VAN SANTEN, $Qrdrecht,, LEIDSCH DAGBLAD. WOENSDAG 28 FEBRUARI. DERDE BLAD. d a d e I ij k VAST ¥#Ef§l€ bekomen -legen HOOG Lmm bii d© 2076 4ö MerlawlschG Maatschappij tol het verrichten van lijnhouwkuniiitje Werken te Heerlen. Katwijk Zee» A. L. VERHOOR Zomersproeten, De Nieuwe Verfwinkel. Winkelhuis C^rris^rzekering-ttlaafseftappij Verkrijgbaar in alle buurten der stad. 8188 30 Ho. um. Anno 1906 Ingezonden. Heeft Lolden behoefte aan een electrische centrale? Het schijnt bijna onnoozel deze vraag thans nog te durven stellen nu de Raad van do gemeente Leiden morgen is opge roepen om de door commissarissen der Stedelijke Gasfabriek ingediende plannen voor den bouw eener electrische centrale goed te keuren en het daarvoor benoodigde kapitaal ad 480,000 gulden beschikbaar te stellen. Waar do plannen reeds vast staan, daar mag de noodzakelijk gebleken behoefte niet meer worden betwijfeld. Immers vooraf zullen onze Vroede Vaderen zich daarvan hebben overtuigd, alleen, nergens heb ik blijk gevonden van die vaste overtuiging. Men koestert ver wachtingen en men heeft goede hoop; dit zijn de geijkte accoorden der toekomst-mu- jziek, doch hiermede is in geenendeele de noodzakelijkheid der oprichting te verde digen. Om met grond te kunnen pleiten vóór de oprichting moet op zijn minst het be staan dor behoefte aangetoond worden. En i6 dit mogelijk? Ik ben zoo vrij het tegendeel te beweren ca hoop ciit te bewijzen. De behoefte eener electrische centrale kan in de eerste plaats daar ontstaan waar nog geen lichtfabriek van eenigen aard bestaat. Voor Leiden is dit gelukkig niet het ge val. Het is voldoende bekend, dat Leiden, dank zij de gelukkige keuze der hoogst bekwame gasdirecteuren, dio elkander opvolgden, en de door hen ontwikkeldo energie, een der bloeiendsto gasfabrieken van Nederland' bezit. De ontwikkeling, die dit bedrijf van af het jaar 1818 heeft gekregen, dwingt bewondering af. Het gasverbruik heeft een hoogte be reikt, die men vroeger niet heeft durven vermoeden Door do invoering van de muntgasmeters en door den zeer lagen prijs is het gas gebracht binnen het bereik van bijna iederen inwoner van Leiden en daarbij wordt de exploitatie zoo zuinig beheerd, dat bijv. in 1901 een batig saldo van ruim 91,000 gulden in de gemeentekas kon worden gestort. Een lichtfabriek is er dus, en een, die uitstekend licht levert, dat binnen bet bereik van ieders beurs valt en dat toch aan do gemeente een prachtig saldo in kas geeft. Uit gebrek aan licht of aan goed licht wordt dus de behoefte aan een olcctrische centrale niet geboren. Nu zou het kunnen zijn, dat do gasfa briek zijn maximum-productie-vermogen heeft bereikt of binnenkort zal bereiken on dat er absoluut geen gelegenheid tot uitbreiding dier nuttige instelling bestaat. In dat geval zou de tijdige oprichting yan een electrische centrale aanbeveling verdienen. Laten wij nu eens nagaan hoe het daar mee staat. Ik heb voor mij het officieele verslag van de gasfabriek over 1904 en de cijfers, die ik aanhaal zijn daaraan ont leend. ,,De grootste etmaal-productie heeft plaats gevonden op Zaterdag 19 November ©n wol 84984 kub. M. Er waren toen in werking 144 retorten; per retort is dien dag verkregen 243 kub M. Do grootste hoeveelheid per etmaal is afgegeven op Vrijdag 10 December en wel 37159 kub. IS. Deze cijfers duiden op een wanverhou ding tusschen gebruik en productie, die, indien ze beiden constant waren, reden zouden geven