Drinkt ooze TDEE.
versclie Boterletters en Speerbanket van natuurboter 50 ets. p. pond.
Speculaas 25 en .15 cents, Borstplaat 171 cent,
Suikerbeesten 171 cent, Fondant guldens 40 cents per pond.
Holla üdsclie ïhceverbrnik-Veroeoigiaü Amsterdam.
alléén! heeft in Nederland 80 Filiale».
Eb* bestaat geen beter, geen
goedtk©€£i9@g* sdres TOSI*
Te LEIOEN s Haariemmerstraal @1, heek !f s*® as steeg en Hos^eiweei*s8 18.
No. 16190.
LEIDSGH DAGBLAD, Vrijdag* 29 November. Derde Biad.
Anno 1912.
Er biedt zich aan,
'vincent Stokhuijzen,
Grootste inrichting.
Gezamenlijk personeel *759 personen.
De sorteering St.*üicolaas-ilrtike9en en Glsocolaiebtters is groeier den ergens anders.
Alle artikelen worden machinaal vervaardigd. Steeds grooter succes8292 204
Tweede Kamer.
Ingezonden.
Uit de Rechtzaal.
In e.n net burgergezin: .en nette
Hnishondster, P. G., leeftijd
30 jaar en ran go.de getuigen voor
alen. Brieven aan het Bureau van
dit Blad No. 6948. 7
Prijsuoteerins; per 5 ons:
Goede Gruis Thee 60 en 65 ets.
Grove Thee vnu nf 70
Ontbijt Theo (zeer goed) 80
Namiddag Thee (genrig) 90
Extra fine China Thee llO
Verpakking 1, Bi en 5 ons.
Te LEIDEN uitsluitend
verkrijgbaar bij
Firma J. H. DIJKHUIS,
Hoogstraat 5. <744 ;s
"tarzer-Kanarievogels.
J Dag- en Avondtangers.
^Korte Hocfsfraat 52A,
hoek Oaremuarkt.
7557 6
JAMBM
Van bovengenoemde artikelen werden gedurende de St.-Mcolaasdagen 1911 in onze fabriek 3/4 miUioen pond verwerkt.
Voordracht van dg. KI. D. van
Broekhuizen.
In het klein-auditorium van het Acade
mie-gebouw alhier hield gisteravond voor
ie beide hier bestaande afdeelingen (de stu
denten- en de burger-afdeeling) van het
„Algemeen Nederlandsch Verbond" ds. H.
D. van Broekhuizen, predikant te Preto
ria, met verlof voor studie hier te lande,
©en voordracht over: „Heden en Toekomst
yan Zuid-Afrika."
Prof. dr. J. E. Heeres, voorzitter van de
burger-afdeeling, leidde den spreker, van
wien in den oorlogstijd werd getuigd, dat
bij even onmisbaar was voor de Afrikaan
sche zaak als een De Wet of een De la Rey,
zelfs in de dagen zijner verbanning buiten
lijn tweede vaderland, bij de in vrij talrij
ken getale opgekomenen in. Eigenlijk, zei de
inleider, had de heer De Bruin, voorzitter
van de studenten-afdeeling, het openings
woord moeten spreken, want van die af-
deeling ging deze samenkomst uit; maar
rijnhooggeleerde was dankbaar dit te mogen
doen, omdat hij ia een vriend van den rede
naar en strijder Yan Broekhuizen. Dank
baarheid vervulde hem ook voor de studen-
tenafdeeling, die in zooveel de burger-af
deeling heeft beschaamd, die invoerde de
vacantie-leergangen en nu gelegenheid bood
ds. Van Broekhuizen te hooren.
