizendón eikaars krach-
bgste levens vernietigen l
Voor sommigen mag er aanleiding zijn
den oorlog to idealisecren, hem to boschou
wen als een gebeurtenis in do warold,geschie
denis, waarvan veel goeds en groote het
gevolg kan blijken, de geneeskundige, wiens
gelieelo levenswerk ten doel hoeft, zooveel
juonschenlovens te redden en. zooveel pijn
to verzachten, als hij kan, vermag dat zeer
zeker in den regel niet, en zoover nu een
maal het zooveel mogelijk breken van men-
schelijke kracht en daarmjede onafscheidelijk
verhonden het vernietigen van tallooze
monsclienlevens, het veroorzaken ook van
onzeglijk veel pijn, en van dikwijls onher
stelbare verminking, het wezen zelf van
het oorlogsbedrijf behoort te zijn.
Maar evenals het do taak blijft van den
geneesheer de ziekten te bestrijden en zich
door haai' onafwijsbare aanwezigheid niet
to laten terneer slaan, zoo heeft hij ook
rnet alle kracht, die in hem is, op zijn
gebied te kampen tegen de gevolgen van
den eenmaal uitgebroken krijg.
Spr. trachtte nu een beeld te geven van
do taak der ohirurgie in den oorlog, al kon
hij daarover niet uit eigen jarenlange er
varing spreken a-ls over de vredesehirurgie.
Met betrekking tc-t het vervoer en do aller-
©ersto^ behandeling der verwondingen, het
gevaar voor secundaire infectie en nog in
vele andere opzichten 6taat de gewande
militair bij den gewonde in vredestijd achter,
wat met tal van voorbeelden door spr. werd
duidelijk gemaakt. En aldus komt de oor-
logsohirurgio in haar eerste stadium neer
op een zeer uitgebreide, van te voren tot
de kleinste details overlegde, doch zec-r
geschematiseerde x<eerste hulp bij ongeluk
ken". i
Van geheel anderen aard wordt de be
handeling, wanneer de eerst» gevaren voor
bij zijn, wanneer de gewonden verder achter
het front zijn gebracht en zoozeer over ver
schillende zieken inrichtingen zijn verdeeld,
dat do verhoudingen weer op dio in vredes
tijd beginnen to gelijken. Dan is do moderne
chirurgie in staat haar kunnen en kennen
weer op volledige wijze in toepassing to
brengen. En het zijn voornamelijk juist do
wondziekten, in vredestijd bijna verbannen,
die de wonden vaak zoo vrees-el ijk maken.
Van do humaniteit der verwondingen met
geweerkogels blijft, zooals spr. aantoonde,
in de practijk niet veel over, terwijl tegen
woordig da artillerie, met haar afgrijselijke
granaatscherven de grootste rol sohijnt te
spelen.
Mccht al uit het medegedeelde blijken,
dat vredes- en oorlogschirurgie niet gelijk
waardig zijn en niet geheel volgens dezelfde
regels kunnen worden uitgeoefend, toch
staan zij wederkeerig onder elkanders in
vloed eh zoo zijn aldus besloot spr.
ten slotte vredes- en oorlogschirurgie, hoe
zeer verschillend en uiteenloopond, toch ook
weer deel on van een groot geheel, waarvan
het hooge doel is, zooveel mogelijk men-
schcnlevens te behouden en zooveel mogelijk
jnensohelijk liohaamsleed te verzachten.
Met de gebruikelijke toespraken tot cura
toren, hoogleeraren en studenten besloot spr.
zijn rode, waarin hij de gevoelens vertolkte,
die bij hem werden opgewekt bij het binnen
treden in den kring, waarvan eens zijn
vader deel uitmaakte en waarin than3 nog
zijn leermeesters Einthovon, Nolen, Koster
en Jelgersma zich bevinden
R JE O I* A M E S, a 40 Cents per regel.
