Nederland en de Oorlog.
N°. 16722
Dinsdag 1 September,
A®. 1914.
<§eze (§ourant wordt dagelijks, met uitzondering
van (Zon- en feestdagen, uitgegeven.
OORLOGSKAARTEN,
voor 7if2 Gt,
Offioieele Kennisgeving.
UIT ONS LAND,
FEUILLETON.
DIA1M A.
IEIDSCH
TiAftBT.Aii
PRIJS DER ADVERTENTIES 2
Van 16 regels ƒ1.05» Iedere regel meer /"0.I7J. Grootere letters naar
plaatsruimte. Kleine advertentiën van 30 woorden 40 Oents contantelk
tiental woorden meer 10 Oents, Voor het incasseeren wordt/"0.05 berekend.
PRIJS DEZER COURAjNT:
^oor Lsidea po? 3 maindoa f 1.30po? weak. f 0.09.
Baitea Leiden en waa? agentea geyestigd zijn per week. 0.10.
France pe? poat 1.65.
Wij hebben thans voor onze abooiie3
een verzameling oorlogskaarten van den
Europeeschen oorlog, die wij voor ge
ringen prijs onzen abonnés kunnen aan
bieden.
Men zal zich een veel beter oordeel
kunnen vormen over de bericht-en, die
inkomen, wanneer men de ka-art bij zich
beeft en de plaatsen opzoekt, -die in de
berichten worden genoemd. Daar heeft
men bijv. vandaag de nederlaag vol
gens Duitache lezing der Russen.
Op de kaart kan men dan zien hoever
dezen reeds waren doorgedrongen in
Duitschland, hoe noodig het voor de
Duitschers was daar een stokje voor te
gbeken
De Kaarten zijn in de vestibule t-e bo-
ziohtigen.
Wij kunnen deze verzameling kaarten
leveren
alTeen moet men zooveel mogelijk niet
gepast geld betalen l
Morgen heeft de aflevering plaat-s op
het Bewijs, dat men geabonneerd is, dab
in dit nummer afgedrukt is.
VERKIEZING KAMERS TAN ARBEID.
Burgemeester en* Wethouders van Lei-
de i brengen ter algemeene kennis, dat de
verkiezingen voor de Kamers van Arbeid
voor de Voedings- en Genotmiddelen en
de Textielnijverheid, welke zouden worden
gehouden resp. op Woensdag 2 September
ën Vrijdag 4 September 1914, met het oog
op de plaats gehad hebbende mobilisatie,
cot nadere aankondiging zijn uitgesteld.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
N. O. DE GIJSELAAPv,
Burgemeester.
VAN STRIJEN,
Secretaris.
I.eidcn, 17 Augustus 1914.
H1NOEAWET.
Burgemeester en Wethouder* ?an Leidan:
Qezien art-. 8, Isto alinea, der Hiudervet
Brengen bij deze ter algemeene kounie, dat
door hen op heden vergunning verleend aan
J. KOBSWAGEN, en rechtverkrijgenden tot het op.
richten van een kuiperij in het peroeel hoorder.
Straat no. 4, Seotie B no. 2810.
Burgemeester en Wethouder* voornoemd,
2f. C. DE GIJSELAAR,
Burgemeester.
- VAN STRIJEN,
Secretarie,
Leiden, den 31sten Augustus 1914.
LEIDEN, 1 SEPTEMBER.
Hedenmorgen viel een timmermansge
zel van een in aanbouw zijnd perceel in de
Buitenrustlaan, van een 3 M. hoog stei
ger. Hij ontwrichtte zijn rechterschouder.
Te voet ging hij een arts raadplegen.
Gisteravond werd een elfjarige knaap
op de Aalmarkt door een woesten wielrij-
d aangereden. Hij viel daardoor achter
over en werd bewusteloos in de Gemeente
apotheek binnengedragen, waar dr. S. de
eerste hulp verleende. Het bewustzijn keer
de terug en ouder geleide van een politie
agent werd hij naar zijn woning gebracht.
Tegen den wielrijder is: proces-verbaal opge
maakt. 1
Ter gelegenheid van den verjaardag
van H. M. de Koningin, werd ten huize van
den lieer IJdo, door het afdeelingsbestnur
Leiden der Ter. van Gepensioneerde Onder
officieren en minderen voor de web van 1877
aan de behoeftige leden een bijslag op hun
pensioen verstrekt van f 50 en f 30.
