SS wcill© JaB°@n
Wat grootmoeder waot te vertellen
Dat gevaar heeft hij belichaamd in de
verloopen redacteur van do „Lichtbaak"
Peter Mortensgaro, wiens vrijheid ge
heel werd bedwongen door vrees voor
gebrek aan succes en <lan in rijn blad, dat
de vrijheid moet prediken en licht moet
doen .alen, p.l'een wil opnemen, wat hij
noodig rrht voor het publiek.
Tegenover dien Mortcnsga. 1 staat Hec
tor Kroll, een fanat k man, zich kantonde
tegen ieder, die ook maar een tittel of
jota 7a nfnei -en van de wet. d.i. hier van
dc door ch maatschappij geijkte moreel©
en religieuze opvattingen, zijn huis we*-
g rend aan zijn 7 'ager Rosmer, als hij
diens afval erncemt.
Rosmer van Rosmersholm, aristocraat
van geboorte, maar ook in denken, voelen
en gezind-zijn, heeft afstand gedaan van
rijn betie' ring ais predikant, omdat hij 't
geloof .a God bad verloren. Dat was niet
gekomci. door den rampspoed des levens,
noch door den droe\en zelfmoord van
Beate, ïuv, diin halvcn waanzin,
maar uit liefde voor haar man, zich ge
worpen had in ds Molenbeek, dat was
gekomen, doordien !lij beheerscht w<-rd
door den wil van Rebekka West, de huis
houdster. Haar w.. wa.s vóór Laar komst
op Rosmersholm krachtig en onbedwing
baar. 'ij, voortspruitende uit dc onderste
Jagen d- samenleving en toch intellec
tueel gevormd door haar zoogenaamden
vader, dr. W s heeft den moed om op
Rosmersholm te komeD, ten einde den
dominee geheel onder haar invloed te
kriigen, tet haar prooi te maken, aan
vankelijk erteerd door sensucelcn harts-
t cht. Yodv dien -il, zoo machtig cn op
permachtig moet alios wijkon en zij was
het, die de arme Beate joeg in den dood
Volgens Ibsen echter is dc wilsvrijlrcid
niet absoluut De wil is gedetermineerd,
zoodat de inhoud, zoowel als de intensiteit
bepaald wordt door allerlei factoren en
omstandigheden Dat ondervindt dan ook
onzo R. Do inhoud van haar willen ver
andert, rij is gekomen onder den adelenden
invloed vau Rosmer en Roemorsholm. Zij
begeert niet meer den mari, maar het
vrijmaken van zijn geest uit do banier:
der couventb. Die heide zoo geheel tegen
over elkander staande naturen, hebben
een gemeenschappelijk ideaal, <Io menschcn
to adelen '«oor vreugd-: to brengen in het
leven. Maar idealen zijn vaal^ zoo hoog an
onbereikbaar en zij verbleeken of worden
vernietigd en brengen dan een leegto iu
T ziel.
Ulrik biendel, <.en vioegere leermeester
Van '.osmer, vertolkt dezo gedachte, door
Ibsen in zijn stuk neergelegd. Brendcl ls
als het ontwaakte geweten van Rosmer
en Rcbekk^ In «-1 on man zien zij als in
een spiegel hun eigen beeld. Brendcl kon
zijn aoogo idealen niet bereiken, omdat
bij zelf zoo v r daarvan af stond. Zijn
leven wo een getuigenis tegen het
ideaal. Rosmer en Rebekka missen boido
heb blij gevoel, vrij van schuld te rijn. De
twee willen aanvankelijk ver van elkan
der, ~aan thans in elkander op Nu zijn
zij één, doch niet in het levon, alleen in
den doou.
Ziehier geen inhoudsopgave, maar een
korte Lesprcking van „Rosmersholm." Of
nu juist het drama dc juiste vorm is om
des schrijvers '-ricbeelden te vertolken,
trek ik in twijfel, omdat zooveel onver
klaarbaar blijft en dus do toeschouwer©
vaak i dc w b-engt.
