Iutercominunale Hypotheekbank
Koffie
Rotariwle Cursus
Openbare Verkoopiiiy
Aangeboden:
Achterlijke Kind
Openbare Verpachting
Brieven van een Leidenaar.
te 's-Gravenhage.
(HEERENGRACHT 450, Amsterdam).
Haarlemmerstraat 24. io0« 22 Hoogewoerd 5.
Prot G. JELGERStSA.
Grasgewas en Vischwater
Sf. "F. „Be Phoenix", Schiedam,
Ho. Heoi.
LEIDSCK BMjELAD, SSatardag* 19 September.
Anno 193)8.
COXLI.
Ik beloofde den vorigen keer nog ccns te-
jug te komen op de verslagen van de hoof
den der lagere scholen over het onderwijs
1907 uitgebracht cn nog een en ander
er uit over te nemen.
Spijt de leerplichtwet verneemt men haast
in al deze verslagen een klacht over het
schoolverzuim, en waar dit niet met zoo
veel woorden geschiedt, zijn de eenvoudige
cijfers daar, om op don grooten omvang van
bet kwaad te wijzen.
Ziehier wat het hoofd der school 3de klas
se No. 5, de heer W. Koops, er over schrijft;
„Het totaal schoolverzuim varieerde per
maand berekend van 5.7 put. (in October)
tot 8.3 pCt. (in Augustus), het onwettig
verzuim 1.51 pCt. (in December) tot 4.14
pOt. (in Juli.) Van dit ongeoorloofd ver
zuim komt verreweg het grootste deel voor
rekening van enkele kinderen, die door de
ouders naar fabriek of werkplaats zijn ge
zonden, voordat ze alle klassen of de klasse
waarin ze den leeftijd van 13 jaar bereik
ten, hadden doorloopcn. Telkens blijkt weer,
dat dc strafbepalingen der leerplichtwet on
machtig zijn om dit kwaad tegen to gaan.
Do ouders wagen het er op; de boeten wor
den eenvoudig betaald van de verdiensten
hunner kinderen en dan blijft er altijd nog
wel con niet te versmaden batig saldo over.
Dat is de redeneering, die sommigen niet
onder stoelen en banken steken."
De heer Uittenbroek, hoofd der o. 1.
school 3de klasse No 6, spreekt ook over
dit onwettig verzuim en begrijpt niet
waarom er geen vervolging plaats had.
Ik deDk, dat de schoolopziener moedeloos
onder het geval wordt.
Dc collega aan de school 4de klasse No. 1,
de hcci Zeelenberg, schrijft:
„Het ongeoorloofd schoolverzuim (4.1
pCt.) was nog altijd groot. Bijna uitslui
tend werd dat veroorzaakt, doordat de leer
plichtige kinderen aan het werk gingen.
Hot kwam meermalen voor, dat zulke leer
lingen van den dag af, dat do 1'2-jarige leef
tijd bereikt werd, wegbleven. De leerplicht
wet werkt voor deze kinderen weing uitj
een enkele maal volgt een veroordeeling,
maar de kinderen in dc school terugvoeren
kan zij niet."
In de verslageD over de R-Katholieke
scholen wordt van het sohoolverzuim geen
molding gemaakt, doch meermalen zag ik
gevallen uit deze scholen bericht. Gunstig
daarentegen luidt hieromtrent het oordeel
in de verslagen citer bijzondere Ühnstclijko
scholen De heer Do Lange, hoofd der Chris
telijke school aan dc Middelstegracht, schrijft
letterlijk
„Ongeoorloofd schoolverzuim kwam in
1907 weinig of niet voor."
In ongeveer gelijke bewoordingen laat het
hoofd der Christelijke sohool aan den Hee-
rensingel, de heer M. van Wijk, zich uit.
Aan zijn sohool kwam ook slechts een en-
kolen maal ongeoorloofd verzuim voor.
