gemengd en met water verzadigd, of, zoo-
ala de vakterm luidt, „gezoekt."
AIr het water er nu uitgeloopen is, en
men. een vaste slib verkregen heeft, wordt
de klei gemalen. De gemalen klei gaat nu
op wagentj»* een grootsn kelder in, waar
zij een halfjaar ongeveer wordt bewaard en
een rottingsproces ondergaat. Dit proces
draagt er zeer veel toe bij, de pijp sterker
en glanzen der te maken.
Nu. kunnen wij aan het pijpen-maken be
ginnen. A?m verschillende tafels zitten
doodkalm de werklui met hoopjes van die
geprepareerde klei voor zich. Met een on
geloofKjke behendigheid nemen zij er wat
aij jmst zooveel als zij voor een gegeven
soort pijp noodig hebben en rollen uit de
hand den steel en den kop tegelijk. Dan
nemen ze een ijzerdraad, ter lengte van
den pijpesteel, en duwen dien door den
kleisteel. Vooraan bevindt zich een klem,
bol knopje, waarmede de geoefende werk
man voelen kan of bij precies in het mid
den blijft. Dit eigenaardig en primitief in
strument Doemt men „weier." De bewer
king in deze afdeeling noemt rn^n „kas
ten."
Met een klein instrumentje, dat wel iets
heeft van een groot©, sterk gekromde
schoenmakersels, schrapt men de oneffen
beden om den steel w=eg en bergt de heele
pijp in een vorm, dien men niet beter ver
gelijken kan 'dan bij een gewoon koperen
en ijzeren pijpen-étni. Met een stopper
geeft men dan aan den kop de holte en
drukt de klei vast tegen de wanden van
den kop.
Die vormen woerden ook aan de fabriek
gemaakt. Eerst worden zij in klei geboet
seerd, in gips afgegoten en daarna in ko
per, om op de gewone wijze met de vijl
te worden bijgewerkt. In die vormen vindt
men de treffend gelijkende portretten ge
graveerd van staatslieden en bekende per
sonen, voorstellingen uit het 'dieren, en
plantenrijk, in één woord alles, wat de
natuur aanbiedt of de mensohelïjke fanta
sie ontwerpen kan. Er is hier ruimte en
plaats voor een ongaloafKjke verscheiden
heid, en dat de firma Goedewaagen er
van partij weet te trekken, bemerkt men
reeds oij den eersten blik in bet kantoor,
waar oneindige variaties pijpen langs "de
wamden zijn opgehangen.
Hoe worden evenwel de gekruMe pijpe-
etelen gemaakt? Heel eenvoudig. D© losse,
buigzame steel wordt tl* r den werkman
kalm om een hout-cn klos gedraaid tot
bet gewenschte aantal krullen of knoopen
verkregen is.
Is de pijp, <ïie met rechten steel wel
te verstaan, zoo ver r'creed, dan gaat de
vorm tusschen een schroef, die wordt aan
geperst. Het zuiver stellen van die schroef
is een ding van groote beteekenis, omdat
bij do minste oneffenheid de pijp scheuren
zou.
Er worden pijnen van respectabele afme-
tingen gemaakt.. Zoo liet men mij een vorm
'zien van niet minder dan een meter lang.
Komt nu de vorm uit de schroef en de
pijp uit den vorm, dan vindt men natuur-
lijk. nog oneffen randen aan den kop. De
i pijpen gaan 'dan naaT een andere afdeeling,
waar een heele verzameling da-mes aan het
werk is, oude en jonge, maar meestal
jonge, allen met het sprekende Goudsche
type, dat ons doet denken aan sprits en
kaas. Die vrouwen nemen heel handig en
kalm den oneffen rand weg en maken
dien mooi rond. Dit werk noemt men
1 „trommen."
Het werk geschiedt bijna zonder dat er
een geluid gegetven wordt. Zelfs de vrou-
wen en meisjes houden haar mond.
Zijn de broze voorwerpen, die pijpen
i zullen worden, zoo ver gereed, dan worden
ze netjes in bakken gelegd om een paar
'dagen uit te drogen, dat wil zeggen, tot
water en olie er uit getrokken zijn. Er
wordt voor dat drogen niet gestookt, doch
de warmte uit den oven, die tweemaal
per week wordt gestookt-, leidt men naar
de verschillende lokalen door middel van
.'groot© en wijde ijzeren toevoerbuizen. Men
verkrijgt zoodoende een constante, zicli ge
lijk blijvende temperatuur. Weer andere
meisjes en vrouwen krijgen de pijpen dan
in handen. Met een agaatsteen polijsten zij
de pijp of liever glanzen haar. Op dat
oogenblik is de pijp op zijn broost.