Wij moeten beginnen met dank te bren
gen aan do artisteo van het Rotterdamach
Tooncelgezcl&chap van den heer Van
Eijsden, voor den moed om dit stuk te
durven opvoeren. Huldo voor hun door
wrochtc studie, voor oen goed deel eok
voor hun spel.
Do heer T a r t a n d als Rosmer had
zich ccn mooier kop gemaakt als pastor.
Het weifelcndo in Rosmers karaktor, zoo
wel als het dwepen met een hoog ideaal,
averd door hem zeer goed weergegeven.
Alleen in het derde bedrijf, bij de ontdek
king van Rebekka's misdaad, had ik meer
willen zien uitkomen den heer Van Ros
mcrsholm, fier, vol verachting neerziende
op haar, met wie hij toch geestelijk had
samengeleefd. Overigens muntte zijn spel
uit door fijne distinctie en geboren be
schaving.
Rebekka word gespeeld door mevr. Van
Kerckhovcn Jonkers. Van de
ze moeilijke, ontzettend zware rol, heeft
zij gemaakt, wat zij kon. Rustig was zij
in haar uitbeelding en had soms zeer
goedo momenten. Toch heeft rij niet ge
noeg doen uitkomen, dat Rebekka een
tweevoudig leven bad gekend, zeer ver
schillend in willen en idcaalvorming, maar
ik erken, dat is ook een geweldige eisch,
dien de schrijver aan de kunstenaressc
stelt.
De hier V r o 1 i k was uitstekend in
de rol van Brendel.
De iiccr Alex. Faajson speeldo
met groot© liefde Rector Eroll en deed
ons genieten van den inhoud door zijn dui
delijk zfcggon, hoewel hij een tijd door
hceschheid werd gekweld.
Mogen deze kunstenaar- niet afgeschrikt
worden, dat rij beneden het ideaal soms
bleven, <{at is het doel van allen, die mot
tevreden met het allcdaagsche, zooken
Haa.* hor.er en beter.
6ea»e«ut«l!jk« ArbehUbenri.
Aanvragon vanwerkzookondon.
Stadstimmenverf, telefoon No. 127.
Seopend van 912 uren des morgens en van
2—5 uret. des middags.
1 kantoorbediende, 3 reizigers, 2 met
selaars, iemand voor vertaal- of copiöerwork,
4 opperlieden, 6 schilders, 2 stokers, 1 stoker-
machinist, 1 vuur- en bankworker, 1 bakker
tweede, 4 grof-bankwerkers, 1 smidsjongen,
1 scheepsklinkor, 2 bakkers (noodhulp), 8
fondsbodeu of incassoorders, 2 koetsiers, 1
oppasser-waker, 8 loopknechten, 8 magazyn-
knoebton, 9 losse werklieden, 2 waschvrou
wen, 3 wolkstors, 1 naaister, 1 vorstel-
panistor.
Gevraagd; 1 noodhulp (dionstbode).
Kerkelijke berichten.
A lp h on. Woensdag 15 Nov. nomen In
do Ger. Kerk alhier de Woonsdagavond-
bonrten weder een aanvang. Des avonds te
halfzeven aal*ds. Schoomakeis optreden.
II a z e r s w o u d e. Ned.Herv Gemeente.
Woensdagavond to halfzeven; Eeisto winter -
avondbeurt.
Donderdagmiddag te 1 uur: huwelijks
inzegening.
Koudekerk. Ned. H-orv Kerk.
As Woensdag, halfeen Ds W. Klercq.
Em'. precl. (huwelijksinzegening) A s. Vrij
dag halfeen Dr. F. J. Los huwelijksinze
gening.)
Agentia van de week:
Donderdag: Zomerzorg Winterjounenocht
Sebbip „Kier fen lifts" Koardrocbien. 8 ft r e.
Sladsgehoorzniil. Kerst© bijeenkomst Commissie
voor de Volksbjjeenkomsten. 8 uren. Nuls
gebouw 2de Winterlezing. Spreker Ds. W. C.
Vunderink, van Amersfoort. 8 uren.
