BOCK.
Zwarte en Gekleurde Japonstoff'en.
Alom verkrijgbaar.
Watten
3. CL SOBT,
UITSLUITEND FONGERS RIJWIELEN
No. 14726. IiEIBSGH DAGBLAD, Maandag- 24 Februari. Tweede Blad. Anno 1903.
De inrichting voor jeugdige idioten.
Oe waterverversching In de Leidfche [raclilen.
(Sc/rO'&yrv
ruJk
uwer
T© fóiuur, 1 l ©j s
Mej. J. SUSAN,
Interc. Telef. 767.
Zio Etalage.
NA JARENLANGE PROEFNEMINGEN MET VERSCHILLENDE
FABRIKATEN HEEFT HET LEGERBESTUUR THANS
BESTELD, DAAR DEZE ALLEEN AAN DE ZWARE EISCHEN,
DIE IN DEN DIENST AAN DE RIJWIELEN WORDEN GESTELD,
HEBBEN VOLDAAN
Naar aanleiding van liefc afwijzend ad-
yies dor commissie van finanoiën betreffen
de het voorstel tot do oprichting van een
afdeeling voor jeudigo idioten aan het ge-
etioht Endegccst, werd in de vorige raads
vergadering do behandeling van dat voor-
- -W
stel vordaagd. Yan B. en Ws. ia thana we
der een uitvoerig rapport verschenen
.waarin zij op hun beurt de door de com
missie geopperde bezwaren weerleggen.
Als do commissi© als baar gevoelen uit
spreekt dat een exploitatie, die dc gemeen
te bij 88 patiënten nog een tekort oplevert
V»an f 1900, niet is te rechtvaardigen, wordt
door haar volgens B. en Ws. uit het oog
.verloron, dat het verschuldigde rentebe
drag telken jar© mot f 133 vermindert, zoo
dat bij een normaio bezetting van de afdcc-
ling na ongeveer 14 jaren d© exploitatie
geen bekort meer zal opleveren.
Bovendien zal het deficit geheel verdwijn
nen wanneer het aantal patiënten boven
18 stijgt, wat geenszins onmogelijk is.
De vraag of Leiden beslist een idioten-
gesticht noodig heeft, beantwoorden ook
jg. Wa. met de commissie ontkennend, maar
dat Leidon er wel degelijk belang bij heeft
om door de oprichting van een idiotcnaf-
deeling de door haar eenmaal gestichte
inrichtingen ter verpleging van krankzin
nigen en zenuwlijders tot volkomenheid t©
brengen en op dit gebied een model-inrich
ting tot stand t© brengen, zooals gcon an
dere gemeente in Nederland aanwijzen kan,
kan toch zeker niet worden ontkend. En
dat de gemeente L©iden or wol niet an
ders dan de vruchten van plukken kan,
wanneer de Leidsohe universiteit in
die model-inrichting over een hulpmiddel
b:j het psychiatrisch onderwijs zal kunnen
beschikken, zooals al weder aan geen an
dere universiteit ten dienste staat, is al
evenmin voor tegenspraak vatbaar.
Het zijn hier alweder de indirecte, zoo
moeilijk op geld waardeerbare voordeden,
die den doorslag moeten geven.
Dat B. en Ws. den aankoopsprijs van
den benoodigden grond niet in rekening
zouden hebben gebracht, wordt door hen
ontkend. Een bedrag van 6000 gulden is
in de stichtingskosten begrepen.
Dat B. en Ws. zich tot het ltijk hadden
moeten wenden om een Rij les bijdrage te
.verkrijgen in dc oprichtingskosten, dat
verwijt werpen B. en Ws. van zich af met
do stellige verklaring, dat deze bijdrage
toch niet zou zijn verleend.
Een geheel andere vraag is het evenwel
of het Rijk later, wanneer do inrichting
er eenmaal is, termen zal kunnen vinden
j Om ten bckoevo van de oDdorwijsbelangen,
I welke door de inrichting zullen worden
gediend, aan de gemeente een tegemoetko
ming te verleenen.
