cTthT breebaart,
I. kHIÏFIWlT, OaarLstraat I#. 3»,
Vraag: „Nienw Kond BESSENSAP",
6. F. KUUTFHOOFT,
Banden.
Banden.
De Leidsche Begrafenis-Onderneming.
Rtjkstüiéouwwinterscliool te Lisse.
Volksieesbijjliotheek
De opheffing cSeiP Fïirana
heeft geesi h©fB*@ki™§| op de afdee®
iifiifg Nianufacfuran. 2gs.3 09
No. 16434. LEIBSCH EMBL1D, Bonderdag IS September. Tweede Blad.
De Troonrede en de Pers.
Anno 1913
Opgericht 1 Juli 1876 door wijlen J. GOEDELJEE Sr.
J. DIRKSE Jzn. HOOIGRACHT 33.
Mare 58. LEIDEN. Tel. 544.
W De NOUVEAUTÉS in
l962 56
Mantelpakstofsii,
BlousestofEen,
Fluweel, in zwart en gekleurd.
van LOINS VAR3S3IEAU.
AANBESTEDING
TeSef. In Here. 12:00. BfaaHnSfraaï 28 28.
Timmerlieden, Metselaars,
Smeden, Schilders.
Een ielksaEon
De „Residentiebode" (roomsch-kafch vat
haar indruk aldus samen:
„a. dat het ministerie, een program ge
vend van het soort, dat te wachten viel, in
<Je uitwerking daarvan ons hier en daar toah
met verwondering vervuld heeft;
,,b. dat wij het lot dan ook niet benijden
van het Kabinet, hetwelk die taak op zich
moest nemen."
,,c. dat er echter, naar onze opvatting,
voor de rechtsche pers de Teohtsche par
tijen geen reden is tot stelselmatige 11 tegen
stand of bestrijding; dooh dat haar aangewe
zen taak waakzaam to.zicht behoort te zijn,
niet het minst op het gebied van onderwijs
en koloniën."
Het „Huisgezin" (roomsch-kath.) vindt 't
verband, dat oogenaahijnlijk gelegd wordt
tusschen kiesrechtherziening en onderwijs
kwestie een „fopperij".
„Men is geneigd deze brug fc« zien: tegen
de aanvaarding van het algemeen kiesrecht
ontvangt ge een bevredigende regeliDg van
de subsiclieering van het bijzonder onderwijs.
„Maar ex is geen brug.
„Om deze reden, dat de Grondwetsher
ziening, het algemeen kiesrecht, onverwijld
zal komen en het onderwijsvraagstuk op de
lange baan eener staatscommissie wordt ge
scholen, indien men aan het kapstokbeeld
al niet denken wil.
„Nog duidelijker: de Grondwetsherziening
zal al lang kant en klaar zijn, voordat men
ten aanzien van de subsidiekwestie aan een
regeling toe is.
De eerste voorwaardehet gelijk werste-
ken. ontbreekt, en minister Corfc van der
Linden, met den besten wil bezield veronder
steld, kan zijn opvolger niet binden.
„Daar deze regeering het onderwijs
vraagstuk niet wensoht op te lossen door
gelijktijdige wijziging van artikel 192 der
Grondwet enijdt zij tot toenadering en ever-
leg ten aanzien van het kiesreohtvraagtstuk
den pas vrijwel af.
De „Gelderlander" (roomsoh-kath.)
schrijft
„Maar behalve het a'giemeen stemrecht
voor mannen m-oet de nieuwe grondwets
herziening ook brengen de wegneming der
beletselen, die de invoering van vrouwen
kiesrecht in den weg staan.
„Dit is een nieuw denkbeeld, waarvoor
men van rechts zeker niet zoo licht zal te
vinden zijn, als misschien voor de uitbrei-
üng van het tegenwoordige mannenstem-
recht wel het geval zou zijn, mits men het
»p andere punten eens mocht kunnen woe
ien.
