BLOOKER'S
CACAO
Drinkt OHzeThee. jI! dukhïïis,
DAALDERS
HAMMOND"-SCHRUFMACHINES^-%-^~;#-sl°^;£-Xk«SSi;f;
II pit. korting
©i sle Goederen.
Atolier voor Maatkleeding aan huis.
1. J. HOELEi Sc ZOON,
te ontvangen; is goedkoop en goed,
SSHSBQBEHSOiiilBS&a&'SSiïSSQBËSSSSfiSBBSBHHflBBHBS&SBSS^SBfebk
No. 14831.
LEIDSCH DAGBLAD, Dinsdag* 30 Juni. Tweede Blad.
Anno 1908.
Handel en Nijverheid te Leiden.
T*
-
HEIMAI3 F. A. SMUEÜ ZO0I3, ^ijnSiaiaïieilsi^en,
bevelen bijzonder hun RUU- en MOEZELWIJNEN aan.
Hollandscbe Theeverbruik-Verseniging Amsterdam.
PBIJSNQTEERM PER 5 ONS.
üeei&sreiMl© sle maand Jaali
Uitsluitend a contant.
üianfels ©n Ifestisaians f@g@n
uiterst lag©
Nieuwe l_£ii 8-IO.
In druk is verschenen het verslag van
in toestand van handel en nijverheid in de
mecnte Leiden over 1907, uitgebracht door
Ka acr van Koophandel en .Fabrieken,
ui den Gemeenteraad van Leiden.
In de inleiding wordt in dit belangrijk
uk o. a. gezegd:
,En zoo schrijden wij voort, in de hoop
het ertrouwen dat 1907. voor haadei en
idustrie in Lefdcn con in elk opzicht guti-
,ig jaar moge zijn en dat de .verslaggever
het volgend tijdvak van gunstiger toe-
auden /.al mogen g.wagen 1"
bat was het einde van dom klaagtoonin
o Inleiding van het verslag over 1906 aan-
Kheven, toenmaals nog weiuig vermoeden
de. dat het. verslag over 1907 over nog erger
Bestanden zou moeten gewagen. En toen
jB dit het gevalal hebben wij ook in 1907
Ben ernstige financieelc rampen onderrou-
j|eQ het liquidecrcn van de Effecten- cn
wisselbank en het ophouden daarvan zal,
■aargelaten nog dat die liquidatie wel een
Bink deel voor de belanghebbenden zal to-
scht brengen, geen ernstigo gevolgen voor
Leidenaren hebben er heerscht een
lesland van alg|jfeélW(BlaiS6', die, al is
menseh altijd tqb. RJSHjjL jfeneig<J en niet
joedig tevreden, baar orn&Eigen invloed in-
jrdnad op alles en nóg wat heeft, uitge
rend en nog blijft uitoefenen, zonder dat
p het oogenblik, waarop wij dit neerschrij-
in cenig vooruitzicht bestaat van verbete-
ng in den toestand.Dc fabrikant klaagt, dc
robtliandcl klaagt, de groqte en kleine wm-
Relier klagen, want onze kleine wereld "is
R>n raderwerk, dat precies in elkaar past;
di oen is van den ander afhankelijk, gaat
hei den een goed, niet minder den ander en
Bngckecrd. Maar niet overdreven is thans
<k uitspraak van \elen, dat handel en nij-
Brlieid op dit oogenblik een zwaar en
Boeilijk tijdperk hebben te doorworstelen
cn dat dc vrees niet ongegrond is, dat, in
Re naaste toekomst althans, niet van b.tero
Bestanden zal kunnen worden melding ge-
Knakt.
l„Ende deséfeperccrt niet" zouden wij wil-
zeggen, maar er bestaat reden tot twijfel
of dc geweldige financieelc en zeker ook dc
Bonomischc crisis spoedig zullen uitge
werkt hebben en de daaraan verbonden na-
Recligc gevolgen zullen opheffen; de finan-
fteole crisis met <le dure geldmarkt, de
Intzagiijk dure grondstoffen cn last not
It t in het. algemeen de overproductie, zij
Rillen nog langen tijd nawerken eu de na-
|eeen doen gevoelen.