tot ongerustheid, temeer, daar er slechts één oven met 8 retorten meer in reserve was. Inderdaad liep het toen in Dcc. 1904 ver naar het eind van het productievermogen. Directie en commissarissen hebben dat ingezien en dientengevolge is aan den Raad voorgesteld over te gaan tot het bouwen van eene z.g. watergasfabriek met een produtievermogen van aanvankelijk 16000 kub. M. doch op te voeren tot 30000 kub. M- per 24 uren, welk© fabriek thans gereed is, doeh nog geen dienst behoeft te doen. Vervolg Advertentiën. VAN I0ÖN KACSFOORT, Assuradeurs, 's-Sravenhage, Slaltonswsg IÜ7. Correspondentschap teLeiden; Breestraat 140. 877 8 Het totale maximum productie-vermogen kan dus thans worden gesteld op: Steenkolengas 162 retorten maal 217 kub. M. (middenijfer in het verslag ge noemd) of ruim 33000 kub. M. Hierbij watergas tot 15000 kub. M. res pectievelijk 30000 kub. M-, waarvan echter voorshands voor de menging niet meer zal worden gbruikt dan ongeveer 30 pCt. In het tegenwoordig productievermogen ligt dus voldoende waarborg, dab wij in langen tijd geen gebrek zullen hebben. Een groote toename kan m.i. niet meer worden verwacht. Ik citeer weer uit het verslag: „Per gewonen meter is het verbruik in 1904 geweest 1224 kub. M. tegen 1227.6 in 1903." Dit is aldus per geplaatsten gewonen meter een kleine teruggang. ,,Per muntgasmeter is het verbruik in 1904 geweest 429 kub. M. tegen 427 in 1903." Hier is dus een kleine vooruitgang in het jaarverbruik. Hoofdzaak van de toename van het gasverbruik moet dus worden gezocht in de hoeveelheid gas geleverd over de in den loop van 1904 nieuw bijgeplaatste meters. Te verwachten dat hetzelfde verschijnsel in de volgende jaren zal worden waarge nomen, aangenomen dat er nog gasver- bmikers kunnen bijkomen. Of dit aantal groot zal kunnen zijn valt uit het volgende te beoordeelen. „Het totaal aantal verbruikers bedraagt 7840, zijnde 1 verbruiker op 7.15 inwoners." Indien dus de gezinnen gemiddeld 7 personen tellen, dan zou de gasfabriek wat do uitbreiding van gasverbruik aan gaat, vrijwel au bout zijn. Hoewel gezin nen van 10 en 12 personeD speciaal in Lei den niet tot de zeldzaamheden behooren, zal tcch de norm nog wel eenigszins bene den het getal 7 liggen. Aan de andere zijde dient weer bedacht, dat van het inwonertal, n.l. 56,000, nog een zekere hoeveelheid moet worden afgevoerd, die nimmer tot de gasvorbruikers zullen kunnen gaan behooren. Aannemende dat bovenbedoeld aantal 2000 bedraagt en 54,000 inwoners zullen kunnen genieten van het gebruik van gas, dat een gezin gemiddeld gesteld kan wor den op 6 personen, dan zou een aantal van 54,000: 6 is 9000 ongeveer bedragen het maximum gosverbruikera dat Leiden be reiken kan, indien do stad niet in zielental voor uitgaat. Volgens deze berekening zouden er in het geheel nog geplaatst kunnen worden 1160 meters. Aannemende dat hiervan de helft gewone en de helft muntgasmeters zullen zijn, dan kan het door deze meters verkregen meerder gasverbruik berekend naar den maatstaf van 1904 worden ge schat als volgt: 1224 -4- 420 -X 1160 826 X 1160 968160 M'., uitmakende nog geen 14 pCt. toename. Neem aan dat deze berekening nog te pessimistisch is, de norm van de gezins sterkte tusschen 6 en 6 gelegen is, zoodat in plaats van nog geen 11 pCt. zelfs 30 pCt. stijging kan worden verwacht, dan nog ligt dit vermeerderd debiet geheel binDen de grenzen van het tegenwoordig productievermogen. jLk meen hiermedo