Zoo is immers ook eerst onlange, nadat
heb sanatorium ,,Rhyngeest" reeds sinds 5
jaren in gebruik is, een overeenkomst mei/
het Rijk tot stand gekomen betreffende üc
verpleging van een twintigtal Rijkspatiën
ten in die inrichting. En dan geldt het
hier tweeërlei onderwijsbelangeD, welke
voor subsidieer ing door het Rijik in aan
merking zouden kunnen komen. Dio van
het Hooger Onderwijs, waarvoor, wellicht
een overeenkomst met bet Rijk zou kunnen
worden gesloten, als onlangs ten aanzien
.van Rhyngeest tot stand kwam. En dio
van het Lager Onderwijs, in zooverre d&
mogelijkheid niet uitgesloten is, dat het
Rijk ook het aan do idioten gegeven on
derwijs zou suBsidieereo. Immers, waar
door de thans afgetreden Rogcering steun
vau Rijksweg© ten behoeve van het onder-
iwijs aan achterlijke kindoren werd in uit
zicht gesteld, en van do nieuwe Regeer ing
gereedelijk mag worden vorwacht, dat zij
dio toezegging gestand zal doen, daar is
zeker do verwachting alleszins gerechtvaar
digd, dat het Rijk dien steun ook tot het
aan idioten gegeven onderwijs uitstrekken
zal. Maar zekerheid bestaat in dezen
niet. Het is altijd mogelijk, dat het Rijk
geen steun verleenen zal. En daarom zoo
lang die zekerheid niet bestaat, is het,
volgens B. en Ws., ook niet geraden bij
de berekening van de uitkomsten der ex
ploitatie met dien onzekeren steun reke
ning te houden.
Hun drieledige conclusie, terugslaande
op die van het rapport der Commissie
van Financiën, is dus deze: dat pogingen
om het Rijk tot het verleenen van finanoi-
eelen steun te bewegen in het stadium,
waarin do zaak thans verkeert, zeker niet
tot het beoogde resultaat zullen leiden; dat
evenmin eenig gunstig gevolg mag worden
verwacht van het voorstel van de Commis
sie om van de Provincie een hooger© ren
tevergoeding te bedingen; en dat eindelijk
geen termen aanwezig zijn om de oprich-
tingekosen aleDogmet de waarde van het
door do gemeente beschikbaar gestelde ter
rein te verhoogen.
Twee nieuwe echoden.
In een uitvoerig rapport zetten B. cn
Ws. do moeilijkheden uiteen, welke veelal
aan een richtige bevordering van de onder-
Wij sbelangen in een gemeente verbonden
zijn. Waar dan ook nu en da„ stemmen
in don Raad worden gehoord, die zich over
te weinig voortvarendheid ten deze, zoo
van het ooilege van B. en Ws. als van de
autoriteiten, aan wie meer in het bijzonder
de behartiging der onderwijebelangen is
toevertrouwd, meenen te mogen beklagen,
daar meenen zij, dat den Raadsleden uit een
aandachtige lezing van de daarop betrek
kelijke stukken, duidelijk zal zijn, dat ver
traging in do uitvoering van hetgeen op
onderwij6g bied te doen valt, niet altijd uit
sluitend of in de eerste plaats aan de plaat
selijke autoriteiten kan worden toegeschre
ven.
De school voor onvermogenden in de
Gortestroab, die in 1870 1) werd gesticht,
voldoet uit «den aard der zaak weinig aau
de oischen, welko aan moderne scholen
worden gesteld. Yan dat standpunt bekeken
kleven aan die school verschillende gebre
ken. Het aantal lokalen is te gering, zoo
dat in ieder lokaal aan twee klassen los
moet worden gegeven. De toestand der pri
vaten laat te wenschen over. Verlichting
en ventilatie zijn onvoldoende. Het gym
nastieklokaal doet mede als leerlokaal
dienst en is dus aan zijn eigenlijke bestem
ming onttrokken.