Vrijdag: Stadsgehoorzaal Derde Concert Maat-
echftppjj voor Toonkunst. 8 uren.
Dii'-'elijks: Leidsch Volkshuis Tenfoonrielling
vr.n Vlecht- en Mandenwerk verschillende volkeD.
7—10 uren.
KFXJLAMES,
k 40 Cents per regel.
In alle prijzen.
Franco en yry
van invoerrech
ten thuis. Mon-
stera omgaand.
Zijdefabrikant HLENNEBEKG, Ztiricli
(K. u. K. Hofl.). 2073 7
zijn het, dat Doering'» Zeep met den
Uil in den handel is, on nog steeds is zij
do Uovelingezeop dor Wereld. Nadat zij nog
door bijvoeging van gepatenteerde Blocmeu-
melk vorbeterd is, moet led&reen, die er
kennis mede heeft gemaakl, tot de over
tuiging komen, dat nog geen andere, zoo
dure Toiletzeep, zulke heerlijke werking op
do huid uitoefent als Doering'» Zeep
met den Uil. Prijs J45 Cent, overal ver-
krilgbaar In elegante JSt.-NicoIaas-ver
pakking zonder prijsverhooging 2077 16
In mijn tijd, kindertjes, werd
onze hals dik ingewikkeld, wanneer
wy verkouden waren; dan moes
ten wy thee drinken en stroop
slikken en als wij dan ook nog
suikergoed kregen, bedierven wU
onze maag en werden eerst goed
ziek. En tegenwoordig? Men geeft
eenvoudig Fays echte Sodoner Mi
neral-Pastilles en die ruimon zulk
een verkoudhold op, dat het een
lust is. Het is zeor good van uw
moeder, dat z[\ niet aan die ver
ouderde dingen hecht en or Fays
echte Sodener nooit voor laat
wijkon. De doos kost slechts 00
Cents en is In alle soliode winkels
pffoMgj verkrijgbaar. 2090 20
Vragen en Antwoorden.
Vraag. Kunt u mii ook het adres opgo-
von van den voorzitter van „Advendo?"
Antwoord!. Neen, dat kunnen wij
niet; wij weten wol, dat het niet do heer
J Meyer, schilder, in do Nieuwsteeg, ia.
Vraag. Wordt er ook permissie uitge
reikt om met do zogen te visschen in onze
onverpachto stadssingels, voornamelijk Zijl
singel, Zocterwoudsche Singel cn Witte Sin
gel? Zoo niet, welke weg moet dan worden
ingeslagen, om dit te beletten, daar het nu
plaat-s heeft, waar genoeg politie-toezicht
is
Antwoord'. Permissiën om met do
zegen In dc Singels to visschon worden niet
uitgereikt, om juist de hengelaars in do
gelegenheid te stellen nog eens een visobje
tc kunnen verschalken. Wanneer u ziet, dat
met de zegon wordt govisciht, bewijst u de
politie een dienst met haar oven t© telefo-
neoren.
Vraag. Is het geoorloofd om op een
brug te staan hengelen in con onzer Sin
gels, daar ik niet weet, dat er een verorde
ning op bestaat en men door de politie weg
gejaagd wordt?
An t w o o r Zeor zeker heeft dc poli-
tïo daartoe het recht. U belemmert daar me
do do passage op de brug, ©n u verplicht
da wandelaars, wanneer uw hengel achter
waarts wordt bewogen, van het troittoir at
to gaan.
Vraag. Bestaat er iets om petroleum
te wegen, welk gehalte deze heeft?
Zoo ja, waar zijn die apparaten verkrijg
baar?
Antwoord. Dio toestellen bestaan; we
mcenen, dat do heer Creyghton, Aalmarkt,
een dergelijk toestel heeft, bij wien u zich
wellicht zoudt kunnen vervoegen.
Waar zc verkrijgbaar zijn, is ons echter
niet bekend.
Gemengd Nieuws.
Twoe der patiënten, di© in
het Hópital Wal Ion verpleegd werden, lij
dende aan typhus, moeder en dochter, zijn
aan dio ziexte overleden.
