XïEIÜBSöK DAGBLAD, Vrijdag 13 JTusd. ^wsede Blad.
2To. 1CI351.
Buitenlandseh Overzicht.
Amo 1913.
Onder de telegrammen konden we giste
ren nog de hcuchelijke tijding meedeele»,
dat de beide Balkanstaten, die in de laat
ste weken steeds scherper tegenover el
kaar waren komen te staan, Bulgarije en
Servië, dear bitrage van dentsaar
hadden aanvaard.
Het telegram van tsaar Nioolaas luidde:
,,Het bericht van de voorgenomen samen
komst dor ministers-presidenten der vier
herbonden staten te Saloniki, waarop een
•conferentie te Petersburg zou volgen", zoo
werd daarin gezegd, ,,had mij met groote
vreugde v'ervuld, wijl daaruit bleek, dat
de Balkanstaten den wensoh koesterden
tot overeenstemming, te komen en het bond
genootschap te bevestigen, dat tot dusver
re zulk een groot succes is geweest. Het
heeft mij pijnlijk aangedaan te vernemen,
dat dit besluit nog niet tot uitvoering is
gekomen en dat de Balkanstaten zich blijk
baar voorbereiden op een broederoorlog,
die den roem, dien zij samen hebben ver
worven, zal uitwisschen. In dit ernstige
oogenblik wend ik mij tot U. M., waar
toe mij mijn recht en mijn plicht in gelijke
mate nopen, want het Bulgaarsche en het
Servische volk hebben bij'diet gesloten
bondsverdrag de beslissing over ieder ver
schil van meening omtrent de uitvoering
der bepalingen van het verdrag en de af
spraken, die daarmede in verband staan,
aan Rusland opgedragen. Ik verzoek U.
M. derhalve trouw te blijven aan de een
maar aanvaarde verplichtingen en de bij
legging van het huidige geschil tusschen
"Bulgarije en Servië over te laten aan de
beslissing van Rusland. Daar ik het ambt
yan scheidsrechter niet als een voorrecht
beschouw, maar als een ernstige plicht,
waaraan ik mij niet onttrekken mag, meen
ik U. M. te moeten modedeelen, dat een
oorlog tusschen de geallieerden mij niet
onverschillig zal laten. Ik constateer uit
drukkelijk, dat de staat, die dezen oorlog
zcu beginnen, daarvoor jegens de Slavische
zaak verantwoordelijk zou zijn, en ik be
houd mjj alle vrijheid voor ter zake van
de houding, die Rusland ten aanzien van
den afloop van zulk een misdadigen oorlog
zal aannemen".
„Uit zekere bron verneemt de „Kölg.Ztg."
uit Belgrado, dat de mogendheden van de
Balkanstaten onmiddellijke demobilisatie
hunner legers hebben verlangd, zoodat
slechts de voor het handhaven van orde
noodige troepen in het bezette gebied o n-
der de wapenen zullen blijven.
De conferentie der vier ministers-presi
denten zal eerstdaags toch doorgaan. Zij
zal te Saloniki vergaderen om te
trachten inzake de gebiedsverdeeling tot
een schikking te komen.
- In eeïi vergadering van de Servische re-
teeringspartij heeft Pasjits verzekerd, dat
et geschil mét Bulgarije vreedzaam zal af-
loopen. Op welke wijze dit zal geschiede^
kon hij eerst uiteenzetten na de conferen
tie de vier ministers-presidenten.
Wel kon hij alvast modedeelen, dat de
streken in Macedonië, welke in het verdrag
met Bulgarije aan geen van beide partijen
tijn toegewezen ,aan Servië zullen komen.
Aan de grens van die streken heeft Bul-
ga ije alleen enkele onbeteekenende conces
sies bedongen.
Een hooggeplaatst Bulgaarsch militair
verklaarde dezer -dagen aan een corres*-
pondent van de „Frankf. Ztg." dat 't leger
er liefst zoo spoedig mogelijk op los zal
gaan. Het is nu eenmaal in het veld' en re
kent er op binnen twee a drie weken met
de Serviërs te kunnen afrekenen. Als na
de oorlog niet uitbreekt, staat hij toch r ver
twee of drie. jaar yoor de deur. Dan zullen
de kosten veel grooter zijn en de strijd veel
bloediger.
