ÜTo. 180©O. LEIDSCH DAGBLAD, Maandag* 5 Augustus.— Tweede Blad. Anno 1912.
Buitenlandseh Overzicht.
Tweede Kamer.
Uit de „Staatscourant".
Faillissementen.
Een belangrijk geschrift
Nederlands handel en Industrie.
In een hoofdartikel van cÜe ,,Neue
Freie Presse" bespreekt de Italiaaneche
Kamerafgevaardigde Benedetto Cirmeni,
die doorgaans de spreekbuis van
den minister-president Giolitti
is de vredeskanaen. Eiken keer zegt
jCirmeni dat Turkije een deel van zajn
grondgebied moest afstaan, heeft het Ot-
tomaansche rijk voor zijn onderhandelin
gen een Christen tot gevolmachtigde ge
kozen, daar een Mohammedaan dergelijke
verdragen niet onderteekenen kan. In ver
hand hiermede wordt te Rome de benoe
ming van Gabriël Nonadunghian, een
Christen, tot minister van Buitenlandsche
Zaken beschouwd als een bewijs, dat het
jiiouwe ministerie geneigd is vrede té slui
ten op de door Italië verlangde voorwaar
den, d. w. z. met de uitdrukkelijke of
stilzwijgende erkenning der volledige sou-
vereiniteit van Italië over Tripolis en
Cyrenaica. De debatten in de Turksche
Kamer hebben dezen indruk bevestigd,
daar de regeering de motie van Seyid-
bey, die de handhaving der Turksche sou-
vereiniteit over Lybdë wenachte, met be
slistheid terugwees. Daarom wordt in
Italië geloofd, dat het tegenwoordige
fCurksche kabinet, toen het verklaarde,
dat de vrede met de rechten, de eer en de
waardigheid van Turkije «vereenigbaar
moet zijn, een elastische formule gekozen
heeft, welke de souvereinitoitekwestie
zoowel kan in- als uitsluiten. Thans is de
weg geopend, langs welken. Italië en Tur
kije spoedig tot een overeenkomst kunnen
komen. Wanneer Turkije werkelijk tot
vrede geneigd is zullen de onderhandelin
gen kort zijn, daar Italië's eenige voor
waarde (de volledige erkenning zijner sou-
vereiniteit over Tripolis) bekend is en
Italië zich in elk ander opzicht tegenover
Turkije toegeeflijk zal toonen. Is de vre
de eenmaal gesloten, dan zal Turkije aan
Italië een grooten en oprechten vriend
hebben, die met de andere mogendheden
zal wedijveren in het streven, om den sta
tus quo in het Ottomaansche rijk te hand
haven.
Italië zal Turkije in geen geval een wa
penstilstand toestaan, om het niet de gele
genheid te geven zioh beter voor den ver
deren krijg uit te rusten. Wanneer Turkije
zich niet haast vredesonderhandelingen aan
te knoopen, kunnen weldra nieuwe groote
gebeurtenissen op het oorlogstooneel ver
wacht worden.
Ditzelfde blad verneemt, dat de vertrou
welijke besprekingen, die in Zwitserland
tuseehen Turksohe en Italiaansche vertegen
woordigers werden gevoerd, voor 1 o o-
pig afgebro k e n zijn, daar de Turk
sche onderhandelaars, wijl zij aangesloten
zijn bij het Comité van Eenheid en Vooruit
gang, door het optreden van het nieuwe
ministerie hun mandaat als vervallen be
schouwden.
De besprekingen hadden nog geen bepaald
resultaat opgeleverd, maar van beide zij
den waren toch blijken! gegeVen van goeden
wil om tot een bevredigende oplossing te
komen.
De onderhandelingen, zullen binnenkort
hervat w or den, daar het ministerie
blijkbaar een nieuwen vertegenwoordiger
heeft gezonden, die nu op zijn doorreis naar
Zwitserland te Weenen van de gelegenheid
gebruik heeft gemaakt, om zich iri verbin
ding te stellen met de voornaamste autori
teiten aldaar.
