H». 15876
Dinsdag 21 November.
A°. 1911.
<§eze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van (Zon- en feestdagen, uitgegeven.
Dit nommer bestaat uit
TWEE Bladen.
Eerste Blad.
Offieieele Kennisgeving.
Uit de „Staatscourant".
Lejdsehe Schouwburg.
„Jonkvrouwe De Ia Seiglière."
IDSCÏÏ
DAGBLAD
PRIJS DER ADVERTENTIEN
Van 10 regels f 1.05. Iedere regel meer 0.17J. Grootere letters naar
plaatsrnimte. - Kleine advertentiën ran 30 woorden 40 Oents contantelk
tiental woorden meer 10 Oents.-Voor het incasseeren wordtAO-Oö berekend.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per week 9 Oents; per 3 maanden f 1,10.
Buiten Leiden, per looper en waar agenten geTestigd e ij a l 1.30,
franco per poet1.65.
Landweer.
Voorloopig uitstel van'tjaarlijkscli
onderzoek.
Burgemeester en Wethouders der gemeente
Leiden, mal;en, ingevolge par. 40, derde
lid, der Landweerinstructie I, bij deze be
kend, dat het jaarlijkse^ onderzoek va-n de
verlofgangers der Landweer, hetwelk zou
worden gehouden op 22, 23, 24, 25, 27, 28, 29
en- 30 November 1911 in de Wittepoortka-
zerhe alhier, wegens het in deze gemeente
epidemisch heerschen van de besmettelijke
ziekte Boodvonk op die dagen niet zal
plaatshebben, doch voorloo-
pig is uitgesteld tot in de
maand December a.s.
De aandacht van de verlofgangers wordt
er- op gevestigd, dat opnieuw bij openbare
kennisgeving z-al worden bekend gemaakt
of" bovenbedoeld onderzoek al dan niet na
der zal worden gehouden.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
N. O. DE GIJSELAAR, burgemeester.
VAN STRIJEN, Secretaris.
Leiden, 16 November 1911.
Leiden, 21 November.
Staatsraad prof. mr. J. Oppenheim
gaf gisteravond in de kleine Stadszaal, voor
den Nederlandsch en Bond vcor vrouwen-
kiesrecht, af deeling Leiden, den eersten
van de drie leeravonden aïe hij ter voldoe
ning aan het daartoe tot hem gericht ver
zoek, er dezen winter komt houden. Voor
dezen avond was als onaerwerp gekozen
jjCie beteekenis eener Grondwet.".
•In December zal de oud-höogleeraar nog
spreken over het parlementaire stelsel"
en in Januari over ,,de plaats der provincie
en der gemeente in het Nederlandsch
Staatsbestuur."
Voor het examen in de vrije- en orde
oefeningen der gymnastiek is te Rotter
dam geslaagd de heer H. W. Collee, van
Rijnsburg, en te Amsterdam de heer A. J.
Reith, van Heemstede.
De Haagsche gemeenteraad behandel
de gisternamiddag de ontwerp-regeling van
ae jaarwedden van schoolhoofden en vak
onderwijzers, belooning van tijdelijk onder
wijzend personeel, enz.
Aangenomen werd o. a. een amendement-
Snouck Hurgronje om het salaris van hoof
den van scholen te bepalen op f 2000 tot
f 2800, in plaats van, zooals het ontwerp
wilde, van f 1800—f 2600.
Bij het 4de reg. mf. is benoemd tot
vaandrig de reserve-sergeant M. Rijksen,
van het reg. gren. en jagers.
Op 68-jarigen leeftijd is in Den Haag
overleden de heer G. Rijperman, oud-voor
zitter van den Raad van Toezicht op de
Spoorwegdiensten.
Na eerst eenigen tijd deel uitgemaakt te
hebben van het bestuur van de Noordbra-
bantsch-Duitsche Spoorwegmaatschap pij
werd hij in 1SS8 tot lid van den Raad van
Toezicht benoemd'; van ongeveer 1807 tot
1909 was hij voorzitter van dien Raad.