"Een vraag is of Bulgarije er in zal toe
stemmen dat de tsaar uitspraak doet over
het geheele gebied dat de Serviërs thans
in Macedonië bezet houden. In welingelich
te kringen te Sofia verklaart men dat de
regeering alleen arbitrage zal aanvaarden
over de streken, die in het verdrag aan geen
van beide partijen zijn toegewezen.
Een oplossing die beide partijen bevre
digt, zal in elk geval uiterst moeilijk te
verwezenlijken zijn. Te Belgrado en Sofia
verheelt men zich dat niet en verwacht
naar aan de Times" wordt geseind dat de
tusschen komst van één mogendheid daartoe
niet bij machte zal zijn. Alleen het Europee-
sche concert in zijn geheel kan genoeg ge
wicht in de schaal leggen om een vreedza
me oplossing van heb geschil aan beide
staten op te leggen.
In Duitschland gaat men de
lucht sloot vergroot en. Zij zal
worden uitgebreid met vier Zeppelins, een
Schütte-Lanz, een Gross en een Parseval-
luchtschip.
Alle dubbele hallen ter bewaring van
luchtschepen, die in de nieuwe legerwet
worden aangevraagd, zullen binnen het jaar
Streed zijn.
.De proeftochten met Zeppelin-luchtsche
pen zullen voortaan te Potsdam beginnen,
waardoor het gevaar om over de Fransche
grens neer te komen, sterk vermindert.
Voor den Pruisischen Landdag is het
kiesrecht- zeer beperkt. Er wordt een
krachtige actie voor uitbreiding gevoerd,
doch het succes is nihil. Er zal nu een v e r-
scherping komen van den s t r ij d.
In België hebben we reeds de algenieene
werkstaking zien gebruiken als wapen in
den kiesrechtstrijd. In ons land hebben de
sociaal-democratische voormannen reeds
gedoeld op een strijd voeren in dien geest
en in de vakbeweging komt reeds de propa
ganda voor afzonderlijke strijdkassen. Die
richtiug zal het ook in Pruisen uitgaan.
Dr. Franck heeft in een druk bezochte
vergadering te Berlijn verklaard, dat, in
dien alle middelen tot verkrijging van een
beter kiesrecht faalden, de partij het
moest beproeven met een algemcene star
king in Pruisen of in verschillende provin
ciën.
In Noorwegen heeft het Storthing
een ontwerp tot uitbreiding van het vrou
wenkiesrecht voor parlementaire verkiezin
gen eenstemmig goedgekeurd. Alle
meerderjarigen vrouwen zul
len voortaan mogen kiezen.
We hebben al dikwijls gezegd, dat in
Rusland dingen mogelijk zijn, waarvan wij
westerlingen geen verfnoeden hebben. Dit
is weer eens duidelijk gebleken. Een ver
gadering van reactionaire Doema-afgevaar-
digden, bijgewoond door verscheiden hooge
rechterlijke ambtenaren en aristocraten,
heeft in een verzoekschrift aan den minis
ter van justitie verzocht het proces be
treffende den ritueelen moord zonder jury
te laten voeren en in een ander verzoek
schrift aan den minister van binnenland-
sehe zaken, om de pers te verbieden
over den ritueelen moord in het algemeen
te spreken en het stelsel van onder
zoek te c-ritiseeren.
Een ])rachtige toestand dus. Op die wijze
wordt in het rijk van den tsaar getracht
het gezag hoog te houden. Toch zal men
leeren beseffen dat wat voor eenige tien
tallen jaren kon, thans minder gemakke
lijk gaat..
iTriM a o k k b Ra a t d e r ira-t nog
hji£ei veelte we n s c he n o v er. Ge
regeld komen^de "berk&fcen ÓVer "kleine ge
vechten, nu hier dan daar, binnen. Nu zijn
er weer een paar gevallen, waarbij het
aantal dooden grooter is dan gewoonlijk.