Dat de vrede reeds spoedig gesloten zal
v/orden, laat zich echter niet voorzien, hoe
wel verschillende Italiaansche bladen nog
zeer kort geleden meenden te weten, dat hij
niet lang meer op zioh zou laten wachten.
In Italië zijn ook velen het oorlogvoeren
moede. Te Brescia is een muiting tegen
den oorlog gehouden, waarop de so-
ciaal-demooratische afgevaardigde Treves
het woord voerde Na afloop der vergadering
trokken ongeveer 600Ö demonstranten in
optocht door de stad, waarbij het herhaal
delijk tot boteingen met de politie kwam.
In Turkije duurt de verwarring in regee-
ringskringen voort. Onder groot kabaal
heeft de Kamer besloten terstond een inter
pellatie tot den minister van oorlog te rich
ten, om hem de reden te vragen, waarom hij
geen maatregelen heeft genomen tegen de
officieren van den bond.
Nadat dit voorstel was voorgelezen,
schreeuwt de Albaneesche afgevaardigde
Socreja:
Het is gevaarlijk om met vuur te spelen,
nadat gij het land te gronde hebt gericht,
gaat gij maar voort.... het is schandelijk 1
Er ontstond een hevig tumult. De gewe
zen minister Haladzjan verzocht den voor
zitter het reglement van orde op Soereja
toe te passen, die hem daarom „onbe
schaamde hond" schol. Haladzjan antwoord
de met lafaard en spion, waarop Soereja
zei de: Lafaard, ik zal mijn mandaat neer
leggen.
De Kamer sprak daarop haar afkeuring
uit over het gedrag van Soereja, die inmid
dels de zaal heeft verlaten.
De zitting werd daarop geschorst.
Bij de hervatting van de zitting las de
voorzitter een telegram van Azirn pasja
voor, waarin hij mededeelde, da hij door
drukke bezigheid niet eer dan Donderdag
komen kon om uitlegging te geven van het
intrekken van het wetsontwerp, waarbij
den officieren verboden wordt, zich met po
litiek in te laten. De Kamer nam hiermee
genoegen en de zitting wordt opgeheven
Bevel is gegeven de officieren, die op den
Vrijheidsheuvel manifesteerden, te arre36ee-
ren. Gemeld wordt, dat zaj 150 in aantal zou
den zijn, en dat zij namens 300 gelijkgesinde
officieren handelden. Reeds hadden twintig
arrestaties plaats.
Ook met Montenegro heeft Turkije het te
kwaad gekregen.
Te Kalatine had een bloedig gevecht
plaats. In weerwil der herhaalde vertïogen
der Montenegrijnsche regeering, wilden de
Turken een verschansing nemen en vjelen
zonder reden een Montenegrijnsche post
aan. 10 Montenegrijnen werden gedood en
15 gewond. De Turken lieten CO dooien ach
ter.
Over den opstandoplkaria verne
men we thans nader, dat de bevolking van
het eiland verbitterd is door de strenge
maatregelen der Turksche autoriteit in, die
den staat van beleg afgekondigd hadden.
D© bevolking nam de Turksche gendarmen
en autoriteiten ge-vangen en hebben de auto
nomie van het eiland geproclameerd
Woensdagochtend heeft de „Choken" ce
remonie of eerste audiëntie plaats
gevonden doorden nieuwen koi-
zerverleend aan civiele en miiTLaire
autoriteiten. De keizer was gekleed in.de
uniform van veldmaarschalk en kvam de
troonzaal binnen, voorafgegaan door den
opperceremoniemeester. Twëe kamerheeren
volgden den souverein, het keizerlijke
zwaard en het grootzegel dragend, daarach
ter kwamen de prinsen van den bloede. Dé
keizerin, 'die evenals alle aanwezigen, in
Europeesche kleederdracht verscheen, was
omringd door de hofdames. Nadat de ma
jesteiten de eerbiedige hulde der aanwezi
gen in ontvangst hadden genomen, las de
keizer het decreet der troonsbestijging voor.