„Want in elk geval komt bij do tegenwoor
dige constellatie der Volksvertegenwoordi
ging, nu rechts in de Eerste Kamer nóg in
de meerderheid en in do Tweede Kamer een
minderheid van 46 zetels heeft zonder mede
werking van Rechts'geen grpnd wetsherzie
ning tot stand.
En om nu Rechts voor die medewerking
gunstig te stemmen durft het nieuwe vrijzin
nige kabinet aankomen met een voorstel, dat
als een reohtstreeksche oorlogsverklaring te
genover Rechts mag besohouwd wordon. Ter
wijl toch bekend is, dat de geheele Rechter
zijde als één man staat op den eisch van
rechtsgelijkheid voor de bijzondere met de
openbare school, wordt .als het voornemen
der regeering aangekondigd de benoeming
van 'n staatscommissie, oio. zal hebben te on
derzoeken in hoever een algemeen bevredi
gende regeling mogelijk is ter zake van de
subsidieering van het bijzonder onderwijs
on de voorwaarden welke daaraan verbon
den moeten worden!
„Alzoo onverwijlde voorbereiding van
Grondweteherziening; maar een. der belang
rijkste punten, voor Rechts, waarover die
Grondwetsherziening loopen moet, onder-
tusschen comimseonaal gemaakt of anders
gezegd op de lange baan geschoven
„Men begrijpt du9 wat er va-n de mede
werking van Rec.us t t die grondActeh:-i--
ziening in vrijzinnigen geest terecht komt."
De „Rotterdammer" (anti-rev.) ziet niet
veel klaarheid in het ministerieel program.
„Onhelderheid bestaat ook met betrek
king tot Treub's plannen. Positief en on
dubbelzinnig is het toekennen van een recht
op geneeskundige hulp aan de verzekerden
krachtens de ziektewet. Maar wat te denken
van het kosteloos verleenen van ouderdoms
rente aan behoeftige zever tig jarigen
Slechts een uitbreiding van de tegenwoordi
ge overgangsbepaling tot andere zeventig
jarigen dan loonarbeiders? Maar daD toch
slechts tijdelijk als overgangsmaatregel,
want hiernevens wordt vermeld vereenvou
diging en niet intrekking van Invaliditeits
wet en Radenwet. Naar goede logica moet
uit het uitdrukkelijk vermelden van de op
name der geneeskundige behandeling in de
Ziektewet worden afgeleid, dat aan mate
rieel© verandering in de Invaliditeitswet
niet wordt gedacht en de vereenvoudiging
zich tot formeele wijzigingen bepaalt.
„Het Troub-concentratie-staatspensioen-
probleem blijft alzoo bestaan.
„Eindelijk de grondwetsherziening. Alge
meen kiesrecht zal worden voorgesteld
niemand die er aan twijfelde. Maar dan ten
aanzien van het onderwijs de toezegging
eener staatscommissie. Evenwel schijnt te
moeten worden afgeleid uit de woorden
keus dat de grondwetsherziening in zake
hot kiesrecht niet zal wachten op de ver
werking van de resultaten waartoe de
Staatscommissie voor het onderwijs leidt.
Hier zal voor de rechterzijde de grootst mo
gelijke omzichtigheid vereischt worden dat
triomfeering van het recht in de schoolkwes
tie, van welken eisch wij niet mogen afzien,
door toekomstige vage staatscommissie-
plannen niet worde verijdeld.
„Afwachten is hier, gelijk op menig an
der punt geboden. Met dankbaarheid mag
nu reeds worden geconstateerd, dat de ra
dicale, anti-mi lit ai ristische, anti-elericale
politiek, welke in verkiezingsdagen door
concontratiemannen en sociaal-democraten
luide werd gepredikt, in deze Troonrede
van het Ministerie-Cort van der Linden
geen weerklank vindt.
