Hef 100-jarig jubileum van Krupps gietstaalfabrieken.
Uit de „Staatscourant".
Vragen en Antwoorden.
Een belangrijk geschrift
Nederlands handel en industrie.
Friedrich Krupp, Bertha Krupp Krupp von Bohlen
de stichter der fabrieken. von Bohlen und Ealbach, und Ealbach,
de tegenwoordige eigenaars der fabrieken.
De terreinen te Meppen,
waar het geschut der firma Krupp wordt
beproefd en die in de jaren 1876/78 door
Alfred Krupp werd aangelegd. Op de 25
K.M. lang en 4 K.M. breede schietbaan
worden de omvangrijke proeven gehouden
met het artillerie materiaal, kruittorens en
pantsorplaten.
Vele Duitsche bladen wijden lange arti
kelen aan dit jubileum en geven uitgebreide
artikelen over de geschiedenis der firma.
Het is dan ook wel iets buitengewoons Al
leen voor kanonnen vinden we dc volgende
cijfers opgeteekend.
Tot en met einde 1911 heeft Krupp in
dien men het Duitsche Kijk en ds staten,
waaruit het bestaat, niet meetelt kanon
nen geleverd aan 62 landen, waar nn 23 in
Europa, 6 in Azië, 5 in Afrika en 18 in Ame
rika. In- het geheel zijn door die landen
27,300 kanonnen besteld. Daarbij komen
dan nog voor liet Duitsche Rijk (tot einde
1911) 26,300 kanonnen. In totaal ali«K> 53,600
stukken. In Juli 1911 waren daarvan afge
leverd 60,000 stukken.
De fabrieken van Krupp hebben soms
harde tijden doorgemaakt. Eens zelfs heeft
Alfred Krupp al het familiezilver laten
smelten om de loonen te kunnen uitkeeren,
maar thans is het een der grootste Dmtscbe
industrieën.
Wat de Friedrich Krupp Akt. Ges. thans
beteekent moge blijken uit de volgende so
bere opsomming.
De Akt. Ges. omvat de volgende fabrie
ken: de gietstaalfabriek in Essen met de
Bchietterreinen voor het nemen van proe
ven met geschut en plantserplaten in Mep
pen, Tangernhütte en Essen;
de kolenmijnen Salzer und Neuaok in Es
sen, de mijn Hannover in Hordel bij
Bochum, de mijn Hannibal in Hardel-Eickel
bij Bochum;
talrijke ijzererts-mijnen in Duitschland en
bij Bilbao in Noord-Spanje;
de hoogovenB Mülhofenerhütte bij Engers
en Hermannshütte bij Neuwied;
de ijzergieterij en machinefabriek Sakner-
hütte bij Sayn, een reederij in Rotterdam
met eigen zee-stoombooten voor erts-
transport;
de Friedrich-Alfred-hoogoven in Rhein-
hausen-Friemersheim
de staalfabriek Ann en te Annen in West-
falen (voorheen F. Asthöwer Co.);
de Gruson-fabriek te Maagdenburg-Buckau,
aè Germania-werf te Kiel Gaarden.
Op 1 Jan. 1912 waren bij de Krupp A. G.
in dienst 71,231 personen, van wie 38,264 in
de groote gietstaalfabriek te Essen en op de
schietplaatsenen 9849 in de kolenmijnen.
De A. G. houdt er een eigen spoorwegnet
op na van 187,26 K.M. normaal spoor,
134.08 K.M. smal spoor, terwijl zij beschikt
over 106 locomotieven en 4452 wagens.
Aan ijzererts werd iri 1911 geproduceerd
1,143,000 ton, aan steenkolen 2,600,000 ton.