De minister-president antwoordde hierop.
De plechtigheid droeg een zeer kalm karak
ter. Des middags wierpen de prinsen en
prinsessen van den bloede, benevens ver
schillende autoriteiten, een laateten blik op
het stoffelijk overchot van den overleden
keizer. "Voor het transport Vau het lichaam
naar Kioto wordt een bijzonder spoorweg-
rijtuig vervaardigd.
De „Avahi" bevat een waarschuwing tegen
bovenmatige betuigingen van leedwezen,
daar het is gebleken, dat sommige personen
zich van het leven trachtten te berooven,
in de meening verkeerendej dat daar het le
ven van den keizer gespaard zou worden,
terwijl anderen gezworen Hadden met den
keizer te zullen sterven.
De Indisohe Begroot in g.
Het Indisch ontwerp der begrooting van
Ned.-Indië voor het dienstjaar 1913 is bij
het opperbestuur hier te lande ontvangen.
De Memorie van Toelichting vermeldt o.a.
het volgende:
Zoowel uit de uitkomsten van 1910 en van
1911, als uit de verwachtingen vóór 1912,
volgt, dat de algemeene financieele toestand
goed is. Ondanks de krachtige stijging der
gewone uitgaven bleek; het telkenmale mo
gelijk, een groot gedeelte van de buitenge
wone uitgaven uit de gewone middelen te
bekostigen.
Met dezen gunstigen indruk is het beeld,
dat de ontwerp-begrooting voor 1913 biedt,
in overeenstemming. Wat de inrichting van
dat ontwerp betreft, openbaart zich alleen
ten opzichte van de economische ontwikke
ling eenige wijziging van het financieel be
leid, met het doel om zoo mogelijk dit soort
van uitgaven niet uit geleend geld, doch
uit de gewone inkomsten te bestrijden, zoo
dat nieuwe uitgaven daarvoor thans onder
de gewone zijn geranksohikt. Ondanks de
daardoor bevorderde stijging van de gewone
uitgaven bleek toch het accres der gewone
middelen, zelfs niet medegerekend de hoo-
ge raming van den tinprijs belangrijk
sterker dan de toeneming der gewone uit
gaven. Ofschoon het bedrag voor buitenge
wone uitgaven weder belangrijk is, kan vei
lig worden aangenomen, dat ook over 1913
een belangrijk deel der buitengewone uit
gaven uit gewone ontvangsten kan worden
gedekt.
Geeft de financieele toestand, blijkens de
begrooting, dus reden tot tevredenheid, te
eer, daar de gunstige resultaten gepaard
gaan met krachtige uitvoering van irrïga-
tiewerken en groote activiteit- bij spoorweg
bouw en havenbouw, daartegenover moet
wonden gelet op de hooge eiscken aan do
geldmiddelen te stellen: voor onderwijs,
voor bestuursorganisaties en -reorganisaties
Voor herziening der rechtspraak en tal van
andere maatregelen, die in de begrotings
stukken nog geen of slechts gedeeltelijke
uitdrukking vonden. Daarom is buiten de
cijferbeschouwingen gehouden een thans nog
bij den Minister in overweging zijnde maat
regel van verre strekking der jaarlijksche
uitgaven en dus gelijktijdige versterking van
de gewone middelen zal noódig maken.
Blijkens de uitkomsten dér jaren 1910 en
1911 en verwachtingen voor 1912 bedraagt
over 1910 het na-deelig verschil f 10,189.712;
over 1911 f 1,479,759 of bijna 23 millioen
gulden gunstiger dan de raming. Voor 1912
is hét tekort te stellen op ongeveer
f 14,700,000.
Ook in 1912 zullen de uitkomsten voldoen
de zijn, om -de economische uitgaven te dek
ken, en zal daarna nog 84 millioen gulden
overblijven tot goedmaking van buitengewo
ne uitgaven. Blijven de omstandigheden
gunstig, dan wordt voor 1913 geen minder re
sultaat verwacht.