Stond dus reeds langeren tijd ook voor
B. en Ws. vast, dat in den verouderden
toestand dozer school verbetering moest
worden gebracht, toch ia het alleszins ver
klaarbaar dat door hen niet eer tot die
verbetering het initiatief werd genomen.
Waar immers die verbetering zou moeten
bestaan in een zeer ingrijpende en zeer
kostbare verbouwing cn waar het toch. van
zelf spreekt dat oudere scholen niet aan
moderne oiscbon kunnen voldoen, daar was
juist het oog op die groote kosten eenige
aarzeling onzerzijds zeker niet misplaatst.
Gevolg gevon-de aan de hem door B. en
Ws. gegeven opdracht werden door den
Directeur van Gemeentewerken, bij zijn
rapport van don Öden Januari 1007, een
vijftal verschillende plannen ingediend,
waarvan de kosten afwisselden van f 13600
tot f 53000.
Volgens het goodkoopsite plan zou een
nieuwbouw voor 4 lokalen cn privaten op
het terrein aan de overzijde van de Haver-
straafc worden opgericht, waarvan de kos
ten zouden bedragen 13500. Wilde men
I) Wij dachten dat de echool reeds veel
ouder was en van omstreeks '60 dateerde.
Wel zijn er later nog enkele lokalen bijge
bouwd en ia ze ook Inwendig veranderd.
Ook het vroeger uitspringende portaal ver
dween.
dan tevens hot bestaande gymnastieklokaal
verbeteren, dan zonden de kosten tot
21500 stijgen.
Het bouwen eindelijk van een geheel
nieuwe school voor 600 leerlingen op de
plaats van de oude. met gebruikmaking
van de bestaande fundamenten zou een uit
gave vereischcn van 46000 of 63000 aJ
naar ook het oude gymnastieklokaal al dan
niet door een nieuw voryangen zou worden.
De verschillende plannen werden, ha
door do oommissie van fabricage *e zijn
gezien, in handen gesteld van de plaatse
lijke schoolcommissie, ten einde zich om
trent de te treffen voorziening uit te spre
ken. En dezo commissie meende zeer be
paaldelijk aan hot goedkoopste plan de
voorkeur tc mogen geven.
Waar het zoo al niest waarschijnlijk, dan
toch niet onmogelijk scheen, dat de gekozen
oplossing bij hot Rjjksacbodtoezichb be
zwaar zou kunnen ontmootea, scheen hot
wonschelijk omtrent den voorgenomen bouw
reeds vooraf het gevoelen van den ï)is-
tricfs-schooiopzicne* to vragen Terwijl tnoh
in don regel corst door den Gemeenteraad
een beslissing wordt genomen en eerst
daarna do definitieve plannen voor den
scboolbouw aan den Districts-'johoolopzie-
nor ter goedkeuring vrordon aangeboden,
scheen het voorzichtiger zich in dit geval
reeds vooraf van do instemming van dozen
ambtenaar te verzekeren.
In de tweede helft van Augusts had dan
ook een (door afwezigheid van den Dis-
triots-schoolopzienor vertraagde) bespreking
tusschcm den Wethouder van Ouderwijs, den
Districts-scboolopziener on den Directeur
van Gemeentewerken plaats Ea daarbij
bleek al aanstonds, dat ds Schoolopziener
zich met do voorgenomen voorziening in
geenen deelo kon vereen ige<n, maar alleen
aan een verbouwing, die minstens een uit
gave van 30,000 aou vereisohen, zijn goed
keuring zou kunnen hechten, Bij schrijven
van 6 September maakten B. on Ws. daar
tegen bezwaar. Zij schreven o. a.,,Wij
zouden geen vrijheid kunnen vinden den
Raad voor te stellen een zoo groot bedrag
beschikbaar te stellen voor het aanbrengen
van verbeteringon in een oude school, die,
hoeveel men cr ook aan ten koste legt, toch
nimmen aan de cischen van een moderne
school zal kununeh voldoes." En zij ver
zochten hem beleefd tot het vinden van ccn
min kostbare oplossing zijn medewerking
wel te willen verleenen.
