Sroolwerkers.
-O
W. v.ROSSUM DU CHATTEL,
comb. A. KBEIJI1BG8B Co.,
Botermarkt 19, Leiden,
J. C. KORT.
Siemens ^Malste
Ageiitsclian Brandrerzekering.
Magazijn DE STAD MAASTRICHT,
NUTRICIA.
No. 15233.
LDXDSCH DAGBLAD, Dinsdag: 19 October. Tweede Blad.
Anno 1909,
Vervolg Advertentiën.
BÖELÜUaS
VOORSCHOTEN.
Zilveren
Druivenscharen.
Fruitmesjes.
Notenkrakers.
vragen voor direct bekwame
Haarden,
-Kachels.
Comforen.
J. L. CREYGHTON. 5
Engelsche Schoolkousen
Haarl.straat 122, r pmrvr
Donkersteeg 3 -LE1DENl
E«V&CTRs3"f
E.VOCKING,
Haarlemmerstraat 13©, Leiden,
heeft ruimen voorraad, in beste qualiteit
Alumkram Eookgereedschap.
Afdeelsng VOEDIN© voor lijders
aan SUIKERZIEKTE.
ipeciaal arta voor ,t0fwl„ellnf8.
Buitenlandseh Overzicht.
tk
Notaris SCHOOB, te Voor
schoten, zal aldaar in het buis aan
de Voorstraat, gemerkt A 97,
op Donderdag 181 October1909,
'e morgens 11 uur, om contant geld
publiek verkoopen:
dlrorae Renbilaire Goederen,
waaronder: Tafels, Stoelen, Lampen,
Kachels, Speeltafeltje, Bad, Ledikan
ten, Bedden, Waschtafels, Linnen
pers, koperen IJsbus, Aardework,
Tuinbank, Tuinstoelen en hetgeen
▼erder ten verkoop zal worden aan
geboden.
Twee uren voor de Verkoopiog te
bezichtigen. 3 485 24
BESTUUDEREN DER STEDELIJKE
WERKINRICHTING zullen op
Vrijdag 22 October 1909
AAKBBSTEDEN: de levering
van de volgende Artikelen, benoodigd
van 1 Novomber 1909 tot 31 October
1910, als:
Rundvleesch, Rundvel,
Aardappelen, Groenten,
Peper^ Cichorei, Stroop,
Karnemelk Zoetemelk.
Rijst, Gort, Groene Erwten,
Capucijner-Erwten, Bruine
-Boonen, Koffie, Kropbiood
en Roggebrood.
Van 18 Oclober tot op don dag
der Aanbesteding liggen de voor
waarden en monsters ter Inzage aan
het kantoor der Werkinrichting en
moeten de Inschrijvingsbiljetten, op
gezegeld papier, behoorlijk gesloten,
aldaar worden Ingeleverd op den dag
der Aanbesteding, uiteriyk des na
middags to 2 uren.
Het Bestuur voornoemd,
J. G. v. d SLUIJS, Voorzitter.
AUG. L. REIMERINQER,
1600 80 Secretaris.
6"^-
JUWELIER,
Haarlemmerstraat 114. Tel. 92.
Nieuwe Rijn 55. - Tel. 567.
1659 50
,,'v 1
1179 10 j
Prima
met extra lange beenen.
Tel. Interc. 767.
1238 14
van
ZUN OE BESTE.
<^A^TJ50PGAAF
-«OOGEWOERD N?27,
H, LEIDEN,,»
Het agentschap Lelden sener Oude Bliincnlandsche Brnndver-
nekeriiig-fllantochappij wordt binnenkort vacant. Geretlecteerd wordt
alleen op Iemand, die door *ljn relation In staat Is de zaken van bet
Agentschap voldoende uit te brolden. ig
Sollicltatiön worden Ingewacht onder No. 1636 a/h Bur. v/4 Blad.
DElKKEiR's Pijpenbazar,
hxiblejiheustuÜt «sa.
GROOTSTE KEUZE: o o k b enoodlcd U ed e n.
Hot Goedkoopste adres voor Wedervorkoopers.