Bijhetbestuur is ontvangen
yan de Toon eel vc reen iging „Nut on Ver
maak" voor „schoolkindervoeding" do som
vtan 13.28^ gld., gecollecteerd op haar uitvoe
ring 11. Zondag 11 November.
Zondagavond omstreeks 0
uren brak braDd uit in de Nic. Beetsstraat.
(gem. Haarlemmerlicde) nabij Haarlem.
Hot vuur ontstond door onvoorzichtig
heid op do bovenwoning van perceel 8,
bewoond door O Troostwijk, cn dooi
Noorïand in het benedenhuis.
Het heele j rceel brandde uit; van den
boedel werd niets ger-ed. De twee kinderen
konden, hoewel met moeite, gered worden.
Het verbrande goed was verzekerd
Het vuur tastte ook de naastgelegen
nerceelen aanJ*et bovenhuis van Lust
brandde geheel uit. Bij den bcncdenbewo-
ner Van den Borg is do waterschade aan
zienlijk. Ook hier is alles geassureerd.
Het vuur woedde anderhalf uur, alvo
rens er water werd gegeven, daar de spuit
van Haarlemmerlicde uitbleef. De Haar
lomschc brandweer was ton Blottc nog het
eerst cn gaf dan, na de blijkbaar noodza
kelijke onderhandelingen, het <-.rst water.
Bovendien werd dit nog bemoeilijkt door
het feit, dat de slangen niet over de tram
baan der E. S -M. konden worden gelegd;
eerst moest een gat onder de baan worden
gegraven.
Het noodlottigstc van do brandhistorie
is het feit, dat de 23-jarige schilder
Zwemmer, een half jaar geleden gehuwd,
op het zien van do vlammen, meenende,
dat het ongeluk hem trof, zoo hevig schrok,
dat hij op de plaats dood bleef.
Bovendien werden van do ter redding
uitgedragen goederen Verschillende stuk
ken gestolen. („Hbl.")
In de Derde Kade te Gouda
is in den nacht van Zaterdag op Zondag
brand ontstaan in een schuur van D. Oskam,
waarin verschillende slagers- en boeren
gereedschappen waren geborgen, benevens
hooi en stroo. De schuur log in een korten
tijd tegen den grond. Wèl was er een
brandspuit op het terrein, doch dezo kon
alleen dc omliggende schuren beschermen.
Do eigenaar was afwezig. Toen hij in den
nacht terugkeerde uit Rotterdam, (hij had
de voorstelling bij Schumann bijgewoond)
was alles reeds afgeloopen.
Het verbrande is gedeeltelijk verzekerd.
Zon agavond om balfelf
zakt ii. de Koepclstraat tc Rotterdam een
juffrouw op de stra ineen. Zij werd in
pand No. 3 in die straat binnengedragen,
doch een ter h: 1 geroepen geneesheer kon
slechts v m dood onstatccren.
Het lijk word met den drenkelingenbak
naar do algeiueeno begraafplaats gebracht
cn is herkend als dat van juffrouw v. D,,
een alleen wonendo vrouw uit de Koepel
straat aldaar.
Zaterdag markte do zoon
van don landbouwer Apeldoorn uit Heilo
twee koeien op do Vclsermarkt.
Hjj verkocht die spoedig aan twee hem
onbekenden, die te 11 uren in hotel Appel
doorn zouden komen afrekenen. Zij kwa
men niet en bij onderzoek bleken de koeien
reeds weer verkocht to zijn. Dc onbetrouw
bare kooplui zijn nog niet gevonden.
(„N. R. Ct.")
Te Moerbeek, gemeente Nie-
we Niedorp, kwam het zoontje van den heer
A. dc G. bij het spelen met zijn rechteroog
in een punt van een ijzeren hek, met het
treurig gevolg, dat dit oog verloren is,
terwijl voor het behoud van het andere
gevreesd wordt.
