Coöperatieve Toikswassclierij.
0© ®lasps;i©kf©a
■iliumiin
Door eenige Haagsch© dames werden po
gingen aangewend' om voor de Residentie
deze inrichting te stichten. Vele en velerlei
moeilijkheden waren natuurlijk te overwin
nen en het voorloopig comité onderging in
zijn samenstelling reeds verschalende wijzi
gingen, doch over het algemeen werd er
met sueoes gewerkt. Een aantal vermogen-
den van elke politieke richting zagen het
nut van een coöperatieve volkswasscherij in
en steunden door het nemen van een aan
deel. Het bedrijfskapitaal van 42,000 gld".
is i/hans bijna volteekend.
Onder Loosduinen werd aangekocht een
kleine wasscherij „Do Lelie" en op dat ter
rein werd door den architect, den heer Ak
kerman, de nieuwe coöperatieve wasscherij
gebouwd. Nieuwe fundeeringen bleken noo-
dig en van het aanvankelijke plan moest
iworden afgeweken, zoodat de raming werd
overschredoif.
De wasscherij is al in werking getreden.
(Reeds hebben 500 gezinnen zich voor bewaa-
sching opgegeven, on men verwacht, dat het
aantal voor deze maand tot 600 stijgt.
De voerdeelen van een volkswasscherij be
hoeven zeker niet breedvoerig uiteengezet to
(worden. De hygiëne wordt er zeker aanzien
lijk door bevorderd, als het wa&schen niet
meer in de meest toch al vrij kleine wonmg
wordt verricht. En wat de kosten betreft
kan de inkcop en behandeling in het groot
zelfs nog aanzienlijke besparing geven.
(Terwijl men bijv. rekent, dat liet doen van
do wasch in het gezin aan materialen te
'staan komt op 30 a 40 cents, kost het de
Coöperatieve Wasscherij sle'ohts 15 cents,
j Do Coöperatieve Wasscherij heeft gekost
58,000 gulden, nl. het gebouw 33,000 gld.
'de machines 13,000 gld., inboedel, oprich
tingskosten en bedrijfskapitaal 12,000 gld.
'De inrichting is bezwaard met een hypo-
itheek van 15,000 gld., terwijl twee obligo^
ties zijn uitgegeven, een volteekende van
15,000 gld. en een bijna volteekende van
12,000 gld. Voorts ia aan de gemeente ge
vraagd een annuïteitsleening van 5000 gld.
a 5 pCt.
1 Het gebouw is 93 M. diep met een gevel-
foraedtc van 9 M. Den paardenstal met twee
t(voorloopig gehuurde) trekdieren en wagen-
bergplaats vindt men achter in het ge
bouw. Voorts is daar ingericht de ontsmet
.tingsoven, waarin het goed, afkomstig van
'lijders aan besmettelijke ziekten, wordt
jbehandeld onder over-verhitten stoom, ze
ven atmosferen. Het tarief is voor deze bo
handeling eenigszins verhoogd- Do 'zeep
'iwordt in de inrichting zelf vervaardigd.
In de machinekamer zijn opgesteld een mar-
chine van 25 P.K. en een electrische motor
jzoor het electrisch licht, die voor een billijk
ibedrag werd overgenomen van het Herstel
lingsoord van den Bond van Nederlandscbe
Onderwijzers to Luntcren.
Aan elk gezin, dat van de wasscherij ge
bruik maakt, is vooraf een nummer gegoi
pen en een gros van deze nummers wordt
elk gezin verstrekt, met cle verplichting,
het op elk stuk goed aan te brengen.
Hst goed wordt in het uitschietlokaal al
lereerst gesorteerd (hoofdzakelijk in wit en
bont goed).
Kleedingstukken, die moeten wordon ge
streken, worden in de Coöperatieve Was
scherij niet gowasschon, waarmede tevens
het karakter van een v'olk'swasschor/ij is
aangegeven.
Hot water verkrijgt de inrichting uit een
artesischen put van 34 M. diepte, en hoofd
zakelijk door het bloot te stellen aan het
zonlicht en filtratie door cokes en grind,
.wordt het ontijzerd.
Het eigenlijke wasschen gesohiedt m een
wasch trommel. In het wasehlokaal bevin
den zich reeds twee was-chtrommels en wel
'licht komen er spoedig nog meer. Het goed
'wordt hier eerst geweekt in een „eerst©
sop", komt dan in een tweede schoon sop,
en wordt vervolgens gespoeld in koud wa
ter en blauwsel. De trommel kan acht was
schen tegelijk bevatten cn in het tijdsver
loop van een klein uur ia deze geheele be
werking voltooid.