Leiden h^ft iu die algemccnc malaise ge-
Jeeld; slechts bij uitzondering ontvingen wij
Bn gunstig rapport over handel en indus-
Het aantal faillissementen was niet veel
■rooter dan in andere jaren; do meeste,
ral betrekking hebbende op het bouw-
drijf, maar van geringen omvang oefen-
in geen grooten invloed uit.
Onze gemeente blijft echter niet stilstaan;
ar handel cn verkeer verbetering eisch-
daar had deze plaats, getuige de vol-
>ide en reeds in werking zijnde Electrische
ntrale, getuige ook de voor liet verkeer
hoog noodige verbreeding van do Paar-
nstecg. Ook staan wij aan den vooravond
in figuurlijken zin gebezigd van de
zoo lang verbeide en zoo vurig gewenschte
vaartverbetering.
Wat de hier uitgeoefend wordende be
drijven betreft, zegt het verslag o.a.
Do Leidsche Katoonmaat-
s c li a p p jj voorheen De Heyder «St C'o.
deelt mede, dat de fabrieken ook in het
afgeloopeu jaar geregeld hebben kunnen
dóórwerken., Tengevolge vaü verschillende
oórzak&n, waaronder in de eerste plaats de
schommelingen in de kafcoenprijzen en do
hóoge steénkolenprijzen te noemen zijn, wa^
het resultaat niet zoo gunstig als inderdaad,
verwacht mocht worden.
Sajetspiiine r ij en S a j e t i n-
d u s trie. De sajetfabrikanten hadden
gedurende 1907 steeds volop werk, ja zelfs
was gedurende do tweode helft van het
jaar de aandrang van de zijde der afne
mers buitengewoon groot. Do prijzen der
ruwe wol waren in het begin van 1907 nog
zeer hoog, dóch ondervonden iu Mei en
Juni een langzame daling, die tot aan
het eiiide van het jaar aanhield. Daar zoo
wel de binnen la ndsohc alsook de buitcn-
landsohc fabrieken volop werk hadden,
konden de prijzen der garens gehandhaafd
blijven, waardoor zij op een peil kwamen,
dat in tegenstelling met de jaren 1905 en
1903 eenigszins loonend was. Te betreuren
echt-er was dat door do dure grondstoffen
als steenkolen enz. een deel der winst werd
weggenomen.
Zeker niét van belang ontbloot is het
feit, dat de sa jetfabrikanten in Nederland
tot overeenstemming zijn gekomen omtrent
het maken van bepalingen, welke het ge
knoei tón aanzien van het gewicht der
knotten en pakken, waaraan zoowel de tus-
schcnhandel als dc kleinhandel zich schul
dig maakten, moeten tegengaan. De sa jet-fa
brikanten hier te lande trachten alzoo zon
der tusschenkomst van den wetgever te be
reiken, hetgeen o.a. dc Duitsche wetgever
door het maken van wettelijke voorschrif
ten heeft bereikt en zij volgen daarbij het
systeem cn de meening herhaaldelijk dooi
de Leidsche Kamer van Koophandel en
Fabrieken verkondigd, dat door particu
lier initiatief veel meer te bereiken is
ten aanzien van cle oneerlijke concurrentie
dan door w elke wettelijke bepalingen ook.
W o 1 h an d c 1. Dc verwachting dat de
wol prijzen in 1907 zouden vcbeteren is niet
bewaarheid. Wel konden zij, gedurende de
eerste helft van het jaar, zich behoudens
eenige verlaging, handhaven, maar in de
tweede helft trad de verlaging, gelijk bo-ven
reeds is vermeld, sterker in, zoodat dc
prijzen der scheerwollen 15 a 20 percent
en tlio der Australische wolscorten circa
25 percent daalden.
En in 1908 wordt zelfs een verdere daling
verwacht. Onder deze omstandigheden was
de wolhandel in 1907 ongunstig.