Zatordagavond ontstond
door onbekende ooreaak brand in do boer
derij gelegen in liet Voorbroek te Ambt-
Almcloo, bewoond door don heer L. Kor
ten voort cn toebehoorondo aan den heer
G. ten Bruggoncato H.Jzn. to Stad-Alme-
loo. Het gebouw, de inboedel en land
bouwproducten werden een prooi der
vlammen. Alles was, hoewel 'laag, verze
kerd. Alleen het vee kon gered worden.
Gistermorgen is to Tonge
ren de dochter van den veehandelaar Van
Dijk onder het koemelkcn zoodanig door
ccn koo gestoken, dat zij kort daarna is
overleden.
Te Eindhoven is brand ont'
staan in <lc droogkamer yan de sigarenfa
briek der firma K. en Co -Gelukkig word
het spoedig ontdekt; de brandweer was
dadelijk aanwezig en in betrekkelijk korten
tijd was men het vuur meester. Een aan
zienlijke voorraad sigaren en tabak tor
bewerking, verbrandde. Gisteren kon er
aan do fabriek niet worden gewerkt. Alles
was verzekerd.
Zondagmorgen is to 8 n o c tr
na een smartelijk lijdon, ten gevolge van
verwondingen overleden do ruim 65-jarige
werkman Stoffen Damhuis, dio eenige da
gen to voren onder een omvallcnden muur
bij een in aanbouw zijnd hecrenhuis wcro
bedolven.
Te Heerenveen is gevanke
lijk binnengebracht W., besteller van do
tram naar Gorredijk, verdacht van vei
duistering van geld sedert langen tijd.
Uit Zutphcn meldt men a an
do ,,N. R. Ct.": Zondagavond omstreeks
negen uren drongen een drietal soldaten
der koloniale reserve, dio blijkbaar onder
den invloed van sterken drank waren, het
winkcltj'o der wedv j Uiterwijk in dc
Barlheze alhier binnen. Na eerst den zoon
der weduwo afgeranseld to hebben, zonder
dat daartoe eenige aanleiding bestond,
vielen de lafaards do weduwe aan, dio haar
z»on te hulp was gesneld.
Dc vrouw werd zóó d"«r'ijk mishandel.1,
dat zij zich onder geneeskundige behande
ling moest stellen.
De politie heeft tegen dc daders proces
verbaal opgemaakt.
Volgens Parijschc bl ad on
heeft Laubeuf, hoofdingenieur 1ste klasse
bij de genie der Franschc marine, zijn ont
slag genomen, cn gaat hij naar dc parti
culiere nijverheid over. Laubeuf heeft o n
derzeescho booten voor dc
Franseho vloot ontworpen, üp het oogen-
blik biedt hij do Zwecdschc regecring aan,
onderzeesche booten voor haar te bouwen.
Men weet, dat op het vlootplau, door dc
conimissio uit leger cn vloot ontworpen
een aantal van die booten voorkomen. Naar
het heet, heeft Laubeuf weinig kans van
slagen, omdat. Zweden een type van onder*-
zeesche boot bozit, dat bevalt, en men bet
werk aan eigen werven wil gunnen. Vol
gens het bericht uit Parijs, het Laubcufs
plan een scheepsbouwwerf te Rotter
dam to vestigen, zegt de ,,N R. Ct." liet
kapitaal cr voor zou reeds beschikbaar zijn.
Wel erom werd in Duitse h-
j land in den trein iema: d vermoord en
beroofd. In den trein van Hamburg naar
I .ulankenese is de tandarts Clau&sen, uit
i Altona met bijlslagen afgemaakt.
Aan het eindp"iit in Blankenese werd de
j man stervende gevonden en deelde mede,
hoe vlak voor het station Gross Flottbuck
een jonge man in den trein was gekomeD,
op hem aan was gestormd n met een
bijl op hem ingeslag had. Hoe snel do
dadïr van dit gruwelijk bedrijf te werk i©
gegaan, kan .lijken uit het feit, dat de
afstand Gross Flottbeck en Klein Flutt
beek door de tr..u in ev t drie minuten
wordt afG-icgd#
Aan het la tgenoemd© station verliet
de moorde var den trein
De zakdoek, wa-.rmce hij zijn bebloede
handen had afgeveegd, hield hij onder zijn
neus, «alsof hij een ernstigo neusbloeding
had. Zijn signalement i© bekend.