Voor het personeel zijn er ziekte- en pen
sioenkassen; ongeveer 6000 woningen zijn er
door de firma gebouwd, in de eerste plaats
voor de oudste werklieden; een warenhuis
is in 1868 voor de arbeiders gesticht, ten
einde hun tegen de laagst mogelijke prijzen
té kunnen leveren. Yolks- en industrie scho
len, een levensverzekeringsmaatschappij,
spaarbanken en een sanatorium, invaliden-
gestichten en herstellingskolonies, gym
nastiek- en schermscholen, tennisvelden,
volksvoordrachten- en muziekavonden, ze
zijn alles in de loop der jaren opgericht of
ingesteld. En dan dient nog vermeld de bi
bliotheek met 82,000 boeken.
Bij Kon. besluit is toegekend de aan de
orde van Oranje-Nassau verbonden eere
medaille in zilver aan O. L. Th. Rooymans,
meesterknecht bij de firma E. M. 8. van
Sunien, spekslager te 's-Gravenhage, (ter
gelegenheid van zijn 50-jarige dienstvervul-
is benoemd tot kantonrechter-plaatsver
vanger in het kanton Appingedam met in
gang van 10 Augustus O. J. Hooft van Idde-
klnge, burgemeester van Appingedam;
is aan E. F. van der Lugt, op verzoek,
met ingang van 15 Augustus eervol ontslag
verleend uit zijn betrekking van commissa
ris van politie te Hoorn;
is met ingang van 16 Augustus benoemd
tot directeur van het Huis van Bewaring
te Zwolle J. Noordhoff, thans directeur van
het Huis van Bewaring te Zutphen.
De Friesche Landbouwtentoon
stelling t© Leeuwarden.
26 Augustus tot 1 September 1912.
Afdeeling: Rundvee.
Het Nederlandsche rundvee behoort tot
het meest bekende, het meest productieve
en het-meest gezochte in de geheele we
reld. Deze waarheid mag wel beschouwd
worden als een axioma. Men vindt de af
stammelingen van dat vee niet alleen in
alle cultuurstaten van "Europa maar ook in
alle werelddeelen. Momenteel hebben
meerdere Staten, tijdelijk of voor goed, de
grenzen voor den invoer van ons vee geslo
ten maar toch is de verzending van uit
stekend fokvee enz. in verschillende rich
tingen nog van veel beteekenis.
Het aandeel dat Friesland heeft gehad
in de omvangrijke verspreiding van Ne-
derlandsch vee is niet nauwkeurig bekend,
dat het aanzienlijk is kan niet worden be
twijfeld. In het buitenland zijn de plaat
sen van herkomst niet altijd juist vastge
steld. Vooral de gewoonte om onder den
naam Holland" geheel Nederland te ver
stavan is in deze van invloed. Om een en
kel voorbeeld te noemen: in Oost-Pruisen
bestaat een „Hollander He^dbuch Gesell-
sohaft", ondanks dien naam „Hollandfcch"
mag beweerd worden, dat de stamhouders
van dat stamboekvee bijna uitsluitend uit
Friesland afkomstig waren. Op dit oogen-
blik is het niet noodig om de beteekenis
van den veeuitvoer uit Friesland nader
aan te toonen.
Het spreekt vanzelf, dat bij den opzet
van de tentoonstelling, dië het onderwerp
van onze bespreking is, ernstig aandacht
is geschonken aan de feevokkerij, den
meest belangrijken tak van den Frieschen
Landbouw. Wij leven in Nederland, ook
op dit gebied, in een tijd van ontwikke
ling en vooruitgang en daarbij staat
Friesland beslist bovenaan.
(Zie No. 4. van de Verslagen en Mede-
de elingen van de Directie van den Land
bouw, jaargang 1911). De resultaten van
dien vooruitgang moeten naar voren wor
den gebracht op een doelbewuste wijze.
De vorm waarop het tentoonstellingsbe-
stuur tracht zulks te doen is deze:
In de eersbe plaats ia de voorwaarde
gemaakt., dat al het vee dat ter deelne
ming wordt aangegeven moet zijn inge
schreven in het Eriesch Rundvee Stam
boek. Dit geeft een waarborg dat er iets
goeds wordt bijeengebracht.