Het eerste drogen, of zg. winddroog ma
ken, geschiedt in een oentrifuge, met geper-
foreerden wand, de 1600 slagen in de mi
nuut maakt en hot water uitslingert, zon
der dat bij dez© behandeling het good be
hoeft te worden gewrongen.
Het goed, dat gesteven moet worden, gaat
vervolgens naar den stijfselmolen, waar
het in een oplossing van stijfsel wordt ge
dompeld en tusschen gutta-percha rollen
doorgaat, om de stijfsel gelijkmatig te ver
deden. Vooral des;© stijfsel verdeeling kost
in liet gezin lastigen arbeid'.
Het goed, dat moet worden gemangeld,
gaat direct naar de mangelkamer, waar
een groots stoommangel het werk verricht.
Het goed passeert hier door een groot aan
tal walsen, waardoor een al te sterke per
sing kan worden voorkomen. Het andere
goed gaat per lift naar dc droogzolder*,
waar met behulp van den wind en verwar
mingsbuizen het drogen wordt voltooid.
Eindelijk komt het dan in de verzendkamcr.
Het kantoor vindt men aan de straat.
Voorloopig is het wasschen voor een ge
zin (gerekend' op gemiddeld zes personen)
vastgesteld' op 60 a 70 ets., doch wellicht
zal dit tarief nog eenigszins moeten worden
verhoogd.
Het personeel krijgt een arbeidershaan;
voor de stoomtram, zoodat het in Den Haag
kan wonen. Er wordt gearbeid van des mor
gens zes uren tot des avonds halfzeven,
met twee uren rusttijd.
Om voor bewassching te worden ingeschre
ven, moet worden betaald een entree van
1 gulden en een eerste inleg van 25 cents.
Voorts zal het dividend worden bijgeschre
ven tot het lid een tegoed heeft van 25 gld.
De inrichting kan thans wasschen voor
600 gezinnen en indien een tweede wasoh-
machine wordt aangeschaft, nog voor 300
meer.
Men hoopt juist ook door deze wasscherij
velen huismoeders uit den volksstand nog
wat orde te leeren.
Do Koning der Belgen heeft, als Souve-
rein van den onafhankelijkcn Staat van
den Congo, een prijs van 200,000 franken
uitgeloofd, welke zal zijn bestemd voor den-
gene, die het geneesmiddel tegen de slaap
ziekte zal ontdekken.
Dit bericht zal wellicht onder de leeken
veel opzien baren. Voor de geleerden echter
kan het in geen enkel opzicht van belang
zijnhun rust zal er volstrekt niet door
verstoord worden. Dit voorwaar zoo vetto
lokaas van 200,000 franken zal niemand on
der hen er too aanzetten om een poging te
wagen.
Do ware geleerde toch, do navorschor,
vraagt slechts één zaak, welke men hem
overigens zeer moeilijk verschaffen kan, en
welke hij bijna nooit verkrijgt, nl de stof
felijke middelen om te kunnen werken,
d.w.z. het verzekerde dagelijksch brood,
een laboratorium cn de geldelijke ondersteu
ningen, benoodigd voor do nasporingen,
welko hij meent to moeten verrichten. Dat
geeft men hem bijna nooit. De poging om
iets tot stand to brengen beloont hem met.
Men wil slechts goede resultaten zien en
degenen bcloonen, die ze behaald hebben.
Ziedaar een groot© dwaling, een dwaling,
gemeen aan een menigte van phïlantHropen,
die prijzen uitloven, welke men nooit zal
toekennen,, evenmin c'j den prijs van Le
opold II, den prijs van 200,000 franken.
Zal dan de slaapziekte altijd m den Con
go blijven voortwoekeren 1 Volstrekt niet.
Wij denken, dat de slaaoziekto langzamer
hand zal verdwijnen, gelijk de afwisselende
koorts hier verdwenen is, nl, doob den voor-
uitgang der hygiëne, door een langzame
en diop ingrijpende verbetering der toe
standen van de omgeving, waar zij woedt.
Wij zijn overtuigd, dat het geneesmiddel,
hetweE: haar binnen één of twee jaren zou
kunnen doen verdwijnen, niet bestaat cn
nooit bestaan zal, en wij hebben goede, re
denen om aldus te spreken.