Het bestuur der muziek- en tooneel-
vereeniging ,,Nub en Vermaak" liceft beslo
ten, den door de Veweeuiging uitgeschre
ven Natfionalen Tooneel- en Voordrachten
wedstrijd, gezien den abnorpaalen toestand,
waarin ons land verkeert, on het eventu
eel onder de wapenen zijn van vele deelne
mers, waardoor tijd en lust» tot voorbe
reiding zeer zeker ontbreken, vooi'loopig
uit te stellen.
In de hoop, dat spoedig betere tijden
mogen aanbrekon, zal het bestuur tijdig
allen deelnemers, de mededeeling van eon
nader bepaalden datum doen toekomen.
LEIDSCnE BESTUURDER.SROND.
Opgave van de week van 17—22 Augustus
Totaal Ledental 1750.
Worklooze leden 120
Aantal kinderen be
neden 15 jaar... 116
Loonverlies per week t 1229.09
Vergoeding v. d. patroon f 30.
Uitkecimg weikloozenkas 115.—
143.
Loonverlies per week f 10S5.09
Codoeltelljk workloo
ze leden 248
Aantal -minder werk
uren per week 6181
Aantal kinderen be
den 16 jaar 385
Loonverlies -per week 1302.03
Aantal onder de
wapenen 244
Aantal kinderen be
neden 16 jaar 266
Loonverlies per week f 3028.72
Vergoeding van den
vrerkgevcr 454.05
Loonverlies per week f 2564.68
Totaal loonverllos per
woek, waarbij betrok-
ken 612 leden 1 4953.60
LEIDSCHE SPAARBANK.
Ultimo Augustus 1914.
Inloggersrekenlng.
1914.
.Saldo aanvang der maandf 2.926.422,10
Ingelegd i 97.206.77
Bijgeschreven rente op afgel. boekjes 241.69
f 3.023.870.56
Terugbetaald 411.493,38
Saldo v. U. tegoed einde der maand f 2.612.377,18
Aantal Inleggers.
1914.
Aanvang der maand... 13307
Nieuwe inleggers-. 38
13345
Inleggers waarmede is afgerekend 21
Einde der maand 13824
IN ONZE STAD.
Dat is nog eens aanlig!
De bewoners van de Pieterskerkstraat en
zij, die daaromheen wonen, hebben gisteren
aan do soldaten, die ondergebracht zijn in
de school in de Pieterskerkstraat 1000 siga
ren en 250 fleschjes bier ten geschenke ge
geven. Het plan daartoe was uitgegaan vau
de.heeren Spruitjenburg en Montauus.
Men was vroeg thuis gekomen van de
dagelijksche oefentochten en zoo viel dat
extra'tje er maar wat goed in bij de hee-
ren.
Vanmorgen werd ten minste een afgezant
naar ons bureau gezonden om ons tê ver
tellen hoezeer de soldaten den in- e'n om
woners -der Pieterskerkstritat dankbaar zijn
voor hun vriendelijke attentie, voor hun
goed- hart.
Voor het Steuncomité.
Van oen gedeelte van het personeel van
de firma Hoogenstraaten ontvingen wij voor
heb Steuncomité f2.10, welk bedrag wij
hebben afgedragen.
De Belgen en onze Koningin.
Aan H. M. de Koningin is toegezonden
het volgend telegram:
Tweehonderd vier en dertig Belgischo
vluchtelingen, ten diepste ontroerd over de
gevoelens van deelneming hun bewezen ge
durende bun reis van Eysden tot Oldébroek
en hun ontvangst en goede huisvesting al
daar, nemen de eerbiedige vrijheid om Hare
Majesteit hun gevoelens van algemeene
hoogste dankbaarheid uit tG drukken.
J. DREES,
Belgisch Pastoor uit Mouland^tlians
te Oldebroek in bet vluchtoord on
der Doctor Hendrik Mulder.
Amerika en onze Koningin.
