Jüo. 16092.
LEXDSCH DAGBLAD, Woensdag* 1 Augustus. Tweede Blad.
Anno 1912.
Buitenlandseh Overzicht.
PERSOVERZICHT.
Een belangrijk geschrift
Nederlands handel en industrie.
Ia Turkije is, zooals we reeds meedeel
den, in de strijd tusschen regeering en Ka
mer, thans dus de beslissende slag
gevallen. De regeering heeft een Se
naatsbesluit weten uit te lokken, waarbij
verklaard wordt dat de Kamer slechts een
jvoortzetting was van de vorige ontbonden
Kamer, zooda-t thans haar wettige zittings
termijn is verstreken en nieuwe verkiezin
gen zullen moeten plaats hebben. De regee-
fing wilde de Kamer ontbinden, zij zocht
naar een conflict dat haar tot deze ontbin
ding een uiterlijke aanleiding kon geven,
maar daar de Jong-Turksche meerderheid,
deze tactiek doorziende, elk conflict zorg
vuldig vermeed, moest zij eindelijk wel uit
'den hoek komen en ook zonder cpnflict tot
het ontbindingsbesluit overgaan.
De regeering die aan het bewind van het
Jon§-Turksche Comité voor eenheid en
vooruitgang" een einde maakte, heeft nu
ook de consequentie-van haar optreden gc-
tflokken en ook een einde gemaakt aan het
leven van de Kamer, waarin de Jong-Tur-
ken nog oppermachtig waren. Het kabinet
heeft dus nu de handen vrij. Het heeft aan
den eersten en voornaamsten eisch der Al-
baneezen voldaan en kan nu ook de vredes
onderhandelingen met Italië beginnen
'die, naar velen meenen, in zijn bedoeling
liggen.
Het Jong-Turksche Comité heeft besloten
om de Kamerzittingen, trots het
Ontbindingsbc sluit, voort te zet
ten, eerst in Konstantinopel, en dan in
een nader te bepalen provinciestad. Op het
oogenblik lean het Comité alleen staat ma
ken op de garnizoenen van Erzeroem en
Ersindzjan, doch, daar de verhouding der
krachten nog blijken moet, zijn verrassin
gen niet onmogelijk.
Drie officieren van den gcneralen staf
hebben, Volgens den correspondent van de
„Köln. Zeit." verklaard, dat het Comité
op hen en hun mannén kon rekenen. De
langdurige crisis heeft de officieren in drie
groepen verdeeld. Behalve de militare
bond, die Nazim pasja, de minister van oor
log, naar men zegt, heimelijk een goed hart
toedraagt, al dringt hij ook in het open
baar op een spoedige ontbinding van den
bond aan, en de Comité-gezinde officiersver-
eeniging heeft men nu nog een derden bond,
'die in theorie alle bemoeienis van de officie
ren met de politiek uit den booze acht,
maar ondertueschen scherpe eischen stelt
ten opzichte van de Albaneefzen.
Tot de eerste groep moeten de garnizoe
nen van Konstantinopel en Smirna behoo-
ren. Aanhangers van. het .Comité, zitten
overal, terwijl de derde groep in Saloniki
ore rh eer schend en ook in Konstantinopel
vrij sterk moet zijn.
De verwarring Js ten top gestegen. Door
een instinctmatige vrees voor de gevolgen
voor het land, heeft men tot nog toe botsin^
gen vermeden.
De Turken hebben de aanvallen langs de
Mon tenegrijnsche grens herhaald-. Nadat
sij herhaaldelijk aanvallend waren opgetre
den en daarbij zelfs op Montenegrijnsoh
grondgebied waren doorgedrongen, zijn de
Mjontenegrijnen, die twee dagen lang de
grootste lankmoedigheid hadden betoond,
eindelijk tot den aanval overgegaan en heb
ben zij de Turken over de grenzen gedreven
en drie Turksche grensstellingen genomen.