Toen ving de Zuid-Afrikaner in merg en
been zijn causerie aan. Hij sprak in de
eigenaardige Afrikaansche taal, zoo nauw
verwant aan de onze; vertelde een en an
der over zijn land, na herdacht te hebben
de dagen van strijd, op het oorlogsveld,
toen men niet wanhoopte aan de overwin
ning. Hij vertelde van de grootte van Zuid-
Afrika, van den toestand van land en volk,
ook van den staatkundigen toestand. Hij
gewaagde van de plagen van Zuid-Afrika,
als droogte en sprinkhanen, kwaad op zich-
■elf, maar goed als middel tegen de op
komst der Engelschenvan den grooten vij
and der Boeren, den Kaffer 6-maalzoo sterk
als de eersten en die voortdurend in aantal
toeneemt, met wien een bloedige strijd in
de toekomst- onvermijdelijk zal zijn, waarin
evenwel de victorie aan de Boeren zal we
zen. Hij toekende de Boeren als echte Zen
dingsvrienden een keten van zendelingen
.verkondigt in Zuid Afrika het Evangelie.
De welsprekend* uredikant wees er voorts
op, dat de V yan Zuid Afrika een tak is
van de Hollandsche taaldat de Boeren
zoo gaarne hun eigen taal spreken en hand
haven. Vandaar dat,het den Engelschen niet
zal gelukken hun taal ingang t-e doen vin
den. De Boer wil, dat zijn kinderen in zijn
moedertaal zullen worden onderwezen. Die
taal wekt. bij hem de herinnering aan zijn
oorspronkelijk geheel zelfstandig bestaan,
xóo duur verdedigd. Met die taal staat of
valt hij.
Na den toestand van het heden kwam
de toekomst van Zuid-Afrika aan de orde.
Die toekomst is ons, als wij onze taal be
houden, zei spreker. Er zal weer komen
een zelfstandig volksbestaan met eigen taal,
eigon traditie en vrijheid. Daarheen goafe
het verlangen. Het volk van Zuid-Afrika
heeft een toekomst. Spreker twijfelt er
niet aan. En hij kent het volk. Maar de taal
moet het doen. Daarom eische de Zuid-
Afrikaan het gebruik van zijn taal: op
school, in den handel, op het belastingkan
toor, in den winkel.
Holland moet helpen. Het moet de Zuid-
Afrikaners vertrouwen; het. zende onder
hen van rijn beste zoneu en dochters; de-
een moeten Afrikaners worden; één met
de Afrikaners, hen schragen en stutten.
Hollandsche onderwijskrachten, Holland
•che ingenieurs, Hollandsche handelslieden
rijn noodig in Zuid-Afrika. Uit het verle
den moet, naar president Krugers woord,
de toekomst geschapen worden.
Aan het slot van zijn van liefde voor
Zuid-Afrika en zijn taal tintelendo toe
spraak, waarin het vaste vertrouwt n op
de toskomst van zijn land telkens uitklonk
als een zegekreet, en waarin naast menigen
geesfcigen kwinkslag menig ernstig en diep
gevoeld woord en een enkel staaltje van
Afrikaansche poëzie het aandachtig luiste
*©nd oor indrong, vestigde ds. Van Broek
huizen even de aandacht op zijn plan. Dit:
te stichten eon gebouw voor jonge mannen
te Pretoria, ter bevordering van het goe
de, door hem uitgewerkte doel, waarvoor hij
steun inriep.
Ook sprak hij nog even over den
op 16 December te Amsterdam te vieren
Dingaansdag.
Een lang aanhoudend applaus volgde op
de voordracht.
Dit applaus, merkte prof. Heeres op,
maakte eén woord van dank aan den spre
ker overbodig. Alleen wenechte hij onder
de aandacht van ds. Van Broekhuizen te
brengen, dat er van geen vermindering van
ambitie inzake Zuid-Afrika sprake mag zijn.
De belangstelling van dezen avond is het
bewijs er van. Prof. Heeres stond ten slotte
nog even stil bij hetgeen hij ervaren had
op het jongste Congres te Antwerpen, waar
hij had gezien, dat een der toehoorders van
ds. Van Broekhuizen, in zij-n nabijheid ge
zeten, een man met grijzen kop, toen die er
had gesproken een traan had in het oog. De
meest welsprekende hulde voorzeker.
Indische begrooting.
