PIANO'S, ORGELS, i G.G. BENDER, .Br^ndsma ADLER- stoomtram uaariem-Leidea. Huishoudelijke en Luxe-artikelen J. L. Creyghton, GERARD M. DEE, LEIDSCH DAGBLAD, MAANDAG 10 OCTOBER. - TWEEDE BLAD. De oprichting van een electrische centrale te dezer stede. nieuw van af f300. gebruikt van af f 150. nieuw van af f80, gebruikt van af f50. -^2 Rood en 6892 ie Geel Koper. J. P. VERGOUWEN. Pieterskerkstraat 4 (over de Doopsgezinde Kerk). Rechtskundige Bureaux FRANS SCHAAP Jr. No. 1369Ö. Anno 1904 In de op 13 October a-s. te houden ge- meenteraadszitting zal worden behandeld het voorstel van B. en Ws. tot oprichting van een elect* ische ooi-tralo in deze ge meente. Het verslag van B. en Ws. aan den Raad ia verschem i en luidt als volgt: Het vraagstuk, van de aJ- of niet-oprich ting van een electrische centrale in deze gemeente ia welhaast ïu jaren aan de orde. Naar aanleiding inlichtingen, haar gevraagd door leden van den Gemeente raad, stelde cte commissie voor de gasfa- briek in 1895 e.-i enquête in omtrent de viaag in hoeverre door ingezetenen dezer gemeente van electrischen stroom zou wor den r^biU/ik gemaakt, bijaldien de gemeon- tj tot de nrir' nng van een electrische centrale overging. Die enquête leverde weinig resultaat op. In het najaar van 1899 brachten com missarissen der gatófabriak dc zaak ander maal op het tapijt. Bij breed gemotiveerd schrijven gaven zij in overwoging hen te machtigen tot een uitgave van hoogstens 5000, ter vorkiijging van plannen, mot opgaaf van kosten van installatie en ex ploitatie, voor dc oprichting van een elec trische o ntnale. Bij raadsbesluit van 25 Januari 1900 werd die maohtiging ver leend. Het u bekend uitvoerig verslag van do heeren Van Doesburgh en Doyer, beti ef fende de oprichting van een eloctriciteits- fabriek tc Leiden werd daarop in Maart 1901 door commissarissi n der Gasfabriek aan Uw Vergadering uitgebracht. Uit dat vei slag bleek ,dat de oprichtingskosten ge>- raamd werden, voor een centrale met ge lijkstroom op 567.000, voor een met draai stroom op 520.000. De zaak bleef toen, om de redenen, ont vouwd in ons aan Uw Vergadering gerioht schrijven van 9 November 1903 (I. S. No. 336; andermaal rusten. JÓn hot was wedei de commissie voor de gasfabriek, d/ie op nieuw do aandacht voor deze zaak kwam vragen, door haar medodeeling bij schrij ven van 31 Augustus 1903, dat de oprich tingskosten, wegens de inmiddels ingetre den daling in don prijs der grondstoff-u, met 20 pG zouden kunnen worden vor- mindeid. Ons college, van meening, dat een be slissing omtrent deze aangelegenheid thin« niet langer mocht uitblijven, stelde u daar om bij het bovenvermeld schrijven voor over te gaan tot de benoeming van een raadscommissie van 5 leden, ten eindt- lo. een onderzoek in te atollen omtrent de levensvatbaarheid van een dectrische centrale in deze gemeente en omti-mt de finanodeele uitvoerbaarheid van haar op richting; 2o. het resultaat van haar bevindingen pchriftelijk aan Uw Vergadering mede te v eelen en dit te doen vergezeld gaan van een positief advies of naar haar meoning al clan niet tot de opriohting van een elec trische centrale van gemeentewege behoort te worden overgegoa. Bij Raadsbesluit van 19 Novembei 1903 werd tot de benoeming diier commissie be sloten on in diezelfdo zitting tot de aan wijzing harer leden overgegaan. Het door die commiseiio uitgebracht ver slag versoheen begin September vaai dit jaar. De inhoud van dit verslag is u bekend. jEveneons de motieven, welke ons bewogen op de instelling van een nader onderzoek door een commissie „ad hoe" aan te drin gen. In ons vooistel van 9 November 1903, meer nog evenwol door deu Voorzitter van ons college in