Strenge Winters.
■eggen, dat het er 'a avonds spookt en dat
is niet onmogelijk I"
„Maar..."
maar no moet ik naar huis, anders
krijg ik ran moeder de vrouw... Ajuus."
Dood, wegl In zon en vroolijkheid roe-
ren zaj af. Eenigo uren later en alles was
voorbij. En zij, de eemge, die geen pleizier
had in het varen, die niet wilde gaan, zij
was alleen achtergebleven om te treuren in
de gesloten villa, waar geen zonnestraal
meer binnendrong.
Hierover peinzend, kwam ik aan een
open plaata in het bosoh en voor mij lag de
fjord; de regen had opgehouden, de zon
aonk in de licht gekrulde golfjes, die er
uitzagen als konden zij zulk een onge
luk niet veroorzaken.
„Het Centrum" van 8 Januari jl. ver
haalt, dat in 1763 Horke Schonegevel, Tabe
E. Hengst en Fetso I. de Vries een schaat-
•erttoohb over de Zuiderzee maakten van
Dokkum naar Amsterdam.
Dece gebeurtenis doet denken aan stren
ge winters en daarom meende Joh. M. C. de
Wolf, te Steenwijkerwold, den lezers van
dat blad genoegen te doen met het vol
gende
Een kroniek, berustende in het vermaar
do archief de oude hanze-stad Kampen, ge
titeld: „de annalibua quaedam nota", voor
een groot deel geschreven, door Jaoob Rijn-
diop, die als secretaris van 1466 tot 14Si
„in vele gowigtige zaken ten dienste der
stad gebruikt is," vermeldt dienaangaan
de:
„Tnit jair ons heren MOCOOVTJ was een
grote oolde winter."
„In den jare MOCCOXXXJ, XXXIJ,
XXXIIJ weren swaxe oolde winteroic int
jair ons heren MCOOCXXXIIIJ. Ende
doe legen die Gelrcseche voir Buren."
Den 29sten April 1448 werd te Kampen
begonnen aan den bouw eener brug over
do rivier den IJsel. Do polen werden in
den rivierbodem geheid met een heiblok,
dat 806 ponden woog. Des Maandags na
8t.-Jacchsdag (28 Juli) lagen de onderleg
gors en des Zaterdags na St. Janodag-Ont-
hoofdiog (29 Augustus) sloeg men de plan
ken er op, zoodat de brug aanvang Septem
ber begaanbaar was. Do kosten beliepen
17,675 rijnsguldens Don helaas„Des win
ters dair nae", zegt onzo kroniek, „op
Sanct Ponli oonvorsionis (28 Januari) brac
<He tweedeel van die brugge off", (dertien
jukken sloegen weg) „vermits den starkon
ÏB-gange".
Vooral 1481 bracht „een kolde, lange,
berde winter".
Den 26sten December begon hot geducht
te vriezen, dot voortduurde, „sonder en-
nich doyen off opholden", tot na Lichtmis.
Toen verdreef een sterke dooi plotseling
het ijs en „began men to visschen na olde
gewoonte", doch even voor „Sunte Peter"
(22 Februari) trad wederom de vorst in en
het vroor sterk gedurende twee weken.
„Dat yss dreef f seer dicke en secr voele
jn di Isele. Die visschers mosten opholden
van visschen; die vaste was oic kolt utcr
maeten."
Dat ,,ut©r maeten" is zooveel te opmer
kelijker, wijl de Vasten eerst aanving den
7den Maart, daar Paschen op 22 April
kwam.
„In dor tijt en was geen mensohe die ge-
denoken mochte sulken langen kolden vorst
en winter.
Daar aan dien strengen winter was voor
afgegaan een buitengewoon natte en koude
zomer, „dat oio geen mensche in der tijd
dergelycken mochte gedenoken", ontstond
groot gebrek aan levensmiddelen, zoowel
voor menschen als vee, „Botter, vleisch en
all eeteware was seer duer."