Aan H. M. Wilhelmina, Koningin der Ne
derlanden, is gisteren uit de legatie van do
Vereenigde, Sbateu van Amerika de volgen
de in het Engebch gestelde brief gericht:
Mevrouw,
De velo Amerikanen, die veilig en geluk
kig zijn in Uwer Majesteits land in deze
moeilijke tijden, wensehen hun erkentelijk
heid te betuigen voor do vriendelijke gast
vrijheid, welke zij in het onzijdige Neder
land genieten. Zij bieden Uwe Majesteit
hun oprechte en diepgevoelde goede wen-
schen aan bij gelegenheid, dat Uwer Ma
jesteits geboortedag met zooveel getrouw
heid en trots door geheel de bevolking des
lands wordt herdacht en zij bidden, dat God
Uwe Majesteit en uw vrij land in vrede en
voorspoed en in eere moge bewaren.
w. g. HENRY VAN DYKE.
Amerikaausch gezant in Nederland.
NEDERLAND EN DE TRIPLE ENTENTE.
Het Parijsche blad „Le presse", van den
25sten Augustus bevat een artikel van den
heer Charles Telgères, waarin deze,
overigens uitgaande van de onjuiste veron
derstelling, dat -de Duitsoher» heb Nede?-
landsche grondgebied reeds gesohónden heb
ben, ei' op wijst, dat de belangen van ons
vaderland medebrengen, dab het zich bij da
Triple Entente aansluit. Hij schrijft- o. a.
,,Zal Holland, ondanks zijn weusch om zich
buiten het Europeeseh conflict te houden,
steeds zijn neutraliteit kunnen bewaren'?
Door den 6torm, die boven België is losge
broken, en die geen twijfel laat omtrent de
veroveringszuchtige bedoelingen van
Duitschland, wordt Holland onmiddellijk
bedreigd en de dag is niet ver meer, dat-
het aan den krijg zal moeten deelnemen.
,,Eenigen tijd geleden heeft een Duiiach
geleerde, prof. Groh, geschrevenAls Hol
land niet onvoorwaardelijk vóór ons is, is
heb tegen ons." Nederland zij dus gewaar
schuwd. Indien, wat God verhoede, do oor
log voor Duitschland. gunstig mocht ver-
loopen, dan weet men welke hoüdiag liet
zal aannemen. Nederland zou dan het lot-
der overwonnen natie ondergaan en het zou
met zijn onafhankelijkheid ge-dn-an zijn.
Duitschland, meester van Antwerpen,
zou slechts één doel hebbenRotterdam te
ruïneeren. En dit doel zou het .bereiken,
door den Riju met de Eins te verbinden en
zich van den geheelen Nederla-ndschen han
del t-e verzekeren door middel van een
Zollverein, die Holland, althans in commer
cieel opzioht-, tot- een provincie van het kei
zerrijk zou maken.
„Dat zou de toepassing zijn van den stél?
regel, die, hoewel onjuist-, óp cyutsclie wijze
doer de ethnografen van den Boven-Rijn
wordt verkondigd, n.l. da tl Nederland be
volkt zou zijn met inwoners van Eet Ger-
maansche ras en dat het daarom in liet
Duit-sche keizerrijk opgenomen dient te wor
den.
„Belgen en Hollanders hebben sinds eeni-
ge jaren een voorgevoel gehad van de be
dreiging tegen hen beiden en koesterden
den wensch zich door een verbond te
wapenen tegen dit- gevaar.
„Heb Hollandsch-Belgisck verbond, sterk
aangeprezen door de staatslieden en da
voornaamste persorganen der beide landen,
had zoowel een economisch als militair doel.
Commissies werden benoemd en "de onder
handelingen geopend. Zij duurden bij het
uitbreken van den oorlog, meenen wij, nog
voort, levendig gevoerd van Belgische zijde,
laks van den kant van Holland, dat-, nis
vrije, staat, bang was een kot in den zak te j
koopen, door de onafhankelijkheid van een
land, welks neutraliteit bij de verdragen
van 1837 en 1839 door Europa gegarandeerd
was, in de waagschaal te stellen. Ook vrees
de Holland in het opdrijven der militaire
uitgaven door België meegesleept t-e wor
den.
„Die bezwaren en die vrees zijn nu niet
meer gerechtvaardigd, De urgentie van een
Hollandscli-Bclgisch verbond dringt zich
meer dan ooit naar voren. Dit verbond moet
deel uitmaken vau het defensie-systeem der
Westelijke staten, evengoed als het- Fransch-
Engelsohe verbond.