zijn mededeelingen aan Uw Vergadering in de Raadszitting van 19 November d. a. v., zija die motieven dui delijk uiteengezet. Van de wenschelijkfaeid der oprichting van een electrische centrale was ons ooile ge reeds lang overtuigd. Zelf had het u ge wezen op de vo deelen aan het bezit van >en electrische centrale vei bonden en u ge wezen op de redenen, welke er voor pleiten om juist thans tot die oprichting over te gaan. Van het belang in het algemeen, voor een gemeente als Leiden aan het be zit van een electrische centrale verbonden, had het verklaard ten volle overtuigd te zijn. Ook dan nog evenwel bleef de vraag gewettigd of onder de gegeven omstandig heden van gemeentewege tot de oplichting van een electrische centrab mocht worden overgegaan, of bij den min gunstigen toe stand der gemeentelijke geldmiddelen door die oprichting niet, althans in de eerste ja ren, een to zwai i druk op de gemeente zou worden gelegd. Het rapport van de heeren Doyer en an Doesbuigh, hoe breed ook opgeval en hoe goed geactiveerd ook, kon in dit op- zioh niet dit vertrouwen schenken, dat B. en We. behoefden om in een zaak van zoo ver strekkende financieele gevolgen het voorstel geheel van hen te doen uitgaan. Waar nog zoo volkomen onzeker was in wolke mate electrische stroom in deze ge meente aftrek zou vinden, en waar de mo gelijkheid geenszins was uitgesloten, dat de financieele lasten, der burgetrij opge legd en in de latere jaien reeds zoo aan merkelijk gestegen, dooi die oprichting, althans in den beginne, nog min of meer belangrijk zouden worden verzwaard, daar deinsden B. en Ws., hoeveel vertrouwem zij ook overigens in de toekomst eener elec trische centrale mochten hebben, teiug voor de verantwoorde jkheid, die zij door de indiening van zulk een voorstel op de schouders zouden nemen. Wat zij behoef den, was de steun van den Raad zeiven in dozen. Indien een oommissie uit uw mid den, na de zaak zelve andermaal en geheel uit oigen oogen te hebben bekeken, omtrent den aftrek van electrischen stroom gerust stellende verklaringen kon afleggen en vooits als haar meening kon uitspreken, dat do ongunstige resultaten dor exploita tie in de eerste jaren, immers deze konden niet uitblijven, de financieelo draagkracht der gemeente niet zouden te boven gaan, dan zeker zou een voorstel onzerzijds, om tot de oprichting van een electrische cen traio over to gaan, niet uitblijven. Uit dit oogpunt bekeken, wij zullen het u niet behoeven to zeggen, heeft do inhoud van het iappo fc der door uw vergadering ingesteld commissie ons wel eenigazins te leurgesteld. En wel in de allereerste plaats on hoofdzakelijk, omdat wij in dat rapport missen de zoo zee- gewenschte eenstemmig heid, die wij daa n zoo gaarne handen ge zien. Do minderheid der oommissie meent u de oprichting van een electrische centra le te moeten ontraden. Dan ook, omdat ook deze door uw veigadoring benoemde com missie een onderzoek omtrent de levensvat baarheid der centrale niet wel uitvoerbaar heeft geacht en zich ten aanzien van die levensvatbaarheid dan ook slechts met ie noodigo reserve heeft uitgelaten. Eindelijk, omdat ook, waar het de vraag van de fi nancieele uitvoerbaarheid betioft, ons niet de gegevens zijn verstrekt, dio wij noodig hadden om den invloed van de opriohting ecner centrale, althans in do eeerste jaren, op de financiën onzer gemeonte te kunnen nagaan. Van den a deren kant evenwel werden wij aangenaam verrast door hot gioot vertrou wen, dat de meerderheid der commissie, blijkens het rapport in het welslagen deser ondernoming blijkt te stellen. En ook aan de meerderheid van ons college komt het voor, na andermaal aan de hand der com missie met den