Do nadere bijzonderheden over dc gruwe
lijke misdaad toonen aan, ö'at d<? moorj op
het gebied" van aanrandingen in spoortrei
nen zijn wedergade niet heeft.
Do kussens in den coupé waren van on
der tot boven met bloed bcspat.
Dat de daad werkelijk op den zee- korten
afstand moet volvoerd zijn, heves^g le een
anoore conducteur dio te Bahcenfeid, het
station voor Gross-Flottbeck, het portier
van den-ooupé had geopend en niet$ ver
dachts had waargenomen.
De zakken van het beklagenswaardige
slachtoffer waren leeggehaald en zijn kleu
ren verscheurd. Een ring, het gouden hor
loge en de beurs van den tandarts waren
verdwenen Het is nog niet bewezen, dat
de dader het juist op den persoon van
ClauBsen gemunt hod, wel echter is het
zeer waarschijnlijk, dat hij in elk geval
een allecnzittend reiziger heeft willen ener
rompelcn. Men heeft uitgemaakt, dat de
moordenaar te Altona een kaartje tweede
klasso naar Gross-Flottbeck genomen had,
due oorspronkelijk lïet plan moet guhao
hebben zijn misdaad voor dat station te
volvoeren cn te Qross-Flottbeok uit tc stap
pen.
Door de een of andere omstanó'ipheid
kroeg de booswicht pas na Gross-Flott' eek
de gelegenheid voor do uitvoering van zijn
plan Toen de. trein daarna op hot volgeno'e
station KIcin-Flottbeck binnenliep, sprong
do moordenaar, nog vóór de trein stilhield,
op het pciTon, sloeg hot portier achter zich
dicht cn trachtte met zijn kaartje door den
uitgang te komen.
Hij ondörvond toen echter een vertraging
bij zijn vlucht, die licht noodlottig voor
hem had kunnen worden Hij mocet voor
oen tusschcn Gross- en Klein-FlottV'-k
afgolegden afstand bijbetalen. Daar de
ambtenaar, bij wien hij zich daartoe bad
tc1 vervoegen, in don regel de reizigers niet
dadelijk kan helpen, had' het licht kunnen
gebeuren, dat de misdaad op de slechts drie
minuten verder gelegen halte Hoehkamp
ontdekt en van daar langs de ge-heolo lijn
telegrafisch gewaarschuwd w.as Maar nu
gebeurde het dat men den coupé, waarin de
ongelukkige tandarts lag, pas op het eind
station Blankenese opende £n er tien minu
ten waren verloopen, toen het eerste telc-
grafiscbo bericht aankwam.
De beambte bij den uitgang had" de bloed
spetten op do klcercn van den moordenaar
wel gezien. Maar toen bij naar de oorznak
er van vroeg, antwoordde de 6chdni, dat
hij een neusbloeding gehad had. Na dit
antwoord daoht de beambte aan niets
kwaads Do moordenaar nam daarna de
wijk in den omtrek Klein-Flottbcck, waar
men gisteren zijn spoor nog niet had onb
d'ekt. Op den buurtspoorweg naar Blanke
nese is het den goheelen dag druk Tal van
mCnschcn van villa's buiten de stad, of uit
do voorsteden plegen er geregeld gebruik
van te maken. De moordenaar heeft d\is
geen allcdaagsche vermetelheid getoond.
Clausscn laat een weduwe met drie jouge
kinderen achter en behoorde tot dc be-
kcnd'stc tandartsen van Hamburg en ARo-
Tweede Kamer.
Zxttino van heden, (Per Telegraaf
De heer Do V i s bo r nam na eods-
aflegging zitting als lid voor Leiden.
Indischo Begrooting.
De algemeene beschouwingen werden her
vat.
