Vals©foe e-dielsfeenere.
Worden de dagen korter, dan flikkert
de handel in schitterende edelstecncn weer
op. De jonge en minder jonge dames, die
dien schouwburg bezoeken en op de bals
aicb vertoonen, openen dan do sierlijke
schrijntjes, waarin de kleinoodiën bewaard
gorden, wellke luister moeten bijzetten en
een zeker gevoel van afgunst zullen op
wekken bij kennissen en vriendinnen.
In vroeger tijden gaven deze sieraden
den bewonderaars een h^ogen dunk van
den rijkdom dier schoone mevrouw X. en
dier behaaglustige jongejuffrouw IJ.
Thans is dat zoo niet meer. Onder hon
derd zoogenaamde, „edele steenen" zijn
soms vijf en tachtig valsche, die zelfs door
kenners van de echte niet zcj ineens on
derscheiden kunnen worden. Voor een
«estal guldens kan1 men in onze dagen
wondermooie briljanten koopen, en voor
een enlkelen gulden robijnen. Om die door
te laten gaan voor echte is het voldoende,
dat men ze weet aan te brengen, en voor
al, dat men er niet te veel draagt.
Niemand zal twijfelen aan de valschheid
van een diamant zoo groot als een kleine
hazelnoot, maar als echt zal doorgaan een
kleine enkeling van niet opzichtige oor-
sieraden.
Van waar al die valsche steenen? Hoe
worden die gemaakt? zal zdch zeker menig
een afgevraagd hebben. Bij het geven van
een antwoord op deze vragen wordt voor
op gezet, dat er meerdere soorten of klas
sen van die waardelooze sieraden zijn.
Een ieder kent het kwarts of rotskris
tal, dat een spreekwoordelijke helderheid
heeft als het zuiver is. Maar dikwijls is
het vermengd met stoffen, die er wonder-
schoone tinten aan geven, -zonder den
glans weg te nemen. Worden deze gekloofd
dan krijgt men zeer schoon gekleurde stee-
nen, die men voor andere soorten kan
doen doorgaan.
Het rood gekleurde kwarts kan voor een
robijn gehouden wordenis het geelachtig,
dan heeft het den schijn van een topaas;
i<- de kleur blauw, dan wordt het een saf
fier. De kwarts is zeer hard, gelijk de
echte steenen, en laat zich niet zoo licht
verwerken als nagemaakte steenen van glas.
Slechts do steenen van kwarts gemaakt,
komen in den handel voor als steenen van
groote waarde. Menigmaal gebeurt het,
dat steenen van ongelijke waarde verwis-
Beid worden.
Het saffier van het oosten kan soms aan
geboden* worden als een saffier van het
eerste .water, ook voor blauwe smaragd;
het groene corindon, meest appelgroen di-
amantspaath uit China, en co roman del,
een aluminium oxydc, voor smaragd van
Bogeta; het westersch amethyst voor het N
oostensch; het gele corindon vcor geel
topaas, geel kwarts; tast gele goudsteen,
als een verscheidenheid van veldBpaath
met glanzende vlakiken en kloofjes. Bij dit
alles is het bedrog nog niet zoo groot, om
dat tusschen deze steenen het onderscheid
/van waarde niet zoo sterk uiteenloopend
is. Van grooter belang is het, wanneer,
wat dikwijls geschiedt, topaas en saffier
voor diamant wordt verkocht. Deze beide
steenen hebben soms een bijna niet te on
derscheiden tint. Daarbij komt nog, dat
hun schitter ver mogen en Ik a ^ardheid die
van het. diamant nabij komen, ©n het hier
om gemakkelijk is ze voor dit laatete te
laten doorgaan aJs zij tot briljanten of ro
zen verweckt zijn.
Dit bedrog is zoo beifcend, dat op do
plaatsen, waar het ongekleurde topaas ge
vonden wordt, dit veel hooger ia prijs is
dan liet gekleurde, daar de kooper altijd
zoo goed als zeker is, dat voor diamant
te kunnen laten doorgaan. Ook bestaan er
nog verschillende middelen om zwak ge
kleurd topaas alle tint te laten verliezen.
Vroeger werd bet in een kroes verhit
met goud en omdat bet dan ongekleurd
er uit (kwam, dachten de ouden, dat zij
er toe gekomen waren topaas in diamant
verSanderd te be&fcen. Hetzelfde gevolg kan
men hebben, als men het topaas in krijt
wikkelt en het dan in een' hevig viïur
verhit; men haalt het er niet uit voordat
alles koud geworden is.