3953 12 Reparation spoedig, net on billijk.
777 44
Zooals:
Braadpannen,
(in verscbiilende Modellen)
Koekenpannen,
Omeletpannen,
Steelpannen,
Melkkokers,
Gasketels,
Soeplepels,
Sauslepels,
Schuimlepels.
Koffiezeeften.
~B k~B o ThotrxlIr bereid volgens systeem JAO, BOUMA.
ziekton te 'a-Gravenhage Prijs por grooten flacon 35 Cents en por
kleinen flacon 20 Cents.
Haver vlokken, b,rel'1 al8paTk0rv,anr; cnU p,r
Verder *Un verkrijgbaar: Diabetesbrood, Glntenmeel, Jam,
Marmelade en meerdere suikervrije artikelen. 1665 86
Voor Leiden en Omstreken aan ons Filiaal
Korenbrugsteeg No. 3.
390-jarige gedenkdag
van den dood van
JACOBUS ARIIINIUS.
Vanwege het Seminarium der Remcmstrant-
6cho Broederschap werd. liedennamiddag in
het Groot-Auditorium dor Academie de 300-
jarjgo gedenkdag van den dood van den
Vroegeren Loidschen hoogleer aar Jacobus Ar-
minius herdacht. Het Auditorium was ge-
"heel gevuld.
Onder de genoodigden werden opgemerkt
'do Oommissaris der Koningin dezer provin
cie, mr. J. G. Patijn, do andere curatoren
fcn de Senaat der Leidschc universiteit, be
nevens vertegenwoordigers der hoogcscholen
te Utrecht en Amsterdam. Groningen had
|5ch wegens den verren afstand veront
schuldigd.
Aan een der wanden hing het 'groote por
tret van Arminius, eigendom van de Rcmon-
efcrantsche gemeente te Amsterdam, voor dit
idoel welwillend afgestaan.
Prof. dr. H. IJ. Grocnewegcn, lioogleer-
'jaar aan het Rem. Seminarium, hield oen
ïljn geetyloerde en van diepe studie getui-
Igendo redo over den man, die eenmaal gestaan
heeft, op de plaats, waar spr. nu stond.
£>e gestalte van Arminius stelt zich in
het zuiverst licht, zcido epr., wanneer wij
denken aan zijn droef verscheiden.
Spr. schetste het sterfbed van den 49-
Jcürigen. man, gebroken in de jaren die voor
hnderen de kracht des levens zijn. Zijn ar
beid heeft hij niet voltooid, zijn doel niet
hereikt. Noolitans klaagt hij niet noch over
fcljn lichaams-, noch over zijn zieleleed. Met
blijmoedige geLatenheid biddende met de
fpjnou slaapt hij in.
Voor dat tragisch schoon sterven kon al
leen het vooroordeel der partijzucht cn de
Onverschilligheid der onkunde ongevoelig
pljjven, meent spr.
Door een schetsmatig beeld van zijn leven
fela arbeid te geven, wilde de redenaar track-
jen iets van de blijvende waarde van zijn
Jürbeid voor godsdienst en wetenschap te
'doen zien.
Vroeg heeft hij reeds zorgen gekend en
leed gedragen. Geboren uit een onbemiddcl-
ften kleinen burgerstand te Oudewater, waar
Üo hervormingsgezinde pastoor ontdekte wat
|0(r in hem school, werd hij door dezen op
id© aloude Ilyronymusschoot te Utrecht ge
daan. Na den dood van pastoor Acmeliué
trok zijn stadgenoot Snellius, destijds hoog
leeraar te Marburg, zich zijn lot aan en
jaam hem moe naar Marburg om hom or te
laten studeeren. Een jaar later trof hem een
{yreeselijke slag; Oudewater werd in 1575
jdoof de Spanjaarden uitgemoord en terug
lok omen vond hij zijn huis verbrand on al
jrnt .hij lief had gedood.