Het zou de moeite waard zijn eens te mo
gen vernemen, waarom d em bijzondere
Christelijke Bcholon minder met dit euvel
te kampen hebben, dan do openbare. Wat
de mate van welstand dor ouders betreft
van do kinderen die genoemde scholen be
zoeken, deze zal dunkt mij vrijwel overeen
komen met die van de openbare scholen.
Daar staat in het verslag van den hcor
De Lange nog een zinnetje, dat misschien
den sleutel tot dit geheim in handen geeft:
„Met genoegen mag geconstateerd worden,"
aldus sohrijft hij, „dat de belangstelling
dor ouders in de vorderingen, die hun kin
doren in de sohool maken, steeds stijgende
is."
Juist de belangstelling dor ouders in het
onderwijs schijnt mij do machtigste factor
toe bij de bestrijding van het schoolverzuim.
De verhouding, die er bestaat tusschen de
school en do ouders, is bij het bijzonder on
derwijs inniger geloof ik dan bij het open
baar onderwijs. Laat men er naar streven
den invloed der ouders ook bij het laatste
onderwijs te doen tooncmcn.
Men zou al vast kunnen beginnen met in
de schoolcommissie cn in de commission tot
wering van schoolverzuim ook eens enkele
mcnschen te benoemen uit do kringen dier
ouders.
Vorhooging der belangstelling in het on
derwijs zou er althans toe kimnen leiden
dat ook zoogenaamd wettig schoolver
zuim, dat eveneens heel wat kwaad doet,
in de eerefco plaats aan do wegblijvers zelf
en verder aan de overige leerlingen, omdat
door het niet mee kunnen der achterblijvers
dikwijls in de klas moeten worden geremd,
ver mindere.
„En er worden nog aJtijd ouders aange
troffen," schrijft de heer Koops, „die ziek
te van hun kind voorwenden om het thuis
te laten werken. Vooral de „Zatcrdagsche
ziekte" wil nog wel eens voorkomen. Een
bezoek van het hoofd dor school brengt in
zoo'n geval meestal plotseling genezing."
Och, dat de ouders toch konden inzien
welk een groote weldaad goed onderwijs
voor hun kinderen is 1 Dan zouden ze zich
zeker gaarne cenigo meerdere opoffering
getroosten om door trouw schoolbezoek hun
kroost al de kennis en ontwikkeling deelach
tig te doen worden, die in den korten tijd
der schooljaren door hen kan worden ver
worven.
De jeugd van het arbeiderskind is al zoo
kort. in vergelijking met het leven van
werken, strijden en ontberen, dat voor
hom ligt, dat een leertijd van zes tot dertion-
jaren aan deze knapen en meisjes niet te
benijden is 19 een niet al te korte jeugd
in het belang van het kind zelf, het is ook
in het belang van de maatschappij, waar
in het kind later als man of vrouw wordt
opgenomen. Lichamelijk en geestelijk be
hoorlijk ontwikkelde wezens, zijn voor do
samenleving meer waarrl d&n achterlijken
naar lichaam en geest. En het gemis van
een zorgelooze jeugd zal zich onvermijdelijk
in later jaren wreken.
Waar de ouders dezer kinderen, die zelf
meestal ook niet hun jeugd hebben kunnen
uitleven, niet inzien hoe verkeerd 70 doen
om voor luttele verdienste een stuk van de
toekomst van hun kroost, op te offeren,
daar zou men verwachten dat de werkge
vers met de onderwijzera zouden sarnen-
werkeïï om de ouders de leerplichtwet te
doen gehoorzamen. Indien de werkgevers
en in het bijzonder voor Leiden althans de
fabrikanten er toe konden besluiten leer
plichtige kinderen nitet in de fabriek of
w< rkplaats te© te laten, dan wa.e reeds
veel gewonnen. In onzen tijd van werk
loosheid zou het toch niet moeilijk vallen
voor jonge kinderen ouderen te kunnen
kri.gcji dunkt mij.