te hebben bewezen, dat thans de toestand van de gasfabriek zoo danig is, dat, indien de ga-sprijs niet wordt verlaagd, de toename van het gasverbruik niet zooveel kan stijgen, dat verdere uit breiding der fabriek noodig zal zijn, tenzij onverwacht Leiden sterk in zielental mocht klimmen. Ik dien nog even aan te stippen dat ook de gasbel-ging thans meer dan ruim vol doende is voor elk te verwachten verbruik. Immers in 1903 was deze 24,000 kub. M. Door bijbouw in 190-4 van een gashouder werd de ruimte vermeerderd met 30,000 kub. M. en in totaal dus gebracht op 54,000 kub. M. Reken hieraf voor het geval, dat een paar van do oudste gashoudertjes ko men te vervallen 4000 kub. M., dan blijft nog beschikbaar een gasberging van 50000 kub. M., voldoende tot een maximale et maallevering van 70000 kub. M. Het is door een en ander volkomen dui delijk, dat de gasfabriek ons onder geen omstandigheid in den steek zal laten en dat dus uit dien hoofde een electri sche centrale totaal overbodig mag worden geacht. Noch voor de particuliere verlich ting, noch voor de publieke verlichting is er dus bohoefte aan een andere licht fabriek, tenzij deze licht van gelijke licht te zou kunnen leveren tegen belangrijk lager prijs dan het gas, Dat dit voorals nog een totale onmogelijkheid is, is van meer dan voldoende bekendheid. Voordeel zit or dus voor do Leidsc-he burgers niet in. Zij denken er niet aan om naast de gasleiding in hun huis, waardoor ze een goedkoop en prettig licht ontvan gen, een kostbare elecbrisoho installatie te laten aanleggen, door middel waarvan ze wol ander, doch geen beter en wel zeer veel duurder licht kunnen ontsteken. Waar moet het to verwachten stroom verbruik dan gezocht worden? In de electro-motoren Zeer waarschijnlijk is dit niet. De klein- industrie, voor zoover die hier bestaat, be dient zich mot 2eer veel succes van de gas motoren, die een beslist gCedkoofc>e drijf kracht leveren. Volgens het verslag van 1904 zijn 95 gas motoren van 1 tot 40 Pk. aangesloten, ge zamenlijk 535^ Pk. Deze verbruikten In 1904 343000 kub. M. gas. Per Pk. en per jaar is dit een gemiddeld verbruik van 042 kub, M. of gerekend op 300 werkdagen een dagverbruik per Pk. van ruim 2 kub. M. Aangezien de gasmoto ren niet alle van de nieuwste en beste con structie zullen zijn, mag men gerust aan nemen, dat ze per Pk. en per uur gemid deld zeker 400 L. of por 10 uur 4 kub'. M. zullen eisohen. Uit het werkelijk gemiddeld verbruik blijkt dus, dat do aangesloten motoren ge middeld slechts voor de helft belast zijn. Ze hebben in zich dus nog 50 pOt. reserve en de eigenaren der meteren zullen voors hands niet om electromotoricche kracht verlegen zijn. Het kan en zat natuurlijk wel gebeuren, dat in gevallen waar drijf kracht te kort is en de plaatsruimte sohaarsch, naar electromotorische kracht wordt verlangd. Ook kan minder gelukkigs situatie van fabrieksgebouwen onderling en in verband daarmee do moeilijkheid van Eet overbrengen van kracht aanleiding geven tot aanschaffing van eleotr. drijfkrachten, doch dezo sporadisch vt'orkomonde gevallen wettigen m.i. niet de oprichting van een electrische centrale, waarmee een uitgave van een half millioen guldens gepaard gaat. De klein-industrie, die er thans niet is en die er zou kunnen ontstaan indien er slechts elcctromotorische drijfkracht te krijgen wa re, is ook eon te vage factor om deze te mogen gebruiken. Op welke gronden baseert dan de commis