Verder heeft men zich bij het onder
werpen van het programma een drieledig
doel voor oogen gesteld en wel
A. Men wil laten zien wat in Friesland
als het meest typische vee van ons ras wordt
beschouwd.
B. Men wil demons tree ren de middelen
tot verbetering.
C. Er zal worden tentoongesteldFok-
materiaal.
Voor de uitvoering van dit drieledig doel
zullen op de tentoonstelling verschijnen:
lo. Een uitgezochte groep zwartbonte koei
en van den zwaren grond.
2o. Een uitgezochte gnoop zwartbonte koei-
van den lichten grond. Deze beide groe
pen zijn in den loop van den zomer uit
gezocht door een tweetal commissies van
deskundigen.
3o. Het beste mannelijke fokmateriaal en
wel, drie-, twee- en éénjarige Btieren die
alle bekroond of eervol verklaard zijn
op de Rijks- en Provinciale keuringen van
dit voorjaar.
4o. Koeien met hooge boteropbrengst, De
deelneemsters aan dit nummer zijn vooraf
op exterieur gekeurd. Aangetoond moet
worden, dat zij, onder Stamboek-oontróle
in een normale lactatie periode, een mini
mum vetgehalte in de melk (van 3.15 pCt)
en een minimum boteropbrengst van
175 KG. hebben gehad.
5o. Een collectie Roodbont Friesch Stam
boekvee.
6o Vierjarige en oudere stieren met min
stens tien bij het Stamboek bekende af
stammelingen.
7o. Fokfamiliën bestaande uit vrouwelijke
afstammelingen van één stammoeder. Het
minimum aantal afstammelingen bedraagt
acht stuks die voor de tentoonstelling
aan een keuring worden onderworpen
8o. Wedstrijd van fok- en Stierenvereeni-
gingen.
9o. St-ierkalveren van verschillenden leeftijd.
IQd. Koeien die vóór 1 December 1912 moe
ten kalven.
Voor zoover op dit oogenblik is vastge
steld zijn de verschillende nummers aange
ven en zullen worden toegelaten: Groep 1:
100 koeien; groep 2:. 60 koeien; groep 3:
120 stieren; groep 4: 50 koe: n; groep 5:
25 koeien; groep 6: pl.m. 30 afstammelingen
van bekende (aanwezige) stieren; groep 7:
40 koeien; groep 8: 90 dieren van vereeni-
gingen; groep 9: 160 kalveren; groep 10:
50 koeien.
Met het .oog op de strenge voorwaarden
van toelating tot de tentoonstelling kan ze
ker het bestuur der tentoonstelling meer
dan tevreden zijn over de deelname. Over
bodig is het zeker op te wekken tot bezoek.
De gelegenheid hier geboden om kennis te
maken met hetgeen in Friesland reeds is
bereikt en met dat wat voor verdere voor
uitgang wordt gedram is voor allen die met
veefokkerij te maken hebben, of daarin be
lang stellen, een voldoende prikkel. Voor
al echter is die kennismaking gewenscht
voor hen, ook in Friesland, die nog ver
staan van een rationeel bedrijf. Een tentoon
stelling moet zijn een leerschool, welnu op
gezet aooals deze, kan ze zulks voor zeer ve
len worden.
Ten slotte een mededeeling en een opmer
king. De mededeeling is deze. De veeten
toonstelling wordt niet gehouden op het ter
rein zelve, het vee komt daar alleen in den
ring. Tentoongesteld wordt het op de mooie
Leeuwarder Veemarkt. Misschien vinden
sommigen die onaangenaam, de meesten zul
len echter waardeeren dat het vee, ook bij
ongunstig weer, staat op een plaats die
voor het laten zien van vee is ingericht.
En thans onze opmerking, ze sibaan in ver
band met de bekroningen. Voor groep 1 en
2 zijn! geen bekroningen uitgeloofd, alleen
ontvangen alle eigenaars een diplioma, waar
mee bewezen wordt, dat hun vee de eer heeft
gehad te behoor en tot de uitgezochte dieren.