Dat die medewerking niet altijd wordt
verkregen blijkt uit het meer aangehaalde
vorslag van den heer Hibma. In het jaar
1907, zoo lees ik daar, gingen or weder
meer leerlingen naar de fabriek aan de
Heerengracht, voordat ze aan de leer
plichtwet hadden voldaan; in hun belang
wendde het hoofd der school zich tot. deD
heer Felix Driessen, die echter verklaarde
aan het verzoek om geen leerplichtige kin
doren in de fabriek toe te laten, niet te
kunnen voldoen."
Zal dan een strengere toepassing der
wet met een veroordeeJing tot zwaardere
straffen het moeten doen? Of een uitbrei
ding der Arbeidswet, waardoor meer dan
tot dusverro de kinderen voor exploitatie
worden beschermd.
Laat ons hopen dat wij daar buiten kun
nen, en dat de onderwijzers bij het gros
der werklieden modewerking vinden, en
dat zooals nu re ©dB bij de ouders der kin
deren van de Christelijke scholen hier ter
stede hot geval schijnt te zijn, ook de va
ders en moeders leeren inzien dat de tijde
lijke winst, bestaande uit het karig loon,
dat de kindoren in de huishouding bren
gen, niot opweegt, tegen de schade, die
daardoor aan het toekomstig bestaan dor
kinderen wordt berokkend.
Het volksonderwijs kost do gemeenschap
veel geld; de mannen en vrouwen, die er
mee belast zijn, zijn over het algemeen
bezield met lust en ijver om het zoo vrucht
dragend mogelijk te maken en het te doen
strekken tot het waarachtig welfeijn van
het toekomstig geslacht, laat ons allen
de handen ineen slaan hen daarbij tc hel
pen. Een eerste plicht daarvoor is to zor
gen dat alle kinderen in den kinderleef
tijd do scholen bezoeken.
Kunst, iet-weren, enz.
Hot Leid8ob Gemeente-
Ar o h i e f.
Uit het verslag over den toestand van
genoemdo inrichting gedurende het jaar
1907 blijkt nog dat bij de bewerking van
den catalogus der prentverzameling ook
de bekende collectie Bodel Nycnhuis op
de Universibeits-Bilbliofcheek alhier werd
nagezien en de archivaris met toestemming
van den bibliothecaris, dr. S. G. de Vries,
eenige photographieen kon Haten maken
naar teekenipgen uit Leiden en omgeving
die bij den atlas werden ingevoegd.
Het archief van do Getij den meesters van
de Sint-Pieterskerk werd verder afge
werkt en daarna definitief geordend. Dit
archief bleek vele belangrijke gegevens te
bevatten voor do geschiedenis en topo-
graphie dezer stad. De in 1905 door den
heer BijleveJd hrervaardigde beschrijving
van het archief van het Sint-Agnieten-
klooster werd door den archivaris nage
zien. Do definitieve ordening hiervan kan
geschieden zoodra de inventaris en regen-
lenlijst in het net zijn geschreven.
Reeds lang hoopte inr. dr. O ver voorde
do gelegenheid to kunnen vinden om het
voor de oudste geschiedenis van Leiden
zoo belangrijk huisarchief d-:r Wassenaers
tc bewerken. Dit jaar werd hem hiortoo
door dr. R. F. baron van Heeckcren van
Wassenaer tc Delden de gedegenheid \or-
6chaft, 'waarvan dankbaar werd gebruik
gemaakt. Nadat een ovomcht. was geno
men van do belangrijkste bescheiden, wer
den door den heer Bijleveld dc voornaam
st© stukken verder doorgewerkt., waarover
de archivaris een uitvoerig rapport ont
ving.
Minder gelukkig was de beer Overvoor-
de met een poging om met <1© Bibliotheek
van Gent te komen tot ruiling van een hier
aanwezig Gentsch register over de drape
rie tegen een aldaar berustend register vau
een Leidscb klooster. Niottegenstande o.a.
door prof. Pirenne het voorstel werd ge
steund, werd van den Gentsehen bibliothe
caris sinds 22 Maart 1907 zelfs geen verder
antwoord ontvangen.