Uit Alhuoemas word't aan het Journal
des Débats1"' geseind, dat een gestrande
Spaansche kanonneerboot door bewoners
van het Rif is aangevallen. De commandant
en zeven man moeten gedood zijn, twee
officieren en 20 man gewond. De kanon
neerboot schijnt verloren.
Volgens hetzelfde blad hadden de Span
jaarden in een gevecht op 10 K.M. van
Tetoean 15 dooden en 40 gewonden.
Woensdag hadden de Spanjaarden de
brug over Boesfeja bezet, na een hevig ge
vecht, waarin zij 9 dooden en 35 gewonden
hadden.
Een bataljon is achtergebleven om de
brug te versterken.
Groote troepen opstandelingen drongen
tot onder de muren van Tetouan door om
de Spaanscho kolonnes aan te vallen. Zij
werden echter tot den terugtocht genood
zaakt. De brigade van Ceuta is opgebro
ken om de krijgsoperatiën te voltooien.
Uit nadere inlichtingen blijkt, dat aan de
zijde der Spanjaarden bij Lauricnt ëen com
mandant en een luitenant gedood', twee
luitenant-kolonels en 4 luitenants gewond
zijn, 20 soldaten zijn gedood', en 5 gewond.
De oolonne heeft Lajiriont genomen.
Wie meenen moet, dat na de revolutie
van voor eenige weken de kalmte in Mexi
co weergekeerd is, vergist zich deerlijk.
Een Woensdag te New-York .uit M e x; i co
ontvangen telegram bericht, dat de o p-
s t a n d e 1 in g e n onder bevpl van gereraal
Matera na een hevig gevecht, waarin on
geveer duizend man zouden zijn gevallen,
Zacatecos hebben genomen. Er
zijn bondstroepen afgezonden om de plaats
te heroveren.
Dr. G. Wisse in de Stadszaai.
Voor de dichtbezelte groote zaal en ga
lerij van de Stadszaai alhier trad gister
avond als spreker op dr. G. Wisse, pred.
bij de Geref. Kerk te Bodegraven, vroeger
te Leiden, met het onderwerp: „Tegen het
Clericalisme en voor de Liberaliteit."
In de aankondiging tot deze vergadering
'der Rechtsche Partijen, geteekend met:
De Besturen, was bekend gemaakt: lo. dat
in de zaal niet mocht worden gerookt2o.
dat de vergadering toegankelijk was vcor
de leden der drie Recbtsche Kiesvereeni-
gingen en geestverwanten. De eerste bepa
ling werd in acht genomen; de tweede'
bleek* zoo te moeten worden opgevat, dat
ook andere dan de aangegeven personen
toegang hadden, dat zij dus niet was uit te
leggen in dien zin, dat alleen leden dier
Kiesvereenigmgen en geestverwanten haar
mochten bijwonen. Het bleek zelfs in den
loop van den avond, dat de spreker met
den inhoud van die aankondiging niet pre
cies op de hoogte was.
De vergadering, waarin ook verschei
dene vrouwen aanwezig waren, werd ge
opend door den heer J. Bosch, als voor
zitter van de anti-rev. kiesvereenigiaig „Ne
derland en Oranje", met gebed en een kort
woord ter inleiding van den spreker. Hij
wees op het groote voorrecht, dat men
hier dezen avond in de gelegenheid zou
zijn door dezen spreker te hooren uiteen
zetten de rechtsche beginselen voor recht
sche kiezers, en deelde mede, dat in het
aanvankelijk voornemen, om geen debat
te doen plaats hebben, verandering was ge
komen en dat dit wel kon geschieden.
Ter toelichting van deze laatste woorden
des voorzitters, zei dr. Wisse, dat hij in de
laatste weken onder medische behandeling
is en het hem is verboden in publieke ver
gaderingen zich bijzonder in te spannen
door debat. Nu in Leiden gekomen, waar
hij zoo menigmalen met tegenstanders den
degen heeft gekruist, kon hij zich evenwel
niét vereenigen met de gedachte op te tre
den zonder gelegenheid te geven tot debat.