In Marokko hebben, naar Reuter meldt,
te Mazagan botsingen plaats g e
had tusschen politie troep en en aanhan
gers van kaïd Triahi.
Kaïd Triahi, die beschuldigd wordt ver
schillende misdaden te hebben gepleegd,
aou door de troepen juist in hechtenis ge
nomen worden, toen hem door een Spaan-
schen Israëliet een schuilplaats werd aan
geboden. De tabor omsingelde daarna diens
villa.
Gisterochtend diende de Spaansche con
sul een protest in, waarin hij verklaarde,
dat Triahi een Spaansah beschermeling
was.
De aanhangers van den kaïd KSjben ge
tracht de stad binnen te dringen en daar
'een paniek onder de bevolking te veroor
zaken.
D« Makhzen heeft verklaard dat Triahi
geen Spaansch beschermeling is.
De Fransohe oonsul heeft kolonel Mangu
om versterkingen verzocht.
De kaïd had beloofd zich 's avonds naar
het Fransche consulaat te zullen begeven,
de Spaansche consul en de leden van de
Spaansche kolonie ontrieden hem dit ech
ter. De troepen omsingelden daarop nog
maals het gebouw, 's Middags werd de kas-
bah van Triahi beschoten en geheel en al
verwoest. Vele wapens, munitie en zijn cor
respondentie werden in beslag genomen en
de inlandsche gevangenen, die op last van
dén kaïd in de korensohuren opgesloten
waren, werden bevrijd.
De aanhangers van Triahi werden "door
de cavallerie achterna gezet.
Te 7 uur in den avond begaven zich Span
jaarden naar het huis, waar Triahi een
schuilplaats had gevonden. Er werd gescho
ten -op de troepen, die het huis omsingel
den. Deze schoten terug, niemand werd ech
ter getroffen.
Het moet in de stad voor de Europeanen
allesbehalve aangenaam zijn. Ze waren ten
minste genoodzaakt de wijk te nemen in de
consulaten.
Speelde zich dit af in dat deel van Ma
rokko, waar de Spanjaarden de baas zijn,
in dat waar Frankrijk de zorgen voor rust
en veiligheid op zich heeft genomen is het
ook niet in den haak.
Men zal zich nog wel herinneren, dat in
de eerste helft van Juni de toenmalige ko
lonel Gouraud een strafexpeditie heeft ge
houden in het gebied ten noordoosten van
Fez en dat wel op zulk een doortastende
en afdoende wijze, dat hij wegens het be
haalde succes tot generaal werd bevorderd.
Zondag is hij opnieuw naar dit operatie
gebied vertrokken aan het hoofd van negen
tien compagnieën infanterie, vier secties ar
tillerie en drie eskadrons cavalerie.
Dit keer gaat het tegen den roghi, die
voortdurend in die streek bezig is de bevol
king tegen de Fransohen en tegen de hen
trouw blijvende stammen op .te zetten. Aan
gezien aan géneraal Lyautey op zijn drin
gend verzoek 'aanzienlijke versterkingen uit
bet moederland worden toegezonden, zal
generaal Gouraud thans waarschijnlijk in
staat zijn in dit voor de .FTanschen :ZOo:ge.;
vaarlijke gebied eenige vaste posten achter
te laten, zoodat ook van den kant van Fez
de latere opmarsch naar het belangrijke
Taza zoodoende wordt voorbereid.
Het Fransche oorlogsschip „Cosmao" is
naar Agadir afgereisd.
Maandag is de conventie der nationale,
progressieve partij, bestaande uit a a n-
hangersvanR. oose v elt, te Chi
cago geopend.
In een bericht van daar aan de Times"
werd medegedeeld, dat de oonventie der
zoogenaamde derde partij niet zoo oiïbetee-
kenend zou zijn, als Roosevelt's tegenstan
ders meenden te mogen voorspellen. Opmer
kelijk is het wel, dat zelfs de bladen, dit
hun uiterste best doen om de nieuwe partij
in een belachelijk daglicht te stellen, zich
dan toch de moeite getroostten om hun bes
te politieke correspondenten ter bijwoning
van de conventie aan te wijzen.
