..WAVEREN
BEROEMD
B0CK.=
THE BERLITZ SCHOOI
Alom verkrijgbaar.
97.60 üiulden m@t 3 Jsbse^ egarsaaitiOft
Prijsverlaging voor 1908.
28EEST8MT 28.
No. 14713.
laEIDBCSH BACrBLAD, Saterdag* E jPeforca>ri. Berde Blad.
Anno 1908.
PERSOVERZICHT.
Vervolg Advertentiën.
GR0S5IER
SAËÜITAL-Sigaren. Firma C. VOET.
S
JEANNETTfi WEYS,
flDAtfFSEAlL. ^mrDÜJJir
BFALT.Hoogewoerd leiden
of Languages.
Opgericht New-York 1878. Dikwijls bekroond.
The Berlitz Schoolheeft re?,ï «edu™de 29
TURPMAEKT 8.
fflTESSAKIËIV LAAÜ,
LIJNZAADKOKKEIV,
Mevr. VAN DER W^RF,
yjCentaur-Staetdard-Fiijwiel" waai S05 OSef*
wordt nu gei@t?@rd voor sprajs w&n
Agent voor Leiden
Omstreken:
Over vrouwenkiesrecht schrijft
je anti-rev. „S t iohtsc ho G o u-
Ij ix n t" liet volgend artikel:
De beweging voor vrouwenkiesrecht ach-
:n wij ecu zeer gelukkig verschijnsel van
izcn tijd.
Immers, het verkeerde van hot imdivi-
Bualistisch beginsel komt nergens beter
uit dan door deze zotheid.
Volgons de individualistische bcschou-
'ingon beslaat het volk niet uit kringen,
.aar uit individuen.
Nu wordt ook door ons, antirevoluli-
airen, natuurlijk wel erkend, dat die in
dividuen bestaan. Maar wij lie weren, dat
de saamvocging van individuen nog
volk vormt, tenzij die individuen ook
►t kringen, tot organen zijn gegroeid.
Waaruit bestaat een eikeboom?
Op die vraag kan men antwoordeneen
ikeboom bestaat uit de kleinst denkbare
tofdeeltjcs, die "men atomen noemt. En
diL antwoord i6 natuurlijk niet verkeerd,
vant inderdaad bestaat een eikeboom
srenals alle dingen uit atomen.
Maar het antwoord is met volledig.
Vant al heeft men cenigo waggonladiugcn
tornen, daarmee heeft men nog geen eike-
gpm.
Om een eikeboom te vormen is het noo-
,ig, dat de atomen organisch verbonden
ijn lot cellen; dat die cellen wederom or-
;unisch zijn saarngevocgd tot wortels, stam,
cbors, takken en bladeren, en dat al die
leden wcor zijn saamgegrocid tot één or-
janisme.
Zoo nu ook met een volk. Wie zegt, dab
ien volk uit individuen bestaat, spreekt
fcen onwaarheid, maar wat hij'zégt is zeer
)iledig. En een kiesrecht, dat alleen
net de individuen rekent doet liet volk als
rolk niet tot zijn recht komen, omdat het
liet rekent met allerlei kringen, en orga-
i'-n van het volksleven, waarmee gerekend
iiocfc worden om een goede volkvertsgen-
roordiging te verkrijgen, als school, kerk,
lijverheid, handel, wetenschap, steden en
lorpen, waterschappen, visschorij, scheep-
laart, enz.
Al dezkj geledingen in het volksleven
perden door dc Fransche Revolutie wel
liet vernietigd, maar er werd op politiek
ebiod eenvoudig niet mee gerekend- Gere
end werd alleen met den vrijen wil dor
nrlividiicn.
Niemand vertegenwoordigde meer een
Jring Ieder kwam op voor zichzelf en
oor zichzelf alleen. En dan .moost do helft
nin 1 zich aan dc helft plus 1 eenvpudig
iaar onderwerpen.
Natuurlijk moest dit stelsel wel uitlöo-
en op algemeen stemrecht in den volsten
Jn dos woords- Want wie nu geen kiezer
ras, werd ook niet vertegenwoordigd en
tond in beginsel volkomen reohtoloos. Al-
I
zelf mee mocht stemmen. Ten minste als hij
bij de meerderheid behoorde, want anders
baatte het hem nog niet veel.