Bij Kon. besluit is met ingang van 1 Aug.
benoemd tot lid van het bestuur der Rijks
verzekeringsbank voor het tijdvak 1 Aug.
1 Oct. 1912 m!r. H. L. van Duyl, referen-
dalns bij hot Dep. van Landbouw, Nijverheid
en Handel, ondér toekenning van verlof bui
ten bezwaar van 's Rijks schatkist in laatst-
geno em'de botrekld n g
is met ingang van 27 Juli benoemd tot
opziener der vissoherijen (bij de visscliïrij'-
inspectie) C. Hérkeray, thans opziener dear
lste klasse bij de visscherijeii op de Zoeuw-
sche sferoomen te Zierikzee
is met ingang van 1 September benoemd
tot inspecteur voor de scheepvaart P. Land
weer te Hilversum
is met ingang van 26 Juli benoemd tot
voorzitter dor plaatselijke commissie voor de
Ongevallenverzekering te Wageningen, J. A.
H. Kiroesen, oud-resident in Ned-Jnclië, te
Renkum
is aan W- A. Schermer Voost, te Bus-
sum, op verzoek eervol ontslag verleend als
plaatsvervangend voorzitter der plaatselijke
commissie voor de Ongevallenverzekering tc
Hilversum
is benoemd tot plaatsvervangend voorzit
ter der laatstbedoelde commissie mr. A. Moo-
lenburgh, wethouder der gemeente Bussum;
is aan H. E. Cost Budde, te Deventer, op
verzoek eervol ontslag verleend als voor
zitter der plaatselijke oommissie vcor de On
gevallenverzekering te Deventer;
is benoemd tot voorzitter van laatstbedoelde
oommissie jkr. dr. C. J. Sandberg tot Essen-
burg, te Diepenveen, ambtenaar ter secretarie
te Diepenveen, onder toekenning van eervol
ontslag als plaatsvervangend voorzitter dier
commissie
is benoemd tot plaatsvervangend voorzitter
van laatstbedoelde commissie mi*. Th. Por-
theine, te Deventer, procuratiehouder ten
kantore der Geldersohe Crediotvcreeniging;
is benoemd tot plaatsvervangend voorzit
ter der plaatselijke oommissie voor de Onge
vallenverzekering te Meppcl, H. Braams
kamp te Nijeveen, wethouder van Nijeveen;
is met ingang van 1 Augustus de heer A.
M. van Roosendaal, tijdelijk adjunct-inspec-
teul* der visscherjjen, voor den tijd van één
jaar benoemd tot inspecteur der vissche-
rijen
is J. H. M. Vermeulen, benoemd tot bur
gemeester van Valkenburg (L.);
is voor hot tijdvak van 1 September 1912
tot en met 31 Augustus 1913 benoemd tot
loeraar aan de R. H. B..S. te Roermond, J-
W. Voncken, onderwijzer aan de Rijksnor
maallessen aldaar; is voor dat tijdvak be
noemd tot leoraar aan de R. H. B-S. te
Venlo, H. W. Brans, tijdelijk leeraar aan die
school
zijn tijdelijk benoemd tot assistenten bij
het centraal-labora.tcrium voor de- volksge
zondheid te Utrecht, D. van Zanten tc Zeist,
M. Wagenaar, apotheker tc Utrecht cn H.
.Wigger Boelens, arts te Utrecht;
is lo. met ingang van 1 October op ver
zoek eervol ontslag verleend aan mr. J. de
Louter ale gewoon hoogleeraar in de facul
teit der rechtsgeleerdheid aan de Rijks-uni
versiteit te Utrecht, met dankbetuiging, en
2o. voor het tijdvak van 1 October 1912 tot
en met 31 December 1912 aan mr. J. de
de Louter opgedragen hot onderwijs in het
volkenrecht aan do Rijksuniversiteit te
Utrecht;
is met ingang van 1 Januari a.s. aan W.