Men wijst er in het kamp van Roosevelt^s
tegenstanders wel op, dat er zoo weinig af
gevaardigden en senators aan de conventie
zullen deelnemen.
Roosevelt heeft bij zijn ontvangst te Chi
cago. verklaalrd, dat hij zou spreken over
„socialisme of anarchie". Daarbij weTd door
hem de waarschuwing gevoegd, dat men al
zijn', stellingen moest aanvaarden, wijl hij
anders de oandidatuur der partij zou wei
geren.
Of mén den dictator, want zoo treedt
Teddy op, zal steunen, is een andere Vraag.
In het program, dat Roosevelt gisteren
ivodiias, Verklaarde hij, dat de nieuwe
partij moet steunen op beginselen, waar
mede het geheele rijk kan instemmen en
die het volk het recht verleenen de grond
slagen van zijn staatkunde naar eigen in
zicht vast te stellen.
Ten opzichte van de trusts, beval hij
aan, dat de huidige bepalingen op de
transporten'-dernemdngen zouden worden
toegepast op alle industrieele ondernemin
gen, die den handel m'onopoliseeren of in
vloed hebben op de marktenhij drong
aan op de instelling vair oen commissiOj die
het toezicht op de groote industrieele on
dernemingen zal regelen, deed verschillende
voorstellen ter verbetering van de arbeids
voorwaarden, o.a. tot benoeming van com
missies, die de minimumioonen zullen vast
stellen en beval kiesrecht voor vrouwen aan.
Omtrent het tarief zeide hij, dat het
Amerikaansclie volk het protectionnistisoh
tarief wil, maar zioh verzet tegen een on
rechtvaardige toepassing. Hij ried geleide
lijke herziening der tarieflijs ten aan, ten
einde plotselinge schokken in den handel te
voorkomen, bepleitte versterking van het Pa
nama-kanaal en gelijke kanaalreohtcn voor
de gToote vaart voor alle volken, ook Ameri
kanen, pilaar vrijen doortocht voor Ameri-
kaansche kustvaarders.
Ten slotte wekte hij het volk op om in
geest van broederschap te streven naar op
heffing. van do natie.
„D e Nieuwe Oouran t", het rap
port dor commissie van voorbereiding
voor de Tariefwet besprekend, wijst
er op, dat de tegenstanders zioh plaat
sten op de basis van reëele feiten, terwijl
de voorstanders veelal slechts theoretische
beschouwingen leverden, spraken over tal
van industrieën, die,, onder een bescher
mend tarief hier zouden kunnen bloeien,
doch verzuimden, die industrieën met
name të noemen.
"Verder stelt het blad het. dwaze in het
licht van de volgende passus in het rap
port:
„Voorts werd de opmerking gemaakt,
dat het stelsel van eenzijdigen invoer me
debrengt, dat niet op voet van gelijkheid
wordt geruild. Bij den internationalen
ruil moet ons land de waarde zijner goede
ren plus het bedrag der buitenlandsóhe
inkomende rechten, zeg 110 percent der
waarde leveren en het ontvangt niet meer
dan 100 percent terug." (Verslag blz. 37.)
Hierover zegt het blad:
„Maar in ernst: vertoont dit paragraafje
niet een ergerlijk gemis aan inzicht in de
meest eenvoudige economische waarhe
den, bij hen, die dit proza ten beste gaven 1
Dat A. en B., ruilende, elk voor zich iets
afslaan, dat voor hen minder waard is
dan hetgeen zij van den ander daarvoor
verkrijgen, dit is dezen heeren te ge
leerd. Dat „ruil op voet van ongelijkheid"
tusschen particulieren zoowel als tusschen
volkeren op den duur onhoudbaar en on
denkbaar is, het is dezen volksverte
genwoordigers niet geopenbaard. Dat een
volk niet meer goederen of diensten van
anderen kan verkrijgen dan hij aan goe
deren of diensten zijnerzijds anderen le
vert, ziedaar wat zij niet beseffen. Zij
zeggen eenvoudigde Hollander betaalt
aan de Duitsche grens 10 pet.de Duit-
scher aan de Hollandseho 0,00; dus levert
de Hollander 110 pet, en krijgt voor 300
pet. terug.