De heer Ter Laan acht het onbillijk
■den inlander belasting te doen betalen voor
het Middelbaar Europeesoh Onderwijs,
waarvan hij nooit gebruik maakt. Hij wil
meer voorbereidend onderwijs en beteren
aanvoer van onderwijzeressen uit Neder
land.
Spreker vraagt of het reeds zeker is, dat
afdeeling B. van het gymnasium Willem
III zal worden opgeheven en of het plan
in verband staat met de be weging-Douw es
Dekker.
Hij bespreekt de zaak-Vierssen, betoo-
gende, dat deze zaak wel degelijk in ver
band staat tot de conversie van de scholen.
De heer Ketelaar, betoogt uitvoerig
van hoe groot nut het voorbereidend on
derwijs is van inlandsche kinderen, die an
ders geen Nederlandsch kennen, wanneer
het gewone onderwijs begint. De Regee-
ring riohte zelve Fröbel- en dergelijke
scholen op.
Ook hij behandelt de zaak-Vierssen.
Hij weerspreekt, dat het onderwijs aan
de gouvernementssoholen in de Minahassa
te ver zou gaan. Men leert slechts het aller,
noodigste. Hij is er zeer voor, dat het on
derwijs «zoo laag mogelijk worde opgevoerd.
De heer De Meester vraagt naar
aanleiding van de zaak-Vierssen, of de
Regeering nu duidelijk wil zeggen, of zij
voortaan een andere gedragslijn gaat vol
gen.
De heer Bos vraagt, of den onderwij
zers in Indië wat meer vrijheid kan wor
den gelaten in het inrichten van het on
derwijs, opdat men het meer kan aanpas
sen aan de behoeften van het practisohe
leven.
Ten aanzien van de uitbreiding van de
dokter-djawaschool sluit hij zich geheel
aan bij den heer Scheurer.
Heden half elf voortzetting.
Mijnheer de Redacteur!
Mag ik U, naar aanleiding van een inge
zonden stukje door „Een Werkman" in
Uw blad van 26 November, een weinig
plaatsruimte verzoeken voor het volgende 1
In het bewust schrijven spreekt de werk
man er van, wel eens gehoord te hebben
van den s t r ij- d voor het vrouwenkies
recht, en terecht, een strijd, een
zware strijd is het, die, helaas, nog
steeds gevoerd moet worden om de vrouw
voor de wet gelijke rechten te doen krijgen
als de man. Maar, is die strijd eenmaal ten
einde, is men er aan gewend ook de vrouw
met al haar krachten mede te- zien werken
voor haar vaderland, ja ctèn en eerst dian
«al het kunnen gebeuren, dat het ,,de
vrouw" is, die invloed zal kunnen uitoefe
nen op woreldtoesbanden.
Maar, werkman, gij vergeet, die Vrou
wenbond strijdt nog steeds om het
r e c h t, een wettelijke stem uit te mogen
brengen voor den yrede. Want, het geeft
Diets, al zij-n alle vrouwen op aarde tegen
den oorlog, als zij geen deel uitmaken van
het regeerend lichaam: de wettelijke stem,
dat is het immers juist waar het hier om
gaat
Hebben zij eenmaal dat recht, werkman,
wees er van overtuigd, dat dan de vrouw
zich met alle krachten, die in haar zal
opwerpen voor den vrede.
Fotographieën neemt men genoeg, meer
dan dat. Ga u 's avonds eens naar den
Stationsweg, dan zult ge zien hoe velen
en velen zich om de bioscoop verdringen,
want: „de gruwelen van den Balkan-oorlog
en de ramp van de „Titanic" worden gege
ven. En of dat tentoonstellen van foto'6
het gewenschte resultaat heeft betwijfel ik,
er is te veel prikkelends in. En dan, een
klein gedeelte ziet men maar; er
kan zoo weinig gefotographeerd worden.