Hij had zich gehaast na zijn aankomst
daarvan kennis te geven. Toch moest dat
debat beperkt blijven en stelde hij voor
eventueeleh debaters een halfuur toe te
staan.
Toen ging spr. over tot behandeling van
zijn onderwérp, waaromtrent wij, de lijn
zijner gedachten, ontdaan van de details
en voorbeelden, hoe schoon gekozen en
hoe pakkend en juist illustreerend het be
toogde dan ook, het volgende mededeelen
als het o.i. allervoornaamste:
Spr. begon met te wijzen op, het verblij
dend verschijnsel, dat er ditmaal is een
zeldzame geestdrift, bezieling en moed bij
de Christelijke partijen; te merkwaardiger,
aangezien de liberalen het voor enkele
maanden wilden voorstellen, als zou de
meed er zoo wat uit zijn bij onze mannen.
Men ondervindt het thins anders. Dit komt
o.a. door twee dingen. Vooreerst door het
gemeenschappelijk gevoel van besef bij de
coalitie, dat er iets is, dat ons thans saam-
bindt om te strijden tot overwinning. En
ten andere de eigenaardige verschijnselen
bij de concentratie.
Wat het eerste punt aangaat, de Chris-
tel jke partijen wcnschen het laatste restant
van liberaal clericalisms, op het gebied
van de opvoeding met name, uit te werpen.
Het clericalisme, waarmede het liberalisme
ons jaren lang op dat gebied heeft gekne
veld is tc onverdraaglijker, omdat het zich
tooit met een gansch daarvoor niet passen
den naam: liberaal. De practijk was deze,
dat men geen rechtsgelijkheid en geetn
rechtszekeiheid heeft verleend, in al de
tientallen jaren, dat het liberalisme aan
het bewind was, aan de honderd duizen
den Ncderlandsche burgers, die nu een
maal niet van de neutrale opvoeding ge
diend waren.
Het eeuwfeest onzer verlossing als va
derland moet voltooid worden in de ver
lossing van het revolution na ire clericalis
me. Of is het geen clericalisme, vroeg
spr., als men met Staatsgelden Staatsmacht
op kosten van het algemeen de richting
van één partij in zake de opvoeding- heeft
bevoorrecht? Eerst volstrekt. Later, dank
de Christelijke actie, minder scherp. Maar
nog altijd is geen volle recht gedaan. Man
nen als Thorbecke, prof. Buys, prof. De
Louter, allen heusche inte.Ucctuee&n ©n
van liberalen huize, hebben uit 't oogpunt
van philosophie des rechts ons in 't gelijk
gesteld. De liberale partij was echter hard-
Ieersch.
Eén merkwaardig verschijnsel is het, dat
de liberale partij van 18481889 eén inner
lijke tegenstrijdigheid vertoont. In pecono-
mische zaken was zij van de leerde Staat
houde de handen thuis. Waarom mr.
Quack dan ook kon getuigen, dat de vrij
zinnige liberale partij in Europa 50 jaren
lang niets voor de arbeiders had gedaan..
Maar in ethisch-ieligieuze zaken, die van
do opvoeding, was hiet dé Staat, die èn
met beide handen ingreep; èn partij koos.
Spreker teekende nu het optreden van
Groen van Prinsterer en diens strijd vcor
de vrijheid en vrijmaking van het bijzonder
onderwijs. NeutialLteit is'-dan ook een on
ding, zei hij. Het is als de wijzer van een
draaibord, die alle kanten kan uitwijzen,
behalve naar Boven; en'dat laatste is bij
de opvoeding juist noodig. Spreker vindt
het allesbehalve verdraagzaam, als men het
eéhe deel der bevolking^ dat neutraal on
derwijs verkiest, daaraanjzoo goedkoop mo
gelijk tracht te helpen; maar het andere
deel, dat ook naar zijn overtuiging:, maar
nu niet neutraal, wil handelen, niet ge lij k-
Techtig behandelt. Dat is Staats-clericalis-
me, hetwelk wc meer dan moe zijn. Spr.
laat daarbij de openbare school wat-ze is;
bloeit zij, spreker berust er in; gaat zij
achteruit, hij kan bet niet helpen, daarom
is het ons niet te doen; als men ons maar
recht geeft. Wij wenschen recht voor alle
groepen, net zoo goed voor bijzondere
Joodsche als Protestantsche scholen, voor
Roomsche evengoed als voor moderne.