Nu, als de zaak zóó stond, hoe gemakke
lijk was dan de remedie. Heft 20 pet., o
mijn vaderland, 'en gdj zult op eiken gul
den een dubbeltje winnen in plaats van
er een op toe te leggen!..
„H et C e n t r u m" schrijft:
De zaak is natuurlijk ernstig overwogeu
en van alle kanten bekeken. Dat de Regee
ring daarbij niet over ijs van één nacht is
gegaan, staat dus vast. Dat de meeningen
op dit stuk, en vooral over de vraag, -of
in 't algemeen aan vrijhandel of protectie
de voorkeur is te geven, sterk uiteenloopen,
toont het zeer breedvoerig verslag over
tuigend aan. Van een scherp protectionis
tisch tarief, - kan echter, ook wanneer dit
de goedkeuring der Kamers verwerft, geen
sprake wezen. De oppositie maakt zich aan
overdrijving en erger schuldig, waar zij den
indruk poogt te vestigen, alsof het tegen
deel waar zou zijn De politiek is aan deze
wijze van voorstellen natuurlijk niet vreemd.
Het eenige, waaromtrent men het ter Lin
kerzijde len naastenbij eens schijnt geworden
te zijn, is, dat de Tariefwet niet mag wor
den aangenomen. En men heeft zoo gewel
dig alarm geslagen, dat de publieke «opinie
daardoor eenigermate werd .beïnvloed.
Dit is echter zeker: blijft de Tariefwet,
welke allereerst stijving der Schatkist, en
dus niet het weren van den buitenlandseh en
invoer beoogt achterwege, dan ontbreekt
de financieele grondslag oor de sociale ver
zekeringen en wordt de oude en invalide
arbeider daarvan de dupe. Want- al is men
het Links, om partij- en andere redenen,
roerend eens in afkeer van het Tarief, over
de vraag waar het geld dan wel vandaan
mpet komen en ook over de sociale ver
zekeringen zeiven loope-n de meeningen
schier anarchistisch uiteen.
„H et Huisgezin":
Er is misschien geen ander onderwerp
dan een tarief, waarbij zooveel te geven en
te nemen is. En daarom is dan ook alleszins
verklaarbaar, dat minister Kolkman zich
tot het aanbrengen Van zooveel wijzigingen
in zijn ontwerp heeft laten bewegen.
Maar er is ten slotte een grèns. Een mi
nister. die maar aldoor met de pen klaar!
2/Oti sta fin om te schrappen óf te wijzigen,
zpu spoedig het- stuur kwijt, raken en in
plaats van leiding te geven, geleid wrorden.
We mogen dan ook aannemen, dat de
Minister in zijn gewijzigd ontwerp zoo ver
is gegaan als hij gaan kon, en dat het ont
werp in zijn nieuwen vorm behoort te wor
den aanvaard of afgewezen.
Men kan niet bij elk artikel en elk onder
deel van een artikel aan het peuteren blij
ven.
Indien de linkerzijde haar taak als oppo
sitie niet in den zin van loyale medewerking
wenscht op te vatten, van rechts mag beter
verwacht worden.
Voor zoover het van haar afhangt, zal zij
tot spoedige afhandeling meewerken, niet
omdat de stembus wenkt, maar omdat we
geld moeten hebben voor de sociale wetge
ving en omdat de eigen nijver
heid aan eenige redelijke versterking
dringend behoefte heeft.