meeaten einst het voor en tegen te hebben overwogen, dat thans niot langer met de oprichting mag worden ge draald. De oprichting van een electrische cen trale, wij zeiden het vroeger reeds, is, voor een stad als Leiden, in zekeren zin een eisch des tijds. Waar, van dc grootste steden nu niet te spieken, Groningen en Haarlem en Arnhem zijn voorgegaan, daar mag Leiden niet achterblijven. Er behoort, het valt niet te ontkennen, tot het nemen van een besluit als dit, altijd zekere moed. Het blijft in zekeren z;n een waagstuk, om dat nimmer vooruit met mathematische ze kerheid valt te zeggen, hoe de uitkomsten zullen zijn. Deze kunnen evenzeer belang rijk meevallen, als dat zdj ernstig zullen tegenvallen. Maar ei is geen enkele reden om te onderstellen, dat hier niet «lagen zou, wat elders, wij durven te zeggen, on der min gunstige omstandigheden, met zoo goede resultaten werd ondernomen. In Groningen is voor het jaar 1906, het derde - r der exploitatie, op de begi oo ting der electrische centrale een naoteclig slot van slechts 152,lli uitgetrokken. En waar nu do prijs der grondstoffen, aedert Grom. jen haar centrale bouwde, dei mate is gedaald, dat de oprichtingskosten thans 20 pCt. lager kunnen worden geschat, daar mag zeker voor Leiden een althans niet minder gunstig resultaat warden verwacht. Wy willen er voorts op wijzen, dat se dert dece zaak laatstelijk in uw vergade ring tor sprake kwam, do gunstige kannen .or het welslagen der lontrale niot onbe langrijk zijn toegenomen. Van de Hol- landsohe IJzeren-Spoorweg-Maatschappij werd tha* de toezeggii.g ontvangen, dat voor de verlichting Ier stationsemplace menten electrische stroom uit do gemeente lijke centiale zal worden betrokken. Ze kerheid bestaat, dat de beslissing van de vraag of voor de verlichting van hot aca demisch ziekenhuis een eigen installatie zal worden opgericht, uitsluitend hierop wacht of van gemeentewego tot den bouw van een centrale zal worden besloten, in welk geval nl. <xxk het ziekenhuis desi stroom van do gemeente zal betrekken. Hetzelfde is het geval met vorschillendo andere academische inrichtingen. De stu denteaisooiëtoit zal haar eigen installatie opheffen on belooft een der oeiste afne mers van do gemeente te worden. Wij zei den hot vroeger reeds, dat de exploitatie kosten der gasfabriek zullen verminderen, w.-nncer voor haar bedrijf van eleotrischou stroom zal kunnen woiden gebruik ge maakt, terwijl op haar beurt de centrale in do gemeentelijke gasfabriek een niet «>n- belangrijken afnemer zal hebben. Ende geest en Rhyngeoest zullen eloctrisoh kun nen worden verlicht. Hierin moge nu juist niet een geldelijk voordeel voor de gemeen te gelegd to zijn, ook andere voordeeioa behoeven hiei niet buiten beschouwing te blijven. En dan mag zeker mot het oog op brandgevaar electrisohe verlichting dier gebouwen, waar mogelijk, tevens noodza kelijk worden geacht. Eindelijk, do ervaring elders heeft het be wezen, zal vooral de klein-industrie door de oprichting eener oleeti ische centrale zeer belangrijk worden gebaat. De voordce len voor die industrie, aan het gebruik van eloctromotoren als beweegkracht ver bonden, zijn in do verschillende rapporten meeimalen uiteengezet Thans leert het rapport uwer oommissie, dat de uitslag in dit opzicht in Groningen de verwachtingen sterk heeft overtroffen on dat ook hier een veel grootore afname van electrieohen stroom voor motorische doeleinden mag worden vei wacht, dan in het rapport der heeren Doyer en Van Doesburgh werd aan genomen. Do kléin-industrie moge al niet dadolijk toetreden,-komen doet zij zeker. Na hot bovenstaande mag hier intue- sciben niot verzwegen worden, dat in Haar lem op