Wij moeten hier echter onmiddellijk bij
voegen, dat Z. M. n >g iets beters deed
dan het uitloven van een prijser is nl. een
crediet van 300,000 franken ingeschreven
op de begrooting, met het doel om d© nar
sporingen omtrent deze ziekte met betrek
king tot haar behandeling en haar voorkj-
ming te begunstigen en te verwezenlijken.
Wij zullen zien, dat men daardoor den
goeden weg heeft ingeslagen, veeleer dan
door do dorre en ij dele nasporing van het
een of ander kwakzalversmiddeltje of een
bedrieglijk serum tegen dc slaapziekte.
Wat is de slaapziekte, welke is haar oor
zaak, waar woedt zij, hoe kan men zich er
voor vrijwaren
Kort geleden bracht dr, Brempt, profes
sor aan de geneeskundige facuiteit van Tv
rij-s, deze belangrijke vraag voor het voet
licht, zonder te vermoeden, dat de Souve-
rein van don onafhankelijkcn Staat van
den Congo op hetzelfde oogenblik deze
vraag op zijn beurt ging stellen.
De slaapziekte heerscht in een groot ge
deelte van Afrika. In den Belgischen Con
go bestaat zij vooral in de omgéving der
rivieren.
In alle nederzettingen ongeveer hebben
7/ich onder dc soldaten 'en de arbeiders
gevallen voorgedaan. D© verhuizingen der
volksstammen, de verkenningstochten der
6oldaten spelen een groote rol in de ver
spreiding der ziekte. De oorzaak dezer on
overwinbare neiging tot slaap is een klein
woekerinsect, bekend onder den naam van
trypanosoom, (Kat in het bloed der zieken
leeft.
Het heeft een lengte van 25 tot 30 dui
zendste millimeter, is zéér lang van vorm en
heeft snelle bewegingen. Het kan overge
bracht worden op alle zoogdieren, behalve
op het varken en op eommige apen.
Waardoor wordt nu deze overdraging be
werkt? De trypanosoom zou uit zichzelf
niet in het menschelijk organisme kunnen
doordringen. Maar gelijk dit bij zoovele an
dere tropische ziekten het geval is, zoo be
dient zich de bewerker der ziekte ook hier
tot dit doel van een ander insect: een vlieg.
De inWoners noemen haar prauwvlieg, oli-
fantsvlieg, kleine rivier-horzel. Laten we
deze benaming goed onthouden. Inderdaad
de taé tsé is werkelijk een insect, dat aan
d© ,oe- ers der rivieren en aan de meren
woont. Daar neemt zij den trypanosoom in
zich op, die in haar binnenste blijft leven
en in de maag en de speekselklieren zal
omhoogstijgen, wanneer de vlieg hem het
noodige voedsel niet zal kunnen ver
schaffen.
Steekt nu de teé tsé iemand, dan is de
overbrenging geschied; de trypanosoom zal
zijn verblijf verlaten om te gaan leven bij
het gestoken dier cf bij den gestoken
mensch.
Nu beginnen zich bij de gestokenen lang
zamerhand de verschijnselen der slaapziekte'
te vertoonen. Ongeveer een maand na dev
overbrenging komen -er eenige aanvallen
van koorts, vergezeld van een zekere ver
zwakking, welko steeds toeneemt gedurendo
een tijd van minstens één jaar en hoogstens
zes of zeven jaren.
Op een zeker tijdstip na ^le overbrenging
zullen de pijnen van chronische hersenvlies
ontsteking aan de ziekte haar eigenaardig
karakter geven: do zieke zal voortaan ge-'
kwéld worden door een langdurigen slaap,
die in het begin nog licht is, doch vervol
gens steeds dieper en dieper wordt. Tcge-
lijkertijd ontstaan er herige hoofdpijnen,
een groote gevoeligheid der huid en een
merkbare verzwakking.
Dikwijls zullen de nachten van dez© on-
gelukkigen zeer onrustig zijn. Er kan ijl
hoofdigheid ontstaan of razernij, vergezeld
van zucht tot zelfmoord.
De dood is gewoonlijk het einde. Hff
wordt onmiddellijk veroorzaakt door de toe
neming der hersenvlies-ontsteking.
Er bestaat tegenwoordig geen ©nbel on
feilbaar middel om dozc ziekte tegen te
gaantoch zijn er voorzorgsmaatregelen^
die, wanneer ze goed worden toegepast, ze
kere en beduidende resultaten kunnen ge
ven.
Dewijl de bewerker der overbrenging van,
den trypanosoom, de tsé tsé, zich gewoon-