Eerst werd hij nu opgenomen in het gezin
Jyon den Rotterdamschen predikant Pioter
Micliiels Bart, met wiens zoon, den later
bekenden Petrus Bertius, hij te Leiden op
ptudie ging. De geest van Arminius' eerst©
[vorming werd in dit niet dogmatisch ge-
jpin bevestigd. Te Leiden hebben verscbii
lende invloeden op hem gewerkt. Op 21-
Jarigcn leeftijd waren zijn studiën voltooid,
tüaar gesteund door een der Amsfcerdamscho
gilden, Jcon li ij te Genève nog verder stu-
jnebren, mits hij beloofde to Amstolstad als
predikant te zullen dienen. In Arasterdam
yerd echter spoedig het gerucht gehoord
.van onrechtzinnigheid bij den aanstaanden
leoraar. Hij werd dus teruggeroepen en komt
ïn 1587 daar aan. Hoewel als begaafd pre
diker geliefd, werd hij van don anderen
kant gewantrouwd, miskend en belasterd,
fiïijn huwelijk met Elizabeth Reoel, uit een
der aanzienlijkste koopmansfamiliën, schonk
hem het- huwelijksgeluk. Maar do zonnigo
plek aan zijn liemel was klein en van allo
kanten kwamen dreigende wolken op, zooals
door spr. nader uitocn gezet werd. Want
hoewel voorzichtig cn voor zichzelf nog niet
tot klaarheid gekomen, haudhaafdo hij als
prediker het recht den bijbel niet naar Cal-
vijn of confessie en Catechismus te verklaren,
maar zooals hij liem zelf verstond.
De strijd was nog maar .pas begonnen,
dooh nanstanda werd jop Arminius de hoofd
aanval gericht. Dat ondervond hij vooral
bij zijn benoeming tot hoogleeraar to Leiden.
Gomarus' moest echter later eerlijk beken
nen verkeerd ingelicht te zijn en promovccrdo
hem tot doctor theologiae en met loffe
lijke getuigenissen van Kerk en Classis kwam
hij-te Leiden. Zijn eerste optreden had niets
opzienbarends, doch toen hij de openbare
disputaties moest leiden, wees de rooster hem
de behandeling der voorbeschikking toe en hij
zette daarbij zijn afwijkende meeningen uit
een, waarin Gomarus niet kon berusten.
Hij trad ineens vijandig tegen hem op en
nu stonden eensklaps aan do Universiteit ook
de studenten fel tegenover elkander. De
vonk was klein, maar dc brandstof der ker
kelijke en staatkundige partijschap groot en
in een oogwenk stond half Nederland in
vlam. Niemand heeft er meer onder geleden
dan Arminius zelf en wat in deze laatste
periode van Arminius' leven gaat gobeuren
is 'hot begin van het donkerste hoofdstuk uit
onze Vadcrlandsche historie.
Zwaarder dan de miskenning van zijn
wetenschap was de verkettering van zijn ge
loof,-maar de verguizing van zijn karakter
was liem nog wel het allerzwaarst. Hot werd
-een wanhopige kamp om de waarheid, om
zijn eer cn zijn recht.
Hij wordt do persoonlijke aantijgingen
moede, maar hij wordt baiet moode te protes-
tecren tegen den terugval van het protestan
tisme naar wat hij noemt eeii terugval naar
het pausdom.
Spr. schetste in aandoenlijke kleuren hoe
hij tegenover Gomarus zich voor de Staten
6taat te rechtvaardigen, doch als Gomarus ver
klaart, dat hij met het geloof van Armiüius
niet voor God zou willen verschijnen, dan
is de ketter gebrandmerkt on de geloovigen
liooren van allo kanten, dat men met zijn
leer de zaligheid verbeurt.
Nog eenmaal zoo'n nuttelooze verzodnings-
couferemtio cn dan kan hij - niet meer. Onder
het schrijven van zijn laatste en breedste
rechtvaardiging, valt do pen hem uit do
hand. Een maand later was do vurig ver
langd© verlossing gekomen. De wereld had
weder de tragedie zich zien voltrekken aan
een inonsch, wiens edelste eigenschappen de
bron van vele smarten zijn geworden en die
in den strijd voor de heiligste overtuigingen
en groote beginselen is ondergegaan.