de bog rooting voor hot j aar 1905 (eveneens hot dorde jaar dor exploitatie) der gcmeente-licbt-fabrioken voor de af dee ling „Electricitoit" een nadeelig alot is uitgetrokken van f 22,218. Aanmoedigend is dit resultaat zeker niet en naast Gro ningen bijna onverklaarbaar. Mon hou de eahtor in het oog, dat Haarlem in dit op- ziaht in minder gunstige omstandigheden verkeert dan Leidon. Haarlem heeft niet, als Leiden, tal van academische gebou wen, die electriechen stroom behoeven. Het station wordt er niet van gemeentewege verlicht. Haarlem is niot als Leiden een fabrieksstad. Eindelijk heeft men in Haar lem, naar hot schijnt, de fout begaan een hcog tarief te heffen, waardoor do aanslui tingen aanmerkelijk beneden de raming zijn gebleven. Het voorbeeld van Haarlem behoeft dus Leiden niot te weerhouden, veeleer mag Groningen tot navolging strek ken. Voor de meerderheid van ons ooilege loet dan ook het aanhangige vraagstuk zich op ii deze enkele woorden, „nu of nooit". Nu, omdat de lage prijs dor grondstoffen do opriohtingakoston betrekkelijk laag doet zijn, nu, omdat, e>n hier deelt de meerder heid geheel hot gevoelen van uw oommissie, indien ook tihans nog niet tot do oprich ting van een oentralo van gemeentewege wordt overgegaan, eventueele concessie aanvragen niet langer zullen mogen wor den afgewezen. Waar wij zelve de oprich tóng van een eleotrisohe centrale een eisch des tijcis noemden, waar de behoefte aan eloctrisohen stroom, zoo voor Rijks- als ge meente-inrichtingen, zoo voor groot- ala klein-industrie, en voor veTBohillei.de par- tioulioron overtuigend bewezen is, daar zou hot niet aangaan de bevrediging dier be hoefte tegen te houden, wanneer particu lieren zich bereid verklaren daarin te voor zien. Te klemmender wordt dit argument, wanneer wij thans, naast de mededeeling der oommissie, dat tot dusverre geen con- ovssie-aanvragen waren ingekomen, de ver klaring kunnen aileggen, dat sedert een tweetal' aanvragen ons ooilego hebben be reikt. En dat de gemeente zich door hot verleenen van zoodanige oonoesaio aan een grooto fout zou schuldig maken, wij mogen ons ontslagen rekenen dit hier nader uit een te zetten. Blijxt dus, dat clo meerderheid van ons college thans niot langer aarzelt U voor te stellen tot de oprichting van een electri sche oentralo over te gaan, dit mag ons niet weerhouden U mode te deelen, dat ook weer in die meerderheid zich tweeërlei stroo ming doet gelden. Ziet de meerderheid der voorstanders, ook ten aanzien der finanoicelo resultaten, do oprichting der centrale mot hot volste vertrouwen tegemoet, een harer loden is ten aanzien van do gevolgen voor don finan- cieekm boestand dor gemeente minder opti mistisch gestemd. Dit lid is geenszins blind voor de financieele moeilijkheden, waarin de gemeente ten gevolge dier oprichting zou kunnen geraken, en voor het beswaar, dat de lasten der burgorij daardoor, zij het dan tijdelijk, weder zouden moeten worden verhoogd. Maar indien niottemin ook dit lid na lang aarzelen ten «lotte mot overtui ging tot do opriohting durft adviseoren, dan ïb dit vooral daarom, omdat de om atan digheden in verband met den lngcn prijs dor grondstoffen thans zoo gunstig zijn, en omdat ieder Langer uitetol de le vensvatbaarheid der onderneming slechte zal kunnen verminderen. Immers ieder jaar zullen door do inrichting van eigen installaties weder nieuwe afnemers voor do gemeente verloren gaan, op wior toetreden zij andere mot zekerheid had kunnen reke nen. Dit allee beeft intusschen do nrinderhoid van ons ooilege (zij het dan do kleinst mo gelijke) niet kunnen overtuigen, dat reeds thans door de gemeonte tot de opri.