Nu worden zij opgestapeld tegen een in
strument, dat trompet heet en werkelijk
den vorm heeft van een wijde bazuin, rond
om beeet met riggeltjes. Eerst gaan de
heel lange pijpen er tegen en daarna de
kleinere. Is de trompet vol, dan plaatst
men haar in een vuurvasten pot en legt
er de pijpen met korte stelen boven op.
Eigenaardig is het, dat die niet aan elk
ander gaan kleven. De heele zaak wordt-nu
in den oven gezet, waar plaats is voor
ruim 500 gros pijpen, ongeacht de aarden
potten en pannen, die de firma ook fa.
briceert.
Die oven wordt gestook met turf, zooals
de gewon© steenovens; men bereikt 'daar
mede een j.-ote van 1000 graden O. Vier
en twintig uren lang staat alles te bakken.
Als de pijpen er uit genomen zijn, doopt
men ze in zt-epsop, wam^-oor men het kle
ven der pijpen voorkomt. Dc pijpen heb
ben, na het bakken, een witte kleur.
In weer andere afdeelingen zijn vrouwen
bezig de pijpen te sorteeren. Dit is een
werk, waaraan zeer veel vast is- Van het
juist en goed sorteeren hangt voor een
groot deel af, bij welke kwaliteit de pijpen
zullen worden ingedeeld.
D© zuiver recht© stelen zijn beter dan die
wat krom getrokken zijn. Óp allerlei klei
nigheden moet hier gelet worden en het is
gereedeJijk te begrijpen, dat een goed sor
teerder of een goede sorteerster voor de
fabriek geld waard is.
Vóór men de pijpen gaat verpakken,
wrijft men ze goed af met wollen lappen,
waardoor zo een matten glans verkrijgen.
Deze is een bijzonder kenmerk van 'de zui
vere, goede Gouwenaar De fijnste soorten
worden daarna voorzien van etiketten en
de veipaii.King kan beginnen.
Er is nog een afdeeling, waar sommige
soorten pijpen worden gevernist, welke
vernis mede ingebrand wordt en het doet
voorkomen, als was 'de pijp geglazuurd.
Het verpakken geschiedt eveneens met
een ongelooflijke handigheid. De pakster
neemt steeds een geEjk aantal pijpjes m
haar hand en legt die in de kist, welke
met houtkrullen wordt bijgevuld- In iedere
kist pakt men, naar oud gebruik, een
paar „brurdegomspijpen."
Een enkele soort pijpen fabriceert men,
welke niet gebrand worden, doch alleen ge
droogd. Daarvoor is een bijzonder soort
afnemers noodig. Hebben <Ee pijpen een
paar jaar gestaan, dan kan men er zonder
gewetenswroeging uit rocken, anders zet
ik het den besten rooker te doen.
In groote, aan elkander grenzende maga
zijnen worden dan de kisten opgestapeld.
Boven iedere soort hangt aan een touwtje
of ijzerdraadje de soor pijp, welke de kist
bevat, zoodat men er, om zoo te zeggen,
bijna in den donker de juiste soort zonder
veel rroeite kan uitkiezen.
Ieder jaar trekken zeer veel mannen uit
gemeenten in Twente naar Holland, om
daar eenige weken met grasmaaien aardig
wat te verdienen.
Het midden van Juni ongeveer is de
tijd van de afreize of iets eer óf iets la
ter, al naar den stand van het gras en de
gesteldheid van het weer.
Bij zijn vertrek neemt de maaier, behalve
zijn zeis en het gereedschap om deze te
scherpen, mee zijn werkpak, zijn klompen,
een paar hemden en tien tot vijftien pond
spek.
Voor twee kwartjes gaat hij van Zwolle
per boot over de Zuiderzee tot bij de Oran
jesluizen, waar de Twentenaars op de boot
naar Hoorn stappen, welke hen voor een
kwartje den man naar Hoorn brengt. Van
die stad bereiken zaj de plaatsen, waar-
ieder zijn vasten boer heeft, bij wien hij
soms twintig en meer jaren gemaaid heeft.