„D e Re sidentiebo d e":
Het verband tusschen Tariefsherziening-
én Christelijke beginselen ia hierin gelegen,
dat zonder Tariefherziening geen geestelijke
en stoffelijke sociale hervormingen van eeni
ge beteekenis zijn tot stand te brengen. Im-:
mers, waar het gebied der directe belastin
gen vrij beperkt is en het aantal belasting
schuldigen niet groot, daar kan, naar onze
overtuiging, nimmer voldoende van hen ge
haald worden om »>en behoorlijke som voor
sociale hervormingen beschikbaar te stelleiu.
Zeer zeker, de schroef der directe belastin
gen kan nog aangedraaid, de Inkomstenbe
lasting het ligt in den wil der Regcering
zal aanzienlijk meer opbrengen; doch.
zooveel als er benoouigd is, schijnt nimmer
uit de directe belastingen alleen te verkrij
gen.
Dat zulks het geval is, valt niet tegen
te spreken. De geschiedenis der liberale bo-
windvoering in de laatste jaren heeft dit
in bet licht gesteld. Na de kiesrechtuitbrei-
ding-Ya-n Houten won de liberale concen
tratie onder Pierson op Van Houten's leuze:
„Tegen clericalisme en protectie." En in
hetzelfde jaar 1807 kondigde de eerste
Troonrede onder de signatuur Pierson Bor-
gesius stoutmoedig een Tariefsherziening
aan, om mede in den nooa der schatkist te
voorzien.
Toen in 1905 Borgcsius niet wilde bestu.
ren, doch zich tot de rol y&n formateur be
paalde, r peel de het Minister per order Bon.
gesiiLS, onder de leiding van den heer T>*
Meester, nagenoeg gelijk spel.
Het „Handelsblad" verheugt zich over
dé intrekking der rechten op meer, en
maakt daaruit op, dat de voorstanders van
bescherming feitelijk toegeven, dat de
voorgestelde tariefs-verhooging in strijd ia
met de belangen van ons volk. Na een
resumptie van de beweringen der prot^o-
lionisten, gaat liet blad voort
Nu vragen wij echter, indien de voor
standers van beschermende rechten werke
lijk zoo... onverstandig zijn om te meenen,
dat die beweringen steek houden en vol
doende grond leveren voor beschermend!*
rechten wat is er dan verkeerd aan
meelrechten? De waarheid is natuurlijk
dat zij den moreelen, moed missen om con
sequent te zijn, dat zij het meest alge-
meene, het meest noodzakelijke consump
tie-artikel ook niet, met een fractie van
éen cent durven in prijs verhoogen, om
dat het volk dan het vooze van hun rede-
neëringen en beweringen te duidelijk aan
den lijve zou voélen. Zij erkennen door die
vrees echter de ondeugdelijkheid van d'èh
grond-, waarop zij'staan. Indien lage be
schermende rechten voor een zeer alge
meen verbruiksart-ikel, dat in groote hoé
veelheden verbruikt- wordt, immoreel en
onverdedigbaar zijn zijn ook hoogere
rechten voor andere even algemeene en
haast even noodzakelijke artikelen, die in
iets minder groote hoeveelheid gebruikt
worden, onzedelijk en ontoelaatbaar.
De erkenning^ dat de heffing van meel-
reohten is in strijd met heb algemeen be
lang, is de erkenning, dat invoerrechten
van noodzakelijke levensbehoeften in strijd
met het volkbelang zijn.
Wat de omstandigheid betreft, dat de
OVER
M IV.
De metaal-industrie.
Vele pagina's zijn gewijd aan de metaal
industrie. Deze is trouwens in zoovele on-
derdëelén te splitsen, dat het licht te be
grijpen, is dat behandeling van dit onder
werp zooveel plaatsruimte vordert.
Ter onderscheiding mot het behandelde on
der machine- en scheepsbouw kan worden
gezegd, dat hier worden behandeld, die on-
derdeelem, die niet in verband staan tot deze
beide takken. Worden daar ook onderd-ee-
len van machinebouw b.v. behandeld, bier
gaat 't slechts over de fabricage van pro
ducten, die op zichzelf, om 't zoo uit te druk
ken, af zijn.