sie toch haar voorstel? Hot spijt mij zeer, dat ik dit niet kaa nagaan uit cfficieelo gogeveos. Wel liob ik getracht deze machtig te worden door aan een Raadslid gedurende 24 uren ter leen te vragen een gedrukt exemplaar van rapport en voordracht, doch vernam tot mijn groote verbazing, dat deze niet in druk beston den, doch voor de Raadsleden Vrijdag jl. ter inzage waren gelegd op de Leeskamer. Het zij met allo bescheidenheid en tus schen twee haakjes gezegd, dat mij dit voorkomt ta zijn een zuinigheid „du bout d© la- chandelle". Eén rapport over een zaak van een half millioen vijf dagen vc'or al de Raadsleden saam ter inzageI Ik moet zeggen, dat aan de intelligentie van H.H. Raadsleden wel hoog© eischen worden gesteld. Doch ter zake- Uit gebrek aan officieele gegevens moet ik putten uit de voor ons buitenstaanders alleen geopende bron ,,Het Leidsch Dagblad" en wel het No. van Vrij dagavond. Ik citeer: „De heer Holleman is door de uitkom sten in andere plaatsen met name in Gro ningen verkregen tct deze exploitatie-reke ning gekomen." Ik begrijp, dat, hoewel ik do cijfers niet gezien heb met „deze exploitatie-rekening" wordt bedoeld een rekening, dio na een paar jaar tijds reeds met een batig saldo sluit. De zinsnedel die op do hiervoor aangehaalde volgt nl. „Hoe nauwkeurig men ook wil rekenen, „en hoe gaarne men voor uit zekerheid „zou wenschen te verkrijgen, de toekomst „zal alleen antwoord kunnen geven oi voor „Leiden zal geilden wat in andere gcmcen- „ten is gevonden," is volkomen juist, doeh geeft hier den indruk van een achterdeurtje, dat nader hand, als het stroomverbruik tegenvalt, kan worden gebruikt- Wij hebben het U immers gezegd, heet het dan. „Hoe nauwkeurig, enz." Ja, doch dan is heb te laat en ia terug keer niet meer mogelijk en het is daarom, dat ik met nadruk wil waarschuwen tegen het vergelijken met do in Groningen verkre gen resultaten en wel om de eenvoudige reden dat ongelijknamige en ongelijksoor tige grootheden absoluut niet t© vergelijken zijn. Groningen en Leiden hebben slechts dit gemeen, dat het beide academiesteden zijn. Overigens gelijken beide steden al zeor weinig op elkaar. Groningen is rijk, Leiden in vergelijking daarbij arm. Groningen, hoofdplaats van een zeer bloeiende gemeente is hot centrum vaD handel en verkeer en heeft een zeer welgestelde bevolking, dio zich voortdurend uitbreidt. Onderstaand stukj© wijst dit ten duide lijkste aan. Bevolking van Groningen 31 Dec. 1900 67563 0 1901 08440 f 1902 09479 0 1903 70609 0 r 1904 71490 (Gegevens uit de officieele gemeente verslagen.) Leiden daarentegen heeft als handelscen trum een in vergelijking met Groningen al zeer geringe beteekenis en do eigenaardige ligging van Leiden in do nabijheid van het zioh geweldig ontwikkelende Den Haag, waar de bolastingen laag zijn, is oorzaak, «dat de gezeten burger, zoodra hjj kan, Lei den verlaat om zich in Den Haag te vesti gen. Zoo was het aantal ver trekhonden o.a. grooter dan het aantal dat zich mettorwoon hier vestigde ©n bedroeg het verschil: In 1900 40 in 1901 340 ln 1902 508 in 1003 412 in 1904 251 voor waar cijfers die te denken goven. Gezinnen, die voor studiebolangon der kinderen vroeger Leiden tot woonplaat© kozen, trokken nu naar Den Haag, gelegen tusschen do Hoogeschocl te Leiden en de Technische Hoogeschool te Delft. Ook in ander opzicht kunnen Groningen en Leiden niet met elkander worden ver geleken. Terwijl hier in Leiden nl. bij een bevol kingscijfer van 56000, de gasprijs 5 ots. iB voor gew. meters en 6 ets. voor muntme ters, heeft Groningen bij een 25 pOt. hoo- gere bevolking een 20 pOt. hoogoron gas prijs, nl. G ots. voor gew. meters en 7 ets. voor muntmeters. Een eigenaardig licht op don toestand van het verlichtingsbedrijf in Groningen geeft het volgende staatje: Gasprijs in Groningen per kub. Meter. gew. meter, muntmeters. 