Wanneer zullen de modernen en libera
len dat voor ons ook eens vragen? Onze
strijd is die vóór de ware, eigen-lijke
liberaliteit, niet te verwarren met liberalis
me; en tegen het geschetste clericalisme
der libeialen.
Spr. gaat nu over tot het tweede punt.
Hij wijst er op, dat de vrijzinnigen den
laatsten tijd alweer pogen werkstaking tot
stand te brengen onder de rechtsche men-
schen.
Zij gebruiken daartoe de witte das, die
zij net zoo goed durven aandoen als op
zijn tijd de roode.
Dan heet het, dat de Hervormde Kerk in
gevaar is. Dr.Schokking heeft die be
langstelling* terecht een pijnlijke genoemd,
't Is èen periodiek verschijnende, om de
vier jaren, acht weken. De wijziging van
art. 171 is van de baan en het eerst voor
gestelde was overeenkomstig hetgeen de
liberale prof. Buys in 1887 reeds had ge
schreven. De concent 1 atie-candidaten en
voorvechters zijn in den regel niet erg
vóór de Vaderlandsche Kerk in de practijk.
Als ik Hervormd was, zei spreker, zou
ik de belangen van mijn Kerk liever toe
vertrouwen aan mannen als mr. Briët,
dan aan hen, di$ slechts om de vier jaar
warm loop en.
Het Roomsche spook, zei spr., moet ook
weer dienst doen. Men schettert'met vcor-
deelen voor de kloosters, voortkomende
uit onderwijssubsidies. Men is anti-
Roomsch zonder fijn te kunnen onderschei
den de verschilpunten. De vraag is echter
nietKan Rome profijt trekken van rechts^
gelijkheid en zekerheid in zake het onder;
wijs,- maar is het recht? 't Is een armza
lige redeneering om-te zeggen: het is fei
telijk recht, maar nu Rome (en ook anderen
mogelijk) er profijt van konden trekken,
zullen we maar liever geen recht doen.
Zijn dit de beginselen van Let liberalisme
dan is het tijd, dat die niet langer als
staatkundig moreel worden erkend. Het
past den liberalen niet te zeggen: Pas op
Rome. Het is dan ook middel om Pro-
testantsche kiezers, die krachtens huil be
ginsel rechts staan, te bewegen, om toch'
indirect of direct de liberalen te helpen;
maar het volk is nuchter genoeg, om dez$
krijgslist te doorzien.
Spreker eindigde met een krachtige: op
wekking om Vrijdag reeds den laatsten man
op te roepen tot den strijd, ena.s. Dinsdag
hem voort te zetten tegen Het vrijzinnige
clericalisme, en vóór de ware liberaliteit.
Na de met gloed uitgesproken rede, welke
meermalen zeer tegen den an van den
spr. werd toegejuicht, zei de heer Bosoh
hem dank voor zijn gespierde en opwekken
de taal. Hij stelde de gelegenheid voor het
halfuur-debat open»
Voor het debat gaven zich op dc heeren
Tjalsma, Kouw en dr. Knuttel. Allen be
treurden hot, dat eerst zoo laat was be
kend gemaakt, dat er debat zou plaats heb
ben: de beide eersten hadden de taak, wel
ke zij nu op zich namen, dan kunnen over
laten aan wie die beter was toevertrouwd
geweest, en de laatste was eerst laat ter
vergadering gekomen en zonder materiaxil
om te noteeren.