De g oepen 3 en 8 staan onder leiding van
d? Provinciale Commissie voor de Veefok
kerij, iri het programma wordt omtrent be
kroningen van deze groepen niets vermeld.
Voor de anderen zijn geldprijzen uitgeloofd.
Gaarne hadden wij gezien, dat het begrip
wedstrijd ook hier was vermeden, dat de
eer om te mogen meedoen voldoende was
geweest. Daartegen zijn waarschijnlijk be
zwaren, maar dan zouden wij bock gaarne
gemist hebben de oude manier om een eer
sten, een tweeden er. oen derden pri^e urf te
loven. Veel beter zou het ie d^rgèÖJV.e go-
vallen zijn om aan de jury de be».hikkizig
te geven over een zekere som gelds, die r.BMt?
omstandigheden kon worden verdeeld.
Sneek. J. RINKES BORGER.
Vraag: Wie is de tegenwoordige Gou
verneur van West-Indië en wie waa jrijn
voorganger?
Antwoord: W. D. H. baron van Aa-
beck; voorganger mi. D. Fock.
Vraag: Ik heb een vacht, die door r*-
gen hard en vuil is geworden. Bjoe kan ik
die schoon maken en de huid zacht, zondev
beschadiging
Antwoord: Voorzichtig met een
borstel uitboenen met water, waarin een
stukje zachte zeep is opgelost (Sunlight-
zeop bijv.)
V r aa g: Kunt u mij het juiste adres op
geven, waar ik mij moet vervoegen om te
solliciteeren voor de stedelijke vuilverbran
ding?
Antwo o r cl: Aanmelden aan het bu
reau van gemeentewerken op het Stadhuis.
Vraag: Mijn zuiver inkomen bedraagt
f i000 per jaar. Ik heb twee kinderen vau
twee en vier jaar. Hoeveel bedraagt nu mijn
aanslag in de plaatselijke directs belasting?
Antwoord: f 21.5a
Vraag: Ik heb wel eens hooren zeg
gen, dat gouden tientjes met den beeldenaar
der Koningin met hangend haar meer waard
zijn dan andere. Is dat zoo? En indien ja,
welk jaartal is dan het meest gezocht? Waar
kan men ze dan verkoopen en voor hoeveel
ongeveer?
Antwoor d: Reeds herhaalde malen
hebben wij medegedeeld, dat de 1 O-gulden
stukken van 1897 geen zeldzsamheidawaar-
de bezitten. Alléén die van vroegere jaren
zijn meer waard; zoo u er een bezit, wend
u dan tot J. Schulman, Keizersgracht 449,
Amsterdam.
V r aa g: Kan een jongmensch (gediplo
meerd landbouwkundige) een werkkring
vinden bij de Nederlandsche Heide-maat-
schappij? Zoo ja, tot wien moet men zich
wenden voor nadere inlichtingen'?
A ntwoord: Dat kunnen wij vooruit
niet zeggen, omdat dit van allerlei omstan
digheden afhangt. Het best zal zajn, dat u
zich voor dit doel wendt tot de directie
Nieuwe Gracht 94, Utrecht. Intern beL 504.
V raag: Onze poeB heeft geweldig last
van vlooien. Ik heb haar ingesmeerd met
petroletim, waarna het beest heel erg ziek
geworden is. Kan dat van de petroleum zajn
Het is pas een week geleden en nu h'eeft
zij weer last van dezelfde ongewensohte gas
ten. Weet u iets beters? Indien u lysol aan
raadde zou ik gaarne 1 pCt. van de oplos
sing weten. (Daar ik in het bezat ben van
onopgeloste lysol).
Antwoord: Een poes maakt zichzelf
schoon, vandaar dat het moeilijk is het dier
met een of ander vocht in te smeren. Zoo
zal het ook ziek zijn geworden van de in
geslikte petroleum. Lysol is vergift, en ia
de oplossing eenigszins sterk, dan hebt u
kans dat poesje cïood gaat. Probeer het
een met een aftreksel van zware tabak en
wasch dan direct na met een lauwwarm
zeepsopje. Doe voorts wat tabaksstof, in een
sigarenfabriek voor eenige centen te krijgen,
in liet mandje, waarin poes 's nachts slaapt.