Ook heeft hij zitting gehad in de onlangs
ontbonden Staatscommissie voor het spoor-
wegbeleid. Tot zijn dcod' was hij commissa
ris van de Ned.-Indische Spoorweg-Maat
schappij.
De regeering heeft meermalen zijn ver
diensten erkend door het verleenen van
onderscheidingen. Hij was ridder in de
orde van den Ned. Leeuw en commandeur
in die van Oranje-Nassau. Ook in het bui
tenland vonden zijn diensten waardeering
door zijn benoeming tot officier van het
Legioen van Eer van Frankrijk en tot offi
cier in de orde van Leopold van België.
De onderwijzers in het arrondissement
Boxmeer hebben besloten, twee hunner te
zonden near den afgevaardigde ter Twee
de Hamer van hun district, om bij hem er
op aan te dringen bij de begrootingsdebat-
tën de wei-schelijkheid te betoogen, dat
het minimum van de ondervijzersjaarweade
met 30 percent worde verhoogd.
In de kerk der Herst. Ev.-Luthersche
Gemeente aan den Kloveniersburgwal te
Amsterdam is op twee Zondagen een proef
genomen met een telephonisehe installatie
tusschen den preekstoel cn de bank voor
hardhoorenden, waardo0r deze gemakkelijk
de preek kunnen volgen. De proef werd
genomen met de installatie, die in de Jans-
kerk te Haarlem reeds eenigen tijd in ge
bruik is, en voldeed uitstekend, zeedat
binnenkort ook in die Luthersche kerk een
dergelijke inrichting zal worden aange
bracht.
'Prins Hendrik heeft het eerevoorzit-
terschap aanvaard van het hoofó'comité
voor de oprichting van een standbeeld
voor den stadhouder Willem III.
Z. K. H .zou zich heden vergezeM van zijn
adjudant majoor jhr. Yan Suchtelen van
de Haare, voor eenige dagen naar Dobbin
(Mecklenburg) begeven.
Hr. Ms. pantserdekschip „Gelderland",
onder bevel van den kapitein ter zee J. Al-
barda, is 20 dezer van Villefranche vertrok
ken.
De gewone audiënties van de ministers
van marine en van koloniën, zullen Vrijdag
24 dezer niet plaats hebben.
HAARLEMMERMEER, Gisteren is te
Hoofddorp een aanvang gemaakt- met den
bouw der te stichten R.-K. Parochieschool.
Er zal met den meeeten spoed worden door
gewerkt, om het gebouw, zoo mogelijk, nog
binnen <len va-stgestelden tijd te kunnen op
leveren.
Tegen zekeren A. R., te Hillegom, is
door de pclitie procesverbaal opgemaakt,
wegens het uiten van beleedigende woorden
tegen het dienstmeisje van den landbouwer
P. alhier, aan den lJweg woonachtig. Het
meisje had van deze beleedigingen een
schriftelijke klacht ter bevoegde plaats ing3
diend.
Als een bewijs hoe groot de trek ;s van
werklieden uit deze gemeente naar het bui
tenland (meer bepaald naar Amerika) moge
dienen, dat dit jaar door den Minister vaa
Oorlog aan niet minder dan 50 verlofgangers
der Militie en Landweer, vergunning is
verleend, zich buitenslands op te houden.
Maandagavond werd door de politie te
Hoofddorp, een ongeveer 60-jarige man, ^:e
in kennelijken staat van dronkenschap ver
keerde en van de straatjeugd het mikpunt
werd van allerlei balddadigheden en meer
dere lieflijkheden, achter slot en grendel ge
bracht.
Voor den heer Fekkes, onderwijzer aan
school no. 11, die ter vervulling van militie
plichten tot ongeveer Fébr. 1912 afwezig
zal moeten blijven, zal gedurende dien tijd
een plaatsvervanger worélen aangesteld.