Ook aan een andere groep van verdwaal
de Lcidsche archivaliên werd dc aandacht
van den archivaris gewijd. Onder de be
langrijke serie beseh iden, door het bestuur
van 't Kerkgenootschap der Oude-Bisschop-
pelijke Clerezy omstreeks 1880 in bruikleen
gegeven aan het Rijk3-archief te Utrecht,
bevinden zich verschillendo besch ieten be
treffende Leiden, die door den bekenden
historie-schrijver H. F. van Heusscn, pas
toor tc Leiden, waren verzameld en groo-
tendeels afkomstig zijn uit. dc archieven
der Leidscho kloosters. Door de medewer
king van mr. S. Muller, rijks-archivaris te
Utrecht, was d© heer Overvoord© in de
gelegeneid dezo bescheiden op het archief
alhier ter inzage t© ontvangen. Zij geven
een zeer gewenschte aanvulling op de reeds
in het Leidsoh archief aanwezige documen
ten en het zou zeer te wenschen zijn, dat
ze daarmede weder vereenigd konden wor
den. Een poging om hiertoe te geraken
mocht, voorioopig dc instemming verwer
ven van een hooggeplaatst lid van dit
Kerkbestuur cn met belangstelling ziet de
archivaris do beslissing te gemoet van dit
Bestuur op zijn verzoek om de. vereeniging
van deze, door de zorgeloosheid van vroe
gere beheerders uit de kloostera/rchieven
verdwenen bescheiden met de verdere ar
chieven dier kloosters mogelijk te maken.
Door den heer W. J. J. C. Bijleveld
werd het reeds vermeld register op den
catalogais dor prentverzameling gemaakt
en werd hot huisarchief der Wassenaers te
Delden bewerkt. Door hem werd do reeds
aanwezige beschrijving der zogels aange
vuld met die van do charters uit do archie
ven van het kapittel van St. -Panoras, van
do St.-Pieterskcrk en van do 0. L. V.
Kerk en werd het archief van het Kloos
ter van St.-Michiel voorloopig beschreven.
Yerder werden verschil! endo kleinere
werkzaamheden door hem verricht en bleef
de beantwoording der genealogische aan
vragen voor een groo'c deel aan hem toe
vertrouwd.
De ambtenaar W. P. van Rhijn bleef be
last met de loopendo werkzaamheden voor
de bezoekers op de leeskamer en het ge
wone schrijfwerk, waarvan na Maart een
gedeelte kon overgedragen worden aan
den klerk In den hierdoor beschikbaar ge
worden tijd werden door hem do fiches
van de doopboeken der Ned.-Herv. Kerken
tot 1660 gecollationeerd en gealphabeti-
scerd, waardoor thans het zoeken naar
datums van den doop vóór het jaar 1660
zeer wordt vergemakkelijkt. Naarmate
het vervaardigen der fiches zelf vordert,
zullen die verder door hem worden inge
voegd
Dit jaar werden door den heer P. J.
Groen de doopboeken van de Hooglandsche
Kerk over de jaren 16671674 bewerkt.
Van de gemakkelijker te ontcijferen doop
boeken uit het eind der 18de eeuw werden
die der Pieterskerk over de jaren 1770
1795 door mej. Korthof en door den heer
Staats afgeschreven. Deze afschriften zijn
daarna door den heer Van Rhiin gecolla
tioneerd
Van cle gereed gekomen inventarissen
werd een gedeelte in het net geschreven,
waarna begonnen werd met het in het net
schrijven van den inventaris va-n het Wees
kamer-archief.
Door den concierge werd, deeL> met den
klerk, het reeds beschrevene gedeelte van
dit archief volgens de nieuwe ïncleeling
vernummerd. Een gedeelte der losso pren
ten werd door hem opgezet en eenige por
tefeuilles werden door hem gemaakt. Vor
der bleef hij met het geVone bindwerk
belast.