We hebben hier niet te doen met takken
van industrie, die van zoo groot belang
zijn als de reeds in een vorig artikel be
handelde, doch niettemin betreft 't voor ons
land een bron van groote inkomsten, in veel
opzichten ook nog van ïermen uitvoer naaJr
verschillende rijken in Europa of ovérzee-
söho gewesten.
In een aantal fabrieken worden ijzéren ledi
kanten vervaardigd, te Deventer ook staal
draad-matrassen, terwijl dezelfde fabrieken
zioh toeleggen op 't maken van tuinameuble-
mënten.
ïn andere fabrieken worden kleine wapenen
gemaakt, vijlen in weer andere' en in een
drietal werkplaatsen zijn 360 man bezig
met de vervaardiging van spijkers en draad
nagels.
Friesland maakt schaatsen, die naar
Duitsohland, Engeland, Oostenrijk, Rusland
en de Vereenigde Stater, worden gezonden.
Van de vele andere takken noemen we
heg 'de vervaardiging langs machinalen weg
van boefijzers en ook legt men zioh toe op
bet 'mak-en van machines voor den land
en hooibouw.
Van belang is de vervaardiging en den
uitvoer van vleeschsnijmachines, in een twee
tal 'fabrieken hier te lande ondernomen.
Verder 'zijn er een viertal fabrieken voor
weegwerktuigen. Uit koper worden ook tal
yan voorwerpen vervaardigd. Dit is weer
een tak van industrie, die ver over de
grenzen Dekend is.
De koper- en bronsgietérijen geven aan
700 arbeiders werk.
Voorwerpen van kopar, tin, brons ein nik
kel woerden in Vele plaatsen gemaakt en
Vele bonderden werklieden zijn hiermee bezig.
Ruim '40 fabrieken telt ons land, die be
halve met de kolonies zaken doen met Bel
gië, Denemarken, Duitschland, Frankrijk, En
geland, Oana-da, Egypte en de Vereenigde
Staten.
In 'de inrichtingen voor vernikkelen, ver
zilveren, vergulden en verkoperen werken
260 man.
In de fabrieken, waar lood en zink wor
den 'verwerkt, arbeiden vele honderden mmj
schen. Do producten worden naar alle wercld-
deelen verzonden.
Het Verkeer mét rijwielen is bier te lande
sterk 'toegenomén. .Waren in 1899 ér 94,370
fietsen bier te lande in gebruik, in 1910
waren bet er 539,560. Van elke tien Neder
landers heeft er dus één een rijwiel. Be
grijpelijk, 'dat ook de rijwielindustrie is toe
genomen. In de zeven groote fabrieken wer
ken ongeveer 1000 arbeiders. In eenige dezér
legt 'men zioh ook toe op de fabricage van
motorfietsen en automobielen, maar een spe
ciale 'fabriek voor auto's te Amsterdam,
beeft 325 man aan 't werk. Do uitvoer van
rijwielen én auto's heeft plaats naar de Ne-
derlandsche én Engelsche kolonies, Enge
land 'en Zuid-Amarika. Een meevaller, waar
we steeds denken, dat uit ons land hiervan
niet wordt uitgevoerd.
De fabrieken, waar capsules worden ge
maakt, leveren meer dan we hier te lande
kunnen gebruiken. Een deel van dé productie
van 800 arbeidskrachten gaat naar vele lan
den Van Europa, naar Amerika, Australië en
sommige landen Jn Azië.
De klokken.industrie uurwerken voér
torens, 'stations- en electrische straatklok-
ken werkt hoofdzakelijk voor ons eigen
land, hoewel er ook uitvoer is naar Zuid-
Afrika.
De émail-fabrieken werken daarentegen in
aanzienlijke wijze voor export. De producten
gaan dloor ongeveer de geheele wereld.