Kon men al het gevoelde zieleleed, al den
doorge^tanen doodsangst en afschuwen zoo
veel meer in beeld, brengen, waarschijnlijk
zou men meer teruggeschrikt worden, en
onwillekeurig zou van Veler lippén ie
vraag klinken: „Weegt al <üe ellende op
tegen het behaalde voordeel
Gij zegt verder, dat de vrouw de-n man
moet liefhebben en gehoorzamen. Als man
en vrouw elkaar waarachtig liefhebben, is
er van gehoorzamen geen sprake. Ik zou
het zoo willen zeggen. Als man en vrouw
elkaar liefhebben, offeren zij van beide
kanten ieder graag wat op om eikaars ge
luk te bevorderen. Door de natuur rijn bei
den met verschillende gaven bedeeld, want
man en vrouw zijn, hoewel zij naast
elkaar staan, niet gelijk en zullen dit
nooit worden, en juist daarom moeten
man en vrouw samenwerkenen zoowel
in het huisgezin als in regeerings- ©n
staatszaken elkaar aanvullen.
Zal het eenmaal zoo ver zijn gekomen,
ja, dan zal „de vrouw" met heilig vuur bo-
«icld, iets kunnen doen tegen den oor
log en het rich een heiligen plicht rekenen
te lijden e.n te strijden voor den vrede.
U beleefd dankend voor de plaatsruimte.
Een warme voorstandsier van Vrede
en Vrouwenkiesrecht.
26 November 1912.
De nieuwe Waalbrug.
Men schrijft aan „De Tol.":
Nijmegen is reeds sedert geruim en tijd in
Tep en roer.
Men weet, er zal een vaste brug komen
over do Waal aldaar. Dat oen zoodanige
brug zeer noodig is, daarover bestaat onder
do Nijmegen aars geen verschil. Trouwens,
dit *ou ook haast ondenkbaar zijn. De gier
brug moge iets schilderachtigs aan het land
schap geven, zij is toch inderdaad uit den
tijd. Bovendien is heb verkeer zoodanig toe
genomen, dat die ouderwetsche gierbrug het
onmogelijk*' meer lean bijhouden. Er moet
oen vaste brug komen. Dat beaamt iedereen
en dat boatmen alle Nijmegen aars zonder on
derscheid.
Maar nu de kwestie, waar do brug zal
komen. Over die vraag ^ijn de meeningen
zoor verdeeld. Sedert, maanden wordt daar
over in de pers een soms heftige discussie
gevoerd. Voor den Raad van Nijmegen is
de zaak uitgemaakt. Die Raad heeft met
22 tegen .6 stemmen besloten, de brug even
tueel te- bouwen, ter hoogte van het Huner-
park, ten oosten van do Belvedère, mot afrit
naar de Waalkade. De meerderheid 13 in
derdaad sterks prekend en men zou zoo zog
gen, dat de Nijmegenaars, die oppositie voe
ren tegen een Belveilère-brug, m'it het feit.
dat de Gemeenteraad rich mot zoo groote
meerderheid voor dit plan verklaard lieeft,
wel iets meer rekening mochten houden.
Maar do oppositie schijnt zich daarover al
weinig to bekommeren. Die Bel vedèri-brug
mag en zal er niet komen. Allerlei gronden
worden door haar aangevoerd, dio wij hier
gevoeglijk buiten beschouwing kunnen laten.
Da Gemeenteraad kan echter o. i- moeilijk
anders besluiten. De Minister van Water
staat tocfli heeft te kennen gegeven, dat door
hom niot tori kiintieii bevorderd worden, dat
hot Rijk subsidie zou vorleeneD voor een
brug, ter hoogte van den Ganzonlieuvelde
plaats, waar do oppositie liefst, een brug zou
zien bouwen. Na deze beslissing van den
Minister is do oppositie nog op verre na
niet. tot zwijgen gebracht. Zij geeft liet niet
op. Een Belvedère-brug lean in haar oogcu
geen genade vinden.
De kwestie zal in de najaarszitting van
de Staten van Gelderland ter sprake ko
men. Aan die Stalen toch wordt voor dc
Belvedère-brug een subsidie gevraagd van
f400,000, en nu verzoekt do.oppositie drin
gend, bijna hartstochtelijk, het gevraagde sub
sidie niet te verleen en, alvorens '3>en nader
onderzoek zal zijn ingesteld.