Middelveld Viorsen op verzoek eervol ont
slag verleend uit zijn betrekking van school
opziener in het district Utrecht;
is met ingang van 1 September benoemd
tot leeraar. aan de Rijks H. B-S. te Venlo:
J, F. Munnich, thans tijdelijk leeraar aan die
schoolis voor het tijdvak van 1 September
1912 tot on met. 31 Augustus 1913 benoemd
tot leer aar aan do Rijks H..B.S. te. Venlo;
A. Hoitsma, tijdelijk Jeeraar aan die school;
is benoemd tot vertegenwoordiger der Ne-
derlandsche en der Nod.Jndischo reyeering
voer de in September 1912 te NewAork te
houden vergaderingen van do „Internatio
nale Kommissiën für einlieitlichen Methoden
der Zuckeruntersuchung", buiten bezwaar
van den lande, de heer H. C. Prinsen Geer-
ligs te Amsterdam
is dr. Ph. Kooperberg, medisch adviseur
bij de Rijksverzekeringsbank, benoemd tot
gedelegeerde der Nederlandsche Regeering bij
het van 6 tot 10 Augustus 1912 te Düssel-
dorp to houden dórde internationale con gros
voor on gevallengenees kunde.
F. W. Wesselman, rijwielband^ aar, te
Utrecht.
W. C. F. Bomer, hotelhoudster te Arn
hem.
Th. de Jong, aannemer en oaféhouder, te
Nijverdal (Hellendoorn).
Gemeenteraad van Noordwij kerliont
Voorzitter: de burgemeester,.
Aanwezig: alle leden.
Aan de orde was:
De lichtvoorziening.
Nadat in de Raadsvergadering van Don
derdag de leden niet tot een eind-resultaat
konden komen aangaande dien eenheids
prijs van het te leveren electrisch licht'
door de gemeente Leiden, nam de Voor
zitter de zaak met kracht ter hand en be-,
legde Zaterdagavond een spoed-
eischende vergadering, waarop was
uitgenoodigd, om een en ander nader toe,
te lichten, de heer E. J. F. Thierens,
adjunct-directeur der Stedelijke Lichtfa
brieken te Leiden.
Genoemde heer zette artikel voor artikel
duidelijk uiteen en ruimde daarna alle be
zwaren van de Gemeenteraadsleden suc
cessievelijk weg.
Na breede en langdurige discussiën,
welke geruimen tijd in beslag namen, werd
besloten op het voorstel van Leiden i n t e
gaan, en werd het concessie-contract
vastgesteld. Over eenige bijzonder
heden zullen evenwel nog nadere bespre
kingen gehouden worden.
De Voorzitter dankte den Heer Thierens
voor zijn besprekingen en hoopte binnen
3 k 4 maanden licht te hebben.
De heer Thierens dankte daarop den
Raad en hoopte, dJa-t Leiden en Noordwij-
kerhout nog lang zouden samenwerken.
Ten slotte werd nog besloten te voldoen
uit den post voor onvoorziene uitgaven
der begrooting, dienst- 1912, de somma van
f8.09.
Een Departement van Lands
verdediging.
Men zal zich herinneren aldus ,,Do
N. Ort." dat we den 15dcn Mei 1.1. er
op kondon wijzen, dat na hot aftreden van.
minister Wentholt heb denkbeeld had post
gevat, een samenstelling tot stand tc bren
gen tussclien .de Departementen van Oorlog,
en van Marine. Lator hebbon wo dit voor
nemen als feit kunnen bevestigen. Berich
ten van later datum in andere organen,
waarin personen werden genoemd als moge-'
lijke definitieve opvolgers van minister
Wentholt, hebben we dan ook niet overge
nomen, wetende, dat in die richting geen
enkele handeling we"rd verricht.