„Als België in de stelling Antwerpen aan
gevallen zou worden", schreef generaal
Langlois in 1906, „zou de Hollandsche be
volking bij den Scheldemond in een positie
verkeeren, die dringend de interventie van
Holland eischte. Als België een3 zou zwich
ten, zou Holland weldra ook onder hét- juk
van den overwinnaar komen.
„Is het duidelijk? België en Holland kun
nen te zamen den aanvaller weerstaan. En
Holland kan zooveel te meer medewerkon
om deze overwinning te verzekeren, waar
heb niets van de zeezijde te vreezen heeft,
beschermd als deze wordt door Engelaad.
„Nedorland met zijn 200,000 soldaten in
ooi-logstijd en zijn goede artillerie, waarme
de heb zijn versterkte stellingen aan de
Maas, Rijn en IJsel verdedigt, is in staat
een aanval der Duit-schers tegen te houden.
Deze eerste verdedigingslinie, die een lengte
heeft van 90 K.M., vormt een solide bescher
ming voor het land, waar bovendien nog een
net van rivieren en kanalen, dijken en slui
zen, die de gelegenheid openen voor een in
undatie, den opmarsch en het manoeuvree
ren van vijanden onmogelijk maakt-.
f',Acht-er deze barrière strekt- zich een
groot gebied uit met een front van GO K.M.,
dat- geheel en al door water is omringd, dat
het rijkste gedeelte van heb land en de
grootste steden, als Utrecht, Rotterdam,
Den Haag, Haarlem en Amsterdam bevat,
en buitengewoon goecl versterkt is door do
forten.
„Men kan er zeker van zijn, besluit gene
raal Langlois, aan wien ik deze technische
bijzonderheden ontleen, dat een verovering
van Nederland zeer lang zou duren, heel
wat zou kosten en heden ten dage even
moeilijk zou zijn als in den tijd van Lodewijk
NIY, te meer nog, daar nu Engeland zijn
ste.uu zou verleenen.
„Lit- het voorgaande, blijkt, dat Neder
land, sterk als het is aan zijn beide fronten,
in heb Oosten en in het Westen, zich er niet
kan aan onttrekken om in actie te koiuen
aan zijn Zuidelijk front. Het- is verplicht zijn
legers mot de Belgische- troepen van Ant
werpen te vereenigen. Een legermacht- van
300,000 man zou do Duitscliers in de flank
en van achteren kunnen aanvallen,, terwijl
het Fransch-Engelsche léger aan luin fronb
opereert.
„De Hollanders kunnen er niets bij win
nen met in hun afwachtende houding te blij
ven volharden. Integendeel, zij weten, dut
Duitschland hen een vijandige onzijdigheid
even kwalijk zal nemen als een ronduit ver
klaarde vijandelijke houding.
„Heb dilemma van professor Groh krijgt
heden zijn dreigende beteekenis„Indien
Holland niet onvoorwaardelijk met. ons op
trekt-, is het tegen ons."
„F.n men weet dit in Den Haag heel
goed."
Voorzorgsmaatregelen.
De territoriale bevelhebber in Zeeland
heeft oor Walcheren en Zeeuwsch-Vlaan-
dereu een verordening afgekondigd, waar
bij allo ingezetenen niet tot het leger, den
vrijwi)ligen landstorm of tot cle politie be
boerende verplicht worden de in hun bezit
zijnde vuurwapenen binnen tweemaal 24
uur in te leveren. Op de overtreding van
deze verordening is een geldboete gesteld
van ten hoogste j 100 of een I echten is van
t en oogt te 12 dagen.
Die gedachte maakte haar zóó zenuw
achtig. dat zij het gevoel had, alsof zij in
onmacht zou vallen. Neeu, liet gaf alles
niets zij kon zich niet vergissen, het was
iets vreeselijks wat zij had gelezen. Deze
man, wiens naam als die van een moor
denaar in cle wereld bekend zou worden,
van wiens inhechtenisneming zij zelve getui
ge was geweest, hij was liaar niet3 minder
dan onverschilligHaar hart- kromp ineen
bij de gedachte- dat do eenige man óp de
wereld, die haar achting had ingeboezemd,
ja meer dan achting, een genegenheid in die
mate, dat zij vreesde, dat zij bij een langer
samenzijn haar principes ontrouw zou
worden en om wien zij Berchtesgaden had
verlaten, dat die man een misdadiger, een
goineeno misdadiger zou kunnen zijn 1
Zij sloeg er nauwelijks acht op, dat de
kellner haar het avondmaal bracht. Zij
moest zich dwingen, iet-s t-e nuttigen.