1897 6 ets. 6 ets. 1898 5 6 1899 5 6 1900 5—6 6—7 1901 6 Gi7 1902 6 6i7 1903 6 7 1904 6 7 Mocht liet soms in de bedoeling van de gascommissio te Leiden liggen bij heb ln werking-stellen der electtischo cenfcralo den gasprijs op te voeren tot 6 en 7 ets. dan zal dit ongetwijfeld do centrale ten goedo komen, doch van de zijde van de gasverbruikers zal het dan zeker aan een allerkrachtigst protest niet ontbreken. Doch laat mij verder gaan. Ik citeec: „Zij rneenen er reeds op to mogen re kenen, dat het Academisch Ziekenhuis on der de eerste zal worden gevonden, die zich aan do stedelijke electriciteitsfabriek zal aansluiten. Zooals de meening d aar is uitgedrukt zou ik ze tet d© mijne kunnen maken Ik geloof ook, dat het bon bon van electrischen stroom voor het Zie kenhuis tot op zokere hoogte en voor be paalde doeleinden wel gewenscht is. De groote vraag blijft ovenwei of het Rijk or voor te vinden zal zijn de tegenwoordi ge verlichting to vervangen door cleotri- sohe verlichting indien zij daarvoor meer betalen moet dan voor gas. De bekendo on in dozen to prijzen zuinigheid, die het Rijk kenmerkt, zal, vertrouw ik, opk «mou te gen nutteloos en noodeloos goldvorspilIon- Moet, om do geheele verlichting van het Zieke-nhuis machtig te worden, de prijs per K. W. U, zóó laag wordon gestold", dat ze concurrent is met de togenwoordi ge gasverlichting, dan zou datzelfde Zie kenhuis voor de ©lectrischo centrale een sohodopost zijn in plaats van een winst post." De bcsohouwingen der H. H. verdor vol gende, oitoor ik: „Bovendien zal do gasfabriek een van do voornaanisto afnemers van do electri sche centrale zijn." Aan openhartigheid laat doze zinsnede niets te wenschen over. Duidelijk blijkt hieruit do bedoeling om uit het laatje van de gasfabriek, dat goed govuld is over to scheppen in het Laatjo van do olcctrische centrale. En op doze wijze wil men de mogelijkheid der rentabiliteit bewerken. Voor de go meent© als houder der beide bedrijvon bo- teokent dit, zich rijk rekenen en arm tel len, zooals eon kenmerkende volksuit Jruk- kinjjf zegt. Sinds hot jaar 1848 heeft do gasfabriek mot groot succes gezorgd voor do verlich ting van eigen terreinen" en gebouwen. Uit den aard dor zaak koet dezo verlichting aan hot gasbedrijf zoo good als niets. Do leidingen en lantaarns, kortom do geheel© ©jgon vorlichtingS-inxichting is or, is in goeden staat, is zokor reeds lang voor hot grootste deel afgeschreven, is in eigen on derhoud en behandeling. Speciaal personeel is er niet voor noodig, ergo kost de huidige verlichting zoo goed als niota. Om do clcctrisch© centrale op do been te helpen moeten evenwel allo krach ten worden bijgezet en een mocstersbuk in vinding is hot om de gasfabriek voor eoti verlichting,, dio zo absoluut niet noodig heeft, idem zooveel per K. W. U. te laten betalen. Eenmaal dozen weg ingeslagen, is hot duidelijk, dat op dezelfde wijze zal worder voortgegeaan, daarbij bet illustre voor beeld van Groningen volgende. Ik citeer uit het verslag der gemeente Groningen