IETS OVER PAUKEN.
Eet tientallig stelsel in Engeland
en Amerika.
Me nieuwe Hohenzollernbrug te Keulen.
Do opening van deze brug zal in Mei, in tegenwoordigheid dea Keizers, plaats hebben.
Do pauk Schoort eigenlijk tot die söört
Van muziekinstrumenten, vvlelke bij het
groote publiek al zieler weinig waardeering
vindt'.- Men beschouwt ze eenvoudig als
een grooten, met ezels- of g-eiteVel over
trokken koperen ketel, waar met stokken,
overtrokken met vilt, maai* op los geslagen
wordt. Dat kan immers geen kunst zijn,
meenen de meesten, die niet weten, dat er
beroemde toonkunstenaars geweest zijn, die
de pauken sloegen.
.Waarlijk, het moeten al weinig egoïs
tische karakters zijn, die zich aan dit in
strument wijden, waar men het fijnst muzi
kale oor voor noodig heeft, fen waarmee
men op concerten nooit als solist kan op-:
treden.
In cte achttiende eeuw waren er wel
paukenvirtuozen, maar hun kunst bestond
minder in het ontlokken van schoone to
nen aan htm. instrumenten dan wel in het
bespelen van vele instrumenten te gelijk.
Laatstgenoemde kunstenaars sloegen van
veertien tot zeventien pauken te gelijk, en
daar zij zich ook van andere slag-instru
menten bedienden, hadden zij meer van
goochelaars dan van toonkunstenaars, daar
?ij er allerlei kunststukjes bij uitvoerden.
De 'echte paukenisten evenwel moeten
personen zijn van bijzonder muzikalen aan
leg. In Duitschland noemt men als zoo
danig den Leipziger paukenist Ernst Gott-
hold Benjamin Pfundt, die een zeer goed
boekje schreef over het paukenslaan van
ruim een halve eeuw geleden, wat heden
nog voor bespelers van genoemd instru
ment van klassieke waarde is.
Hij werd door toonkunstenaars van naam
zteei; hoog geschat, en wel in het bijzon
der, door Felix Mendelssohn Bartholdy,
die den kunstenaar voor het Gewand'haus-
Örkesvvengageerde, en dit als een groote'
aanwinst voor de Gewandhaus-concerten
beschouwde.
De paukenslagèr is voor iedere kapel
een rector en een corrector, die feen bui
ten maat geraakt orkest met meer zeker
heid weer op dreef brengt dan de maatstok
van den 'dirigent. In dit opzicht moet
Pfundt bijzonder uitgeblonken hebben. Men
vertelt, dat hij meermalen, als de pauken
rust' hadden, naar het nabijgelegen restau
rant ging, en juist op de seconde af, _als
de pauken dienst moesten doen, weer op
zijn plaats terug was. Zoo geheel had
Pfundt hef concertstuk, waaraan men be
zig was, in zich opgenomen, dat hij bij
het' bierdlinken en praten nog het juiste
tempo en fret oogefiblik onthield, waarop
de pauken weer in werking moesten tre
den.
Bij Friedrfcfr \Veeck, den vader van
Klara' Schumann, vormde hij zich tot pia
nist, en vestigde zich als piano-onderwij
zer te Leipzig. Tegelijkertijd werd hij leider
■van het koor in het stedelijk theater, tot
dat Mendelssohn hem als paukenist van
de Gewandhaus-conöerfen engageerde. De'
roep van zijn voorbefeldelooze juistheid als
paukenslager verspreidde zich door geheel
Leipzig en had ten gevolge, dat hij op
concerten, ook buiten genoemde plaats,-
als zoodanig optrad.
Hij bracht ook een verbetering aan zijn
instrument aan; van hem namelijk dateert
de uitvinding van de zoogenaamde machi
nale pauk, waardoor het tijdroovende aan-?
zetten der afzonderlijke schroeven door
een technische werking vervangen werd^
Pfundt stierf in 1871 te Leipzig.
Een ander beroemd paukenslager was
Georg Hentscbel, die in het begin der,
achttiende 'eeuw bij de Berlijnsche Konink-:
lijke kapel aangesteld werd, en ook op zeer
hoogen leeftijd in 1846 te Berlijn stierf.
Ook van zijn juistheid als paukenslager
.worden wonderlijke dingen verhaald.
Hef was bij een opvoering van een werk
Van .Weber, die toenmaals kapelmeester
van een Berlijnschen schouwburg was. In
de finale van de laatste acte redt de doch-:
ter den onschuldig veroordeelden vader
uit' den kerker. Zij verbreekt de tralies
der gevangenis: de vader is bevrijd. Van
dit groote oogenblik maakt de componist
gebruik, ten einde de dramatische werking
te doen stijgen, van een, zwaren pauken
slag, terwijl te1 voren de pauken zwijgen.
De finale begint, en de componist ziet
tot zijn niet geringen schrik, dat de pau
kenist afwezig is.