1910 SI
nederland en frankrijk.
Door den secretaris van do Haagsehe
Kamer van Koophandel werd gisteravond
in do vergadering dier Kamer een schrij
ven voorgelezen van de Nederlandsche
Kamer van Koophandel te Parijs, waarin
de aandacht op Frankrijk, als afzetgebied,
ook van Nederlandsche producten -enz.,
gevestigd wordt-. De Kamer verklaart zich
bereid, belanghebbenden zooveel mogelijk
behulpzaam te zijn.
cijfertelegrammen.
In de gisteravond te VGravcnhage ge
houden vergadering van de Kamer van
Koophandel werd door den secretaris me
degedeeld, dat voortaan in het binnen-
landsdh verkeer wederom telegrammen
kunnen worden aangenomen, die geheel
of gedeeltelijk zijn gestold in groepen van
cijfers, zonder geheime beteekenis.
Behalve naam en adres van den afzen
der, behoort op die telegrammen een korte
vermelding voor to komen, wat de betee
kenis der cijfergroepen is, b.v. koersbe-
riolit effecten, marktberioht koffie, prijs
opgaaf boter, noteering tabaksveiling, uit
slag staatsloterij, examencijfers enz.
Deze bijschrijving wordt niet in do over
seining begrepen en niet berekend, aldus
deelt de missiove van het Rijkstelcgraaf-
kanboor to 's-Gravenhago, waarin van een
en ander kennis gegeven wordt, medo.
smokkelarij.
Nabij do Duitsoho grenzen, onder de ge
meente Booholtz, werden door de rijks
ambtenaren twee personen opgemerkt, die
'n tweetal paarden oyer de grenzen tracht
ten te voeren. Toen de kommiezen ook
'door de smokkelaars waren opgemerkt-,
losten dezen eenigo 6olioten, die gelukkig
geen doel troffen. Do smokkelaars wisten
te ontkomen, doch op de paarden kon be
slag worden gelegd.
bestaat eene"enorme-vraag' naar^de hoogfïjne kwaliteit
rijst h 12 ct. per pond, daar-in deze tijden rijst
het voedingsmiddel bij uitnemendheid
is. en de voorraad in ons land voor langen tijd
toereikend is. Ter beoordeeling van onze kwaliteit
wordt U verzocht nevenstaanden .coupon in te wisselen
tn een der bejtende - winkels van
F. DE GRUYTER Zn.
Grutterswaren, Koffie, .Thee, Cacao en Boter.
wwwwsvffla
RECLAME COUPON. 20
Tegen inwisseling van dezen coupon
in een onzer winkels geven wij gedurende
deze en de volgende 'v/eek bij aankoop
van l pond, *Z)e (/rxyfeti Botermelange of
Plantenboter, gratis ter keuring 1 pond van
onze prima Tafel.-ijst k 12 ct. (ofwel bij
aankoop van A pond, A pond rijst).
Qefffuyterj Melange: 60, 50, 45 en 40'ct. p.p.
tDeffruy/érj Plantenboter: 50 en 45 ct. p.p.
openbare vep.caderincen en de
staat van belec.
Door den heer Kleerekoper waren den
3en Februari j 1. do volgend© vragen in
gezonden bij den minister van Oorlog
Door den opperbevelhebber is bepaald,
dat in gemeenten, waar de staat van be
leg is afgekondigd, door -de militaire auto
riteit geen vergunning wordt verleend tot
het houden van openbare vergaderingen,
dan nadat door den voorzitter van de or
ganisatie, welke zoodanige vergadering be
legt, een verklaring is onderteekend, waar
in deze zich verbindt, namens de sprekers,
die het woord zullen voeren
a. rechtstreeks noch zijdelings op min
der eerbiedige of kleinaentende wijzo te
spreken over H. M. de Koningin
b. rechtstreeks noch zijdelings het mili
tair gozag, de krijgstucht of -de neutrali
teit aan te tasten.