Of do tegenstand baten zal? Wij betwij
felen het zeer. De zaak schijnt vrijwel uit
gemaakt. De Staten van Gelderland zullen
moeilijk aan den wenscli van de oppositie
kunnen voldoen.
Nijmegen is intusscnen nog in rep en roer.
Nog enkele weken misschien. Als eenmaal
de bcfiLLseing gevallen is, zullen degemoe
deren vanzelf wol weer tot kalmte komen.
Een Belvedère-brug schijnt ons door de
omstandigheden aangewezen.
In een Woensdagavond gehouden verga
dering van de burgerij-oommissie voor Waal-
o verb rugging, bijgewoond door de verscthil-
lando hoofden van takken van dienst der
gemeente Nijmegen, hoeft di hoor Weve,idi-
rooteur van gemeentewerken aldaar, d door
hem ontwerpen plannen en tookeningen, bij
een eventueele tot-stand-koming van de
Waalbrug aan de oostzijde der stad, ter be
zichtiging gesteld en breedvoerig toegelicht.
Na afloop dezer bespreking word in een
huishoudelijke vergadering vau de commis
sie voor Waaloverbrugging besloten tot hol
zenden van oen adres aan de Staten d**r
proviredo Gelderland, waarin de aanneming
van de voonstellen va n het ooi loge van Ge
deputeerde Staten met allen aandrang wordt
aanbevolen.
llaagsche Kechtbank.
DeLoolaan.
De rechtbank te 'a-Gravenhage heeft uit
spraak gedaan in de onteigeningsprocedure
betreffende een gedeelte van de Loolaan
onder Voorburg, en daarbij aan den eige
naar dier laan een schadeloosstelling toe
gewezen van f 1030. Zooals men zich zal
herinneren, had de gemeente, die de ont
eigening had aangevraagd ten behoeve van
de Voorburgscke Waterleiding-Maatschap
pij, een bedrag van f 634 aangeboden.
▲■iterdanoch Gerechtshof.
Een r e i s p a 8 valschelijk
doen opmaken.
Bij zijn vonnis van één dag gevangenis
straf tegen den burgemeester van Zaandam
overwoog het Hof in de eerste plaats,
dat het ten laste gelegde feit wettig en
overtuigend is bewezen door de aanwijzin
gen, voortvloeiende uit dén inhoud der
stukken, bekl.'e, erkentenis en uit de getui
genverklaringen, alles in onderling ver
band en samenhang besohouwd.
Verder wordt overwogen: dat waar in
deze, in overeenstemming met de bepalin
gen van het Souvereine besluit van 12 Dec.
1813, de buitenlandsche reispas in blanco
door den betrokken Minister van Biuten-
londsche Zaken, bij den secretaris
generaal geteekend, aan den Commissaris
der Koningin te Haarlem was ter haud ge
steld, ten einde die aan deri eventueelen
rich aanmeldenden belanghebbende af te
geven daarin ligt opgesloten om dien
reispaa in te vullen met alle gegevens naar
waarheid, terwijl ook de invulling van den
leeftijd naar waarheid behoort te geschie
den. Waar in strijd met clie opdracht de
invulling \an den leeftijd in strijd met de
waarheid en valschelijk is geschied, heeft
de Commissaris der Koningin, aan wien
de gegevens ter invulling .ter hand gesteld
waren, dien re iep as valschelijk opgemaakt.
Doch dit doende was hij gtfheel to goeder
trouw en willoos werktuig in de hand van
beklaagde.
Hierna wordt overwogen, dat onder art.