Het verslag omtrent, de Wollen d e-
kenfab rieken over het jaar 1907 kan
kort zijn. Was de toestand dezer fabrie
ken in het voorafgaande jaar allesbehalve
rooskleurig, veel verbetering valt cr over
het jaar 1907 niet te boekstaven. Do fa
brieken werkten geregld door, maar dc
verkoopprijzen waren lang niet naar ver
houding van de hooge wolprijzen, zoodat
het bedrijf wederom niet loonend was. Op
hot. laatst van het jaar daalden de prijzen
eenigszins an gaf dit hoop op een betere
toekomst, doch de daling der wolprijzen
werd iu het laatst van liet jaar 1907 schrik
barend.
Dit is zeker d«i terugslag van het bespot
telijk hoog 'opdrijven van do wolprijzen,
maar nu móesten fabrikanten wel volgen
met de. dekenprijzen te verlagen, vooral
toen door een hunner het sein daartoe ge
geven werd. Het gevolg van de vorlaging
van dc dekeiiprijzen is, dat de afnemers nu
alleen koopen, wat dircct;vpor de con
sumptie noodig is, daar zij bevreesd gewor
den zijn dekens in voorraad tc koopen of nu
reeds najaarsorders op te geven. Dc prij
zen mochten immers nog eens meer dalen
Toch gelooft men, da£ voor dit laatste in
het geheel geen vrees behoeft (e b staan.
Op deze te ver gedrevene daling der wol-'
prijzen moet. een rijzing volgen en wan
neer fabrikanten nu zoo vocstandig zijn,
hun laatst vastgestelde prijzen te handha-'
von, dan is dc kans niet buitoog sloten, dat
liet bedrijf weder loonender wordt. Het
najaar toch zal allerwaarschijnlijkst zeer
levendig worden, want de vraag naar doken s"
kan niet uitblijven cn dan zal menige win
kelier icli beklagen, dat hij zijn orders niet
vroegtijdiger heeft ing. zonden en hij wach
ten moet, omdat fabrikanten niet allen
te gelijk kunnen bedienen.
De firma R. M. Beuth cn Zonen deelt
liet volgende mede:
Het begin van het jaar 1907 gaf eenigs
zins reden tot tevredenheid wat den verkoop
betreft van de artikelen, vee ren, dons
cn kapok; maar daartegenover staat,
dat de laatste vijf maanden zich kenmerk
ten door een flauwe stemming. De oor/aken
daarvan waren, gelijk bijkans iu alle tak-'"
ken van handel en industrie»: hoogo prijzen,
duur geld, financieelc en economische cri
sis enz.; alles werkte tot een algcmeene
slapte in zaken mede en in cfe stellige over
tuiging, dat in die malaise, de prijzen lager
zouden worden, een overtuiging, die trou
wens bewaarheid is, was de kooplust zeer
gering.
In het artikel gewatteerde dekens
was de omzet in het begin van 1907 vrij
normaal. Daar echter in het laatst van het
jaar de prijzen der grondstoffen teruglie
pen cn daarmede ook de prijzen der dekens
gelijken tred hielden, kon van een gunstig
resultaat geen sprake meer zijn, daar do
dure voorraad niet zoo spoedig verbruikt
was.
Rcsumeerendc was het jaar 1907 over het
algemeen voor de firma niet bijzonder
gunstig te noemen.
Omtrent de v 1 a g g o n d o c k f a b r i-
cagc wordt medegedeeld, dat waar het
jaar 1907 evenals zijn voorganger zich over
het algemeen kenmerkte door hooge prijzen
van de grondstoffen cn vooral duurte der
steenkolen, het niet te verwonder n is, dat
het bedrijf geene voordeelige uitkomsten
kon opleveren.
Dc afzet hield zich vrijwel staande, doch
zou veel loonender en grootcr kunnen zijn,
indien door de lagero invoerrechten niet
veel bui teal andsch vlaggendoek tot buiten
gewoon lage prijzen hier te lande werd on
dergebracht, waarvan het arbeidsloon oven-
goed in ons land cn iu Leiden kan verdiend
worden.