Zekeren P. v. D., te Hoofddorp, die
door den kastelein: De G. uit diens café
werd verwijderd, omdat hij onder den in
vloed was van een glaasje te veel, draaide
zich op ccn gegeven moment om, liep op
de ra-men ter en sloeg met zijn hand moed
willig een ruit in van genoemd café. Zijn
hand werd daardoor bloedend verwond De
politie die hem op heeterdaad betrapte,
bracht het jongemensch over naar de ouder
lijke woning en maakte vervolgens proces
verbaal op.
LIS SE. Het Patroons-feest van den Ned.
R.-K. Volksbond werd in deze plaatselijke
afdeelmg gisteravond herdacht met een
feestuitvoering voor de leden en hun da
mes. Door de Tooneelvereeniging „►-t.-
Genesius" werd opgevoerd het drama in 3
bedrijven „Absalon," gevolgd door „Joost
Uilenspiegel," kluchtspel in één bedrijf.
Ons A.-R. Raadslid de heer G. O.
Tromp is zeer ernstig ongesteld en wel zoo
danig dat men voor zijn herstel vreest.
NOORD WIJK. We bewonderden bij den
heer W. de Ruyter alhier (firma C. de
Ruyter en Zoon) eenige potten met bloeien
de tulpen, n.l. Proserpine en Rose due.
Hij vertelde ons, dat ze in bloei getrokken
waren bij den heer Jan Soeteman, die de
laatste jaren als kundig forceerder steeds
meer van zich doet spreken. Het is wel
vroeg: 20 November
OEGSTGEEST. Nu „Voorgeest" op 1
October j.l. is geopend, zal het personeel
aan- die inrichting uitgebreid worden met
een inwonend onderwijzer of onderwijzeres
aan de school voor minderjarige idioten,
tevens belast met het voorbereidend onder
wijs aan het verplegend personeel van „En
degeest", „Rhijngeest" en „Voorgeest".
SASSENHEIM. De heer Joh. v. Leeu
wen heeft als notabele der Ned.-Herv.
Kerk bedankt/.
Gisteren zijn bij afslag voor f 6200 aan
den heer Piet alhier toegewezen de twee
bollenschuren en plm. 60 Are bouwland, toe
behoord hebbende aan den heer P. Vos Mz.
VALKENBURG. Vlak bij de haten be
speurt men in den Rijn een rood licht, als
waarschuwing voor schepen en booten, dat
het daar onveilig is. Oorzaak er van is het
zinken vaa een vaartuig van S. A. Bps-
scher, dat^, te diep met zand geladen, de
golven over boord kreeg, en, wel niet met
man en muis, maar toch met den inhoud,
naar den bodem van „Vader Rijn" ver
dween.
WARMOND. Gisteravond gaf de muziek-
en tooneelvereeniging „Harmonie van War
mond," onder directie van den heer Bieler,
uit Den Haag, weer een lste uitvoering in
■dit seizoen, die goed geslaagd mag heeten.
De a-fdeeling Muziek kweet zich uitstekend,
zoowel wat betreft zuiverheid van toon als
vastheid in maat. Een achttal nummers wer
den ten gehoore gebracht, waarvan vier
nummers als eerste uitvoering. Koddig was
de „Kinderparade" van Midlyton. En di
recteur èn werkende leden oogstten veel bij
val. Zonder uitzondering werden alle num
mers goed gespeeld.
Na de pauze was de beurt aan de afdee-
ling Tooneel. Door hen werd opgevoerd
„Het verloren testament of de gevolgen
van een nachtpartijtje." Ook dit werd op
uitnemende wijze vlot en goed gespeeld.
De verdeeling der rollen was goed; in het
hijzonder een woord van lof aan hen, die
de rollen vervulden van kapitein Donder
bus en Jacob zijn oppasser. Men kon aan
alles zoo merken dat er goed was gestu
deerd. De regisseur, de heer O. M., had
dezen avond dan ook succes van zijn groote
opoffering.
De zaal wa^s stampvol.