V raag: In een geel-linnen rók zijn vlek
ken gekomen van pek. Hoe zijn die er uit
te krijgen, zonder de kleur aan te tasten?
Antwoord: De vlek bestrijken met
een mengsel van terpetdjnolie en eiergeel,
dit laten drogen en de korst er afwrijven
en daarna afwassohen met lauw-warm water.
Is het gewenschte resultaat nog niet verkre
gen, dan gaat men nogmaals eens afwaa-
sohen met lauw-warm water, waarin een wei
nig zoutzuur gedaan is.
OVEB
m.
Levensmiddel en en dranken.
Een van do grootste hoofdstukken, dat bo
vendien over zeer vele onderdeel in handelt.
.Verschillende levensmiddelen zijn reeds iri
vorige hoofdstukken behandeld, maar ea*
blijft nog zooveel over, dat licht te begrijpen
is, dat hier niet in weinig wootrdea de rest
kan worden gezegd.
In de eersto plaats de verduurzaamde
groenten, waarbij Leiden een zeer voorname
plaats inneemt cijfers worden liiervoor
niet gegeven dan de gepasteuriseerde en
gecondenseerde melk, melksuiker, etc., met
een fabriek o. m. te Zoeter me er. Vooir 't con-
serveeren van vleesc-h wordt ook o. m. Lei
den genoemd. De uitvoer is voor al deze
producten aanzienlijk.
Ons land telde in 1910 nog 440 bier
brouwerijen, waarvan 178 in Noord-Brabant
en 180 in Limburg. De. grootste zijn te Am
sterdam, Rotterdam, Den Haag en Maas
tricht. In 't geheel werken in de brouwe
rijen 3000 man, doch zes hebben elk meer
dan 100 arbeiders aan 't. werk. Vele brou
werijen zijn tevens ijsfabrieken. In 1910 werd
8.447,112 liter uitgevoerd.
Nog vinden we vermeld, dat het bi er ver
bruik hier te lande in 1911 per hoofd 26,18
liter was togen 31,8*6 liter in 1901.
Dat met „Schiedam" veel geld wordt ver
diend is algemeen bekend. De cijfers doen
iemand reeds duizelen. Laten we volstaan
iriet to vermelden, dat bij de plaatsen waar de
fabricage van likeoiren van beteekenis is
ook Leiden wordt vermeld.
Daarna wordt vermeld de handel in wijn,
ciders en minerale wateren eri hierop de
az i j luf abricagc.
Do 17 meelfabrieken geven 900 arbeiders
werk, de dertig gortm'olcns vragen 300 ar
beidskrachten.
De rijstpellerijen zijn ook van niet ge
ringe beteekenis. In 1901 word 183,091,076
kilo ingevoerd en 84,154,288 kilo weer uit
gevoerd. Doch in 1911 waren deze cijfers
reeds gestegen tot 333,364,000 en 194,261,000.
Er zijn negen stoompellerijem met 600 werk
lieden. Een windmolen is er nog in de
Zaan met dit bedrijf bezig.
Bij de bespreking van brood, koek en be
schuit wordt vermeld do oprichting in 1867
van een broodfabriek te Leiden.
De groot-industrie in dit bedrijf omVat 127
fabrieken mét 2757 arbeidskrachten.
ÏW© vernemen hier ook nog dat iri Led
den de grootindustrie voor 65 pCt-, voorziet
in de behoefte van broo#.
De middenbedrijven zijn 116S in getal met
5425 arbeiders. Hieronder bevinden zich
62 coöperaties. En voor het kleinbedrijf
wordt gerekend op 11,826 bakkerijen met
21,224 werkkrachten.
Bij de koekfabrieken wordt Leiden weer
genoemd evenals dit. het geval is voor de
grootste biscuit-fabriek en.