De Leidsche Kat. oen vlecht e-
rij en Netten fa brick voorheen
Jaeger Co. meldt dat in het alge
meen de loop van zaken in 1907 een normale
was hoewel de financiecle resultaten niet
loonend waren, een gevolg van den abnur-
malen toestand van de geldmarkt en de
hoogo katoenpi ijzen.
De financiecle resultaten dor haringvis-
scherij in 1907 zijn zeer ongunstig geweest
en Waar zij natuurlijk invloed heeft op alle
artikelen, met de viasclierij in vei hand
staande, heeft dit op de nctteufabricage
een nadeeligen invloed gehad.
Afgescheiden echter van die oogenhlikke-
lijko omstandigheden is men overtuigd dat
1de textielindustrie een betere toekomst te
gemoet gaat en met vertrouwen deze kan
worden tegemoet g.-zien.
Sumatra's Westkust en bel P.atoal Pandjang.
„De Nieuwe Courant" zegt in het kort de
redenen uiteen, welke op Sumatra's West
kust tot hét scherpe conflict tusschen be
stuur cn bevolking hebben geleid.
De kern der quaestie, zegt het blad is,
dat de inlandsche bevolking van het gewest
in dc laatste jaren feitelijk geheel en al on
belast was, rioch tot de meer bijzondere
kosten harer eigen huishouding, noch tot
dc algemeene van Ncderlandsch-Jndiê, iets
bijdroeg. Tot vóór eenige jaren droeg het
gewest door dc gedwongen koffiecultuur t..»t
dc algcmeene kosten bij. Maar die cultuur
is thans tot algeheel verval gekomen.
Terwijl men hier al met een zeer sler.'de
soort belasting te doen had, die zeer onge
lijk op de bevolking der koffie dislnc'vn
zelf drukte, leverde het stelsel ook m g h< z
nadeel, dat de bevolking van dc niït v «>r
koffiecultuur geschikte streken, geheel viij-
|jlicp.
Daar moest verandering in kohirn. De
^koffiecultuur moest (al of niet geleidelijk)
7«.worden afgeschaft, een directe bolasting,
die iedereen zou treffen, moest in dc plaats
daarvan ingevoerd. Vrijwel iedereen was het
hiermede eens.
Enkel de bevolking zelf niet'.
Sedert 1887, toen het denkbeeld voor het
eerst opkwam, hebben onze ambtenaren bij
voortduring over deze aangelegenheid met
dc bevolking contact gezocht en haar mec-
ning trachten te peilen. En hoezeer zij zich
ook mochten inspannen om haar te overre
den steeds luidde hun eenstemmig oordeel:
do bevolking wil niet.
Vanwaar die bijzondere onwil, welke de
Regeering zoodanig ontzag inboezemde, dat
zij niet, gelijk ten opzichte van andere stre
ken in een dergelijk geval ongetwijfeld zou
zijn geschied, haar wil eenvoudig oplegde cn
doortastte
In een soort „republikeinsche" geaard
heid der bevolking, welke zich, ten gevolge
"van z, kerc historische oorzaken, nimmer
geheel ,,aan Nederland" onderworpen acht
te, hetgeen haar het denkbeeld van een belas
ting in haar oogen een schatting als
iets vernederends deed verwerpen.
Iu haar odwü werd zij in niet onbelang
rijke mate gestijfd, toen van Ne-derlandscho
zijde de aandacht gevestigd werd op een, op
onberaden wijze, door een Nederlandsch-ln-
dïseh regcenngs-commissaris in 1833 afge
legde belofte, bij de bevolking ze!£ in het
vergeetboek geraakt, dat het gouvernement
geen geldelijke heffingen onder haar zou
doen.
Die belofte was, in den tijd der padri-oor-
locren. door den commissaris Van Bovenho
ven nedergelegd in het z.g. ,,Plakaat-Pand-
jang". Onder meer stond hierin tc lezen,
dat bedoelde heffingen niet zouden wcrflcBi
gedaan, waartegenover werd gesteld, dat do
bevolking haar koffie tegen door do ltegee*
ring vast te stclleu prijs aan deze bou ver<
koopen.