Bij Kon. besluit is met 21 dezer, bij de
zeemacht bevorderd tot off. van adïn. 2de
kl., de adjunct-administrateur W. A. Vos,
met bepaling, dat deze off. in de- ranglijst
van de officieren van zijn korps plaats zal
nemen tussohen de officieren van adminis
tratie 2de klasse C. J. Wit en S. van
den Berg;
met 1 Januari benoemd tot boekhouder
van het kadaster, J. H. Marring, thans
adspiranb-landmeter van het kadaster, ter
standplaats Appingedam
met 1 Jan. aan H. L. van Harreveld, op
zijn verzoek, eervol ontslag verleend als
leeraar aan de Rijks-hoogere burgerschool
te Warffum;
met 1 Dec., benoemd tot adjunct-directeur
bij den dienst der posterijen, O. van Wie-
ringhen Botski, thans hoofdcommies der
posterijen; f
met l Jan: aan den commies der telegra-
phie 1st© kl, T. J. Garaets, uithoofde van
langdurige afwezigheid wegens ziekte, als
zoodanig eervol ontslag verleend.
Benoemd, tot burgemeester der gemeente
Wateringen A J. Verhoeven, secretaris
dier gemeente;
met 1 Dec. 1911, J. Garot, thans onder
havenmeester bij de Vissohershaven te
JJmuiden, bevorderd tot havenmeester bij
die haven;
overgeplaatst in zijn rang, bij den gene-
ralen staf, de reservejkapitein S. C. Muller,
van de infanterie der landweer in het 23ste
landweerdistrict.
Ter zake van zijn ge-drag bij do krijgs
verrichtingen op liet eiland Soembawa van
16 Februari tot 9 Mei 1908 alsnog benoemd
tot ridder 4de kl. <ler Militaire Willemsorde
de sedert tot sergeant-ziekenopziebter be
vorderde korporaahziekenverpleger van het
leger in Ned.-In.dic H. F. M. Verdicht,
vroeger eervol vermeld.
N. V. ,,Het Tooaioel."
Een avond van tooneelspeelkunst, zooals
men waarlijk niet te dikwijls te zien krijgt
Vertaald uit liet FYansch door Royaards
zelf, heeft onze eminente landgenoot voor
een regie weten zorg te dragen, waaraan wer
kelijk niets te kort kwam.
Het oene tooneel lioe smaakvol was het
om den gansoben avond naar te kijken
deed heel heb' stuk door dienst. De pauzen
wpren daardoor kort. De bedrijven zelf, waren
vel: vol van gebeuren en vervuld van een
dialoog, die schitterend gezegd, heel den
avond klonk in die huppelende cadans, waar
door het tooneelspel van beschaafdc Fran-
schen hpeien doet.
Dit. tempo is on-Hollandsch. Onze gewoon
lijk slechts traag meebchocvende gedachten -
gang werd opgejaagd, voortgedreven, mee
gesleept, door dien prachtigen gang van dezen
kleurrijk wisselenden dialoog, zoodat ten
slctte de avond een verrukking werd, in heb
hiervoor vatbaar gemoed, van waarlijk zeld
zaam goede tconeelspeelkunst hier to lande.
Royaards heofb, men weet het, het souf
fleurshok verbannen.
Soüffleervji ware in dit tempo onmogelijk.
Heb hinderlijk kijken naar het hok, het steeds
post vatten dicht bij het hok, bestond niet.
Do bollen werden door alle mecspelcndcn
onovertreffolijk gekend, en het afwezig zijn
van den souffleur, zorgde, voor een z ui verder
dialoog, dan wanneer gespeeld wordt op den
sc-uff leur.
Royaards zelf heeft de zware rol van den
markies De la Seiglière genomen. Van dezen
grand seigneur voortlevend, niettegen
staande, dc Groote Revolutie, in feudale tra-
ditiën, heeft Royaards een schitterende
uitbeelding gegeven, naderend telkens de ge
vaarlijke grens van de overdrijving, doch nim
mer dien overschrijdend, gevend juist zco-
yeel charge, als zulk een vaak belachelijk
denkend edelman, in werkelijkheid toebehoort.