Rogge, aangevoerd ait Dantzig, gold 46
reinsguldens per last, terwijl voor betere
qualiteit („uten selven scepe dat beter rog
ge was") 49 reinsguldens werd botaalcL
Van eerstbedoelde rogge verkocht de
Raad van Kampen (men had 33^ last daar
van ingekocht) aan de stad Hasselt 2 laat,
aan Steonwijk 3$ last, aan Kuinxe 1 last
„om oeren kommer te stop pon." Het ove
rige weid aan de bakkers bij mudden, bij
J lasten, aan de burgera bij schepels en
schepels verkocht, alsook aan aangrenzen
de steden („ansaten") bij schepele en IJ
schepels, uitgezonderd aan Elburg en Hat»
turn, want „die ruter ter ELburoh liggende,
onse burgeren gewont en geslagen hadden."
Na St.-Jan (24 Juni) begonnen de rog-
goprijzen gelukkig te dalen. Te Amsterdam
had de last 64 reinsguldens gegolden ,,endo
was daitoe niet gueb."
Op Sinte-Margeretha-dag (20 Juli) werd
do beste rogge uit de schepen voor 30 reins
guldens en minder verkocht.
Doch allengs stegen de prijzen weer
„alsoe, dat aire Godes hilligen daoh die
last roggen golt 60, 60 reinsguldens." Na
St.-Catharina-dag (25 November) kostte te
Amsterdam de' Last 70 reinsguldens 1
Het jaar 1667 bracht voorwaar een
„ouderwetech" winter, zibh kenmerkend
door strenge on langdurige vorst, zooals
„Het Boek der Opschriften" van J„ van
Lennep en J. ter Gouw vermeldt:
„Op het Vrieeen van 7fc Jaer 1667.
In January sewtien Hondert seven em
cestig
Doen VrooH en het Sneeuwde seer heftig:
Stijf sec Weeken stent do Vaert heel stil,
Drie Weeken voormen weer geheel na wil
Het voomaemste dat hier wort, genotcort,
Is datter soo veel Ys kwam in Meorrt.
Nota:
Den 16 Maert bcgont weer hart te
Vriesen.
Den 17 moesten de Viasohora de winst
verlieoen.
Den 18 Liep veel volk voor de Laeg op
't Y.
Den 19 passeert men van d' een tot d' an
der sy.
Den SO Boot Weer en Wint nog weynig
soen.
Den 21 Leek of Weer en Wint anders wou
doen.
Dot 22 was de Wint weer felder aen 't
Vriesen.
Den 23 begont IJs door de Son hart te
vesrliesen.
Den 24 Al Vrieeende verloor 't IJs zijn
kragt.
Den 25 Zijnder veel over 't Y komen met
voord agt.
Den 26 Liepender nog drie van Stee over
't Y.
Namiddag zeylden de Schuyten de Stad
voorbij.
Den 27 Heeft <F Ooste wint 't IJs op
Pampus hoog gesst.
Den 29 was 't Varen daer over nog wel
belet.
Deo 30 quamen oenige daer óver varen en
lopen mee.
Den 1 April liepen eenige Personen nog
op de Zuyder Zee.
Deo 2 dito is in 't Val een schip door 't
IJs vastgehegt.
Dit is genoteert door M. T. do Loots en
haer knegt.
Om Godes groote Wonder ende Kragt
Tc doen helpen houden in godagt"
Ook in 1684 was de winter buitengewoon
streng. Zóó sterk was het ijs, dat paard-
bespannen sleden er over gingen.
De herinnering daarvan wordt bewaard
in het volgende opschrift van een zilveren
lepel
„Dees lepel is met paard en slo8
Gebragt van Vlieland over Zee."
Eveneens bleef door felle vorst de win
ter van 1740 lang bewaard in de geheuge-
nis als „de kouwe winter'bij uitnemend
heid.