Eindelijk was zij haar eerste ontroering
meesterzij trachtte koel en nuchter over
de zaak na to denken. Was zij dan niet
meer Hanna Degen, die door haar vrien
dinnen werd bewonderd om haar krachti-
?en ivil 1 Zij wilde er niet meer aan den
hen. Misschien was liet goed, dat liet zoo
^fis gekomen, en trok zij daaruit voor 't
vervolg een heilzame le?, werd zij stand
vastiger in de principes van haar levens
beschouwing.
Opeens wierp zij al haar verstandige
ïodfcncoringen omvor. Zij stond op en haal
de al de couranten, welke zij machtig kon
worden. Wellicht vond zij daarin uitvoeri
ger berichten. Maar neen, overal hetzelfde
geheimzinnige duister, hetzelfde opgeblazen
bericht van zijn inhechtenisneming, zonder
een straal van licht, zonder een spoor van
opheldering 1
Hanna Degen bracht een onrustigen nacht
door zij sliep slechts enkele uren. En in
haar droom doorleefde zij do geheele scè
ne van de inhechtenisneming weer slechts
nog vreesclijker dan do werkelijkheid was
geweest. Zij had voortdurend akelige visi
oenen.
Zij verliet den volgenden morgen tegen
negen uren liet hotel. Zij had eon vast be
sluit genomen; zij wilde trachten meer van
do zaak to weten te komen. Zij hoopte,
dat haar die opgehelderd zou worden. Dan
zou zij kalmer wezen, hoe dio ook mocht
zijn.
Het gelukte haar op heb polibiebureel
toegang to verkrijgen. Haar hart klopte.
Zij zou gaarne in het laatste oogonblik
weer omgekeerd zijn, doch dat was niet
meer mogelijk. Wat moest men van haar
donken van dezen ongewonen stap, dien
zij ondernam? Zij was immers geen bloed
verwant van den gevangene cn kon- even
min een andere "relatie tob hem opgeven,
welke haar het recht gaf, opheldering te
eisch en.
Het voorkomen van den beambte, die
haar ontving, schonk haar nieuwen moed
liet was een eerwaardige, oucfe man met
een vriendelijk welwillend gelaat. En op
eens kreeg zij al haar zelfbeheersching, al
haar energie terug. In duidelijke, kalme
woorden verklaarde zij, clat zij getuige
van de inhechtenisneming was geweest;
dat zij uit do courant had vernomen, dat
do gevangene van moord werd beticht.
Ook deelde zij mede hoe zij hem had loe
ren kennen.
„Ik houd liet geheel voor buitengeslo
ten", beweerde zij aan het eind van haar
verslag, „dat dokter Steiner een misdadi
ger zou k'imnen zijn". Zij sloeg haar groote
oogen bij dio woorden onbevangen Dot den
ambtenaar op, want al sprekendo had zich
steeds meer do overtuiging aan haar opge
drongen, dat zij zich slechts van een zuive
ren christenplicht kweet, wanneer zij zich
het lot- van con ongelukkige aantrok. Doch
in hetzelfde oogenblik sloeg zij die weer neer
en een verraderlijke blos overtoog haar lief
gelaat-, want zij had een blik opgevangen,
we-lko tot in heb biunenste haver ziel scheen
te dringen..
„Ik heb gedacht", voegde zij er zacht en
verlegen bij, „dat, als ik iets tot ophelde
ring van de zaak zou kunnen bijdragen
in geval het een vergissing mocht betref
fen omtrent den persoon van den gevan
gene".
De oude beambte onderdrukte een veel-
beteekenenden glimlach. Ei, ei, die mooie,
jonge huichelaarsterHet geval scheen
haar zeer ter harte te gaan. Hij schudde
zijn grijs hoofd en draalde, met een ant
woord. Mocht Iiij spreken? Maar mogelijk
kreeg hij een gewichtige vingerwijzing,
misschien wist zij nieer.