Do toestand der ar chief verzamelingen
blijft bevredigend en de gunstige invloed
van do centrale verwarming doet zich
reeds krachtig gevoelen. Deze inrichting
zelf blijkt uitstekend te voldoen, na do
kleinere bezwaren tijdelijk bij hel in ge
bruik stellen ondervonden.
Het aantal bezoekers was ook dit jaar
weder zeer gTOot, zoodat op de drukste
uren meermalen de leeskamer te klein'
bleek cn ook de atlassenkamer voor den
algemeenen dienst motst m gebruik ge
stold worden. Door mej. Chr. Ligtenberg
en do heeren F. Driessen, dr. L. Knappert
en N. W Posthumes werden de uitvoe
rige door hen in het Leidsch archief i>egon-
nen studiën voortgezet. Van de hand van
dr. Knappert verscheen een belangrijk©
bijdrage over den toestand t© Leiden tij
dens de Hervorming en mej. Chr. Ligten
berg en de heer Posthumus hebben even
eens in hot jaar 1908 de resultaten van hun
uitvoerige studiën openbaar gemaakt.
Een groot tooncelspeolster.
Een stukje uit haar zelf-vertc.lde levens
geschiedenis.
Ellen Terry begon haar tooneel loop baan,
toen ze acht jaar was, in het Princess-Thea
ter, onder Charles Kean; als Puck in dtf
Midsumme might's dTeam knelde ze haaf
voet in een valluik, maar speelde haar rol
verder, zoodat ze. dien avond het dubbel sar
laris kreeg. Vóór ze zestien was, huwde
Onder directie van Mr. A.
J. K. RIJKE, Oud-Docent
voor Notariuat en fiscaal recht
aan de Rijks-Universiteit te
Utrecht, Notaris te 's-Gra-
venhage.
Opleiding voor de Drie
gedeelten van het examen.
De lessen worden gegeven
door Mr. A. J. B. RIJKE en
G. VAN POKTEREN, Cand.
Notaris. Alléén toegankelijk
voor hen, die eindexamen
Gymnasium of H. B.-S. gedaan
hebben.
Nadere inlichtingen op aan
vrage. 9902 28
fe Noordwijkerhout,
op Dinsdagen 6
en 13 October 1908,
des namiddags uren,
in het Hotel „Het
Rechthuis" aldaar, ten
overslaan van de Notarissen TUYME-
LAAR te Li8se en BINNENDIJK te
Nooidwyk, van:
Een WOONHUIS met Stalling voor
3 Koelen en 3 Paarden, Dorschvloer,
Kooibarg, Erf en Tuin, zeer gunstig
gelegen en uitmuntend geschikt voor
BOUWTERREIN, aan den Slootweg,
te Noordwykorhout, groot 8 Aren
40 Centiaren, en een party uitmuntend
WEILAND, elegen onder Noordwyk
aan de ^scheiding van Noord-
wykorhout, in den Noordzyderpolder
gioot 4 72.40 Hectaren.
In eigendom toebehoorendo aan don
Heer P. VAN EEDEN.
Alle werkdagen te bezlobtigen.
Breeder by Veilingsblljotten om
schreven. 12 89
Inlichtingen zyu te bekomen ten
Kantore van de Notarissen TUYME-
LAAR te Llsse en BINNENDIJK te
Noordwyk, tusschen veiling en afslag
zullen verhoogingen worden aange
nomen, teu Kantore van Notaris
BINNENDIJK te Noordwyk,
tegen genot van één vijfde der Ver-
hoogsommon, tot. en met daags vóór
den afslag tot des namiddags 3 uren.
Uitgifte van 4 pCt. Pandbrieven, in stukken van f 1000,
*500 en flOO, thans tot den koers van 98^ pCt., ver
krijgbaar bij den Heer 4663 24
H. M. SASSE, te Leiden.
GjitLa) -SS
Vau af heden wederom voorhandent
IJs-Hoofdkaas.
IJs-KalfsIeverworsf.
Gestoomde Rookworst.