Een tweede soort van bedrog wordt ge
pleegd met de gedoubleerde, verdubbelde
steenen.
Dit bedrog bestaat hierin, dat men een
voudig kostbare steen op glas plakt. Dit
geheel wordt dan bewerkt alsof het één
stuk was en zoodanig in metaal gevat, dat
do verbindingslijn geheel en al onzichtbaar
is. Soms .worden de twee te zamen ver-
eenigd na het slijpen; altijd a irdt natuur-
lijtk het glas naar onderen gesteld.
Het bovenste gedeelte is nu eens een
echte edelsteen, dan weer een steen vaD
minder waarde, maar die veel daarop
lijkt.
Dit bedrog komt reeds in de vijftiende
eeuw voor. Een geschiedschrijver van de
edelsteenen, Cardan, zegt er het volgende
over: Er bestaat een zeer listig bedrog, dat
moeilijk te ontdekken is cn dat door Zo-
co lino gepleegd werd. Dit eerbiedwaardig
persoontje nam een schijfje kostbaren edel
steen, robijn of smaragd, enz., als hij ro
bijn of smaragd, enz. wii 'c nabootsen. Hij
zorgde er voor, altijd een zeer '~un en
licht gekleurd schijfje te nemen, dat altoos
van geringe waarde is. Hieronder nu
legde hij een vrij dik metalen plaatje en
vereenigde die beide voorwerpen met
doorschijnend plaksel, waarin hij de kleur
mengde, die in overeenstemming was met
den steen, dien hij .wilde nabootsen: prach
tig rood voor een robijn, groen voor ee>n
smaragd, enz.
De lasschingstreep verborg hij door het
metaal, waarin de steen gevat werd, en
om allen achterdocht te vermijden, zette
hij die steenen in goud, hetgeen slechts
voor echte edelsteenen veroorloofd was.
Op deze wijze bedroog deze werikman ieder
een, zelfs de steenslrpers. Het bedrog
werd echter ontdekt en Zocolino nam do
vlucht. Het schijnt, dat die persoon een
zeer bijzonderen aanleg tot bedrogp-legen
had, want later begon hij val sch geld te
munten, en het slot was, dat hij ter dood
veroordeeld werd.
De meeste valsche steenen hebben glas tot
grondstof, een bijzonder soort van glas,
het strass, een hard kristalglas, rijk aan
loodoxyde en zeen helder. Om het te klem-
ren, voegt men er verschillende kleurige
poeders bij, die er zich mede vereenigen.
Op deze wijze kan men robijn maken
met duizend deelen strass, veertig deelen
spiesglas, antimonium, een deel eassius-
purper en een weinig goud. Saffier ver
krijgt men met duizend deelen strass en
vjjf e<n twintig deelen cobaltoxyde. Het
topaas wordt nagebootst door dezelfde
behandeling, die voor het robijn vereischt
wordt, maar de tijd van verhitting moet
korter zijn en er wordt geen goud bijge
voegd. Smaragd wordt verkregen door dui
zend deelen strass, acht deelen Ikoperoxyde
en twee tiende deelen chroomoxyde. Voor
amethyst zijn noodig duizend deelèn strass,
vijf e® twintig cobaltoxyde en een weinig
mangaanoxyde. Granaat wordt verkregen
met duizend deelen strass en een afwisse
lende boeveelheid van Oassiuspurper, al
naardat men donker of helder gekleurde
steen wil hebben.
Diamant wordt van zuiver strass gehou
wen en na de bewerking legt men er een
plaatje tin onder, waardoor het licht op
de bovenste vlakken teruggekaatst wordt,
die dan schitteren, maar met flauwen
giank.
Om valsche paarlen te maken is een
zeer ingewikkelde handeling noodig. Zij
.worden gemaakt van glazen bolletjes, die
aan de binnenzijde met een bijzonder wa
ter bezet zijn, hetgeen gemaakt wordt van v
de schubben van het kleine, bekende visch-
je, wifcbaars geheeten. Eenige inlichtingen
omtrent deze eigenaardige industrie kan
wellicht voor eenige lezers en lezeressen
welkom zijn.