Wederom is het een lepel, die de regee
ring van dezen strengen heer heeft yeir-
eeuwigd. Bij de afbeelding van ©en arre-
alode mot paard en voerman ia er op gegra
veerd:
„De es lepd is gekogi
En van Enkhuizen megebrogt
Tor gedachtenis dat men reeden
Met seer veele paaiden en sleden
Na Enkhuizen over de zee
En ik Pyttor Hommes mee
dien 20 fobniarius 1740/'
En niet minder dan 485 zulke si oden gin
gen dat jaar over de Zuiderzee van Am-
sterdam naar Enkhuizen I
Te Amsterdam reden vele aanzienlijke
burgers met door 2 paarden gjetrokfecn
koetsen in de Keizersgracht. Tussohen
Den Helder en Tessel was geen water te
zien, terwijl de zwaarst geladen wagens
over de Sond reden.
Op 12 Januari kwam te Hamhurg de
postwagen binnen met doodgevroren passa
giers. Regenbakken, kelders on zelfs rm-
soheiden steenen sluizen barstten door d^
felle vorst.
Een „laat winter" bleef lang in herin
nering door hot volgende rijmpje:
„Op Sinfc-Mattheijs (21 Febr.)
Was er nog geen ijs,
En midden Maart,
Reed men er over met slede en paard.
Dat was, naar wij vermeenen, in 1823.
In 1845 was de Zuiderzee in Januari tus-
schen Den Helder en Tessel toegevroren en
25* Maart d. a. v. lag nog de zeearm tu:
sohen den vasten wal en het eiland dicht
De winter van 1890'91 regeerde ook
streng en langdurig, daar de vaart van
November tot Maart gestremd bleef.
Hij kenmerkte zich tevens door het ver
schijnen der „nieuwe ziekte", de influen
za, die echter in het daaropvolgende win
terseizoen de meeste slachtoffers maakte.
Dit hel nachtelijk leven eener groele slid.
Het volgende bevat een paar bijzonderhe
den „uit bet nacht regis ter van den Gecon-
troleerden Particulieren Nachtveiligheids
dienst te Amsterdam, loopende van 1 Jan.
tot 31 December 1908. Het spreekt vanzelf,
dat de politie nog wel andere dingen zou
weten te zeggen.
Op verzoek der abonnó's 64-maal wonin
gen doorzocht, waarin dezen iete verdachte
meenden t© bespeuren.
1206-maal gewaarschuwd, dat ramen, deu
ren of hekken van de woningen der oboD-
nó's niet gesloten waren.
73-maaJ den sleutel in de huisdeur ge
vonden.
32-moal assistentie verleend om de huis
deur te openen.-
23-maal gewaarschuwd en assistentie ver
leend bij defecte waterleiding en lekkages.
8-maal een begin van brand gebluscht en
de brandweer gealarmeerd, waarbij eenmaal
drie kinderen gered.
14-maal een inbraak verhinderd.
61-maal bij plotselinge ziektegevallen de
hulp van dokter of apotheker ingeroepen.
8-maal gewaarschuwd, dot personen des
nachts door dienstboden de woning in- of
uitgelaten werden.
31-maal beschonken personen uit portie
ken verwijderd.
46-maal personen geholpen, die op den
openbaren weg werden lastig gevaUen.
12-maal assistentie verleend aan de poli
tie.
64-maal verdachte personen genoodzaal-
een wijk te verlaten.
3 inbrekers op heeterdaad betrapt en r
d© politie overgeleverd.
9-maal hulp verleend aan drenkelingen,
waarbij 6 persoDen uit het water gered.
7-maal personen gearresteerd en aan d'
politie overgeleverd, die des nachts bald
dadigheid pleegden aan woningen van
abonné's.
15-maaJ eerste verband (noodverband;) ge
logd bij verwonding*
Het Britsch Museum.
Hot was dezer dagen 160 jaar geleden,
dat het beroemde Jbritsah Museum, de
grootst© verzameling der wereld, gesticht
werd. Ruskin noemde het Britsch Museum
„de best^goordende en best-onderhouden
verzameling van allo dingen der mensche»
lijke wetenschap ter wereld". En deze lof
komt nog het Museum toe, dat door zijn
veelzijdigheid en rijken inhoud werkelijk
alleen staat.