Verwonderd was de heer Tjalsma,
dat spr. den schoolstrijd als brandende
kwestio in 't midden had gebracht, waar
die het niet is. Hij protesteerde tegen
sprekers beweren, dat de neutraliteit on
zinnig is en dat de openbare school kwee
ken zou menschen zonder ruggegraat. -Hij
zette uiteen, waarop die school steunt;
wees er op, dat de Staat heeft te zorgen,
dat het peil van het onderwijs gehandhaafd
blijft en niet daalt en dat het gegeven
wordt met'eeVbiediging van ieders gods
dienstige begrippen. Hij stelde in 't licht,
dat er dwang wordt uitgeoefend om de kin
deren op de bijz. school te krijgen, en den
la-ster, waaraan de openb. school blootstaat.
De heer C. H. Kouw wilde van zijn be
ginsel getuigen. Hij hield vol, dat waar is
wat de liberalen zeggen, dat do Katholie
ken gevaarlijk zijn voor de gemeenschap.
Rome heeft er altijd, naar gestreefd de Sta
ten van Europa onder zijn macht te krijgen.
De Paus wil ons regeeren van «over de ber
gen ten koste van onze Koningin, wie het
hecht in handen moet blijven. Zijn onder de
liberale regeerimg de afgescheidenen ver
volgd, de van God gegeven leider tracht
de Herv. Kerk af te breken. Hij herinnert
aan het gebeurde in de dagen der doleantie
te Leiderdorp. Spr. laakte het-, dat dr.
Wisse prof. Buys belachelijk heeft willen
maken en brengt hem onder 't oog de re
gelen van den dichter: Rekels, laat de
dooden rusten.
Dr. Knuttel had1 een zeker deel der rede
met instemming vernomendat, waar be
sproken werd de tactiek der liberalen ym
't, te doen voorkomen alsof zij het zoo eens
zijn met de Herv. Kerk. Overigens had hij
er aan gedacht welk een zonderlingen in
druk iemand uit den vreemde van deze ver
gadering had moeten krijgen. 'tWas alsof
het ging om een kerkeraadsverkiezing.
Was dit een politieke vergadering Spr. liet
voorts uitkomen, dat do liberalen minder
gevaarlijk zijn dan spr. en de zijnen, ver
klaarde ook den schoolstrijd niet van het
meeste belang; verdedigde het neutrale
onderwijs als het eenige goede en noemde
als eisch van de S. D.-P. de verplichte neu
trale Staatschool, om ten slotte even de
specialo arbeidersbelangen ter sprake te
brengen en De Visser aan te bevelen.
Dr. Wisse beantwoordde, de debaters uit
voerig; 'te uitvoerig om het hier weer te
geven.
Hij trachtte de zaak van het late debat
recht te zetten en dacht, dat het in het ge
leerde Leiden niet zoo'n bezwaar wfLs als
eerst laat bekend werd, dat er debat was.
Hij stelde in 't licht liet moeilijke van do
vraag of een kwestie brandend is of niet.
Voor spr. en do zijnen is de onderwijs
kwestie dit wel. Al zestig jaren was dezo
aan de ord'é. Geen wonder, dab dezerzijds
voor een bevredigend eind wordt gewerkt.
Spr. handelt daarin niet op voorbeeld van
dr. Kuypcr als gezegd was, maar volgens
eigen overtuiging. Daarbij: het voorbeeld
is niet slecht. Voort-s verdedigde hij alles
wat hij gezegd had en wees van zich af het
verwijt, dat hij zich aan prof. Buys zou ver
grepen hebben. Diens geschriften leven na
diens dood en daaruit heeft hij geciteerd.
Over de uitdrukking „rekels'' had hij zich
even onaangenaam getroffen gevoeld. Maar
hij vergaf de<ae uitdrukking aan den deba
ter evenals hij verontschuldiging vroeg voor
mogelijke onaangename dingen, die hij ge
zegd mocht hebben.
Met nog een opwekking voor den komen
den strijd eindigde hij.
De heer Bosch sloot met dankzegging, na
een woord van hulde en dank aan spreker,
debaters (die ook waren toegejuicht) en
nransche vergadering, die om elf uren orde
lijk, zooals ook haar verloop was, al werd
er nu en dan geïnterrumpeerd, uiteenging.