En wat was daarop het antwoord: Het
schrijven van den Districts-sohoolopziener
van 16 September 1907, liet aan duidelijk
heid niets te wenschen over. Tegen het aan
brengen van schoollokalen aan de overzijde
dor straat, bestond bij hom onoverkomelijk
bezwaar. Door dezen voorgenomen verbouw
zou een grooter aantal lokalen even slecht
blijven al3 het was. Hij nporade de door de
schoolcommissie, den wethouder van onder
wijs on de commissie van fabricage eenstem
mig goedgekeurde plannen „lapwerk van
do slechtste soort" en meende dat het school
gebouw in zijn geheel ,,in verband met do
nieuwere opvattingen ontoonbaar" zou
blijven. En na dan ten slotte nog te hebuen
gezegd, dat het niet op zijn weg lag andere
plannen voor to stellen, daar dib do taak
was van heb college van B. en Ws., volgde
nog de volgende zinsnede:
,,Op een plan wil ik echter uw collego
wijzen, dat betrekkelijk goodkoopor
is, vergeleken met het plan vau f 30,000
dat is een geheel nieuwe school te bouwen
die aan moderne cischen voldoet."
Do Plaatselijke Schoolcommissie, thans
andermaal door B. cn Ws. verzocht haar
oordeel uit te spreken, meende nu ton slot
te ook maar tot een algeheel© vernieuwing
van de school te moeten adviseeren. Zij
stelde nu voor een nieuwe school 3de
klasso voor zeshonderd leerlingen
te bouwen; daarin, wanneer deze
gereed zou zijn, tijdelijk de schoolbe
volking van de school in de Gorbestraat on
der te brengen, om dan ten slotte, wanneer
ook die school door een nieuwe zou zijn ver
vangen en dus weer haar eigen leerlingen
zou kunnen terugnemen, de nieuwe 3do
klasse school aan haar definitieve bestem
ming over te geven.
Nadat de schoolcommissie nog had aan
getoond, dat met grond mocht worden ver
wacht, dat in do vier jaren, welke onge
twijfeld zouden verloopen, alvorens de nieu
we school 3do klasse door do leerlingen der
4de klasse school zou kunnen worden verla
ten, de schoolbevolking van do 3de klasse
scholen zeker al weer in die mate zou zijn
toegenomen, dat er aan een nieuwe school
3de klasse een wezenlijke behoefte zou be
staan, konden ook B. en Ws. zich geheel
met deze definitieve oplossing vereenigen.
De vraag is nu, vaar zal die nieuwe
school, moeten worden opgericht? De
schoolcommissie is, na ter zake met de be
trokken schoolhoofden gepleegd overleg, tot
de slotsom gekomen, dat daarvoor een deel
van het reeds aan de gemeente toobehooren-
do Raamland aan den Hoogen Rijndijk het
meest in aanmerking moet komen. Een
nieuwe schoolwijkverdeeling zal dan de min
ste moeilijkheden ondervinden en men
heeft dan bovendien dit voordeel, dat do
sohool niet al te ver verwijderd zal zijn
van die in de Gorte3traat, zoodat ook het
tijdelijk daar onderbrengen van do leerlin
gen der laatstgenoemde school niet met al
te groote bezwaren zal gepaard gaan. Om
beide deze redenon kunnen ook B. en Ws.
zich zeer wel met de keuze van de plaats
voor do nieuwe school 3de klasse vereenigen.
Met de stiohting en do inrichting der
beid© scholen zal een uitgave van ongeveer
130,000 gld. gemoeid zijn, maar de defini
tieve plannen en kostenramingen zullen-den
Raad uit den aard der zaak eerst later tei
goedkeuring kunnen worden aangebodefl.