Het was den löden Jan. 1769, dat aan bet
publiek of liever aan de leer- en weetgierige
lioden, die zich de moeite getroost hadden
om een toegangskaart te vorkrijgen, de toe
gang opengesteld werd. Met onvermoeiden
ijver ia sedert dien dag aan de vermeerde
ring der verzamelingen gewerkt.
Sedert het Britsch Museum zijn poorten
geopend heeft, hebben buitengewone ver
anderingen plaats gehad.
Interessant is de geschiedenis der stich
ting van het Museum. De room, „stichter"
er van te zijn, komt niet toe aan een enkele.
Meerdere personen dceJen met elkander die
etjr. Reeds 59 jaren vóór de opening van
het Museum had het Parlement als een
geschenk de beroemde bibliotheek van Cot
ton aanvaard. Deze bestond uit een verza
meling van manuscripten en 8taats-docu
menten, die Sir Robert Cotton ba'j het be
gin der 17de eeuw verzameld had. Tot op
dat oogsnÜlïk was die verzameling echter
niet goed gerangschikt en evenmin voor
het publiek toegankelijk.
In het begin van 1752 viel een gebeurte
nis voor, die oorzaak was van do stichting
van het Museum. Het was de dood van Sir
Hans Sloane, die in zijn testament bepaal
de, dat zijn museum van merkwaardighe
den den Koning voor 20,000 pd. st. te koop
zou aangeboden worden, en dat, indien
deze den aankoop niet wensebte, het Mu
seum 8ucoc8siovelijk aan verschillende we
tenschappelijke vereen: ging en zou aange
boden worden.
Horace WaJpole, die het talent en den
smaak van een antiquair bezat, was tot een
van de bestuurders der stichting benoemd;
hij zeide, dat Sloane zijn Museum op
80,000 pd. st. schatte, en dat zou iedereen
doen, die een liefhebber was van nijlpaar
den, haaien met één oor en spinnen zoo
groot als ganzen-
Er moot hierbij opgemerkt worden, dat
de verzamelingen van Sloane door een
prachtige verzameling van antieke en na
tuurhistorische voorworpen, die van Wil
liam Charleston afkomstig was, verrijkt
■worden. De oommissie, door toedoen van
den voorzitter Onslow benoemd, bracht een
rapport uit, waarin werd vastgesteld, dat
het Sloane-Museum een veel grootere
waarde had dan 20,000 pd. st., en raadde
aan, om voor deze verzameling, voor de
bibliotheek van Cotton en voor do verzame
ling manuscripten van Hariey, die voor
10,000 pd. st. aangekocht moest worden,
een passende plaats te zoeken.
Het geld, dat tot uitvoering dezer plan
nen benoodigd was, zou echter niet door
belastingen, maar door een loterij opge
bracht worden. Op voorstel van de com
missie werd door het Parlement een over
eenkomstig besluit genomen. Het Pari©-
ment benoemde den aartsbissohop van Can
terbury, den staatskanselier en den voor
zitter tot administrateurs van het Britsch
Museum. Ook voor de loterij werden be
slissingen genomen. De inkomsten werden
op 300,000 pd. st. berekend, waarvan 200,000
pd. st. voor prijzen zou bestemd worden,
terwijl het overschot, na aftrekking der
koeten, dienen zou tot administratie van het
Museum. Zoo werd een nationaal instituut
in waarheid door een berosp op den harts
tocht van he>t volk voor het spel in het
leven geroepen.
Mot een kapitaal van iets meer dan
95,000 pd. st. begon bet Museum. Voor
10,000 pd. st. werd het Montagu-huis met
zijn tuinen, enz. aangekocht; een gelijke
som werd besteed tot herstellingen en ver
anderingen. De tot dusver bijeengebrachte
verzamelingen .werden na hierin overge
bracht. In 1757 schonk koning George II
aan het Museum de waardevolle koninklijke
bibliotheek van manuscripten cn gedrukte
boeken, daaronder het onschatbare Alexan-
drijnsche handschrift van het Ou do en
Nieuwe Testament, dat de patriarch van
Kon8tantinopel aan Karei I geschonken
had. Eerst in het begin echter van 1759
waren alle voorbereidingen tot openlijke
tentoonstelling der verzamelingen geëin
digd en 15 Januari opende het Britsch Mu
seum voor den eersten keer zijn deuren
▼oor het publiek.