De AL i n. vau Kol. beantwoordde de
verschillende spiekers, dankende voor de
waardccring, die zijn beleid heeft gevon
den
De Minister protesteerde echter teg.ui oen
uiting van den heer De Stuens, die de
waarheid van bet medegedeoldo m liet
Koloniaal Verslag in twijfel trok, onder
opmerking, dat hij geen ambteaaren zou
dulden, die in ambtelijke verslagen iets
anders zouden medcdeelen dan de waarheid
en do volle wa«irheid.
Komende tot verschillende gemaakte op
merkingen, erkende de Minister dc nofd-
zakelijkheid van wijziging in het Centraal
Bestuur in Indië, in de richting van meer
directe samenwerking tusscben do hoof
den der Departementen en den Gouver
neur-Generaal. Doch deze zaak cischt-
grondige voorbereiding.
Do viang naar een kostenopgave van do
expedities op Atjeh heeft geen rinj geeft
slechts a leidin_ tot veel admiuistrafcieven
omslag
Trouwens, zulk con opgave zou toch
nimmer kunnen dienen als raming voor een
volgende expeditie, waarvan men boven
dien moet afzien, omdat de kosten van een
vorige expeditie boog waren.
Wat do vaststelling van do begrooting in
indië aangaat, het danrtoo strekkend ont
werp is thans i ccn stadium vaa defini
tieve b. -rking, nadat anderhalve maand
geleden dc udviezen uit Indiu waren ont-
vangcD.
Dc Minuter hoopt, dat het ontwerp
spoedig het Departement zal kunnen
verlaten.
Wat den financïeelen toestand aangaat,
hij is zorgcischend, maar geeft geen :2don
tot ongerustheid.
Een dringende versterking van dé
middelen is met het oog op tal vaq
hervormingen dan* ook noodzakelijk.
Indië heeft noodig een verstandige fiy
I nancieele politiek, maar daarmede zou ia
strijd zijn het stelsel van den heer Boo
gaard t om voor alle buitengewone uitga
ven te Jeenen. t
Intusschen v/as onjuist do bewering van
den heer Van Deventer, dat de Ministe*
zich voor de nieuwe blijvende uitgaven uit
sluitend baseert op de hoogere tin-op*
brengsten.
Bij de maatregelen tot versterking der
middelen ligt een speciale petroleumbclaa*
ting niet in 's Ministers bedoeling.
Maar dc petrcrieummnntscbappijen zullenf
bij de inkomstenbelasting niet vergeten
worden. Do vertraging bij de samenstelling
van het desbetreffende ODtwerp is juist
ontstaan doof de moeilijkheid van een weg
te vinden, waardoor de Naaml. Vennoot
schappen, die veel verdienen, behoorlijk
worden getroffen.
Een uitvoerrecht op petroleum ware medo
onmogelijk, omdat de prijs van list pro
duct met den dag wisselt; een uitvlerrcchö
op copra zou bij dc opkomst van dozen
tak van industrie, nadeelig ziju voor de
inlandsehe bevolking.
Een staalkaart van belastingen voor In
dië mogo gewenscht zijn, zeker niet in
dien zin, dab voor elke streek een verschil
lend stelsel van belastingheffing zou moe-
ten worden ingesteld.
Van Staatsondernemingen is de Minis
ter wanneer de vooruitzichten goed
zijn geen tegenstander.
Hij acht bet echter gewenscht, om cerSti
do resultaten van de Mijnexplora-
tie ;v_ to wachtc-\ alvorens tot Staats-
M ij n e x p 1 o i t at i o V besluiten.
De aanvattii g vai. de caoutchouccultuur
van Staatswege geeft grond voor goedo
verwachtingen.
(N B 7r"dag a s. halftwec wordt dé
nominatie opgemaakt voor een Raadsheer
in den Hoogcn Raad.
Tegenover de bewering van den heer v«
Koi Jat in do laatste jaren niets gedaan
is, 6tcldo de Mi» ist dc ma itrcgelcn, go-
nomen in liet b ng van den landbouw;
veptcelc. irrigatie; het onderwijs,
enz. En mr-t nadruk wees de Minister ei
op, dat al die maatregelen inzonderheid
het Departement van Landbouw bijna
uitsluitend ten goede zijn gekomen aan do
lDlundsohe bevolking.