Het „Utrechtsch Dgb." (vrij-lib.) schrijft:
„De arbeid is begonnende eerste daad is
verrichtde lijn is getrokken, waarlangs de
parlementaire werkzaamheden in de eerst-
-komende maanden richting kunnen nemen
de nieuwe regeering heeft haar eerste
woord gesproken en het dient erkend en
gewaardeerd te worden het eerste woord
klinkt goedhet spreekt van voorzichtig
willen, na ernstig beraadvan een oprecht
streven om de geheele volksvertegenwoor
diging, in al haar geledingen, in staat te
stellen tot medewerkinghet spreekt van
een helder inzicht, zoowel in den economi-
schen, als staatkundigen en politieken toe
stand des landshet getuigt bovenal van
verdraagzaamheid. „Opwekkende tot ver
draagzaamheid op het gebied van den gods
dienst" deze zinsnede is weliswaar ont
leend aan de paragraaf over Ned.-Indië,
maar laat ons haar ook in het oor knoopen
voor wat het Moederland betreft. Met deze
Troonrede kondigt het nieuwe Kabinet zich
aan als een, dat wars van frazen en pose,
daden wil verrichten en dat zich tevens, met
kalme macht, geplaatst heeft boven den
troebelen strijd der partijen. Nauwkeurig
heeft het geluisterd naar klanken, die uit
de Juni-stembus zijn opgestegen en het
heeft wel onderscheiden in welk opzicht de
uitspraak der stembus kan worden aan
vaard als de zuiver uitgesproken wil van
het meerendeel des volks en in welk opzicht
de stembus-leuzen een meer of minder on-
zuiveren bijklank gaven. Het Kabinet heeft
gevoeld dat ons volk in de eerste plaats
behoefte heeft aan een zuiverder politiek
leven dan dat der laatste jaren cn het
tracht daartoe te geraken door datgene tot
een oplossing te brengen, wat als vrijwel
algemcene volkswensch tot rijpheid en tot
uiting is gekomende kiesrechtkwestie en
voorts een oplossing te zoeken voor wat
ons volk, nu al tientallen van jaren, zoo
deerlijk heeft verdeeldhet onderwijs
vraagstuk."
Over het optreden van den heer Treub
als minister lezen we
„Het vraagteeken, dat aanstonds bij de
publicoering der namen van de nieuwe mi
nisters achter den naam van den heer Treub
werd geplaatst wordt door deze Troonrede
niet weggenomen. Wat wil de heer Treub,
wat beoogde de kabinetsformateur met de
opname van dezen bewindsman in het mi
nisterie? De heer Treub wilde geen staats
pensioen de Troonrede stelt het ook niet
in het vooruitzichtwat dan wel De uit
breiding van art. 369 in dien zin, dat aan
behoeftige zeventig jarigen een ouderdoms
rente kosteloos verleend wordt, evenwel
niet, gelijk het concentratie-manifest het
als wenschelijk voorstelde, van alle bohoef-
tigen, maar alleen aan hen, die „gedurende
een te bepalen termijn geen ondersteuning
genoten van een instelling van weldadig
heid". Zal een gedeelte der ouderdomsver
zorging aan armenzorg toevertrouwd wor
den? Maar op weiken grond? Het is ons
niet duidelijk.
„Op zichzelf toe te juichen zijn de ver
eenvoudigingsplannen van minister Treub
ten opzichte van de Invaliditeits- en Raden-
wet en de clausule betreffende de Ziektewet
maar, zal daarmede tegemoet gekomen
worden aan de bezwaren en de fouten, wel
ke aan het stelsel van minister Talma klo
ven De heer Treub is een knap man en we
kunnen groote dingen van hem verwachten
maar het vraagteeken achter den naam
van dezen minister wisschen wij nog niet
uit."
Ten opzichte van de. belasting-paragraaf
zegt het blad wordt niet alleen van
een verhooging, maar ook van een wijziging
der successiebelasting gesproken.
„Doelt dit op een....belasting op de
goederen in de doode hand? Minister
Gleichman stelde in 1S78 een dergelijke be
lasting voor tegelijk met het successierecht
in de rechte lijn, zoozeer beschouwde deze
financier haar als een aanvulling van het
bestaande belastingstelsel. Hoe het zij, de
financieele plannen van dit kabinet blijven
de aandacht gespannen houdennaast de
vraaghoe wordt aan meerdere belasting
opbrengst gekomen geldt, met het oog op
de oude en nieuwe sociale maatregelen de
vraag hoeveel en op die vraag blijft de
Troonrede het antwoord schuldig. Met de
oplossing van het vraagstuk „hoe?" gaan
we grootendeels accoord, al schuilen er in
een verhooging van successiebelasting ook
voetangels en klemmenmaar de onzeker
heid is niet van ons afgenomen, of op de
vraag „hoeveel?" het antwoord wel luiden
zal „voldoende".