Nu dezer dagen door het Haagsche Corros.
pondentiebujeau een berichtje werd ver
spreid, behelzende dat in de toelichting de.r
Staatsbegrooting voor 1913 een mededeoling
zou zijn te verwachten omtrent de inzichten
en voornemens der Regeering aangaande het
vraagstuk oener eventuoele veteeniging der
Departementen van Marine on van Oorlog
tot één Ministerie, willen wij on zén'lezers
niet onthouden, dat bedoelde plannen reeds
vasten vorm hebben gekregen niet alleen
iliaaJr ook reeds de Departementen van Oor
log on Marine hebbon verlaten. (Men zal zich
herinneren, dat de heer Colijn, thans hot
hoofd der beide Departementen, in hot be
gin van deze week door H. M. de Koningin
op het paleis Soestdijk in conferentie is
ontvangen). Waarschijnlijk Zaterdag zijn de
voorstellen doorgezonden aan den Raad vau
State.
Indien die plannen tot uitvoering mochten
komen, zullen beide Departementen worden,
opgeheven en zal één Departement van
Landsverdediging worden ingesteld. Binnen,
dat nieuwe Departement zouden voorshands
do tegenwoordige Departementen van Oorlog
en van Marine als zelfstandige afdeelingen
nagenoeg ongewijzigd blijven voortbe&taam.
De veiligheid ter zee.
De Berlijnsche correspondent van „De N-
Ct." seint.
De „Yossisohe Zbg." verneemt, dat de
Nederlandsche regeering d)e mogendheden
zal uitnóodigen tot een oonferentie te
's-Gravenhage ter internationale regeling
van de veiligheid ter zee.
OVEB
EL
Het hout.
De houthandel is altijd. van voel belang
geweest, en nog steeds ia ca* vooruitgang waar
te nemen. Geen bootje ook, zelfs. Was in
1890 de invoer 860,82ft ton en de uitvoer
350,151, 't klinkt haast ongelooflijk, maatr
in 1911 was de invoer 2,927,737 en de uit
voer 1,469,603. Do invoer dus driejen-oon
lialf-, de uitvoer viermaal zoo groot!
In verband hiermee is de houtzagerij van
veel belang. In de 380 zagërijen, gedreven
doOr stoom of Wind, werken 5000 man. De
85 timmerfabrieken hebben 2100 man aan
het werk en daarbij komen nog de honderd
tallen, die in het ineubelm akcrabadrijf werk
zaam zijn. In de zestig groote fabrieken op
dit gebied, die meestal een groote reputatie
genieten, vinden 3100 arbeiders hifii brood,
terwijl bovendien in zeventig houtdraaicrijen
ongeveer 650 man werkzaam zijn-
In ditzelfde hoofdstuk wördt nog gewezen
op de stoelen-industrie te Noor dweilde, die
500 man bezighoudt, de rijtuigfabricage,
waarmee ongeveer 1000 man hun brood ver
dienen, en de vervaardiging van spoor- en
tramrijtui gen in bloeiende fabrieken to Haar.
lem, Amsterdam, Den Haag en Rotterdam.
Het k ui persbedrijf hierbij worden ook
Katwijk en Leiden genoemd geeft aan
1300 arbeiders werk en honderden zijn werk
zaam op do fabrieken, waar kistjes worden
vervaardigd voor de verpakking van mar
garine, kaas, etc. Alleen in de acht fabrie
ken le Rotterdam, zijn 1200 man werkzaam.
O.m. wordt hierbij genoemd Hillogom.
Over dit onderwerp geraakt injen bijna, niet
tritgepraat. Waait daar is ook nog de klomi-
pienfabricage door honderden werklieden in
honderden werkplaatsen in Gelderland,
Noord-Brabant, Zuid-Holland en Zeeland.
En verder het kweeken van teenen in de
lage moöraslanden en het maken van hoe
pols. Voor 't eerste zijn meer dan duizend
iuan noctdig, do tweede tak van nijveirheidj
vraagt ook eenige honderden arbeidskracht
ten. De manden-industrie ongeveer 100
werkplaatsen met 1100 arbeiders is o. m.
van belang te Boskoop.
In de borstel- en bezemfabrieken weTken
750 man en in 30 strooihui zen fabrieken zijn'
ruim 1100 arbeiders werkzaam.