Dat het onder dit stelsel in de praktijk
nogal draaglijk ging, kwam bidrdoor, dat i
het leven tegen de theorie reageerde. M iar j
dc theorie op zichzelf was, gel ij ic wij zo j
beschreven.
Nu had men nog lang, in strijd rnct deze
theorie, den kring van- het huisgezin op
publiek terrein erkend en daarmee gore-
kend. Als dc huisvaders kiezer waren, dan, j
dit gevoelde inen, was het voldoende, want j
immers die huisvaders kwamen op Vnor hun
gezin.
Maar beginselen werken door en ook het
individualistisch beginsel kon niet rusten
Vrouwen zijn toch ook individuen, zoo
goed als mannen, en er was geen redelijk©
grond te bodenken waarom men willekeurig
do helft der Nodcrlandsche individuen van j
het kiesrecht zou uitsluiten. Do mannen
komen immers alleen op voor zichzelf en
de vrouwen gevoelen zich derhalve rechte-
loos.
Ten minste sommige vrouwen, want
de overgroot© meerderheid der Nederland-
sclie vrouwen is te verstandig, om aan deze
hyp^r nieuwmodische diwaashoid mee tc
doen. Ook hebben de meeste vrouwen dege-;
lijker bezigheden tc verrichten.
Dat onze wetgeving op sommige punten
aan de vrouw nog onrecht aandoet, ont
kennen wij niet. Maar die gebreken in onze
wetgeving zullen zonder vrouwenkiesrecht
weggenomen worden, g lijk in den loop der
eeuwen door den invloed van het Christen
dom reeds zooveel grootere veranderingen
in de positie der vrouw zijn gcb. acht, zon
der dat daartoe vrouwenkiesrecht noodig
geweest is. Niet allea echter, wat do femi
nisten veranderd willen hebben, is onrecht.
Vee] daarvan is een uitvloeisel van Gods
Ordinantiën voor hcé huwelijksleven, en
m a g daarom niet veranderd worden.
Is vrouwenkiesrecht dus eenorzijds niet
noodig, anderzijds zou het schadelijk wor-
ken voor de verhoudingen in vele gezinnen
en de vrouw onttrekken 'aan haar roeping,
zoodat wij er absoluut niets voor gevoelen,
al kunnen wij ons met de beslissing der
Deputaton-vergadoring, om het kiesrecht
toe te kennen aan vrouwelijke gezinshoof
den, volkomen vereenigen. Trouwens, dit ia
geheel iets anders gelijk wij vóór de Dcpu-
taten-vergadcring aangetoond hebben.
Maar niettemin is, gelijk we in den aan
vang zeiden, dc strijd voor vrouwenkies
recht een gelukkig verschijnsel, om de
oogen te doen opengaan voor h t verkeerde
van. het individualistisch kiesrecht-begin
sel.
Reeds voor vele jaren, toen op vrouwen
kiesrecht nog weinig werd aangedrongen,
zei dr. Kuyper dan ook reeds a 1 s het in
dividualistischc beginsel goed is, dan moe
ten ook dc vrouwen het kiesrecht ontvan
gen.
En thans zouden we er by kunnen voe
gen: als het individualistisch ginsel goed
is, dan kan men ook bij vrouwenkiesrecht
niet blijven staan, maar dan.'moet cr ook
k i nuc r kiesrecht komerl?
N u zal men daar natuurlijk nog om
lachen, maar dat zegt niemendal.
Als de man zijn vrouw niet kan verte
genwoordigen, dan kunnen evenmin de
ouders hun kinderen vertegenwoordigen.^
Als de vrouw rechteloos staat zoolang z©
geen kiesrecht heeft, dan staan ook de kin
deren rechteloos zoolang ze geen kiesrecht
hebben.
D© Zwcedsehe schrijfster Ellen Key zegt
in haar bock „De eeuw van het kind"
iccds, dat ouderen geen recht hebben om
de kinderen naar hun inzichten to vormen
©n to fatsocncercn, maar dat ze hun kin
deren meer als gebieders dan als onderda
nen hebben te beschouwen. Trouwens, reeda
dc titel van het bock zegt g.noeg.
In gelijken zin wordt van de zijde der
openbare onderwijzers niet zelden beweerd,
dat men het kind onrecht aandoet als men
het in zijn jeugd reeds met godsdienst aan
boord komt.