Zijn leven en werken heeft zijn spoor,
zijn invloed, zijn eïndclooze werking nage
laten cn in dien zin mag een laatste blik
op Arminius, volgens spr., bevredigend, zelfs
opwekkend heet-eu.
Dit toonde spr. in byeede trekken aan. Ar
minius, schoon niets minder begeerend dan
partijhoofd te zijn, zag nog in zijn leven
een partij naar zich genoemd.
Maar zijn beteekenis reikt verder cn on
afhankelijk van richting en partij in deze
erkenbaar.
Van blijvende waarde lé al dadelijk Wat
hij op het gebied der exegese van het Nieuwe
Testament heeft gedaan Maar fcijn voornaam
ste blijvende beteekenis ligt op het gebied
der theologie. Hij heeft zich met zijn echerp-
zinnigen, tevens innig vromon geest gewijd
aan de eeuwige problemen. Om hem daarin
naar waarde te sohatten, moet men beden
ken, ten eerste dat zijn levenswerk niet is
voltooid, verder dat hij, evenals zijn tegen
standers een verouderde beschouwing van
don bijbel voorslaat en met dezen zich be
vindt op don bodem van een wereldbeschou
wing, die door do wetenschappelijke wijsbe
geerte oüzcs lijds voor gded in verlaten.
Zoo ia zijn arbeid nog niet oen radi
cale breuk met hot dogmatisme, maar een
duidelijke vorwijdering daarvan en in do
verwijdering ligt, zoóals spr.' ten slotte dood
uitkomen, een bewust zoeken van den boven
allo dogma verheven cilgcmoen religieusen
en zedelijken inhoiid van het Evangelie en
een bewuste toenadering tot een van alle
dogmatisme zich losmakend denken en weten.
Spr.'s sehoone en doorwrochte rede, die
met groote aandacht werd gevolgd, wordt
met een rooks a&nteckeningeu uitgegeven.
In do Senaatskamer word don redenaar
huldo gebracht voor zijn treffende oratie en
met hom den hoeren curatoren van het Romon-
strantsch Seminarium daarvoor, dat zij
dezt\n dag tot oen godonkdag hadden gewijd
aan den man, die na 300 jaren boter begrepen
en gewaardeerd kon worden dan tijdens zijn
leven en kort na zijn dood.
In een andere zaal maakten afgevaardig
den en ver legen woordigors Van verschillende
corporaties hun opwachting. Ook liier wer
den toespraken gehouden en handdrukken ge
wisseld.
De tentoonstel Ling met betrekking bot Ar
minius werd druk bezocht.
De Belgiaohe ministerraad
heeft Zaterdagavond een Langdurige zitting
gehouden.
De „Soir" verzekert, dat de Regeoiing
besloten heeft-, ongewijzigd het legeront-
worp: ,,één soldaat per gezin, to handha
ven, zoodot het blad gauw een kabinets
crisis verwacht.
Do oud-rijkskanselier p r i a ron
Biilo w heeft een uitnoodiging ontvangen
om 22 dezer, als de Keizerin van
Duitachland jarig is, ten Hove te
verschijnen.
Met groote bezorgdheid ziet men
in Italië den dag te gemoet, waarop
tsaar Nioolaas zijn tegeaibazoek aan
koning Emanuol zal brengen.
De Tsaar wordt don 22sten October
's avonds of den 23sten 's morgens op het
kasteel Racconigi, nabij Turijn, verwacht.
Ijverig is men bezig om het slot voor het
bezoek in gereedheid te brengen. Om rede
nen, dio voor de hand liggen, onthoudt de
Italiannsohe regeering zich van iedor offi
cieel communiqué omtrent de plannen van
den Tsaar.
Wanneer do Tsaar verneemt, welke voor
zorgsmaatregelen moeten genomen worden
om eenigszins in zijn persoonlijke veilig
heid te voorzien, dan moet hij wel iedere
illusie over zijn reis verliezen. Alle troepen,
die in de nabijheid van Turijn in garnizoen
liggen, zijn rondom Raoconigi geconcen
treerd. Overal langs de spoorlijn zijn pelo
tons soldaten opgesteld, die den spoorweg
bewaken. Het aantal geregelde troepen,
reeds nu tot bewaking van Raooonigi gere-
quireend, bedraagt ten minste tien dui
zend.