Bij de behandeling van het verzoek van
den heer A. D. Yijgh e. a. „om beschik
baarstelling van gelden voor de demping
van het Rapenburg" in de raadszitting van
0 Juni van het vorige jaar, werd door den
heer Zaalberg gewezen op de mogelijkheid
ora door afsluiting van heb Oegstgeestcrko-
naal bij de Warmon der brug zuiver water
te krijgen in de Leidsche grachten. ,,Dat
zou zeer eenvoudig met enkele schotten
kunnen gebeuren, op een vrije opening Da
tor wille van de scheepvaart. Als dat door
de gemeente aan Rijnland werd ge
vraagd,... zou zulk verzoek ook bij Rijnland
wel in goede aarde vallen... en dan zou het
bezwaar van do onwelriekende grachten
geheel zijn opgeheven. Dc schotten zouden
bij spuiing moeten worden neergelaten om
bij niet-sp'uiing zoo noodig weer te worden
opgehaald. Een werkje, dat best door een
paar stadswerklicden kan worden gedaan."
De wethouder van fabricage had zich reeds
bereid verklaard een onderzoek daarom
trent in te stsllen.
De wethouder van fabricage heeft inder
daad dit onderzoek zeer bereidwillig op
zich genomen en B. en Ws. met do resulta
ten daarvan in kennis gesteld. Deze zijn
neergelegd in een nota van den Directeur
van Gemeentewerken, en in een door den
wethouder van fabricage, bij dc overleg
ging dier nota, aan het college van B. en
Ws. gericht schrijven. B. en Ws. op buD
beurt hebben deze stukken ter inzage van
de Raadsleden in de leeskamer neergelegd.
B. en Ws. zouden zich, waar het hier niet
geldt een officieele opdracht aan hun col
lege, tot deze enkele meaedceling kunnen
bepalen. Toch hebben zij gemeend, met. het
oog op het groot gowicht van het vraag
stuk, dat hier aan de orde is, zcor in het
kort de resultaten, waartoe de wethouder
van fabricage en de Directeur van Gemeen
tewerken zijn gekomen, te moeten weerge
ven. Bij het zeer eminent belang dat de
gemeente Leiden bij de watervei vcrscbing
in haar grachten heeft en het telkens weer
HERMO
geneest
in
con naclat
op den voorgrond treden van de vraag, wat
door Leiden ter voorziening in dat belang
behoort te worden gedaan, kan het, inzon
derheid ter vergemakkelijking van latere
raadpleging, zijn nut hebben, indien af»
thans de einduitkomsten van het thana
weder ingesteld onderzoek werden be
waard.
De Directeur van Gemeentewei ken begin b-
dan met tc constateercn, dat waar ongevcef
de helft van het in Katwijk gelo jde water
door de Warmonder Lee en het Oegstgees-
ter Kanaal wordt aangevoerd, inderdaad
van afsluiting va.n dat kanaal het gevolg
zal zijn dat een grootere watermassa ge
dwongen wordt door Leiden's grachten tc
gaan. Hij voegt er echter onmiddellijk aan
toe, dat de meest verontreinigde grachten,
als Rapenburg en Levendaal, daarvan zeea*
weinig baat zullen hebben, aangezien deze
grachten het ongunstig i ten opzichte vra
de stroom richting gelegen zijn.
Daarna wijst hij er op, boe het aanbren
gen van de door den heer Zaalberg ge*
wcnschto schotten niet zal kunnen geschie
den zonder toestemming van Rijnland
en van de Provincio. Beiden zullen daar
aan uit den aard der zaak voorwaarden
verbinden: Rijnland, dat liet do' stroo-
mingsproficl onverkleind zal blijven, zo©
dikwijls dat in het belang van een snelle
verlaging van het boczempeil noodig is
de Provincie, dat do schecpiaart door do
plaatsing dor waterkecring niet zal wor
den belemmerd. Deze laatste voorwaardo
zou feitelijk het aanbrengen van een
schutsluisconstructio noodig maken, matua
nog afgescheiden van de groote kosten
aan de uitvoering van zulk een werk vor-
bonden, zou daarvan bovendien vernau
wing van h>t doorstroomingsproficl het
gevolg zijn. Beperkt men zich daarentegen
tot het aanbrengen van eenvoudige schot
ten, dan zal, vóórdat de schepen kunnen
worden doorgelaten, de waterkeering veel
al geheel geopend moeten worden om
het verschil in waterstand aan beide zij
den van de schotten op te heffen. Daarna
zullen de schotten dan weer moeten wor
den gesloten. „Uit d-en aard der zaak,"
zegt de Directeur, ,,is dit een zeer tijd-
roovondo bezigheid, -ie wellicht vele malen
daags herhaald moet wordeu en van zeer
storen den invloed is op bet nuttig effect,
hetwelk men poogt te bereiken."