Intusschen, voor die bevolking moet nog
meer gedaan worden. En de Minister wil
dat doen. In deze richting gaan dan ook
rijn voorstellen inzake do opleiding van
inlandsehe officieren; inlandsehe veeart
sen; inlandsehe waterstaatsopzichters;
zoomedo do oprichting van rechtsscholen
voor inlanders en het toekennen van meer
dere bevoegdheden aan dc Inlandsehe amb
tenaren.
Tegen vermeerdering van het opium
gebruik zal de Regeering waken, door geen
opium toe to laten in strekeD, waar -b
nog niet is.
Bij het onderwijs kan bovendien op het
gevaar van bet opiumgebruik worden ge
wezen en ook de zending kan in deze veel
doen '8 Ministers standpunt tegenover da
zending is, dat rij gesteund moet worden,
maar dat de Staat zich heeft te outhouden
van het maken van propaganda van -ïeni-
gen godsdienst.
Dat de Mobammedmansche godsdienst
zou worden bevorderd, is dan ook onjuist*
Het Moham i^daansche godsdien «tonder-
wijs is aan verschillende beperkende bepa
lingen gebonden, v.. n: heb gast niet ran
het geheel te weren, vooral Diet in Mo -
bammedaansche streken.
Ten slotte behandelde do Minister de
expedities. Die op Bali was onvermijde
lijk; arbitrage was uitgesloten.
Ook do Minister betreurde de gevallen
slachtoffers, maar meende, dat er geen
plaats was voor hulde aan de Vorsten
van Badoeng, die door hal seta riige wei
gering tot nakomen van het contract zoo
vele mcDscben heeft opgeofferd
Do be-do. 'mg dor Regeering is niet door
dwingelandij, maar 'oor een vriendschap
pelijke houding, welvaar en rust in Bali
to brengen.
Ten aanzien van Atjeh is de Min.,
ract den ouvemeur-Gencr i J in overleg
getreden. Strenge instructies zijn gegeven,
om de heerendiensten te beperken eD om
gematigd te zijn bij het opleggen van io
boeteD, waarv.an de Minister echter niet
is gchleken, dat rij te zwaar zijn.
De Gouverneur-Generaal blijft vertrou
wen stellen in den Gouverneur van Atjeh
en onder deze omstandigheden heeft d©
Minister geen aanleiding dat vertrouwen
te ontzeggen- Dc Minister zal echter onder
de aandacht van den gouv.-gen. brengen, d®
meening van den heer Thomson, dat d»e mis
standen op Atjeh het gevolg rijn van <1©
te geringe militaire bezetting.
Tegenover den heer De Stuers handhaaf
de de Minister de meening, dat ook d©
expedities op G e 1 e b e s onvermijdelijk
waren.
Het gold ccn voortgezette actie. Onjuist
was de bewering, dat wij niet langs m".no-
lijken Aveg geprobeerd hadden in dc Posso-
streken binnen te komen. Herhaaldelijk
waren wcrtenschappel'jke zendingen onder
nomen.
De expeditie naar die streken had plaate
op voorstel van den ass.-resident Engelen
berg (van wien de heer Stuers het tegen
deel had beweerd) cn met machtiging van
den gouv.-gcn. De Minister bleef waar
het een voortgezette actif gold er bui
ten.
Op ministers rode volgd© alloreerst uitvoe
rige repliek ran den heer Van Kol, die zUn
bezwaar tegenover expeditiön handhaafde en
volhield, dat d© regeoring veel meer had
kunnen doao voor den hongerlijdenden Javaan.
WINDSOR, 12 Nov. (R O.) Do koning
cn de koningin vnn Noorwegen zijn hier
vanmwkïng aangekomen en door koning
Eduard cn zijn gemalin aan het station
ontrangen. Zij reden, toegejuicht langs den
geheelca weg, naar het kasteel.