De „Arnli. Ct." (lib oordeelt over dit
regeeringsstuk.
„Een goed program, van zuiver vrijzinni
gen geest, gebaseerd, hoofdtrekken, op de
gemeenschappelijke gedachten, die intertijd
geleid hebben tot de Concentratie, en dus
een program, dat ongeveer in overeenstem
ming is met de etembus-eischcn der meerder
heid, dlio in Juni de overwinning behaaJde;
een program met kiesreehthervorming en
aanwijzingen in de richting van Staatspen
sioen; een program ten slotte, dat geen sec-
te-geest ademt, doch opgemaakt is door een
regeering, die zich bewust is van de veelzij
digheid der samenstelling van de bevolking
van Nederland en zijn koloniën."
De „Nieuwe Arnh. Ort." (lib.) besluit hoar
artikel
„Alles in alles een werkprogram, dat de
verwachtingen van de geheele linkerzijde be
vredigen en het haar mogelijk maken zal dit
Kabinet onvordeeld te steunen.
„Slechts één wanklank: het voorstel tot
aanbouw van een slagschip (dreadnought)
voor en ten laste van Ned.-Indië.
Dit laatste vooral achtten wij niet zonder
bedenking."
De „Tel." (neutr.) schrijft:
„Aan duidelijkheid laat deze eerste verkla
ring van de nieuwe regeering niets te wen-
echen over. De troonredeD, door het ministe
rie-Heemskerk in elkaar gezet, hadden dik
wijle veel van Delphisohe orakelspreuken,
waar ieder uit kon halen en in kon leggen
wat hij wilde. Hier is geen dubbelzinnigheid
mogelijk. Dc democratie viert er hoogtij in.
„Wij 2iJlen eindelijk verlost worden van de
eeuwigdurende agitatie voor Algemeen
Kiesrecht en geen gelukkiger dag in het
leven onzer kiesr echtvrouw en dan deze der
de Dinsdag in September, nu haar de belof
te gedaan wordt, dat het woord „manne
lijke" voor „ingezetenen" uit hot Derde
Hoofdstuk der Grondwet zal verdwijnen.
Nu zullen zij zich eerst recht „man" voelen.
„Het verzoeningsgezinde karakter der re-
geering blijkt uit de onderwij.sparagraaf
De ideëen van dr. Bo6 hebben doorgewerkt
en een goed gemeende poging zal gedaan
worden, voorstanders van 't bijzonder on-
decrwijB te verzoenen met die van hei. open
baar. Of het gelukken zal 1
„Geen gedeelte der Troonrede, dat met;
zooveel belangstelling is tegemoet gezien als
dat, vraarin minister Treub aan het woord
is.
„Al de behoeftige zeventigjarigen zullen
een pensioentje ontvangen, uitgezonderd
zij, die eendgen tijd! bedeeld werden.
„Zooals bekend, sprak het amendement-
Borgesius c. s. alleen van „behoeftige ze
ventigjarigen." Nu komt de restrictie van
de bedeeling er bij. En als deze bedeeling
nu minder bedraagt, dan het pensioentje,
door het Rijk uit te keeren? Wordt hierdoor
niet de verleiding geschapen, dat velen voor
de bedeeling zullen bedanken, indien zij een
paar kwartjes minder bedraagt?
„In de kosten van al de nieuwe wetten en
de te nermeu maatregelen denkt de regee
ring te voorzien door een alge meen e inkom
stenbelasting en verhooging der successie
belasting, twee stokpaardjes uit het demo
cratische kamp. Een andere naam natuur
lijk voor belastingverhooging.