Kon kies vergadering; met een
Leidsch spreker.
Gisteravond zou in ,,De Graanbeurs",
alhier, op uitnoodiging van de Unie-liberale
kiesvereeniging Thorbecke" optreden me
vrouw Riel Smeenge, die echter bericht
zond, verhinderd te zijn. Toen werd fluks
links en rechts geïnformeerd of er nog een
spreker was te vinden. Gemakkelijk ging
dit niet. A1 wat spreker is, is in deze laat
ste dagen voor de verkiezing den boer op.
Eindelijk verklaarde de heer D. Hans, uit
Den Haag zich bereid over het kiesrecht-
vraagstuk te spreken. Ter elfder uren kwam
er echter bericht, dat ook 'dezen spreker
was verhinderd). Gelukkig verklaarde de
secretaris der Vrijzinnige Kiesvereeniging
mr. H. W. C. J. de Jong zich bereid een
spreekbeurt te vervullen.
De vice-voorzitter der Unie-liberale Kies
vereeniging de heer D. van Gruting, open
de de niet druk bezochte vergadering met
een kort woord, waarin hij mededeelde hoe
een samenloop van omstandigheid er toe
had geleid, dat onze stadgenoot mr. De
Jong hier hedenavond zou optreden, waar
voor hij dezen reeds bij voorbaat dankte.
De heer De Jong verklaarde allereerst
waarover hij het niet zou hebben. Hij zou
namelijk niet spreken op een wijze als ba
ron Van Wijnbergen en andere rechtsche
sprekers, die er op uit zijn ö'e tegenstan
ders verdacht te maken.
Hij wilde echter op zakelijke wijze zijn
meening zeggen over den driebond, de coali
tie, die, steunende, zooals het heet, op
eenzelfden wortel des geloof3, het regee-
ringskasteel bezig is te bouwen.
Aan de eene zijde staat daar het Katho
lieke geloof, sterk door zijn eenheid, en
daar naast staan de bouwmeesters van
Protcstansche kiezers, die allen een andere
opvatting van het fundament en van het
gebouw zelf hebben. Alleen dr. Kuj-per ver
staat het geheim de verschillende losse dee-
len bijeen te houden. Maar dr. Kuyper is
een oud man. Lang zal hij niet meer de lei
der kunnen zijn en dan zal het eene deel
van het gebouw ineenstorten en het andero
zal nog hecht blijven staan. Om zijn beeld
spraak te laten varen: de R.-K. Kerk en
de R.-K. staatspartij zullen van deze coalitie
ten slotte de vruchten plukken. Spr. wil
daar niet mee zeggen, dat alle protestan
ten Roomsch zullen worden; maar alleen
dat de Roomsche invloed in ons staatsle
ven zal predomineeren.
Aan de hand der Borroraeus-encyclick
trachtte spr. aan te toonen, dat de par
tijen, die samen de coalitie vormen, inder
daad niet bij elkaar behooren, integendeel
veeleer vijandig tegen elkaar staan.
In de aangehaalde encycliek komen uit
drukkingen voor zóó grievend en bcleedi-
gend voor de Protestanten, dat het vreemd
is dat ze het dulden.
Met een artikel uit ,,De Maasbode" wil
de spr. duidelijk maken, dat de Nederl.
Katholieken niet anders over hun Protes-
tantscho landgenooten denken. Eenmaal
zullen de Protestantsche ooalitie-genopten
weder bij de vrijzinnigen komen om steun
te zoeken tegen de Katholieken. En dan
zullen zij ondervinden, dat wji die kerk
niet ongezind zijn en verdraagzaam boven
dien.
In de tweede plaats acht spr. een samen
gaan van protestanten met een staatspar
tij, die haar opperhoofd aan de overzijde
der grenzen woont, anti nationaal.
Ten slotte noemde spr. de coalitie on
waarachtig en onwaar, om eindelijk nog
eens terug te keeren tot zijn uitgangspunt
de strijdwijze der rechtsche partijen, welko
hij veroordeelde. Hij wenschte, dat de vrij
zinnigen ze nimmer zullen navolgen.