Verder worden hier te lande nog gas ovens
gemaakt, gasmeters in een viertal fabrie
ken door 400 man instrumenten voor vele
wetenschappelijke doeleinden weer een
belangrijk artikel voor uitvoer en mu
ziekinstrumenten waarvan Engeland de
voornaamste afnemer is.
Vermeldenswaard is nog de fabricage van
brandkasten en kluisdeuren.
Op dit gebied is Nederland zeer
bekend. De groote firma te Dordrecht heeft
een wereldvermaardheid weten te verwerven.
Ook veiligheidssloten worden in grooten ge
tale in laatstgenoemde fabriek vervaardigd.
De "uitvoer van de verschillende producten
gaat 'naar alle landen, zelfs naar IJsland.
Honderden werklieden vervaardigen blik
verpakking, die niet alleen voorziet in de
behoeften Van conservenfabrieken, eto. hier
te lande, maar waar ook over de wereld
markt in groote hoeveelheden wordt gepro
duceerd.
De lettergieterijen hebben een groot af
zetgebied, want ver over de grenzen heb
ben vooral een tweetal dezer zich naam]
weten te maken.
Glas, aardewerk en bouw
materialen.
Oud-Del ftsch, Oud-Amstel, Oud-Makku-
mer! 't Herinnert alles aan de bloeiperiode
van de vervaardiging van aardewerk in ver
schillende deelen van ons land.
Maar na een tijd van verval, is deze in
dustrie weer gaan bloeien en van veel be
teekenis geworden.
De vervaardiging van porselein cn aarde
werk in 'de drie groote en bekende fabrieken
te Maastricht geeft aan het aanzienlijkst aan
tal arbeiders in dit vak werk. Daar arbei
den ér niet minder dan 4200.
Doch de vervaardiging van fijn aardewerk,
het plateel werk, staat weer hoog in aanzien.
Onder de thans bekende fabrieken worden
Vermeld o.m. Oegstgeest en Zoeterwoude.
Met de veranderde tijden is de fabricage
van Qoudsohe pijpen sterk afgenomen. Voor
de lange Gouwenaar heeft mén den tijd niet
'meer. Die behoort hij de trekschuit. iWarén
er in de eerste helft der achttiende eeuw
ongeveer 16,000 jnenschen in deze branche
werkzaam, thans werken er in een zevental
fabrieken nog 400.
In 1911 werd uitgevoerd 1,063,000 kilo
gram porselein, 16,069,000 kilo aardewerk
waarbij inbegrepen het fijne aardewerk
en 143.309 kilogram Goudsche pijpen. De
waarde dezer pijpen was ongeveer 2380 pond
sterling.
De glasblazersataking heeft weer eens de
aandacht op deze industrie geves
tigd. Hot aantal glasfabrieken is niet zoo
groot, maar ze zijn allo van grooten om
vang. Duizenden arbeiders zijn er werkzaam.
Do geheele productie der flesschenfabrieken
is 70 mil li oen stuks, een twintigste van de
totale producten van het Europoesch syn
dicaat. Circa 20 millioen stuks zijn voor
uitvoer bestemd.
De bouwmaterialen, die hier te lande wor
den vervaardigd zijn weer vele. Zoo telt men
580 steenfabrieken mét 19,250 werklieden,
'die de verschil lende soorten steen vervaar
digen. De fabrieken te Leiderdorp én Oegst
geest worden o.m. vermeld.
De fabrieken, die steenen vervaardigen van
kalk en zand, waren in 1909 vijftien in ge
tal in 1898 werd de eerste gebouwd
Ze leverden in dat jaar 80 millioen steéuen.
Steen wordt nog uitgevoerd naar Oost-
Indië en de Vereenigde Staten.
In 56 fabrieken worden producten mot
cement vervaardigd.