Men ziet, dat duizenden hun brood vér-
dienen in de bedrijven, die onder dit hoofd
stuk worden soamgebracht.
.Hetjpapieir.
Hiér wéér oen stuk geschiedenis^ begin
nend bij den eersten molen in do Zaan. Op
dit gebied kreeg de Zaanstreek Zijn groote
beteakenïs, omdat de Geldersohe papierfabri
kanten hun bedrijf naar daar brachten ten
gevolge van den oorlog van 1672, toen hun
eigen provincie overstroomd was met krijgs
volk.
De ouderwetsohe molen heeft ten slotte
plaats gemaakt voor de fabriek on thans
rijn in de 35 papierfabrieken 2800 man werk
zaam. O.m. wordt cok vermeld Waddinxveen
als plaats, waar deze industrie wordt uit
geoefend.
Vérder zijn er 18 6trookarto(n-fabrieken,
waar 2000 man "pér dag 700 ton strookarton
vervaardigen.
Ook' voor den uitvoer wordt hier te lande
..veel piapdet vervaardigd. Strookarton gaat
voer 90 tot 95 pOt. naar het buitenland.
In 1911 wérd 17,598,000 kilo papier inge
voerd en 190 millioen kilo strookarton. Dit
vertegenwoordigde een waarde respectievelijk
van f 3,600,000 en 11 millioen gulden.
Do Vele kartonnagef abri eken in eins land
o. m. te Leiden wérken ook in niet ge-
ringé mate voor den uitvoer. Do 1275 boek-
dmkkorijcn verschaffen aan 14.000 man ar.
beid.
De huid en hand el.
Een handel, waarvan men niet weet, dat
die zoo belangrijk is. Jaarlijks worden te
Ainstördam en Rotterdam zoo ongev. '650,000
a 700,000 huiden verkocht, veelal afkomstig
uit Indië.
Het bewerken der huiden, een zeer oude
industrie hier te lande, vraagt ongeveer 2000
man, die over 431 grootore en kleinere werk
plaatsen verdeeld zijn. Vooral in de Lang
straat, in Noord-Brabant, is dit van belang,
zooals dit daar ook is de schoenen fabricage,
die honderden menschen werk verschaft.
Chemische en stijfsel-
pr od ucte n.
Een in 'te veel onderdeel en gescheiden on
derwerp, dat we slechts zeer vluchtig gul
len nagaan.
In dit onderdeel van liet wérk lezen we
b. v. dat in de lucifcrs-fabrioage honderden
werkkrachten bezig zijn, die in 1910 alleen
voor uitvoer 105 millioen doosjes lucifers
hebbon vervaardigd.
Gewezen dient te worden op den groeieH-
dan rubberhandel te Amsterdam en Rotter
dam!. Tegeïi een invoer in 1901 van 1,686,664
kilo én een uitvoer van 1,351,272 kilo stond
in 1910 een invoer van 3,577,064 kilo e(n een
ufitvoek van 1,725,985 kilo.
Voor guta-pércha waren dezë cijfers in 1901
1,352,522 kilo en 836,752 kilo en in 1910
3,012,766 en 3,651,039. Men ziet dué ook!
hier w.eejr een groote toename.
Verf-, lak-, zink- en loodwitfabriteken heb
ben wé in ons land 90 met 1300 werklieden*
Vooir den uitvoer werken nog eenige inkt-,
lijip- en zegellak fabriel^gn.
Een vijftal fajipriqkeft yoor knj^im^iXiffiEn
geyen aan 7ÖÖ ;$rjggjfe
O. m. wordt nog* gewezen op den belang
rijken potrolenmJiandel en op den kina-han
del, die oyer millioenen kilo's loopt. Een
hoeveelheid, die in slechts weinige jaren
tot die hoogte geklommen is.
De fabrieken voor vuurwerk, o.a. te Lei
den, wérken nog voor de Vereenigde Staten
en Canada.