..Ik heb den dokter gisteravond zelf
ondervraagd; hij is nu veel kalmer en rus
tiger dan bij zijn inhechtenisneming, en ik
moet eerlijk zeggen, hij heeft geen slech
ten indruk op mij gemaald:.. Doch vanmor
gen zdjn de akten uit Killingen gearriveerd
en reeds bij een vluchtig clcctlezcn daarvan
kan men zijn schuld niet meer ia twijfel
trekken. En dan die waanzinnige tegen
stand, dien hij gisteren bij zijn gevangen
neming boodDie pleit natuurlijk ook niet
voor zijn onschuld".
Hanna Degen knikt zeer bedroefd. „Wat
moet hij toch eigenlijk gedaan hebben?"
vroeg zij zacht.
De politiebeambte dacht na. Waarom
zou hij het haar niet meedeelen, daar heb
toch met alle bijzonderheden in -de couran
ten had gestaan, en zeker bij heb enorme
opzien, dab de inhechtenisneming had ge
baard, spoedig weer zou opgefrisclit wor
den.
„Goed, ik zal het u meedeelen". zeide hij.
„De gevangengenomen doktor in cle
medicijnen, Ewalcl Steiner, praktizeerend
geneesheer in Killingen, wordt beschuldigd
een moord gepleegd te hebben, zooals in
cle avondbladen stoud". Hij zeide dat met
een zekere plechtigheid.
Hanna Degen huiverde, ofschoon tij i.et-
immers 'reeds uit de courant, wist-, Maar
uit den mond van den politieman klonk de
beschuldiging nog vreeselijker. „Ga als 'tu
blieft door. Ik ben hier immers juist-
daarom gekomen. Het kan niet zijn, ik
verzeker het u
„En tbch moet het zoo zijn", antwoordde
hij met eenig leedwezen zooals ik reeds
zeide, er zijn tal van bezwarende bewijzen
en het zal slechts een kwestie van tijd zijn
om hem geheel te ontmaskeren. Dokter
Stleiner wordt beschuldigd, dat hij op aan- j
dringen van zijn vriend, van den apotheker
Bertram, in Killingen, diens eigen .rouw
'door middel van vergif heeft vermoord"
Hanna Degen deinsde achteruit-. 'Die
woorden maakten een verpletterenden hl-
druk op haar. Een uitdrukking van ont
zetting teekende zich op haar mooi, rein
gelaat af. Zij had gemeend, dat zij op het
ergste voorbereid was. cn nu werd liet
steeds vreeselijker, steeds afschuwelijker l
Zij moest gaan zitten werktuiglijk greep
zij den haar aangeboden stoel. „Ook dab
nog! Die arme Gertrude!" Duizend ver
warde gedachten schoten haar door 'fe
hoofd. Zij had immers dadelijk wel gezien,
dab niet alles in orde was, toen zij haar
vriendin zoo aleen op reis aantrofdat zij
ongelukkig was. Zij had haar waarschijnlijk
toch niet- alles gezegd; zich geschaamd,
haar hart uit te storten. Doch haar ge
moed verzette zich tegen dio veroncierstel-
lino. 2Ü daclit naHet was immers nog
maar drie dagen geleden, sinds zij met
Gertrude samen was geweest!
Haar gelaat klaarde een weinig op.
„Niet mogelijk!" zeide zij tamelijk be
slist. „Ik heb mevrouw Bertram zelf nog
voor vier dagen in Stuttgart gespróken".
Nu was de ander verrast en één en al
3rerbazing. „Kent u de vermoorde?" vroeg
hij levendig. „Voor vier dagen, zegt u
Juist om dien tijd moet- cle moord gepleegd
zijn! Dat is van het grootste gewicht!"
Het werd haai* plotseling zoo luchtig om
het' hart, dat zij bijna een kreet van vreug
de had geslaakt. Neen. neen, duizendmaal
neen! Het was niet zoo! Het was gelogen,
een vreeselïjke vergissing! Zij wist niet hoe
zij aan die overtuiging kwam maar dia
kwam over haar als een liemelsche inge
ving.
(Wordt vervolgd).