Met zenuwachtigen blik gaan de oogen
van Weber van het notenblad naar de
ledige plaats van Henischel. Nader en
nader komt het critieke moment. Weber
is de vertwijfeling' nabij, uit angst, dat het
groote effect zal uitblijven. Daar wordt
het groene gordijn, dat ter voorkoming
van tocht voor de" deur hangt, op zij ge
schoven; Hentschel is, door Weber onop
gemerkt, geruischloos binnengekomen, de
pauken staan onder zijn bereik, hij grijpt
naar den stok en kijkt naar het tooneel.
Nog eenige maten en boem, weerklinkt
de slag juist op jij cl. Weber, die in zijn
angst den paukenist niet gezien heeft,
schrikt, laat den maatstok vallen en zinkt
pp een stoel neer; maar het uitstekende
orkest brengt de finale zonder fouten ten
uitvoer.
Het in alle cultuurstaten voor het rekenen
met munten, maten en gewichten aangeno
men getalstelsel is het tientallig of deci
male stelsel. De tien is daarvan het grond
getal, met de positieve machten honderd,
duizend, millioen, milliard, billioen, eDZ., en
de negatieve machten een tiende, een hon
derdste, een duizendste, enz.
Het decimaal stelsel zal wel ontstaan zijn
doordat de menschen oorspronkelijk met be
hulp van de tien vingers plachten te tel
len. Als de menschen 12, in plaats van 10
vingers bezaten, waren wij thans misschien
gewoon naar het 12-tallig stelsel te tellen
en te rekenen. Daar1 het getal 12 door 2,
3, 4 en 6 deelbaar is, het getal 10 slechts
door 2 en 5, heeft het 12-tallig stelsel on
tegenzeglijk groote piactisclie voordeelen- In
de hoogerc wiskunde wordt het dan ook
vaak gebruikt- De van de Babyloniërs af
komstige tijdindecling (12 maanden, 24 uren,
enz-) berust daarop, insgelijks de indeeling
van den Engelscken shilling in 12 pence- In
het handelsverkeer wordt nog heden dikwijls
volgens het 12-tallig stelsel gerekend, bijv.
naar de waarden dozijn en gros-
Hqt defiimaa^L-stelsel is wettelijk ypo^ge-
sohreven voor het geldwezen van geheel
Europa, Amerika, China cn Japan; met uit
zondering van Groot-Britannië en Turkije.,
Voor de berekening van maten van allerlei
aard is' het decimaal-stelsel ook bijna in
de gekeele wereld ingevoerd, met uitzonde
ring al weer van Engeland en zijn kolo
niën en ook van de Vereenigde Staten van
Amerika. Voor de invoering van het 10-
tallig stelsel wordt intusschen in Engeland
reeds vóór lang propaganda gemaakt- Als
voorname gronden worden in dat land voor
de noodzakelijkheid van den overgang tot
het algemeene stelsel aangevoerd: lo. zijn
algemeenheid: nagenoeg 500 millicen men
schen bedienen er zich van; 2o. in geen
enkel land, waar het eenmaal ingevoerd werd,
werd het afgeschaft of veranderd; 3o- Brit-
sche consulaten over de geheelc wereld heb
ben in het belang van Engelands buiten-
landsclien handel op dadelijke invoering van
het stelsel aangedrongen4o. schoolmannen,
zijn overtuigd, dat een vol jaar op den.
schooltijd zal worden uitgespaard, wanneer
het tegenwoordige ingewikkelde rekenstelsel
door invoering van het decimale systeem
vervangen mocht worden, waardoor tevens'
op de onderwijskosten belangrijk bezuinigd
zou worden. Tegen de hervorming zijn de
katoenspinners en textielfabrikanten, die
door de invoering genoodzaakt zouden wor
den andere machines aan te schaffen of'
deze althans pasklaar te laten maken naar
het nieuwe stelsel van tellen.
In de Ver. Staten van Amerika werd
het metrieke stelsel in 1866 bij de wet
toegelaten, maar niet verplichtend gesteld.
In 1S75 sloot zioh de Unie, te gelijk met
16 andere gouvernementen, bij de Interna
tionale Conventie voor het metrieke stelsel
te Parijs aan; sedert is voor de algemeene
invoering van dat stelsel in de Staten der
Unie .ijverig propaganda gemaakt; in op
voed ings-instituten en laboratoria, bij den
geneeskundigen dienst van het leger en de
marine en bij den hygiënischen dienst werd
het gebruik maken van het stelsel verplich
tend gesteld. Evenwel ontbreekt nog altijd
een wet," houdende de algemeene invoering,
wat intusschen zoowel in Amerika als in
Engeland nog slechts een kwestie van kor.
ten tijd is.
Zeer onpractisch zijn nu de maten en go.
wichten van liet afidgrs z.,00 practi§che Jln-
g^bsohje yolk. v t v --