Ter vergadering zijn voorts twee officie
ren aanwezig, om te waken voor do nale
ving dezer toezeggingen en om bij schen
ding daarvan, onverwijld de vergadering
te ontbinden.
Is de minister van Oorlog bereid mede
te deelen, of deze regeling door den opper
bevelhebber is getroffen, in overleg met do
regeering, en zoo niet, kan de regeering
haar goedkeuren?
Kan dc minister mededeelen, welke fei
ten aanleiding hebben gegeven tot dezen
maatregel, ondanks de omstandigheid, dat
de afkondiging van den staat van beleg
slechts heeft plaats gehad ter verhindering
van verboden uibvoer of met hot oog op
de bewaldngsmaatregclen ter plaatse,
waar interneeringsdepöts zijn gevestigd?
Naar aanleiding van die vragen, heeft
thans do minister van Oorlog medegedeeld
dat de feiten, welke tot het stellen dier
vragen aanleiding gaven, ofschoon in het
wezen der zaak niet onjuist, toch niet vol
doende nauwkeurig en juist zijn weerge
geven, zoo zijn bijv. door den opperbevel
hebber van land- en zeemacht, elec-hts be
palingen gemaakt voor die gemeenten,
waar deze autoriteit zelf het militair ge
zag uitoefent, bedoeld in art. 7 der wet
van 23 Mei 1899 (Stibl. no. 128). Zoo be
hoort, in plaats vanmilitair gezag", te
worden gelezen: „openbaar gezag", enz.
Overigens deelt de minister mede, dat
de regeling door den opperbevelhebber
niet in overleg met do regeering i3 ge
troffen. Daar zoowel heb onder a. als het
onder b. genoemde een voor ieder gelden
de onbetwistbaren plicht vormt, kan de
regeering over deze regeling, welke na
koming van dien plicht beoogt, bezwaar
lijk een afkeurend oordeel uitspreken.
Naar mededeeling van den opperbevel
hebber hebben geen bepaalde feiten aan
leiding gegeven tot dezen maatregel.
in ballincschap gestorven.
Door zijn plicht vèr gehouden van zijn
vaderland, is te Amsterdam gestorven do
commandant van de Thalia", het Oost-en-
ri}k3clio Touristonschip, dat al maanden
lang geankerd ligt tegenover de Prins
Hendrikkade, in het Oosterdok.
Toen in Juli heb ©chip in de hoofdstad
aangekomen was, en kort daarop de oor
log uitbrak, besloot men do bemanning
naar huis to zenden.
Do kapitein, baron von Brettfeld, bleef
met enkelo getrouwen achter op zijn
schip, dat in de binnenhaven den winter
slaap inging.
De kapitein inviteerde nu cn dan Am-
sterdamscho kennissen op zijn eenzaam
zeekasteel.
In dit winterseizoen werd hij al een
eenigszins bekende persoonlijkheid, de be
minnelijke balling, die waohtto op betere
tijden, waarin hij hob aan hem toever
trouwde schip zou kunnen terugvoeren
naar het vaderland.
Zoover heeft het echter nieb mogen ko
men. Een week geleden werd hij plotse
ling ongesteld en Maandagavond is hij
overleden.
Nu waait de Oostenrijksoh vlag halfstok
van het eenzame schip aan do Prins-Hen
drikkade.
een overtreder vam het
verbod van uitvoer.
Te Winschoten is voorloopig in hechte
nis gesteld de koopman Gerardus Ticben,
uit Hanefcang, Diiibschland, beschuldigd
van verboden uitvoer van autobanden naar
Duitschland.
klompen industrie.
Er komen te Best nog voortdurend
nieuwe bestellingen uit Duitschland bin
nen. Er worden geregeld wagonladingen
klompen verzonden voor de krijgsgevange
nenkampen. Verschillende klompenmakers
hebben personeel bijgeplaatst.
nedeblandsch fabrikaat.