Nog een stapje verder, en men zal oor-
doelen, dat ook de kinderen het stemrecht
noodig lubben, om hun individucelc belan
gen te verdedigen. Als men daartoe niet
komt, zal het niet zijn, omdat de theorie
deze consequentie niet eischt, maar alleen
omdat die consequentie al te dwaas is.
.Wil men, dat inderdaad de belangen cr.
m-.hten on beginselen van heel het 1 »lk in
dc volksvertegenwoordiging tot huL recht
komen, dan zal men niet moeben voortgaan
op den verkeerden weg, maar roosten over
gaan tot een ander stelsel, tot het stelsel
van het organisch kiesrecht.
Uit een opstel van don heer G'. K. Elout
in ,,Dc Tijdspiegel'' over do vraag:
Wat zal men. van het rain iste-
r i c-D o Mees ter zeggen? dcelcn
wij het volgende mede:
Het zal, in onze parlementaire geschie
denis. zcikor een opmerkelijke plaats blijven
innemen. Het heeft de rol willen -vervullen,
die, vóór dit Kabinet, nog slechts één an
der op zich heeft genomen, de rol name
lijk van pacificator; doch van liberalen
huize, .welke rol in der tijd gespeeld is
door het KabineteVan Bosse-Fock, dat in
menig opzicht het prototype van het Mi-
nisteric-De Meester-lïink te noeme.i is Het
is, in dat streven, vrijwel geslaagd. Nie
mand, die in de laatste acht jaren bijv.
de begrootingsdebatten heeft gevolgd, zal,
als hij onbevangen poogt te oordeelcn,
kunnen ontkennen, dat de felheid van h t
politieke dobat, die in December 190-1 tot
hinderlijke en voor het land bedenkelijke
hoogte was gestegen, allengs onder het
Kabinet-De Meester is geluwd en eindelijk
geheel verdwenen.
Alle leden van liet ministerie hebben het
hunne daartoe bijgedragen door in hun
woorden en hun daden veel geduld, beza
digdheid en verdraagzaamheid te toonen.
De natie zal hun daarvoor dank te weten
hébben
Of ï.et liberalisme dat ook dient te doen,
ziedaar een vraag, waarop ccn dubbel ant
woord past: neen cn ja.
Neen, in zooverre als dit Kabinet zich
wel ecDs wat al tc toegeeflijk jegens dc
rechterzijde heeft getoond, wel eens (wij
denken o.a. aan do boerenleenbanken), als
vrijzinnig-pacificatoir ministerie zich meer
pacificatoir gedragen heeft dan vrijzinnig.
Ja, in zooverre als toch niet voorbij tc
zien is, dat do algemeene vrijheid, althans
op geestelijk gebied en op het stuk der
handelspolitiek, door dit ministerie beter
is gediend, dan zij het door een rcchtsch
Kabinet vermoedelijk ware geweest,
In één opzicht is het Ministerie-De Mees-
ter-Rink belangrijlk achtergebleven bij zijn
prototype. Het heeft cardinal© fouten ge
maakt, zooals men die in de gedragingen
van het Kabinet-Van Bosse-Fock niet aan
kantoonen. Ik bedoel au niet die losse
flaters als de reis van minister Kraus,
het ingrijpen van den heer De Meester in
het Staal-debat en nog een paar dergelij
ke feiten. Ik heb het oog op twee fouten,
die op de politiek van dit ministerie
zwaar hebbea gedrukt en die ten slotte,
hetzij met haar beide, hetzij dén van
tweeén, dc jongste crisis hebben doen ont
staan kot gedoe met de Grondwetsherzie
ning on het gesol met onze defensie. "Hoe
men de crisis ook uitlegt, wel'kc motieven
men ook bij de rechterzijde zoekt, afkeer
van de Grondwetsherziening in de aller
naaste toekomst of afkeer van het beleid
in militairo zaken onder dit bewind
daar, in één van beide of in beide, schui
len de cardinale fouten, die dit Kabinet
zoo kwetsbaar maakten. Het had nieu aan
onze defensie behooren to tornen, vóór het
precies wist, cn gezegd had, waar het
henen wilde en hoe, in alle kalmte, het
zou gaan Het had geen Grondwetsherzie
ning moeten avonturen zóó, dat het daar
voor niet van een meerderheid verzekerd
was, terwijl er sleehts een kDuppel mee
gegooid werd in de rechterzijde cn do
manoeuvre met de Staatscommissie splin
ters van dien knuppel af deed spatten in
het linker-kamp.