In 35 ohicorij-fabrieken vervaardigen 250
prian oircal 3 a 4 inillioon kilo van dit pro
duct. Het wordt uitgevoerd naar België,
Noorwegen en dc Vereenigde Staten.
Over suiker wordt weer zeer veel ver
teld. Duizenden werklieden verdienen hierin
hun brood. Dc invoer is steeds gedaald, de
uitvoer gestegen. Dit loopt in de honderd
tallen millioenen kilo's.
Nederland heeft nog 34 zoutwerken met
500 arbeiders. De productie is in hoofdzaak
voor 't eigen land bestemd. Millioenen lrilo's
worden vereisoht voor de zeevisseberij. De
uitvoer was in 1910 slechts ruim 6Vs mil-
licen kilogïaïn.
Machine, en scheepsbouw,.
BelangrijkeondeTWerpen van dit „Geriéral
view" blijven ons nog te behandelein. Daarbij
13 wel een van de voornaamste de machine-
en scheepsbouw. Dit is een tak van nijver
heid. die van greoten omvang in Ons land i9,
van meer belang dan menigeen aanvankelijk
wel zou denken. Ten minste voor zoover dit
dei P^ohinebou^; betreft, Wat den sohëepgj
bouw aanbelangt is men wel met den. om
vang hiervan bekend.
Toen de heer Stork in 1897 zijn werk
schreef over de geschiedenis van den machine
bouw, telde hij veertig fabrieken miet 9858
werklieden en in 1911 was het aantal fa
brieken met één verminderd, doch het aantal
arbeidskrachten gestegen tot 13,181.
Dit zijn slechts de groote fabrieken. In 't
geheel zijn er in ons land wel 190 van der
gelijke fabrieken en werkplaatsen met 26,500
werklieden. De meest uiteenloopende produc
ten komen uit dezn fcïesaoken, b.v. scheeps
machine^ machines voor suikerfabrieken,
transport- en h ij sch werktuigen, baggermar
chines, locomotieven, machines voor olieslage
rijen en motoren.
Behalve de machinefabrieken hebben we
hier te lande ook een vrij groot aantal ijzer
gieterijen, die natuurlijk alle werken met
grondstoffen, die van buiten worden inge
voerd.
De 24 belangrijkste hebben 1200 arbeiders
in dienst.
De fabricage van electromotoren en vele
electrische apparaten of qnderdeelen daar
van. heeft ook hier te lande oen aanzienlijke
vlucht genomen. In een 53-tal fabrieken houdt
men zich hiermee bezig. Dynamo's en electro-
ïnotoren werden reeds in 1882 hier te lande
vervaardigd. In vijf fabrieken worden elec-
trischo gloeilampen gémaakt de „grootste
te Eindhoven heeft 3000 arbeidskrachten
en deze lampjes worden in reusachtige aan
tallen over de geheele wereld verzonden.
In Middelburg zijn in een fabriek voor fit
tings vcor gloeilampjes door ongeveer 400
arbeiders 54 millioen van die koperen onder
deden gemaakt voor alle fabrieken in bin
nen- en buitenland. Fabrieken van booglam
pen en kabelwerk worden ook in Nederland
aangetroffen.
iWaar Nederland veel presteert op 't ge*
bied van den scheepsbouw, daar is 't licht'
te begrijpen, dat de ketting- en ankérsmë-
derij er niet onaanzienlijk is. Ook scheeps
werven en machinefabrieken hebben dezen tak
aan hun bedrijf toegevoegd en bieronder
ook Ljed&gg vM een giMaaj-inriphlfeft
voor kettingsmederij te Leiderdorp genoemd.
't Zou ons te ver voeren veel te vertollen
over de vele fabrieken, waarin schroeven eu
bouten ook in grooten getale voor het
buitenland, onderdeden voor rijwielen, in
strumenten, enz. worden vervaardigd. Deze
industrieën eiischen te zamen 1050 arbeids
krachten.