Het Italiaansohe dagblad Stampa," dat
dit cijfer noemt, zegt bij haar berekening de
afdeelingen carabiniers en agenten niet te
hebben medegorokend.
De Italiaanucdie rooheroho heeft een be
gin gemaakt met de arresbafciee, waartoe
iedere reis van den Uussisohen keizer on
voorwaardelijk aanleiding geeft. Vrijdag
avond werd op het station van het stadje
Sestri-Levante, nabij Genua, oen jong-
raensoli in hechtenis genomen, die zeido
Carlo Modeno te heeteu on Spaansch on
derdaan te zijn. Hij had een revolver en
een degenstok bij zich en in zijn schoenen
waron acht duizend franca aan bankbiljet
ten verborgen. Verder was hij in het bezit
van een spoorwegkaartjo naar Raooonigi.
Vermoedelijk heeft men te doen met oen
telt Barcelona gevlucht anarchist, dio riah
aan de Spaanaohe justitio wilde onttrek
ken.
Men heeft te San Remo bij een anarchist
drie Russen gearresteerd, zeker ook in ver
band met het bezoek.
Het anti-Tsaristische hoofdcomité te Ro-
mo heeft besloten als protest tegen het be
zoek meetings in geheel Italio to organisee-
ren. Verbiedt de Regoering dozo, dan zal
de algemoeno staking den dag van het be
zoek over geheel Italië worden uitgeroepen.
Keioor Frans Jozef heeft
tegen morgen een Kroonraad bijeengeroe
pen, aan welke bijeenkomst allo Hongaar-
sche ministers moeten deelnomen.
Volgens de in omloop zijnd© berichten,
zal in dezen Kroonraad worden gepoogd,
middelen to vinden, dio het zullen mogelijk
maken, dat het afgetreden ministerie aan
het bewind blijft.
Blijkens borioht uit M e 1 i 1 I a hebben
de Moorcn des avonds van den 17den een
aanval gedaan op de Spaansch© stellingen
bij Nadormaar zij worden toruggedroven
door geschutvuur uit de stolling, door wot-
ko bosohieting de Mooren vele dooden en
gewonden kregen.
In de Spaanaohe Kamer wa
ren gisteren de tribunes dicht bezet. Morefc,
der leider der liberal© partij, gaf oen uit
eenzetting van het verschil in denkbeelden,
dat de Regeering soheidt van do liberale
partij. Hij verklaart-, dat de toestand van
Spanje er op is achteruitgegaan in don
tijd, waarin het parlement geen zitting
hield. Wij voeren nu een oorlog en de finan-
oicn verkeeren in een bodenkel ijken staat.
Eenige Mooren deden te Melilla een aan
val.op Spaanache werklieden. Onze troepen
tuchtigden hen. Toen ontwaarde men, dat
de Rif-lieden tot den oorlog gereed waren.
Het land was vorbaaaden die verbazing
van de openbare meening leidde tot een
agitatie. Terzolfdertijd ontstond een bewo
ging tegen den oorlog, welke beweging den
vorm aannam of trachte aan te nemen
van. een algemeene werkstaking. De von
ken van die beweging werden in Barcelo
na aangeblazen door het ontvangen van be
richten over het sneuvelen van onze solda
ten bij Melilla.
Toen word door de Regeering hot be
sluit genomen, de grondwettelijke waarbor-
cftu te schorsen. Uit alles blijkt, dat het de-
Roeeering heeft ontbroken aan een voorul*-
rienden blik. Er werd een censuur inge
steld op de berichten over wat er te Bar
celona voorviel, hetgeen er toe leidde, dat
overdreven geruohten in omloop kwamen.,
Moret las een zinsnede voor uit het rap
port van den procureur bij heb Hoogge
rechtshof, inzake de gebeurtenissen in Bar
celona.