De opperbevelhebber van land- en zee
macht heeft de volgende order uitgevaar
digd
„Do Minister van Oorlog beeft mij het
volgende doen kennenBij aanschaffing
van benoodigdheden voor heb leger geldt
als algemeeno regel, dat voor zooveel mo
gelijk Nederlandsch fabrikaat moet wor
den genomen. Buitenlandse!*© fabrikaten
komen in heb algemeen eerst voor leve
ring in aanmerking wanneer hua prijzen
minstens 7 pCt. lager zijn dan die van Ne
derlandsche inschrijvers.
Intusschen kan onder de huidige omstan
digheden niet altijd een bedoelden regel
worden vastgehouden bijv. wanneer door
aanschaffing van buitenlandsch fabrikaat
de voorziening in de behoefte aan artike
len welke onmiddellijk noodig zijn, aanmer
kelijk kan worden bespoedigd
fokker is ceen meoerl. keer!
Onzo landgenoot,- de vlieger Fokker, dio
sedert eenigo jaren met veel succes
voorzoover dit op industrieel-aviatisch go-
bied mogelijk is aan het hoofd.van een
vliegmachineiabriek in Duitschland stond,
is, naar dc „Telegraaf" verneemt, door do
Duitsohe autoriteiten verplicht geworden,
wilde hij zijn arbeid kunnen blijven voort
zetten, zich tot Duitscher te laten natura-
liseeren.
Zijn fabriek is van Johannisthal naar
Schwerin verplaatst. Op het oogenblik
moeten 350 arbeiders bij hem werkzaam
zijn, terwijl hij wekelijks 4 a 5 vliegmachi
nes, voor 't leger bestemd, aflevert.
Het ergste is, dat Fckker's fabriek door
den Duitschen Staat is genaast waarbij hij
tot directeur is aangesteld, zoodat de fa
briek niet moer zijn eigendom is.
Behalve fabrikant, is Fokker ook een
hoogst bekwaam vlieger, die bij z'n de
monstratie to Haarlem, eenigo jaren ge
leden, op Koninginnedag aldaar gehouden,
zeer veel succes mocht oogsten.
Noode zien we hem uit ons kleine corps
van Nederlandsche aviateurs treden
het vluchtoord uden.
Naar men meldt is hot vluchtoord voor
do Belgen te Udcn in Noord-Brabant na
genoeg geheel gereed. Er is plaats voor
10,000 vluchtelingen. Do bouw is geschied
volgens do plannen van den Inspecteur
van -do Volksgezondheid, den heer Zoet
mulder, en onder diens toezicht en leiding
zoomed© onder die van den regeerings-
commissaris voor do vluchtelingen in het
zuiden, jhr. mr. Buys dc Beerenbrouck en
van den Regeeringsccmmissa-ris voor het
vluchtoord, den heer Wilhelm. Op voor
treffelijke wijzo is bij den bouw en de in
richting het nuttige en practische met het
geriefelijke vereenigd. Do ligging van het
vluchtoord is zeer gunstig, aan do lijn
BokstelWezel, drie manuien van het
dorp, op do heide, in het noorden beschut
door bosschen.
Het vluchtoord wordt thans geleidelijk
bevolkt van uit Baarle—Nassau en Zee
land. Dagelijks komen ongeveer 300 vluch
telingen aan.
Op niet genoeg t© waardeeren wijze
heeft een Amerikaan, do heer Jonkinson
van do Rockefeller Foundation, zorg ge
dragen voor de zending van een grooten
voorraad kleederen en levensmiddelen
Vbor do bewoners van het vluchtoord.
de 3elcem te scheven1ncen.
Sedert het uitbreken van den oorlog be
vinden cr zich nog honderden welgesteld©
Belgische families te Soheveningen.