De fabricage van dakpannen ook te
Oegstgeest is lang niet onaanzienlijk. Men
telt er 90 fabrieken met 1600 arbeiders
allen voor het maken van dakpannen. In 32
andere, waar ook vloertegels worden ge
maakt, werken nog 700 arbeiders. Tegenover
een invoer in 1911 van 7,116,000 kilo stond
een uitvoer van 24,456,000 kilo. Vooral Bel
gië en Duitsohland zijn groote afnemers.
Vloertegels, zoo bekend als estrikken of
plavuizen worden o. m. ook vervaardigd te
W&ddinxveem en te Alphen aan den Rijn.
De elf fabrieken van draineerbuizen heb
ben 420 werklieden in dienst. De productie
neemt dermate toe, dat 't Engelsche product,
vToegér hier te lande ongev. het eenige dat
gebruikt werd, bijna niet meer wordt ge
vraagd.
Kalk-, tras. en portland.oément-fabriekeïi
telt men 40.
De twintig fabrieken voor gewapend be
ton kunnen op grooten vooruitgang wijzen.
Hollandscho fabrikanten hebben b.v. gewa
pend beton-constructies in Chili uitgevoerd.
Een beton fabriek vindt men ook te Leiden.
Melding wordt gemaakt van het systeem
van den ingenieur jhr. De MuValt te Zieriksee
hij zeeweringen in toepassing gebracht, dat
veel in '.t buitenland iö toegepast.
De as ph alt-fa brieken werken behalve voor
on3 land voor België en Engeland. In ver
schillende plaatgen treft men ook fabrieken
aan voor z.g. sanitaire vloeren- Hierbij wordti
ook Leiden genoemd. De steonhouwwerken ini
ons land leveren hun voortbrengselen o. m.
af in alle Europeescke landen en Klcin-
Azië.
Delfstoffen.
Telde Nederland in 1877 twee mijnan, dia
Ö5,587,p00 kilogram steenkolen oplevorden,
in 1910 waren het er. zes, die 1,292,289,ÖQQ
K. voortbrachten. Hiervan werd 1,216,740,000
Kilo verkooht. 32 pCt. bleef in het land
en 68 pCt. werd uitgevoerd. Een sterke
ontwikkeling is er dus waar te nemen in
do mijn-industrie.
Ons land leverde verder 1800 millioen'
stuks turf van hoogveen en 700 millioen
van laag veen. Hierin hebben alle provincies
haar aandeel. De waarde is ongeveer acht
millioen gulden. Eén tiende gedeelte blijft
in het land, het overige is voor uitvoer bo-
stemd. Zelfs naar Spanje en Amerika wordt
turf verscheept. De bloei dor veenkolonies
doet voldoende zien van hoe groot belang
de veenderij is.
De steengroeven in Limburg leveren jaar
lijks 21,000 kubieke meter steen cn de racr-
gel groeven geven 10,000,000 kilogram mettV;
gel zand.
Thans rest ons neg de textielindustrie.
Het groote belang, dat Leiden hierbij heeft'
is voor ons aanleiding hieromtrent iets meer^
mee te deelen.
We zullen er een afzonderlijk artikeltje
aan wijden, want met slechts weinig regels,
zooals we hier voor elke industrie afzonder
lijk beschikbaar hebben gesteld, zou ze té
stiefmoederlijk bedeeld zijn.
Wat we in deze vier artikelen hebben mev
gedeeld is slechts een kort uittreksel vaé
het vele wetenswaardige. We hopen echter,
de belangstelling voor de uitgave van heÜ
Ministerie van Landbouw, Handel cn Nijver-*
heid en de Kamer van Koophandel te Lon
den te hebben opgewekt en dat velen lusti
zullen gevoelen met het geheele werk of
sommige afleveringen meer uitvoerig kenw
nis te maken. De prijs van tien cent pei!
aflevering kan geen beletsel zijn. Meerdere
waardeering van Nederlands handel en indu£-:
trie zal na lezing niet uitblijven, men zal
do overtuiging krijgen dat we nog meeüj
zijn, dan een land va^i boter en kaas.