Alvorens over te gaan tot den scheeps
bouw willen we nog even vermelden dat
machines voor suikerfabrieken worden afge
leverd voor Indië en Zuid.Amerika, voor
margarinefabrieken naatr alle landen der we
reld, voor steenfabrieken naar België,
Duitschland en Rusland, hijschkranen naar
België, stoomwerktuigen voor plaatijzer fa
brieken naar Ncderlandscli-Indië, Duitsch
land en België, pompen naar Italië cn mo
toren naar alle deden der wereld.
Onze prestaties op dit gebied zijn voor
waar niet gering.
Maar niet. minder zijn ze dit op 't gebied
van den scheepsbouw. De geschiedenis dezer
industrie zullen we onaangeroerd laten. Op
dit oogenblik en dit is voor ons het
voornaamste zijn er 425 groote en kleinere
werven mét ongeveer 20^000 werklieden. Dc
grootste, waarvan melding wordt gemaakt
is die te Vlissingen met 1700 arbeiders. Lei
den wordt genoteerd voor één werf met
675 en Leiderdorp voor 3 met 300 werk
lieden. Vele dezer zijn tevens constructie-
werkplaats en.
In 1911 leverden 130 dezer weiwen 1309
zee- en rivierschepen af!
Behalve de rijkswerven leverden ook oen
drietal particuliere werven, die te Amster
dam, Rotterdam en Vlissingen, oorlogssche
pen af.
.Voor vele stoomvaartmaatschappijen wordt
geregeld gewerkt en dank zij den uitste
kenden ingenieurs hier te lande, kan Neder
land mét het buitenland de concurrentie
goed volhouden.
Voel wordt nog verteld over den bouw
van motorbooten, sleepkranen en baggerma
chines, mbar we zullen dit onderdeel als
afgehandeld beschouwen.
Diamant, goud en zilver.
In dc volgorde der te behandelen onder
werpen zullen we een kleine verandering
brengen. Hoewel de metaalindustrie thans
zou volgen, willen we bovenstaand nemen,
ten einde niet in de noodzakelijkheid te ko
men midden in een onderwerp te moeten
afbreken. De metaalindustrie zon meer plaats
ruimte vragen, dan voor dit feuilleton nog
beschikbaar is.
Van de geschiedenis der'diamant-industrie
willen we slechts vermelden dat deze in
1585 naar Amsterdam werd overgebracht uit
Antwerpen, na de inneming door de Span
jaarden van laatstgenoemde plaats. Thaj&*
is Amsterdam de voornaamste plaat» in dê
wereld voor deze industrie. Ze is echter
onderhevig aan alle financieel e crisissen en
dit verklaart de groots werkloosheid op som
mige tijden, maar er zijn toch ongeveer 10,000
man in do diamantslijperijen werkzaam. De
kostbaarste sboenen zijn steeds in do Am-
sterdamsche slijperijen bewerkt, zooais de
Cullinan en de Kch-i.Noor. Antwerpen levert
meer goedkoopare producten.
Ook de iiamdel is zeer belangrijk. Hot
vorig jaar nog is ue groote beurs voor den
diamanthandel gccpend. Een voorname af.
nomér is Amerika.
De goud- en zilversmederij werd ook reeda
in de middeleeuwen hier uitgeoefend en vale
kunstwerken zijn op dit gebied vervaardigd.
Nu nog zijn er aanzienlijke fabrieken. Niet
onvermeld is natuurlijk dc fabriek te Voor
schoten met haai* 270 arbeidskrachten. Oik
Utrecht levert veel kunstsmee.werk en vertUr
medailles en plaquettes, terwijl Schoonhoven
naam heeft gemaakt met het Zeeuwsohe fili
graan werk. In Schoonhoven zijn ongeveer;
470 goud- en zilversmeden. Imitatie.antiek
levert vooral Haarlem. Ook 's.Hertogen-
bosch is voor deze industrie van beteekenis
Er zijn daar nog 170 werklieden. De uifci
veer heeft plaats naar alle landen vaj£
Europa, de Kolonies en de VereenigIe Staten*
L, P- 3Br'