-hting van een eleotrisohe centrale behoort te wor den ovorgegaan. Dceo minderheid schroomt niet hier als haar gevoelen uit te spre ken, dat hot vraagstuk door het vors Lag uwer oommiseio geen schrede nader tot haar oplossing is gebracht. Ten aanzien van do levensvatbaarheid der onderneming verkeert zij in volkomen de zelfde onzekerheid ala toen Uw Vergade ring haar opdracht aan de oommissie gaf, en wat de financieele uitvoerbaarheid be treft, zij mist in het rapport ten eenen male iedere aanduiding van do wijze, waar op de commissie meent, dot de eerste kwa de jaren dor exploibatao zullen kunnen worden te boven gekomen. Waarom werd niot door de oommissie, toegegeven, dat eon enquête onder de in ge zeten on zelf weinig waarde zou hebben, in een vergelijkend overzicht getreden mot andere gemeenten, in binnen- of buiten land, van nagenoeg hetzelfde zó el on tal en in ongeveer dezelfde omstandigheden als Leiden varkeerende, een overzicht, dat eensdeels het vertrouwen in de levensvat baarheid der ondorneming zou kunnen vor- hoogon, anderdeels 'den twijfel omtrent haar financieele uitvoerbaarheid zou kun nen wegnomen! Waarom wordt niet in eon vergelijking getreden van de destijds, vóór do oprichting zoo in Groningen als Haar lem gemaakte ramingen van oprichtings- on exploitatiekosten, van sbroomafname voor de voreohiHondo doeleinden, enz., en*, ou de daar later wykregon uitkomsten I Men zou zich althans eenige vooretelling kunnen mak.t?n van do verrassingen, waar aan wij ook hier ter stede ongetwijfeld zul len blootstaan. Nu dit alles word nagela ten, verkeert deze minderheid in volko men dezelfde onzekerheid, ais toen, onge veer een jaar geleden, tot de instelling der Raadscommissie werd besloten. Ook hot feit, dat de grondstoffen than* zooveel goodkooper zijn dan voor 3 jaren, kan voor do minderheid geen argument zijn om thans tot do oprichting over te gaan. Evenmin als een goed hu is wider een lakensch pak dat hij oigen 1 ijk niot kan bet* len, zal koopan, omda>t het Laken toevallig bijzondor goedkoop is, mag de gon»eonto tot de oprichting van een elcotrischo oen tra Is besluiten, omdat de oprichtingskosten au lager zijn dan vroeger, zoolang niot vast staat, dat ook die lagere oprichtingskosten de draagkracht dor gemeente niet zulten te boven gaan. En deze laatste overweging weegt daar om voor de minderheid zjoo zwaar, omast juist in do latere jaren de lasten der bur gerij zoo aanmerkelijk zijn gestegen. In betrekkelijk karton tijd moest het percenta ge dvr inkomstenbelasting van 3$ pCt. tot pCt. wonten verhoogd, terwijl do opoen- ten op de personcolo bolosting tegelijker tijd een wvrhooging ondergingen van 68 tot 90 Bedenkt men dan vorder, dat do laat stelijk door do gemeente gesloten grooto leu ningen juist in do eoretvolgendo jaron voor hot eerst gaan aflossen, zoodat de gemoonts- bog root ing in 1906 voor het eerst met eeu bidrag van 16000 zal worden bezwaard, wolk bedrag in 1907 tot f 21,800 cal stijgen, dan mag zonder mcordoro zekerheid ton aan zien dor financieele gevolgen than* niet weder tot een zoo belangrijke uitgave worden besloten. Wil de mindorheid hiermede gezegd heb ben, dat de gemeennimmer tot do oprich ting van een elootrisoho controle zal moe ten overgaan f Allerminst. Voor haar geldt het „nu of nooit" dan ook niet. Zij acht het geenszins onmogelijk, dht ook zij, wan neer zij meer liaht zaJ hebben verkregen, in con warm voorstandster der oprichting zal veranderen, of 'dat de financieelo om standigheden der gemeente dermate zulV p veranderen, dat zij zich desnoods jarenianf geldelijke opofferingen zal kunnen en moe ten getroosten voor eon onderneming, die om andere redenen in hot belang der ge meente is. Wat zij niot