In een grooten, vrij diepen schotel doet
men twee kilo schubben; op deze wordt
koud water gegoten, .waarin zij ongeveer
twee uren staan blijven osn week te worden,
hierna wordt het water afgegoten. Na doet
men de schubben met zes liter ver sch water
in een kernvat en bewerkt men ze (krachtig
gedurende twee uren met tjn stamper, also:
men boter maakt. Hierna worden ze in een
sterken linnen zak gedaan, die gemakkelijk
vocht doorlaat, eD krachtig geperst.
Het melkachtige en zil\erlkleurige vocht,
dat men aldus verkrijgt, wordt opgevan
gen, en dezelfde behandeling van de schub
ben wordt herhaald, totdat zij doorzichtig
geworden zijn en allen metaalaclitigen
weerschijn verloren hebben. Om de zilver
kleurige stof, die in het vocht is, spoedi
ger te doen bezinken, meet dit eenige da
gen op een koele plaats bewaard worden,
en om alle bederf te voorkomen, doet men
er een weinig ammoniak bij.
Na drie of vier dagen rust zal do stol
genoegzaam gezonken zijn, zoodat men
voorzichtig het bovendrijvende vocht kar,
afnemen van het melkachtig en hlinlkend
bezinkselwaarop frisch water gegoten
■wordt, dat er weder eenige dagen op bbjft
Deze behandeling herhaalt men totdat hot
water geheel holder blijft. Deze vernieu
wing van water met ammoniak heeft als
doel de diikke stof van alle onreinheid te
zuiveren.
De alzoo gezuiverde stof wordt in fles-
schen gedaan, die er tot op de helft toe
mede gevuld worden; dan doet men er zui
veren alcohol bij,zoodat en nog ruimte
genoeg overblijft cm den inhoud krachtig
te kunnen schudden. De flessohen worden
met kurken dicht gemaakt en op een (koe
le plaats gesteld's zomers zet men ze in
bet ijs- Na eenigen tijd zal er bezinksel
komen in het vocht, en het bovenste, het
helderste gedeelte van de vloeistof zal er
af genomen worden en door nieuwen alco
hol vervangen, waarna het mengsel weder
goed geschud .wordt, de flesschen dicht j
gemaakt en op de koele plaats gezet worden.
Bij iedere vernieuwing van den alcohol
zal het bezinksel dikker worden, totdat
het eindelijk als versche boter, geworden
is, doordat d© alcohol de water deelen tot
zich neemt, totdat die zoo goed als geheel
verichvenen zijn.
Deze boterachtige stof is Bet overblijfsel
van de schubben en wordt water, in het
Fran sch orient genoemd, dat gebruikt
wordt om aan glazen paarlen de matte en
glimmende tinten te geven. Hiertoe laat
men zuiver water in een ketel 'koken, ©3
doet men allerbeste gelatine in een schotel,
*oo vol water, dat de gelatine er onder ligt
en daarin zacht worden kan. Is dit ge
schied, dan wordt zij gedrukt om bet water
er uit te verwijd-ren, en daarna in het
kokend water gelegd. Nu wordt de ketel
van het vuur genomen en goed toegedekt. Na
eenige minuten wotdt de gelatine goed door
elkander geroerd en als zij gesmolten is,
door een doek gedrukt. Aan dit vocht wordt
alcohol toegevoegd, maar omdat het nog
heet is, moet dit langzaam, met kleine boe
veelheden en voorzichtig geschieden. Hier
na doet men de vereischte hoeveelheid van
de bo-terachtige stof ©r bij.
Als de glazen paarlen geblazen worden,
zorgt men er voor, dat er lichte stootjes
met een ijzeren staafje gegeven worden, ora
een onregelmatigen vorm aan de glazen
bolletjes te geven, die ook in de echt© paar
len gevonden wordt Om deze bolletjes te
kleuren wordt er een weinig doorzichtige
lijm, van perkament gemaakt, bij gedaan
dararna doet men het water er in^ dat ein
delijk, als bet droog ïe, met een 'laagje was
overgoten wordt.
De valsche paarlen, op deze wijze ge
maakt, bootsen de echte 7- r goed na, en
met een weinig verbeelding kan men ze voor
echte aanzien.
I!. A AD GEV I3jï G-.
Vilten hoeden friecht men op door zc
met een oplossing van ammoniak, koolzure
ia- of sodawater te bestrijken. Maar men
moet dit voorzichtig doen, het best door
middel van een schoone spons, die men
vóór het bestrijken goed uitdrukt, opdat de
hoed ni t te hard wc-rd© en zijn vorm ver-
Iieas.,