De figuur van den advocaat Destouraeiles,
door Jan Musch vertolkt, stond op gelijke
hoogte». Welk een acteur toont zich telkens
Jan Musbh. Hoe fijn heeft hij zijn advccnten-
spel daar voor ons uitgespeeld, wat was
zijn verschijning typeerend: de verpersoon
lijkte correctheid uiterlijke correctheid,
dio in wezen de onbeschaamdheid zelf kan
wezen.
Naast deze mannenrollen staan die van
Sophie de Vries én mevrouw Royaards. Met
virtuositeit hebben beiden gespoeld in haar
zullen van barones Do Vaubert en Hélène,
de dochter van den markies De la Seiglière,
teirwijl do toiletten, het beige met roodc rij
kostuum, het rose avondtoilet van Hélène;
heb muiskleurigo fluweel met- rose afgezette
van de barones, tot het verfijnde behoort-,
van wat men op ons Hollandsoh tooneel voor
oogen krijgt. Dc lieele montcering overigens
was op dit peil.
Noemen wij thans den hoer Co Balfoort,
die, nog kort bij het tooneel, een voorstel
ling gaf van de Bcrnard-figuur, Avelke ge
heel in den geest was van Roya-ards' oj)-
yatting. Een mooie tooneel fig uur, zeer ge
schikt voor dc rol hom toebedeeld! Dc heer
Gilhuys in kostuum, 't wolk den" niet mon-
dainon jongon baron zeer juist typeerde, ter
wijl toch zijn verschijning niet mispasto in
een intérieur cn bij personen met zooveel
smaak uitgodost, lieoft zijn ook droge, dorre
rol, volle reclib gegeven. Hij mooht niet
schitteren, deze jonge edelman, onrden mooien
jongen man uit- 't volk: Bernard het begrij
pelijk overwicht to gunnen hij Hélène
om der willo van do eenheid van liet stuk.
Want hij allen lof nog dit: een stijlvolle
voorstelling was deze. Een mooie krans van
purperen cluysanthen heeft dc lieer Goekcop
naméns 'b Schouwburgbestuur den heer
Royaards aangeboden, oen telkens herhaald
applaus deed tot drie-, viermalen .toe, dc spe
lers voor 'b voetlicht treden, waarmee liet
Lcidscho publiek bewees, do intelligentie van
•een opvoering als deze, de sclioone eenheid
er van to waardeeren.
Een waardoering was heb, dit dient wel
overwogen, welke niet steunde op eon of
ander spanningscffeob, aan 't eind van
bedrijf door een handigen auteur aangebracht,
waardoor heb publick zioh zoo dikwijls fop
pen laat, ook steunde zij niet op opzweependc
gevoelens, dooh wel alleen en ooht: op erken
ning van hot mooie spel, van dc geestkracht
eens Roy aards-
Ho Soliouwburg was zeer goed bezet
In de baignoires, parterre geen plaats
open, ook de logos gaapten ditmaal niet zoo
onaangenaam leeg.
Mochten wij op oen reprise van dezen
avond hopen
Ned. Nat.-Hist. Vereeniging, afd. Leiden.
Gisteravond hield de afd. Leiden van i^e
Ned. Natuurhist. Ver. ccn vergadering in „In
don Vergulden Turk." Eenige huishoudelijke
zaken waren spoedig afgedaan: verkiezing
van drie bestuursleden (de hoeren Do Jong,
Ilaga en II. v. d. Lek) alsmede de benoeming
van een afgovaardigdo en diens plaatsver
vanger naar do vortegenw. vergadering tc
Amsterdam (rosp. de hecren Des Tombe en
Sirks).
Vervolgens vertoont de heer Bergers eenige
insecten, waaronder pop en vlinder van een
fraaien. pijlstaart, waarvan hij dc rups op
een sering in zijn tuin heeft gevondenvcorts
schelpjes van de N.-kust van Afrika.