En toen vroeg Moret hoe het mogelijk ij,
dat men die gebeurtenis een tragisch karak-
ter heeft laten verkrijgen, waar toch in ge
noemd rapport werd meegedeeld, dat de
dadew voor het meeféftdeel rrtfuWett éh
kinderen waren-
Waarom hoeft men de In-brand-steking
van korken on kloosters niet belet-1 Waar
om hebben de politie, de soldaten en do b'<*«
volking dezo brandstichters niet weerhou
den, indien de daders vrouwen en kinderen
zijn goweest? Welk karakter hooft de be
weging gedragen!
Moret laakt hot in don minister van oor
log, dat doze Oataloniö, on vooral Barco-
lona, van troepen beeft ontbloot om dio
naar Melilla te zenden.
Spr. vraagt, of het waar is, dat de ka-
pitoin-genoraal van Cataloniö onbewogen
is gobloven, toen bij getuige was vau do
tooneolèn, dio zich ia do spoorwegstation*
hebben afgespeeld bij het vertrek der troo-
pen.
Overgaande tot de bespreking van den
veldtocht tegon MeJilla, zoi hij: „Wij heb
ben veel soldaten naar Melilla gestuurd;
maar wij zullen niet uit onze positie be
vrijd worden, zonder dat wij ons groote in
spanning getroosten, en zonder dat het
land voor geruimen tijd in een droevige»
toestand wordt gedompeld.
En dat alles is gebeurd zonder dat wij
van iots wistcnl ofschoon wij toch het
recht haddon, op do hoogte te wezen.
Daarna sprekende over de politiek vaU
Spanje ten opzichte van Marokko, r.cide
Moret: „Men zegt, dat wij naar Melilla zij»
gegaan onder pressie van Frankrijk. Dat
gcruokt is met zooveel beslistheid herhaald,
dat hot de plicht ia van do Spoansche re-
georing, dat gerucht tegen to sprekeru
Toen wij 40,000 man naar het Rif-gebied
hebben gestuurd, is do buitenlandscho pers
daarover ontsteld; die ontsteltenis moet da
Regoering wegnemen.
„Gij hebt" roept Moret uit „h'efj
vertrouwen des lands vcrloron. De minis
ter-president Maura heeft in de gegevei*
omstandigheden grooton burgermoed be-*
toond. Echter kunt gij niet langer blijven
regeoren; en mot hot oog op het groote ge
vaar, dat aan de grens dreigt, moet gij
plaats maken voor oen andere Rogeering."-
Volgons een telegram uit Madrid, heeft
do Spaansoho minister van justitie he>t wets
ontwerp ingediend betreffende de straf-
rochtelijko vervolging van
1 e d on der (J o i t es, waardoor do on
schendbaarheid van do volksvertegcnwoordlj
gors aanmerkelijk wordt bi-kort.
De kapitein-generaal van Barcelona
zoo zegt het bericht verder heeft de good-
keurig der Cortes gevraagd, om een ver
volging in to stellen tegen den senator -Sol
y Ortega, vordaoht van de aanstichter te
rijn van de mislukte poging om daar he.4
Jezuïetonoollege in brand te steken.
Zondag is Sol y Ortega uit Biarritz naar
Madrid vertrokken.
Wat Ferrer aangaat: Het bestuur van do
Nationale Vrijdenkersvereeniging in Frank
rijk doet in een motie een beroep „op allo
vrije geesten over do geheel o wereld, om
op te komen tegen de schandelijke taiting
van het geweten dor goheele wereld" e*
verzoekt de stad Parijs, als eersten wro-
konden maatregel, een mo numenï
op te richten, naast het monument Cheva
lier de la Barre en over de Sacré Coour, te
Mont-martre.
Reeds werd een stap in dien geest go-
daan bij den gomeentoraad van Parijs. De
voorzitters van den Parijsohen gemeente
raad en van den algemeenon raad en vor*
scheideno raadsleden zullen het voorstel oo-
dersteunen, dat zal worden ingediend zoo-
dra de Raad weer bijeenkomt, en strekt tot
het toeobaan van de verzochte plaate aaol
het comité van het Ferrer-monument.
Een optocht, die ruim een halfuur lang