„De minister van Justitie hoopt zijn le-
venewerk, herziening van 't Wetboek voor
Strafvordering, tot een goed eind te zien
gebracht en de sociaal-demooraten zullen
voor een „Dreadnought" kunnen stemmon,
omdat niet wij, maar Indië hem betalen zal.
„Yoor leger en vloot worden geen nieuwe
uitgaven gevraagd, dan die, welke vooif-
vloeiden uit de thans begonnen reorgani.-u
tie eisch der socialisten en ruimst
Lely zal... de Zuideri.ee droogleggen. Im
klinkt alles zeer hoopvol.
„Uit de Indische paragraaf blijkt v
dat aan de „Kerstenings"-politiek in Iud.u
paal en perk zal worden gesteld. De njeav
minister toch wil het volksonderwijs in In
die doen aanpassen aan de behoefte der
verschillende groepen van de Indische be
volking en verdraagzaamheid op het gebied
van godsdienst betrachten. M. a w. de in
landers tegemoet komen in hun wenschen
naar gelegenheid tot beter onderwijs, zon
der dat zij hun toevlucht tot het Ohristelijk
bijzonder onderwijs behoeven te zoeken.
„Het zal wel niet anders kunnen of deze
regeeringspolitiek zal lijden tot conflicten
met gouverneur-generaal Idenburg, wiens
aanstaand aftreden dus' nu wel zeker is."
„Het Nieuws van den Dag" (neutr.) be
sluit zijn beschouwing aldus
„Alles tesaamgenomen kunnen over den
inhoud van deze Troonrede allen tevreden
zijn, die niets liever wenschen dan een
krachtigo voortzetting der concentratie-
politiek, maar naar den links-liberalen, als
men wil radicalen kant.
„Het zal natuurlijk niet van de woorden,
maar van de daden van het ministerie af
hangen of dat werkelijk geschiedt.
„En r og van andere omstandigheden, die
voorshands niemand overzien kan de hou
ding van zekere politieke „vrienden" van
het kabinet-Cort van der Linden, in de
Kamer en daarbuitende tactiek van het
kabinet zelf en van de partijen, en dan...
van do Eerste Kamer.
„Daar zijn er die allo plannen, alle be
loften, in deze Troonrede uitgesproken,
volstrekt onbelangrijk achten, omdat zij
overtuigd zijn dat de Eerste Kamer, met
haar meerderheid rechts, toch alles ver
werpen, en op den val van het ministerie,
te volgen door Kamerontbinding enz., aan
sturen zal.
„Het is mogelijk. Maar het schijnt wel
zeker, dat een Eerste Kamer, die zulk een
houding zou willen aannemen, haar eigen
graf delft."
De „Middelb. Ct." (vrijz.) schrijft:
„De eisch der Concentratie tot onver
zwakte handhaving van de openbare school
heeft in de Troonrede plaats gemaakt voor
een voorstel om aan een staatscommissie
het onderzoek op te dragen in hoever een
bevredigende regeling van de subsidieering
van het bijzonder onderwijs mogelijk is. Dal
laatste klinkt veel verzoenender dan het
eerste, ook al volgt er op een verwijzing
naar de aan die subsidieering verbonden
„voorwaarden wat de netelige kwestie
van het toezicht er bij in mengt.
„De ouderdomsrente aan „behoeftige ze
ventigjarigen" is slechts een vervulling van
wat ook gevorderd werd in het ver
worpen amendement-Tydeman-Drucker-
Borgesius op art. 357 der Invaliditeitswet,
dat nu alleen voor loontrekkenden geldt.
„Dat het Kamerlid Treub vóór dat amen
dement stemde, maakt het volkomen be
grijpelijk, dat de minister Treub nu met dit
voorstel komt
„Maar waarin minister Treub zichzelf ge
lijk blijft, en niet meegaat met de Concen
tratie-plannen welke hij niet deelde, dat is
in hetgeen er met de verzekeringswetten
van Talma zal gebeuren."