In de chemische ververijen en wassoh©-
tijen, zestig in geta-l, zijn 1400 personen
werkzaam. Ook hier wordt Leiden genoemd
als een plaats, waar een dergelijke inrich
ting gevestigd is.
Bij de eauHe.colognc. fa brieken, die de pro
ducten ook uitvoeren, vinden we alwedea*
Leiden vérmeid.
Vele cheniisoh© producten Volgen nog. Zoo
wordt kaas- en botérkleufsel gemaakt te
^Waddinxveen.
Ovör de ptijfselfabrieken wordt veel we
tenswaardigs gezegd.
We zullen volstaan met te vérmeiden, dat
ér elf stijfsel fabrieken 420 werkkrach
ten zijn. Ingevoerd werd van 18S71896
jaarlijks gemiddeld 7,990,000 kilo cn uitge
voerd 6,027,000 en dat in 1910 deze cijfers
wa'reu gestegen tot respectievelijk 28,450,000
en 17,158,000 kilo.
In Groningen bevindeu zich cle fabrieken
voér aardappel-producten. Deze producten
zijn vele en millioenen kilo's aardappelmeel,
stijfsel, glucose, etc. worden naar het bui
tenland yefrzonden.
"Olio on v eT.
Ook al omvangrijker onderwerp, dan men
op hét eerste gezicht zou vermoeden.
In de eërate plaats de olieslagerijen, pro-
duotdeploatseu van olie en lijnkoeken, 'tls
ook alwéér een oude industrie, want iu 1750
wagen ér in. do Zaanstreek een honderdtal
molens. Langzamerhand verspreidde zioh het
bedrijf door het gohoele land en elk afzon
derlijk Van veel meer l>obeekenis. Thans zijn
or 220 olieslagerijen met ongeveer 3250 werk-*
krachten.
Do invoer van koolzaad, een der grondstof
fen, steeg in vijf jaar tjjds van 22;674,000
kilo tot 48,347,000 en de uitvoer van 9,507,000
kilo tot 16,373,000.
Voor lijnzaad was er een daling voor den
invoer van 252,301,000 tot 171,161,000 en
van 87,295,000 tot 42,920,000, doch voor
gTondnotcn was er weer een reusachtige stijj
ging van 1901 tot 1911 voor den invoer
van 21,634,180 kilo tót 47,588,000 en voor
den uitvoer van 6,311,701 tot 12,756,000.
Vcor palmpitten is er een stijging waar to
nemen van 1906 tót 1911 voor den invoer
van 23,242,000 tot 42,848,000 kilo en voor'
don uitvoer van 22,539,000 tot 43,117,000.
De invoer dezer producten geschiedt in
hoofdzaak te Rotterdam, voor geringer deel
to Amsterdam.
Copra steeg voor den invoer van 6,705,000
kilo in 1887 tot 91,680,000 in 1911 cn voor
den uitvoer van 5,679,000 tot 77,954,000.
Zoo zijn er nog meerdere producten, b.v.
sesam.olie en in al deze wordt een uit.ge-'
breiden handel gedreven. Hoe die vooruit
gaat, blij kt. uit de cijfers.
De stearinekaarsen-industrio geeft ruim
1200 man werk. In 1910 werd 5,19,900 kilo
gram stearine meer uit- dan ingevoerd en
een 'jaar later werden uit Rotterdam 3,053,000
kilogram kaarsen geëxporteerd.
De 28 margarinefabrieken vóreisóHon on
geveer 2400 arbeidskrachten. Hierbij worden,
weer tal van cijfers gegeven, doch wij wil
len slechts vermelden, dat in 1911 45,986,000
Kilo tafelmargarine verzonden werd tegen,
42,506,000 in 1900.
Onder de voornaamste plaatsen voor da
zeepproductie wordt Leiden genoemd. j[u 't
geheel zijn er in ons land 45 fabrieken meb
ongeveer 850 arbeiders. In Azie, Afrika en
Zuid.Amerika zijn voor dit nroduct gocd^
afnemers. i
L. P. 3Vv