wil, is eon „sprong in hot duister", 'dio vooral in de tegen woordige omstandigheden niot te verdedi gen zou zijn. Evenmin eindelijk deelt do minderheid het gevoelen, dat con concessie-aanvrage niet langer zou kun non worden geweigerd, indien de gemeente thans nog niot tot de oprichting mocht besluiten. Ook zij is van meoning, dat concessie in geen geval be hoort te worden verleend. Indien het fco^ do oprichting komt, moot dit van gomco. - tewege geschieden, maar de zaak is than, nog niot rijp, de gegevens zijn niot vol doende, de omstandigheden niot gelukkig. Trouwens, dat oonoesaie-aanvragen reeds zijn ingekomen, verwondert haar niot. Ooi zij toch is overtuigd, dat do onderneming op don 'duur rontegovond zal' blijken, maar de moeilijkheid is juist: hoe zal de gemeen te de eerste moeilijke jaren te boven ko men t Die vraag heeft de oammissio niot vermogen op te lossen. Bovendien is twij fel geoorloofd, of gegadigden naar een oon- oessio zich niet zoudon terugtrokken, wan neer later, bij hot ontwerpen der voorwaar den, de verei8chto overeenstemming zou blijken niet te kunnen worden verkregen. Wij hebben boven ook hot gevoelen der minderheid eenigszins breedvoerig weerge geven, omdat wij, getrouw aan do door on* in dozen gevolgde gedragslijn, u in de ge legenheid wonsohton te stellen omtrent deze zoo gewichtige zaak mot volkomen kon nis van zaken te oordeclon. Van eon weerleg ging, thans weer, van do bezwaren dor min derheid, mogen wij ons onthoven achten, waar die weerlegging voor een groot deol recde gegeven is in het rapport der com missie „ad hoc" on voor een onder deof Vervolg Advertentièn. Uitzending van Uiners van al 80 Ceiils, 1.— liooger. Beleeld aanbevelend, Wed. A. ItAOEit, Pap en gruclit 4. 796 7 LEIDEN, Hoogewoerd 90. 'Catalogus gratis op aanvraag. Gtoedkoopsteeng-erieüijkste-Keisgelegenheid Van LfclllJliirv naar 1ste KI 2de KI. 0EGSTGEEST 15 Cents. Cent. SASSENHEIM «5 »3| LISSE, HILLEG0M, BENNEBR0EK, HEEMSTEDE ol HAARLEM 3° 85 C'ouponboek|es, verkrijgbaar gesteld by de Goederen- Agenten, geven voor korte alstanden veel bespariug. 3871 26 n LDe Administratie van het „Leidsch Dagblad" belast zieh met het plaatsen van Advertentièn ln alle Bladen. M Tm Idsch Tl atsen I K. HEMERIK, Tailleur, Papenstraat 7, Lelden. Levering van alle soorten Heeren- kleediug op maat. Prima stof en bewerking. Ook levering op zeer aannemelijke voorwaarden. 8999 6 in fijn gepolijst Aalmarkt 25. Verkrijgbaar in alle buurten der stadgiss so RIJWIELEN van af 105 Gulden. AGENT: Breestraat 28. Kassier en Commissionnair in Effecten. TELEPH00NNUMMER 521, INTERCOMMUNAAL 8072 14 A. BOAS, Kon. Chir. Pédicure, Prinsengracht No. 1125, Amsterdam, zal a. 8. Woensdag zijn geaebte Abonnés te Lolden bezoeken. 7298 10 Brieven uitsluitend aan bovenstaand adres. AnfIscptlMohe en pljnlooze behandeling. Opgericht 1 Maart 1892. ROTTERDAM, Witte liuis, Telefoon No. 545. DEN HAAG, Stationsweg, Telefoon No. 1115. AMSTERDAM, Gebouw Kosmos. Telefoon No. 2405. Belasten zich met het: lncas8eeren van vorderingen over de geheele wereld met vermijding van gerechtskosten; behandelen van processen met medewerking van verschillende advocaten In Nederland of Buitenland; deponeeren van handels- en fabrieksmerken; vervullen der formaliteiten ter bekoming meerderjarlgverklarlng; behartigen van belangen aan de Mlnleteriön te 's-Gravenhage. verstrekken van ad vlos omtrent aangelegenheden van rechtskundigen aard f tot stand brengen van afdoende regelingen tusschon debiteuren en hnn schnldelschors, tor voorkoming van faillissement; opmaken acten van vennootschap, enz., en*. 8629 60

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1904 | | pagina 5