Het zal wel niet noodig zijn over de uit
breiding van het Museum te spreken, dio
bet in de 150 jaren sedert de opening tot
heden heeft ondergaan. Ieder weet hoo
groote waarde aan kunstvoorwerpen en an
tiquarische en literaire schatten in het
Museum geborgen zijn. Ofsoboon het Mu
seum reeds een „afnemer" in het notuur-
geschiedkundig museum in de South Ken
sington gevonden heeft, is er nog altijd een
stroven de ruimte, die tot expositie dient
der schatten, te vergrooten.
Met een nieuw bijgebouw voor een kwarb-
millióen pond zal in korten tijd begonnen
worden.
„VROUWENDAG.1'
2 Februari: Lichtmis ofwel Vrouwendag.
Vroeger was het gebruik, dat de vrouwen
op dezen dag „baas" waren. Tegenwoordig
is daar niet meer een speciale dag voor
aangewezen.
Wel zijn er nog allerlei volksgezegden in
omloop, dio wijzen op het ontwaken van
de Lente in dezen tijd. „Buiten" geeft er
een paar uit Limburg:
„Mit Lichtmis vluug de Leourwerk
Eine ploogstert hoog/'
En:
„Schjient mit Lichtmis de zon op den
tóre,
Dan mot de achjeepex de orte (de resten)
beware."
Er zijn nog meer gezegden, die e>r op wij
zen, dat we blij moeten zijn, als het met
Lichtmis géón mooi weer is. Blij, omdat
het elfcm later mooier zal worden. Uilen-
epiegeliaansch-blij. Want:
Lichtmis donker,
Maakt de boer toet jonker".
En:
Lichtdag donker, Aiohdag klaor,
Gêft altied 'n nobel jaor."
En:
Lichtmis in klee (klaver),
Paosche in achnee."
Het sneeuwklokje.
Weinigen zijn er, wier hart niet open
gaat, als zij, soms reeds in het begin van
Februari, de sneeuwklokjes uit den grond
te voorschijn zien komen.
Is het dan slechts gedurende een paar
weken geen vriezend weer, zoo bloeien zij
tegen het laatst dezer maand uit den treu
ren, en wekken reeds vroeg blijde lentege
waarwordingen op.
En al gaat het dan ook weer vriezen, en
al worden straks deze schijnbaar zoo fcee-
dere boden der lente door een dikke sneeuw
laag overdekt, dit deert haar niet, want,
als de sneeuw bij den volgenden dooi dan
maar zooveel zakt, dat ze Hun knopjes of
bloempjes er boven uit kunnen steken, dan
blijken zij niets van hun frischheid verlo
ren te hobben, ©n bloeien zij voort, alsof
er niets gebeurd ware.
De sneeuwklokjes leven in den grond
voort door bolletjes, tor grootte ongeveer
van een knikken Uit. elk bolletje komen
zeer vroeg twee zeer langwerpige blaadjes
te voorschijn, die in het midden door een
overlangsche streep geteekend zijn.
TusscheD die blaadjes verschijnt een dun
steeltje, dat zich spoedig er even boven ver
heft, en dan uitloopt in een grijsachtig
topje. Het is daar ook iets dikker.
Weldra zien we, dat daar één bloempje 1
in een grijs dim vliesj© besloten was, want
dit laatste wijkt spoedig vaneen, en dun
komt het bloempje te voorschijn, hetwelk,
te zwaar voor het zeer dunne steeltje,
waarmede het aan het hoofdsteeltj'e verbon
den ia, zoodat het uit dat vlicsje te voor
schijn komt, naar beneden hangt.