JT. ROODENBUKG,
De Uitslag der Velling van de kapitale BOUW-
MA-NS WONING met asnhoorige uitmuntende WEI-,
HOOI- en BOUWLANDEN, te samen groot
32 Hectaren, 68 Aren, 50 Centiaren,
in dm Vier-Ambachtspolder, Gem. Woubiugge, in
gebruik bi> den Pacllter A. VAN EGMOND, ten ovei staan
van den Notaris kir. O. VAN DE Ft ZEE, te Aarlander-
veen, op 16 .September j.l., was als volgt
Perceel No. 1
x> n 3
3
4
te zamen slechts
De gecombineerde afslag zal plaats hebben op WOENS
DAG a. S. 33 SEPTEMBER 190S, des voormiddags te
elf uur, in het Hotel »De Vergulde Wagen" te Aar-
landerveen, tegenover Alphen. 13 88
f 13.300
7.ÖOO
S.SOO
S.BOO
f 36.SOO
Lessen in de Javaausclie, Soen-
daneesche en Maleische
Taal, door een gediplom. Onder-
wyzer. Brieven Bureel van Blad
onder No. 8. 8
A. W. SIJTROEF's Uit-
gevers-Maatschappij heeft uitge
geven en by alle Boekhandelaars
verkrygbaar gesteld:
Het Gevoelsleven
VAN HBT
D00B
Voordracht gehouden op de eerste
algemeene vergadering der
„Vereeniging voor opvoeding,
verzorging en onderwys
voor achteriyke kinderen" te Utrecht
en uitgegeven ten voordeele dezer
vereeniging.
Prijs 60 Cents.
VAN HBT
langs den Spoorweg Lelden-Woerdon,
ten overstaan van den
Notaris G. IIORTEWEG te Hazerswoude
voor den tyd van zes jaren,
Ingaande 1 Januari 1909 en ein
digende met 31 December 1914,
op Woensdag 7 October 1908,
des voormiddags to ÏO'/, uur,
in het Hótel „de Vergulde Wagen"
te Aarlanderveen l./z.
Van de Bermen en Glooiingen van
den Spoorweg Lelden Woerden in
83 perceelen en van het Vischwater
in de Spoorwegslooten on Havens
langs genoemde lyn in 18 perceelen,
liggende onder de gemeenten Woer
den, Waarder, Barwoudswaarder,
Bodegraven, Zwammerdam, Alphen,
Hazerswoude eu Zoeterwoude.
Alles breeder omschreven by noti-
tiên verkrygbaar, evenals alle noodige
inlichtingen, ton kantore van Notaris
KORTEWEG voornoemd. 10 32
is een der meest,
geliefkoosde dranken.
Allen zieken en zenuwlijders, welke
zich het genot van koffie ontzeggen
moesten, bevelen wij onze Caffeïnvrije
Koffie H A O (Handelsmerk Reddings
boei) aan.
Koffie H A 0 is werkelijke boonenkoffie
waaruil, door gepatenteerde methode, het
sohadelijke bestanddeel de Caffeine ge
trokken is,
Door deze methode wordt nóch de
aroma, nóch de smaak aangetast en geeft
dus het volle kofflegenot zonder nadeelige
gevolgen.
Koffie HAO's avonds Iaat gedronRen
is van geen invloed op de nachtrust.
Waar nog niet verkrijgbaar, gelieve men
bij ons aan fe vragen.
KaffeeHandelsAktienGesellschaffc
Filiaal AMSTERDAM
Torensteeg 3,
STOOMVERVERIJ EN CHEM. WASSCHERIJ.
Vlnggo nllevering zonder prijsverliooging. 1
*31 o o m L Gleed-Handschoenen 10 Cents per paar.
Aflevering binnen 3 dagen.
Filiaal Leideu: F. C. TKltltUKG tl. JHaarl.str. 861. Xei. 463.
W. C. DE LA COURT, Douzastraet 41.
P. AL0F3, Noordeinde 36. 2 22
Depots: J j_ VAN.0£RLE Simons, Haarlemmerstraat 12.
NIEUWENHUIS-Sohucth, Hoogewoerd 94.