De nieuwelingen, dat zijn zij, die nog noodt
naar Holland gingen, en dus nog werk
moeten zoeken, zorgen des Donderdags te
Hoorn te zijn, waar bet dan marktdag is.
Op die markt zijn ook de omwonende lands
lieden present, die maaiers zoeken, en met
een: „Baas, knn je ook een maaier gebrui
ken?" bieden zich de Twentenaars aan.
Niet altijd gehikt bet hun werk te krijgen.
Dan loopen zij half Noord-Holland af, tot
het bun eindelijk gelokt aan bet werk t»
komen.
Met bun tweeën gewoonlijk personen
uit dezelfde gemeente of buurtschap
werken de maaiers bij één boer. Het werk
wordt per morgen, iets minder dan een hect
are, aangenomen, waarvoor de werkgever
gewoonlijk f 6 betaalt. Twee personen kun
nen in één dag zoote oppervlakte afmaaien,
zoodat ieder dan f2 verdient; scans is de
verdienste meer, scans minder. Iemand
vertelde in den vorigen zomer in 20 dagen
65 verdiend te hebben.
Des morgens voor dag en dauw, soms
reeds om half drie, beginnen zij met bun
werk. Om 7 oren nemen zq in bet land hun j
ontbijt, dat bestaat uit roggebrood met
spek; koffie brengt de boer. Het spek bren
gen ze, zoo wozeideai, mee, het brood wordt
ginds bij een bakker gekocht. Dan wordt
de zeds gescherpt en men maait tot één uur,
als wanneer brood en spek weer worden
aangesproken. Als de zeisen zijn gescherpt,
begint men weer en maait tot 5 uren. Weer
eten en scherpen. Nu werkt men tot 8 uren
en gaat dan, na een werkdag van 18 uren,
naar de boerderij, waar men in de zooge
naamde „boet" bet wertrek, waar <te
kaas gemaakt wordt 'door 'den boer
wordt onthaald op „brij" karnemelk met
garsfc en daarna op zoete wed met meel en
stroop. Omstreeks halftien gaat de maaier
slapen op en onder een paar bossen stroo
op den „boehzokJer", om tegen twee uren
weer op te staan.
Geen ongelukkige huwelijken meer.
Om verschillende redenen worden er huwe
lijken gesloten. Met of zonder liefde, mei
of zonder fortuin, naam, gezondheid... Maar
eert echtverbintenis, in hoofdzaak tot stand
gekomen door dozaeleuharmoirie, is hier nog
een nieuwtje, in Chicago reads een gewone
zaak. Daar bestaat sinds jaren een vcreeni-
ging tot bestudeering van den schedel, om
daaruit iemands goede en slechte hoedanig
heden af te leiden. Van het resultaat wordt
aanteekening gehouden in een groot regis
ter. Heeren en dames zijn van de vereeni-
ging lid, waarvan een professor in de ge
neeskunde de directeur is. In zijn taak
wordt hij bijgestaan door twee andere ge-
neesheeren, specialiteiten in zielsziekten.
Zoodra een jonge dame of een joogmensch
het verlangen te kennen heeft gegeven om
zijn eenzaam leven om te scheppen in een
paradijsje d©ttx'', wardt het register opge
slagen waar beider karakter genoteerd staat
van af hun toetreding tot lid der vereeni-
ging. Men tracht steeds een karakter te
vinden, dat het aangebodene completeert.
D© hoedanigheden, die maar zwak vertegen
woordigd zijn bij den een, worden in sterke
mate gezocht bij den ander, zoodat bun ver-
eeniging een schoon geheel vormt. Doch
vóór men tot een kennismaking overgaat,
wordt er wel degelijk rekening gehouden
met beider maatschappelijke positie.
Het resultaat schijnt verrassend, de dank
betuigingen ran dankbare harten, door de
vereeni ging aldus aaneengesmeed, zijn tal
rijk en overvloeiende van loftuitingen.
Toevallig woonden w© eens een lezing bij,
waarop het doel en de tactiek der vereeni-
ging uitgelegd werden aan degenen, die tot
een lidmaatschap geneigd mochten zijn. Een
jonkman trad vooruit. De professor onder
zocht het hoofd en maakte aanteekerringen.
Zoo deden ook de twee andere doctoren,
waarna de conclusie geregistreerd werd.