De kosten van een waterkeering met op-
haalbaar middensohot worden door den
Directeur geraamd op f 28000; dio van
de bediening op 3200 jaarlijks. Zeker
geen bedragen dio van de aanwending van
het middel zouden moeten weerhouden,
wanneer daarvan overigens gunstige resul
taten te wachten waren.
Maar dit nu is juist niet het geval.
Yoorop zij gesteld, dat wanneer in Kat
wijk noch giespuid noch gemalen wordt, do
afsluiting geen dienst doet. „Gedurende
verreweg het grootste deel van het et-
maal," aldus toont do Directeur van Ge
meentewerken aan, oefenen do neergela
ten schotten derhalve niot hot minste ef
fect uit." Maar bovendien, aldus lecren
zijn verdere berekeningen, stelt men de
de zaak zeer gunstig voor, wanneer men
aanneemt, dat de gemiddelde hoeveelheid
water, welko door Leiden gevoerd wordt,
door het in gebruik nemen der schotten zal
toenemen van- 106.000 kub. M. tot 200.WO
kub. M. per etmaal. En wanneer men dan
bedenkt, dat deze vermeerdering in hoofd
zaak ten goedo zal komen aan het noord
westelijk gedeelte der stad (dus niet aan
Rapenburg en Levendaal), ia dat zelf*
grootere vervuiling van het oostelijk deel
daarvan het gevolg zal kunnen i'.'a cn dat'
b ij do in 1607 gedane rpzette-
lijko spuiingon herhaaldelijk
gebleken ie, dat waterver-
plaatsingen van millioenen
M3 zeer weinig cn vooral wei
nig b 1 ij vend resultaat hebben
o p g o 1 ev e r d, en eindelijk, dat juist i/ï
tijden waarin Leiden aan spuien het meosbj
hoest, rheumatiek, keelpijn,
stijven nek, spit, steek in de sijde.
Gemakkelijk, zicdelijk middel, maakt bel riikken
van geoeesmlddelon overbodig, laat geen epoor van
Zijn gebrnik na. Verkrijgbaar ln allo Apoiheken
der wereld, 1*5 Cents por doos. 431 86
Ei R 0 E M i
6920 10
6146 36
üli tigel.
Ter overname: een prachtig
ORGEL, met 15 Registers, 33/6 Spel,
doorloopende Harp, nog zoo goed als
niouw, voor zeer billeken prils.
Adres: H. DE NIK Ju., Rapen
burg 75. 2119 8
I&UI3 m. grooten TUÏN, bev.
Kamer en 8uite, Keuken m.
Bijkeuken, Serre, enz. bov.
5 gr. en kl. Kamers, bon. Alkoof en
besch. Zolder m. Dienstb.kvele
Kasten, Closets en verdere gemakken.
f 830 p. j. Te zien Donderdeg 2 tot
4 uren, vooraf belet vragen Utr.
Jaagpad 5 q. Inform.: Oude Yest 109.
1726 11
TE KOOPb
het voor zelfbewoning zeer solide
gebouwde Heerenfmia aan den
Morsohweg, gem. Oegatgeest. Te be
vragen by J, VA N ONLANGS,
Monchweg F 211. 2099 8
Aan hetze'fdo adres een
Schrijf machine te koop.
Dameskapster, Vroswesleeg 3,
beveelt zich beleefd aan.
Kappon met de ilarcel-onda-
latie.
DAME3 HAARWAS3CHEN.
Ook nan huia met de Droos-
machine. 634 10
JEE ei, o, x* X xxx m erstraat 125 S3.
(Magazijn te Lelden i Breeatraat 80).
1781 66