De belofte mag onverstandig gedaan sijoi
of niet, zij werd gedaan, door een daar<
toe bevoegd persoon en was dientengevolge
ook bindend.
Wij draaien er niet om heen, maar or-
kennen bet.
Wat wij echter niet wenschen tc erkennen
is, dat die belofte, bij hardnekkige onver
standige en onbillijke weigering der bevol
king om zich in den gewijzigden eisch der
tijdeQ tc schikken, niet in het algemeen be-
lantr mocht worden herroepen.
Bevoegd om dit te doen was de Neder-
londsche wetgever, die het best in staat is
tot billijke beoordeeling van wat het alge
meen belang vordert.
Iu dc vergadering der Tweede Kamer
van 12 November 1907 is tot opheffing der
belofte ia het Plakaat-Pandjang nederge
legd, besloten, doordien de Kamer zich ver-
ecuigdc met het min.sterieelo voorstel om
tot invoering eener inkomstenbelasting ter
Weskust van Sumatra tegen algeheele af
schaffing der gedwongen koffiecultuur over
te gaan.
Die opheffing geschiedde stilzwijgend.
Niemand had den móiid geroerd; zelfs on
heer Van Kol had gezwegen.
Waar de /aak aldus schrijft het blad
verder straks bij gelegenheid van de door
den heer Van Kol aangekondigde interpel
latie in de Kamer ter sprake zal komen,
is het zeer nocnlig op d.-^e omstandigheid de
aandacht tc vestigen. Aan uitingen van ver
ontwaardiging over do nalatige, roekelooze
autoriteiten in Indie zal het dan niet ont-
brekcu. Maar zal iemand in dc Kamer voor
deze het deel in de verantwoordelijkheid op-
eischen, hetwelk haar in deze aangelegen
heid ontegenzeglijk toekomt'?
Van beide één. Of de Kamer had het noo
dig kunnen oordcelen, dat, alvorens zij haar
beslissing nam, d«ï bevolking officieel over
dc opheffing van het plukaat bijv. in een
groote hoofden-vergadcring werd geraad
pleegd; of zij kon meenen, dat reeds genoeg
zaam officieus met haar was te rade ge-
caan. de intrekking der belofte zonder meer
kon plaats hebben dc belasting dus zonder
nader overleg met de bevolking welk
overleg toch geen redelijken zin meer kon
hebben waar tot de belastingheffing al een
maal besloten was kon worden inge
voerd.
Waar de Kamer den laatsten weg heeft
gekozen drukt haar dc schuld indien do
Indische Regeer ing op de consequentie daar
van heeft gehandeld en zonder, nu zinloos
geworden, beraadslagingen met de bevol
king begonnen is het besluit van den rijks
wetgever, op dc krachtige wijze, welke men
van haar kon verwachten, ten uitvoer to
leggen.
Intus-schen is het noodig, dat die Regee
ring uitvoerige en volledige verantwoording
aflcgge omtrent de redenen welke haar ge
noopt hebben op te treden gelijk zij tbana
deed. In het Memorie van Toelichting tot
de Indische bcgrooting voor 1908 schreo.f
minister Fock, dat het wenschelijk werd ge
acht, dat hoofden en bevolking van den
maatregel tijdig mcdedeeling cn uitlegging
ontvangen dit nu is niet gebeurd. Om do
een cf andere reden is met grooto snelheid
V*HAAGT MACHINE OP PROEF!
12S9 24
Hofleveranciers, Kantoor*: Burgsteeg 2a, 4395 18
^7 .,otcC„„K! HOOG5™AT s.
China Stofthee 55, 60 Cts,
Grove Thee 65, 70
Ontbijtthee 70
Namrdagthee 80
Extra fine Ch. Congo-Thee 600
in pakjes van I, 2| en 5 ons
7417 96