„De Ncderla.nde r" herinnert or
aan, dat togen do in 1S01 tot stand geko
men Woningwet in dc Tweede Ka
mer inzonderheid dc Chr.-histor. leden op
positie hebben gevoerd. De eenige tegc-n-
stemmers sleehts vierbehoorden
tot hun groep. In de Eerste Kamer was de
oppositie sterker; slechts met 25 tegen 19
stemmen werd do wet aangenomen.
En hoe staat heb nu? Het doel der wet,
hot verschaffen van betere woningen,
wordt niet bereikt, althans geenszins in
die mate als men met b hulp van zeer ty-
I rannic&ö maatregelen zich voorgesteld had
te bereiken. Men kan, de ervaring leert
dit dagelijks meer, wel het particulier ini
tiatief, dat verbetering van maatschappe
lijke toestanden beoogt, steunen, maar on
mogelijk den natuurlijken ontwikkelings
gang vervangen door een wettelijk vastge-
stelden. Al zijn de gemeentebesturen nog
zoo gedwee, het gaat nu eenmaal niet aan,
plotseling en op kunstmatige wijze oude
toestanden door nieuwe te vervangen.
De wet is de ec-rste aanleiding geweest
tot den ondergang van vele ccrlij'kc lieden
van gering vermogen. De verordeningen,
die de Gemeentebesturen moeten ma
ken, beantwoorden natuurlijk aan cio
eischen, die heden ten dago de geneeshee-
ren cn and.ro deskundigen stellen aan
goeden woningbouw, cn bij het bouwen
van nieuwe woningen behoort daarmee re
kening t© worden gehouden, zelfs al meent
men, dat de „deskundigen'' vaak te veel
waarde hechten aan hun verlichte inzich
ten. Maar past men die eischen toe op toe
staande woningen, dan komt men Lot dc
grootste dwaasheden cn tot een zachter
wootd behoeft niet gebezigd te worden
de schandelijkste onrechtvaardigheden.
Het blad wijst met ingenomenheid op dc
rede, door den heer Van den Biesen in de
Eerste Kamer aan het onderwerp gewijd,
en meent^ dat de wet ten snelste door
een geheel "andere moet worden
vervangen. Zij is een offer geweest, ge
bracht op liet altaar der onvoldoend voor
gelichte „publieke opinie".
Ocik ,,D c (anti-rov.) Rotterdam
mer" meent, dat dc klagers over Wo
ningwet cn bouwverordeningen in zeer
veel opzichten gelijk „hebben.
De „terugwerkende kracht", aan vele
bepalingen gegeven, leidt inderdaad t"t
grooto onrechtvaardigheden. Zelfs de mi
nister, herinnert dit blad hoewel hij
in deze crisisdagcn niet op de rede van
inr. Van den Biesen inging, verklaarde
kort en goed, dat hij het hierin met den
redenaar eens was, dat do Woning
wet dringend herziening be
hoeft,.
Een zinsnede in dekiosroch t-m o-
t i e der Liberale Unie aldus
„Het Huisgezin" heeft onze on
verdeelde sympathie. Het is die, welke de
dronkaards van liet kiesrecht uitsluit.
En zeer gelukkig achten wij het gevonden,
het criterium der uitsluiting to zoeken
in herhaaldo veroordeeling wegens dron
kenschap. Dus niet dengecn uit luiten, die
één keer bdk'eurd en veroordeeld is geweest.
Zoo iemand is niet steeds cn niet per se
een dronkaard. Maar wel dc recidivisten.
Do bedoeling is intussc niet, zulke
menschen voor hun leven van het k.i - -
recht te berooven, maar voor zekeren ter-
mi jh. En zoo, dat bij derde en volgende
veroordeelingen de uitsluiting over een
langeren termijn loopt.
Ook zou het in dezelfde lijn l'ggen, den
Verzekeringsbank „KOSMOS",
gevestigd le Zeist.
Maatschij. van Levens-Uitzelverzekeringen,
Lijfrenlen en Pensioenen.
De uitvoerige tarieven met zeer
aantrekkelijke combinatiën z(Jn vol-
i gens do nieuwste gegevens berekend.