De heer De Jong besloot met een schil
dering te geven van den huidigen school
strijd, vrucht der coalitie, waarbij hij het
opnam voor het goed recht der openbare
staatsschool en wekte de aanwezigen op
de candidaten van links te stemmen. Hij
besnrak ook nog het strooibiljet van de
rechtsche partijen ter aanbeveling van de
candidaten der Provinciale Staten en
noemde, wat daarvan in verband met on
zen burgemeester over de beteekenis der
Eerste Kanler en haar vertegenwoordigers
werd gezegd, een staatsrechterlijke onjuist
heid. Het verwonderde »hom, dat mr. Briët
zoo iets heeft kunnen teekenen.
Na eenig debat sloot de Voorzitter de
bijeenkom st. na eerst prof. He er es om ziin
vele goede kwaliteiten met warmte te heb
ben aanbevolen.
liet <Kemeecftte-archïef.
Verschenen is het verslag over den toe
stand van het Gemeente-archief tc Leiden
over het jaar 1912.
Aangaande de werkzaamheden vermeldt
het verslag o. in. het volgende:
In overleg met het Dagelijksch Bestuur
werden het eerst de archieven der godshui
zen ter perse gelegd en in het einde van
1912 waren hiervan reeds 30 vel afgedrukt.
In het eind van Januari kwam liet restee-
rende gedeelte gereed.
Met de beschrijving van de archieven der
stadsheerlijkheden werd voortgegaan. Het
zeer omvangrijk archief van Zoeterwoude,
met de daarmede verbonden archieven van
Stomp wijk, Wilsveen, Leidsch end am en Te-
dingerbroek, en dat van Leiderdorp kwa
men gereed en met het archief van Oegst-
geest werd een begin gemaakt. Deze ar
chieven zijn ook belangrijk wegens do daar
mede verbonden polderarchieven.
Veel tijd' werd ook in beslag genomeh
door het nagaan van een groote collectie
duplicaten, aanwezig op den zolder van het
archief.
Het gelukte hierbij nog 70 niet in dc bi
bliotheek aanwezige drukwerken te vinden,
waarbij een zeer zeldzaam ontwerp voor
een keurboek. Waarschijnlijk is dit een niet
nader verschenen ontwerp van Jan van
Hout, waarvan het begin omstreeks het
jaar 1602 op de Raadsdrukkerij gedrukt
werd.
De in de verzameling voorkomende Leid-
sche couranten werden door den heer W.
P. van Rhijn met de stameollecte vergele
ken, waarbij nog enkele aanwinsten verkre
gen werden.
De heer W. J. J. C. Bijleveld bewerkte
het nog overblijvend gedeelte van het ar
chief van het klooster Rodenburg te Zoc-
terwoude.
Door hem werd begonnen aan het naam
register op den inventaris en de regenten-
lijst van dc archieven der gasthuizen en
door hem werd een lijst gemaakt van een
oollect;e schepcnzegels aanwezig in het Ste
delijk Museum.
Ten slotte werd de collectie charters van
onbekende herkomst door hem vergeleken
met de oude lijsten van eenige klooster
archieven, vervaardigd door Jan van Hout.
Hierbij werden nog drie charters aange
troffen, waarvan door de aanteekening bij
van Hout de oorsprong k^-n worden vast
gesteld.
De volontair mr. A. McerkamD van Emb-
den ging voort met het beschrijven van
de kleinere gilden-archieven.
Het verslag bevat verder een lange lijst
van personen, die inlichtingen aan het ar
chief hebben gevraagd en een opgave van
de vele aanwinsten voor het archief.
Invoer van rundvee in ÏJeljjic.
In den „Belgischen Moniteur," wordt
bekend gemaakt, dat de invoer van rund
vee en schapen, afkomstig uit Nederland
en bestemd voor het openbaar slachthuis
te Brugge, langs het douanekantoor te Mi<L
delburg (Oost-Ylaanderen) is toegestaaji el.
ken Maandag van 9 tot 11 uren v. m.