Daarna komt de heer F\ A. des Tombe aan
't woord, en vertelde, naar aanleiding van
een paar toohten, dezen zomer door hem, in
gezelschap van eenige Belgische cn Nedörl.
botanici gemaakt, enkelo zalcen uit do plan-
tengeograpkio van ons land, oen wetenschap
waar bij ons nog betrekkelijk weinig aan ge
daan is. Do diluviale duingronden hij Castri-
cum en Bergen, de Drcntsohe heide, en Urk
kwamen achtereenvolgens ter sprake. Ten
slotte werd cok de duinvorming cn in verband
daarmede de plantengroei der duinen in het
kort besproken.
Met een aantal door hem verzamelde plan
ton, waaronder- zeer zeldzame „glaciaal re
lict-en" en photograpluën, werd het behan
delde toegelicht. In verband met het vooraf
gaande toonde daarop de heer Sirks twee
werken van prof. Massart (een van de ge
leerden, die aan bovengenoemde excursie deel
nam), die ook om de illustratie met stereosco
pische foto's interessant zijn.
In do jiauze worden door vele loden met
belangstelling deze fraaie stereosccopplaten
bezichtigd. Zoo ook de door den hoer De
Jong medegebrachte. (Do vogel reeks van
Burdet, on een ontwikkelingsreeks van Hoen).
Na de pauze toonde dc lieer Muller oen
zeer groot exemplaar van de vuurzwam (Fo-
mes ignia'riiLs) en rhizomorpha van do honing-
zwam (Armillaria mo'ilea), en gaf hij daarop
heb woord aan don heer H. v d. Lek. Deze
begon met iets over deze beide voorwerpen
niedo te doelen, alsmede over een door hem
dezen zomer in N.-Brabant gevonden ascus-
zwam: Rhizina in f lata. Dezo was tot no-g
too in ens'land niet waarge.nomen, en het is
wel zaak or op te letten, want het ls een
gevaarlijke parasiet van oonifcren, en kan
groote verwoestingen in naaldbossehen aan
richten.
Daarna tot zijn eigenlijk onderwerp van
dezen avond overgaande vertelde spr. een
en ander van do Myxomyeeten of slijm zwam-
nietjes; aan de hand van wandplaten deelde
hij in 't kort iets mede over deze interes
sante organismen, die op de grens van het
planten- en dierenrijk staan en toonde daarbij
eenige soorten, door hem in fructifioeerendon
toestand in de omgeving van Leiden gevon
den.
Ten slotte gaf de heer Sirks nog eenige
toelichtingen bij de rhizomorpha van de lio-
ningzwam, die dit jaar ook in de omgeving
van Leiden zooveel te vinden is, en vertelde
iets van 't lichtend vermogen daarvan, en dö
zeer onwaarschijnlijke verklaring dcor
Ivorner hiervan gegeven-
Do vergadering, dio vrij wat interessant^
opleverde, was slechts matigbezocht.
Hot warmtebudget der narde.
Gisteravond hield het Departement Leidon,
dei* Maatschappij van Nijverheid een ver
gadering in het Nutsgebouw, waarin als spr.
optrad di*. A. H. Bcrgesius, van 's-Graven-
ha-go.
Do voorzitter, de heer J. Hartcvolt Azn.,
deoldo bij do opening mede, dat op 15 De
cember voor de leden zou optreden dr. Voer
man te Leiden met een lezing over „Verval-
sching van Handelswa-rcn" on 10 Januari
prof. Van Itallie, te Leiden, die spreken zal
ovar „Margarine", waarop den volgenden
morgen wolliclit een excursie za-1 volgen.
Voorts doolde de voorzitter mede dat tob
lid was aangenomen de heer A. J. Stallinga.
Hiörop gaf hij hot woord aan den spreker,
die aanving met de opmerking, dat hij dezen
avond zou doen ten opzichte onzer aarde,
wat een koopman doet met betrekking tot
zijn zaalc: do balans opmaken, het debet cn
liet credit tegenover elkaar stellen. Hij zou
daarbij met groote getallen moeten werken.
De miLlioenennota van den min. van finan
ciën viel daarbij in het niet. Hij zal niet
van millioenen maar van trillioenen en qua-
trillioenen moeten spreken, grootheden waar
mede in do grootste Staten der wereld nog
niet eens wordt gewerkt.