Zij vulden gedurende al dezen tijd de ge
meubileerde villa's en xiensions en brach
ten zoodoende aan de verhuurders die een
ongekend nadeelig zomerseizoen haclden
gehad nog eenige zeer welkome vergoe
ding.
Gestadig neemt het aantal van dezo
klasso van Belgische families toe.
Er zijn wijken waar men niets dan
Vlaamsch en Fransoh hoort spreken en
loopt men bij een voorjaaszonnetje eens
even den Boulevard op dan heeft het er
veel van of men op een mooien wintermid
dag op „d'n Dique" te Ostende prome-
neert.
Thans gaan do Belgen ook reeds zelf
me o doen aan do exploitatie van onzo bad
plaats.
Er is namelijk een comité gevormd dab
voorloopig voor drie maanden heb Grand
Hotel Royal, aan den Badhuisweg hoek
Stevinstraat zal gaan exploiteeron als fa-
miliopension. Dit gebouw bevat 130 ka
mers welke dan op gemeenscbappelijken
grondslag tegen billijke prijzen beschikbaar,
zullen worden gesteld.
Het plan is reeds binnen enkele dagen
met het in ordo brengen van de kamers,
salons cn keukens aan te vangen.
Zóó vroeg i3 het Scheveningsóhe seizoen
zeker nog nimmer begonnen I
Do diamant-club „Antwerpia" heeft be
sloten een eigen tijdelijk lokaal te stich
ten. Een plan is reeds ontworpen. Zonder
meubileering zal dit gebouw ongeveer
5500 kosten.
Dit kapitaal zal verkregeD worden door
het plaatsen van aandeelen elk groot ƒ10.
Reeds werd voor een belangrijk bedrag
aan aandeelen geplaatst, terwijl Zaterdag
't overige moest genomen zijn. Men ziet,
dat de Club er nog niet aan denkt Sche-
veningen te verlaten.
De grond voor het gebouw zou voor 5
jaar in erfpacht worden gehouden.
GRENSINCIDENT.
Zaterdagmiddag zag de grenswacht aan
de Poppe (gem. Losser) een vrouw komen
uit een winkel nabij de grens op Neder
landsch grondgebied. Zij ging met een
groot pak onder den arm in do richting
der grens. De grenswacht somineerdo
haar tot drie keer halt te houden, doch do
vrouw stoorde zich daar niet aan. Daarop
lóste de landweerman 'een sdhot in de
lucht. Toen zette de vrouw het op een
loopen en verschool zich eerst achter een.
boom. Daarna loste de- soldaat een schot
op haar, dat niet trof. De kogel kwam. op
Duitsch grondgebied terecht. Ook de vrouw
kwam de grens over. Naar aanleiding van
dit feit heeft de commandant der Duitsch©
grenswacht inlichtingen gevraagd bij den
commandant te OldenzaaU
cemeraal dossin over de
interneersncskampen.
Do Belgische generaal Dossin heeft hier
to lande reeds een bezoek gebracht aan
cle Belgische interneermgskampen te 01-
denbroek, Harderwijk, Amersfoort, Zeist
en Gaasterland.
Genoraal Dossin heeft naar hij in een
persgesprek verklaarde, op al deze rei
zen slechts een zeer gunstïgen indruk ge
kregen en prees in warme bewoordingen
do door dc Nederlandsche regeering ge
nomen maatregelen. Hij getuigde voorts
van do grooto erkentelijkhoid, dio België
ons land verschuldigd is voor dezen ar
beid.
Generaal Dossin komt tot do conclusie,
dat al is do stoffelijke verzorging uit
stekend het thans de voornaamste vraag
is, hoo den lieden werk tc versohaffen. Ve
len vragen er zelfs om en willen niets Ho-
ver.
Mot erkentelijkheid getuigde de gene
raal, dat do Nederlandsche autoriteiten
allen mogelijken steun verlcenen.
Generaal Dossin blijft nog eenigo wéken
hier te lande vertoeven.