over 190-4. „Do installation in do gasfabriek, Raadhuis on bur gerscholen zijn bij den bouw van het Electrisch Station tevens aangelegd door do Allgeraeino Electrloitate-Gesollschaft on betaald uit do geldlcening, aangegaan ten behoeve van hot Electrisoh Bedrijf Deze installation zijn alzoo hot eigendom v;n de Centrale. Voor rente on af lossing wordt evenwel jaar- lijks een zokor poroentage van de aanlegkapitalon door hot gasbedrijf on do gemeente ver good". Mon ziet nu al dadelijk, dat gasfabriek, Raadhuis en burgerscholen aan de electri sche centraio zijn aangesloten ten nad'eolo vnv hot gasbedrijf. Hot bekende ovcrschop- pen van het eene laatje in het andere laatje. Bovendien betalen gasbedrijf en gemeen te den aanleg dor installatie, is het dan ook op aioetaling, terwijl do aanwezigo gasleiding renteloos ligt. Ik citeer vorder: „Do straatverlichting werd uitgebreid mot 1 serie van vier booglampen aan het Schuitendiep, zoodat het totaal aantal booglampen 76 is." Was do gasfabriek niet in staat in deze verlichting te voorzien, of is dit weer het Dokcndo overscheppen Het BUREAU VAX CON SULTATIE IX ONGEVAL. LENGESCHILLEN vergadert olken Dinsdag, des namiddags te halfvier, in het gebouw van den Hoogen Raad, aan het Plein No. 2, te 's-Gravenhage, tot KOSTE. LOOZE TOEVOEGING van Advocaten aan onvermogende partijen by don Beroepsraad te 's-Graven hage, indien daartoo termen zijn. Voroischten voor do toevoeging van oenon raadsman z\jn: lo. Overlegging van een bewijs van onvermogen, afgegeven dooi den Burgemeester van de woonplaats des aanvragers; 2o. Overlegging van een afschrift <ler beschikking van de Rijks verzekeringsbank, waartegen men ln beroep wenscht to komen, of van het geschrift, waarbij daartegen in beroep gekomen is. Qeene toevoeging geschiedt, indien liet Bureau niet volkomen van het o.-ivermogen des aanvragers en van do aanvankelijke gegrondheid zjjner bezwaieu of beweringen overtuigd is. LEZ1NS van den Heer Onderwerp: Waarom Vrijzinnig, op Woensdag 28 Februari, 'a avonds 8 uren, in Hotel „DU RHLN". 2199 30 De Centrale Vrijzinnige Kiesvereeniging. Bebai gewenscht „Volksbelang". Timmerman en Bouwkundige, Rapenburg 11a li/d. Vliet, beveelt zich beleefd aau. Telefoon Interc. 036. 337 7 Medisch Haargroeimiddel „EXCELSIOR". Wettig Gedeponeerd. Dit is bet eenig doeltreffend mid del tegen kale plekken, uitvallen der Haren on Haarziekten. Het staat onder contróle van hot Che misch Bureau en wordt door H.H. Doctoron aanbevolen. 2220 15 Verkrijgbaar in heele flacons ad en halvo flacons ad f 1.25. In liet groot on kloln by J. W. H. RURÜP, Parfumeur, Den Haag, en voor Leiden by de Firma D. M. KRUISINGA Edzn., Nieuwe Rfln 33. Paisten, Bloedvlekjes, Vct- wormpjes verdwynon by een ge- geregeld gebruik van 8827 14 van ÜERGHANN Co., Eadeboul echt fabrieksmerk „Stokpaardjes" h 50 Cis. per stuk. Verkrygbaar by J. F. SUSAN, Vrouwestoeg. GEBU. SUSAN,Haarl.str. 39-41. J. C. 1IENDBICHS, Doeza straat 9 11. Hoogewoerd bij de Rijnstraat. Gemaakte Verf in kleuren. SS Ct. 5 on.. 2171 7 W. VIS. t© hnnr gevraagd, op de Haar lemmerstraat of Hoogewoerd of an deren prima winkelstand, tegen Hel of eerder. Brieven No. 2218 aan het Bureel van dit Blad. 7 Gevestigd f« Dordrecht. Opgericht in 1873. maatschappelijk Kapitaal (voltcekcnd) f 2,000,000.— Ucrzckerd Bedrag Reserve Ruim 00 tiiiliioea. Ruim 131 millioen. 3900 23

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1906 | | pagina 9