Verder lezen we:
„In hoeder de in de Troonrede aangekon
digde uitbreiding der Ziektewet (die nu
slechts de verzekering van een ziektegeld
invoerde, cn die deze regeering wenscht uit
DirecteurKantoor
TELEFOON 453. 3138 18
Aangifte van nieuws leerlingen tot 5 October a. n.
Het talenonderwijs op de school omvat thans Engelach, Iiuitsch
en Bussiscli. 2928 16
FISOGBAMHA's op aanvrage verkrijgbaar.
De Directeur, K. VOLKERSZ.
GRGOTE &EU2E. BILLIJKE PRIJZEN.
Kosiumes naar maat.
Atelier aan buis.
Prima afwerking.
675 19
van het Departement LEIDEN
DER MAATSCHAPPIJ
,Tot Nat vau 't Algemeen'*.
Tor konnis van belanghebbenden
wordt gebracht, dat op Vrijdag
19 September e. k., des avonds
van acht nar tot halttieu, In
bet Nutsgebonw, INGANG
LANGEBKIJG, gelegenheid zal
gegeven worden tot inschrijving
van lezers voor het seizoen 19IR/14
en dat op dien avond en vervolgens
eiken Vrjjdag godurende den
zelfden tijd KOSTELOOS boe
ken ter lezing zullen gegeven
worden.
Catalogi zullen verkrijgbaar zijn
tegen betaling van vjjt en twin
tig cents. 2817 21
HET BE8TÜUR.
Openbare
BURGEMEESTER en WETHOU
DERS van Leiden zullen op Slnan-
dag den ISSen September 1913,
des voormiddags te 101/, uur, ten
Raadhuize aldaar, in het openbaar
Aanbeateden:
De levering van Brand-
stoffen ten dienste
van de G-emeent9, ge
durende het tijdvak van
I October 1913 tot
en met 30 Septem
ber 1934.
De voorwaarden liggen op elkon
werkdag van 94 uren ter finan
cieele afdeeling der Gemeente-Secre
tarie ter lezing. 2897 29
NB. De door de Inschrijvers te
geven monsters van brandstoffen
moeten vóór Vrijdag 19 Sep
tember e.k., des middags te
1» uren ten Raadhuize bezorgd zijn.
Bi) Ondergeteekenda kunt U onder-
rioht krijgen inHand- en Lijn-
teekeuen en Ornamentleer,
tegen zeer billijke vergoeding.
E. J. HOEK,
2916 12 Hoofdopz Z^ohospltium,
Voorstraat 7, Fa w k aan-Zee.
te huur of te koop gevraagd
te Leiden. Br. franco Letter 31,
v. d. YEN'S Boekhandel, Leiden.
2904 5
Binnenbanden van af ƒ1.15, Buitenbenden ƒ1.40, Kaarslampen ƒ1.25,
Carbidlampen ƒ1.35, Solarlsmpon 5 50, Wilhelmina ƒ5.90, Voetpompen
46 Cis., Lastdragers 56 Ots., Pedalen 75 CtsOlie 8 Cts., Zadeldekken
21 Ct8., Carbid 23 Cts., Hielbandsn 2.30, Broekveeren 2 Cts., Bellen 21 Cts.,
Schroevendraaiers 3 Ots., Oliespuitjes 3 Cts., Rijtuiglantaarns 2.10, Zadels
1.75, Banden met halfjaar garantie ƒ2 75, Wielen per stel 4.75, Hamer»,
Nijptangen, Boron, Zagen, Duimstekken, Booromslagen, Jasbeschermers,
Harken, Schoppen, Vaseline 8 Cts, Hendols 10 Cts., Kettlngkasten ƒ1.35,
met penselen, Waterpassen, Lak 15 Cts., Kettingen 95 Cts., Conussleutels
5 CtsHangsloten 5 GtsKlesrhaken 6 A 10 CtsSpatborden 35 Cts
compleet, Kaarsen 16 stuks 22J Ots., Field's Kaarsen 12 Cts. por pak,
3 stuks, Bagagedragers 50 Cts. 2561 38
Jatitfossensfeeg 63, bij de Haarlemmerstraat