Prospectnsseu, Tarieven en
inlichtingen worden gaarne ver
strekt door don Vertegenwoordiger
I dor Maatschappij
Nienw*teeg 3. D. POPTIE Jzn.
"strate
e en Zuivere Jlenr.ne-Uaorsen
van de Stearine-Kaarsenfabriek
„APOLLO", te SCHfiEHAEH.
Bekroond; to W oenen in 1873 met
de Verdunde-Medaille, te Earijs in 1S78
met de Gouden Medaille, te Amsterdam
in 1883 met de Gouden Medaille, te
Anlwetpen in 1885 met het Eere-Di-
v'.oma, te Fai ijs in 1900 met den Grand
Ei ix. (Hoogste onderscheidingen.)
Deze kaarsen vonken niet
na en geven zeer weinig rook
>»ij liet uitblazen,
Zyn verkrijgbaar by alle voorname
Winkeliers. 3290 15
f
6920 40
Loeraros iu Stem vorming, Uit
spraak, Declamatie, Solo
zang. Plantsoen $3.
Spreekuur: Donderdag* 12 uren.
3781 6
\S%reiMe datun hear red?
Kenig Importeur:
3 14
G3.014 D 3 TELLINGEN.
Vrppmflp Tfllpn 'eeft en onderhoudt men, zooals bekend
viöciuue idieu i3> het b08t0 door een bezoek aan het
Buitenland te brengen.
Thp RprlÜ7 Srlinnl ^aat van dlt denkbeeld uit en over-
lilb DtJIllU ObllUUI treft 0en bezoek aan het Buiten)and
hierdoor, dat men niet toevallig hier en daar eonlge woorden eener
vreemde taal hoort en aanleert, doch dat men volgens een bepaalde
en vruchtbare methode onderricht ontvangt.
Thp RPrlit7 Srhnnl heeft uitsluitend in het Buitenland
1UÖ DBU1U ObllUUl geboren en daar him 8tudi6n voitooid
hebbende leeraren in haar dienst, zoodat de leerling alleen die taal
hoort, spreekt en schrijft, die hy zich wil eigen maken.
omvaDgrUken arbeid met energie uit
geoefend; i|| bozit 350 Filialen, heeft 4000 Leeraren In haar dienst
en wordt jaarlyke door ongeveer 475,000 Dames en Heeren bezocht.
Thfl Rprlit7 Rnlmnl 3ee(t ln en buiten de School Privaat-
1I1B XJBllUZ OL11UUL ea cureualeeeen van 'amorgeni 7 tot
's avonds 10 uren, dea Zondaga alleen dea voormiddags.
)St
Thfl Rprlit7 Srhnnl "cetrekt op verlangen gaarneprospeo-
UCUUZ| ouuuul tue en atlosten.terwyi proeflessen in
alle MODERNE TALEN
koitelooa worden gegeven. 1244 90
Men kan zich dagtl\jka schriftelijk of persoonlijk aanmelden,
WORMERVEE R,
OPGERICHT 1705. KONHVItLIJKE I'AItltlbUEX.
Voedert uw Wee met de zuivere Murwe
merk „Ster" en W L, 2153 22
uitmuntende door hoog eiwit- en vetgehalte en grootste voedingswaarde
EËRE-D1PLOMA Parijs 1900. - NEGEN GOUDEN MEDAILLES.
Verlonk (indigo,
JPrim* Hendrikkade 37, b[j het
Centraal Slation, Amsterdam. Consult
alle Werkdagen 11 3 en 7 9.
Onze Iraai geïllustr. brochure en
prijscourant (ultg. 1907) gratis. In
gesloten couvert 10 Cent postzegels.
3638 8
cn
2)e 1908 (^vijgen van de C^cngets cR.U-jxic.fe
vufbn e&Ax V-€AA,CISS4AIC[, &jij,£en uao-t aff&n, die o-vci den aan
doop nan een nieuw (zR-ifwief deni.cn.
£Tn C^n^ct© ixan lUtmunlencïe duxaéileil, met attaineeife cStutmey.-
JZd/CicA<yi 3 v4X4-ne$Lnpsaaa<f cn 2 w^ttemmen, aan no-y peen 100
U J£sicUn, cTiwceUaal 06
7. 9 90
„Centaur"-
1292 81
EN