Aan dit bloempje is gemakkelijk de kelk
cn de bloemkroon afzonderlijk te herken
nen, daar wij hier vooreerst die naar bul
ten omgebogen witte bloemblaadjes opmer
ken, die wij voor den kelk, en daarbinnen,
drie andere, aan den top «en welnigja
groen, die wij zonder aarzelen voor do
bloemkroon houden.
Binnen dat klokvormige gedeelte van
bet bloemdek, hetwelk gevormd wordt doo?
de drie bloemblaadjes, vinden wij zes meel
draden en óén stamper.
Vlak onder de bloom zien we een lang
werpig rond, dik lichaampje zitten, waar
in het toekomstige zaad verborgen ia
Het plinten dor sneeuwklokjes (gaJantns
nival us) geschiedt in October of November,
in groepen of mozaïeken 10 c. M. diep en
5 tot 6 c.M. van elkander.
Elk bloemenliefhebber raden wij* aaiij
hiermede eens een proefje te nemen en ze
dan tussohen den gelijktijdig bloei enden
krokus te plaatsen, waarmede ze prachtig
harmoniceren.
Gegoten huizen.
„Klei", het orgaan der baksteenfabrikan
ten, schrijft:
De uitvinder Edison, wiens roem in den
laats ten tijd wel een weinig aan het tanen
is, ten onrechte overigens, want men kan
maar niet voortdurend aan het uitvinden
blijven tracht nu nieuvte lauweren te ver
gaderen door zich aan de oplossing van het
woningvraagstuk te wijden.
Hij beweert, een uitvinding te hebben go-
daan, die de wereld geheel, onderstboven f
£21 keeren. Die uitvinding zou bestaan'
daarin, dat men een huis binnen vior eo'
twintig uur, geheel voor gebruik gereed,!
kan bouwen.
De deskundigen rijn tot dusver nog niet;
geheel en al van de mogelijkheid, om dit?
te doen, overtuigd; doch Edison zegt, dai-
deze heeren oude pruiken zijn, en dat hjjï
weldra voot f 2400 zulk een huis binnen den;
bepaalden tijd overeind zal zetten, Hü'
voegt daar echter niet bij, dat hij 't ook zalj
gaan bewonen. Tot dusverre heeft Edison
zijn belofte evenwel nog niet gehouden.
Doch wie gelooven, haasten niet.
Een verslaggever, een Amerikaansohe na
tuurlijk, is eens op kondschap uitgegaan, en
kwam het volgende te weten.
De nu zestigjarige Edison, die er gezond
en opgewekt uitzag, vertoonde zijn bezoe
ker het model van een cottage in Queen
Ann'' stijl. Dat buis wil hij bouwen door1
middel van gepatenteerde vormen, waarin!
de eerste de beste aannemer oement kan
gieten, nadat zaj opgesteld zijn. Het huis
zal 7.60 M. breed en 14 M. diep zijn. Het
zal drie verdiepingen hebben en aan drie
gezinnen een gerieflijke woning verschaf
fen. Het geheim, waarvan de uitvinder don
6Üuier niet wilde opheffen, moet bestaan
in het systeem dor vórmen, waarin het oe
ment wordt gegoten. Het oement zal eigen
lijk geen cement zijn, maar beton, bestaan
de uit een deel cement, drie deelcn zand
en vijf deelen van kleingeslagen baksteen.
Er zal in het geheel geen hout voor het huis
gebruikt worden. Alleen langs de plinten
in de kamers zullen latten in het beton ge
legd worden, om de kleeden te kunnen
vastspijkeren.-
Ais de vormen gesteld zijn, heeft men
niets anders te doen dan de specie door een
gat, boven de nok van het aanstaande dak
uitgespaard, in die vormen te gieten, zoo
lang tot die specie overloopt, wat bewijst,
dat aJlea gevuld ia
Na twaalf uur neemt men de vormen weg,
en is het buis, schoorsteenen, vensters en
alles inbegrepen, gereed. Edison raadt ech
ter niet aan, bet gobouw aanstonds te be
trekken, doch twaalf unr te wachten.