233 Wetboek van Strafrecht ook zijn begre
pen de „faux intellectuels", zooa's ooK
blijkt uit de Memorie van Toelichting; dat
de algemeene regels, neergelegd in art. 47
v.v. Wetboek van Strafrecht, handelend®
over de deelneming aan strafbare feiten,
van toepa-ssing zijn, tenzij uit de wet van
afwijking blijkt, doch dat een afwijking ner-<
gens uit. de wet valt af te leidendat, in
tegenstelling met den overigen inhoud van
dcu reispas, de commissaris slechts kan en
behoeft af te gaan op de opgaven van den
aanvrager, zoodat de pas, waarin die op-»
gaven te goeder trouw zijn opgenomen, echt
is; dat wel is waar de naamteelcening vau
den secretaris-generaal niet zou zijn ge
schreven, maar met een stempel aange
bracht, doch dat, ook al zou dit ton aanzien
van dezen pas vaststaan, zulks aan de gel-»
digheid van den pas niet in den weg staat,
nu cr geen wettelijke bepaling is vastge
steld, waarop de naamstelling behoort te
geschieden en inderdaad de reispassen alt
formed juiste reispassen door verschillen
de autoriteiten zijn aangenomen; dat in een
reispas de persoonsaanduiding en de leef
tijd van den persoon een eerste vereischte
is, en dab de persoonsbeschrijving, ook wel
signalement genoemd, als een integreeread
deel van den pas is te beschouwendat het
niet afdoet op welke plaats van den pa*
het. signalement is ingevulddat het bewe«
zen verklaarde strafbaar is gesteld bij art.
231 Wetboek van Strafrecht en dat kracb-
tens dit artikel alleen gevangenisstraf kan
worden opgelegd
Gerechtshof te Arnlicnt.
L a 81 e r 1 ij k e aanklacht.
hLetj Arnhemsohe Hof vernietigde het
vonnis der rechtbank te Arnhem, waarb^
G. W., uitgever to Oosterbeek, wegen*
lasterlijke oanklaoht was veroordeeld to?
tien dagen gevangenisstraf, en sprak ba-
klaagde vrij. De eiech luidde een maande
Reelitbauk te Alkmaar.
Voor deze rechtbank atond in hoogo-r be
roep terecht L. G., hoofdagent van „Loti«
sico", te Den Helder, door de» kanton
rechter aldaar veroordeeld wegens het hou
den van een verboden loterij.
Het O. M. eischte bevestiging van ha'
z. i. zoowel formeel als materieel juist go-
wezen vonnis. Uitspraak over veertien
dagen.
Vreemdelingen in België.
Men schrijft uit Brussel aan de „N. R. Cfc." j
Volgens do laatste mededeel in gen van h'»tl
Statistisch Bureau blijkt het aantal der in,'
Brussel en voorstoden gevestigde Nederlan-*
dors 10,032 te bedragen. Hier volgen nogf.
een i ge bij zonderheden
Nederlanders. Mannen Vrouwen. Totaal^'
Brussel 1,429 1.776 3,205
Voordoden 1,938 4,889 6,827
Tot. B. on voorst. 3,367 6,665 10,032
Do overeenkomstige cijfers voor de andéil
naburige landen zijn voor Brussel on
s teden
9,099 10,658 19,757
7,366 8,049 15,415
919 1,466 2,385
Franschon
Duitschers
Engels cben
Voor Antwerpen:
Nederlanders
D ui tsch ct3
Franschcu
Engelschen
10,131 11,600 21,731
4,884 4,748 9,632
1,147 1,371 2,518
904 951 1,855
Volgons dc tolling van 31 Dcc. 1910 waren!
er boeai in België op 7,423,784 inwoner»/
254,547 vreemdelingen, of 35 per 1000; inj
1900 was dit nog maar 31 per 1000 (206,604
vreemdelingen op 6,693,548 inwoners). Ia;
rangorde lew anion de Franschon vooraan mdj
80,747 zielen, Nederland 71,089, Duitsclilan<4
56,933, Luxemburg 10,564, Engeland 6,D76<
Van 1900 tot 1910 vermeerderde do Fran-*
sche bevolking mei 43 pCt. (5G.576 togeijl
80,747).
De Nederlanders wonen hoofdzakelijk in cl4/
provincies Luik en Antwerpen, de Duttksahöri
in Luik. Brabant on Antwerpen, de Prwv?
schéii in Henegouwen en Brabant»