Hij had zijn onderwerp ook kunnen noe
men: do energie der aavde. Dc energie,
daar draait in de natuurkunde alles om.
De stof, de materie bestaat, haar kunnen,
we niet maken, evenmin doen verdwijnen.
Hoe wisselend in vorm, blijft zij eeuwig. Dö
stof dan bezit energie, ook wel genoemd ar
beidsvermogen, welk woord heb bogrip niet
juist uitdrukt, 't Best doet dit nog het simpel
goed Nederlandsohe woord f u t. Spr. wijst ör
terloops op, dat kracht iets anders is dan
energie. Steenkolen bezitten energie, doch
geen kracht. De energie nu is evenals de stof
iets cyivergankelijks. Dit wist men vroeger
niet. Spr. toonde hot aan met op te merken,
dat-oen kanonskogel de getroffen pantserplaat
glooiend maakt, een in beweging zijnde lo
co moti of do rails verhit. Uit warmte ontstaat
ook weer energie, waarvan de gas- en eloo-
tromotoron voorbeelden zijn.
Spr. noemde als vormen van energie do
stralende energie van de zon, de chemische
onergio der steenkolen en eindelijk het in den
laatsten tijd ontdekte radium, dat overal
in de aarde voorkomt. Deze voTmen gaan
ook in do natuur dikwijls in elkaar over. De
energie der steenkolen bijv. in zonnewarmte
uit vroegere tijdperken. En daarbij gaab
ook niets verloren. Hot nameten er van
gaat moeilijk, doch in gevallen waar dit
kon geschieden,- is dit gebleken. Daarom ia
het perpetuum mobile een onmoge
lijkheid.
Men spreekt ook van geestelijke energie,
doch deze is niet met de mechanische to ver
gelijken, zooals spr. met eenige voorbeelden;
nader aantoonde.
Na deze algemcene beschouwingen, waar-»
door do hoorders als 't ware tot het eigen
lijk onderwerp werden ingeleid, vertoonde
spr. eenige portretten van onderzoekers cn
geleerden, die op dit gebied den weg hadden,
gebaand, waarna hij tot do inkomsten en uit-'
gaven kwam der aarde, die eigenlijk een.
noodlijdende kolonie is en voor een groot
deel moet leven van het moederland, do zon.
Maar zij hoeft ook zelf voorraad.
In do eerste plaats noemde spr. de in-*
wendige warmte der aarde, die eohter, wan
neer on zo planeet roan haar zelve ware over
laten, langzamerhand zou verbruikt geraken.
Vulkanische uitbarstingen demonstreeren.
deze warmtebron. Zij blijkt ook hieruit, daii
hij elke 30 Meter diepte de temperatuur 1° O.
toeneemt. Bij hot maken van tunnels heefti
men dikwijls last van de inwendige warmte
der aarde ondervonden.
Spr. ging na op hoeveel caloriën (warmte-1
-eenheden) de inwendige warmte der aa-rdc kon
worden geschat en hoevee-l paardekrachten;
energie dit vertegenwoordigt. ,Wij zullen;
maar niet trachten de reusachtige cijfers,
daarbij genoemd, weer te geven.
Een tweede bron van inkomsten der aardflj
is de enörgie pf het arbeidsvermogen vanj
beweging, dio ontstaat «doca* haar aswente*
ling. Ook hierbij trad spr. in uïtvoerigo be«
oijferingen, waarin wij hem niet kunnen!
velgen.
In de derde plaats noemde spr. de kolen
mijnen en pebroleumbronnen, die op den zoet!
longen duur zullen verbruikt raken. Volgens*
berekeningen zou dit bij constant gebruitj
over 3000 jaar het geval zijn. Spr. maakte
zioh' ook voor die verre toekomst niet ong<w
trust, steunende op het axioma dat de energifl)
onvergankelijk is en wijzend op do energieu
welke het vroeger onbekende radium bevafef
