Woensdag 1® 'lei.
A°. 1904.
feze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van (Zon- en feestdagen, uitgegeven.
Dit nommer bebiuui ui,
TWEE Bladen.
Eerste Blad.
Uit de „Staatscourant."
I
ga 13568
LEIISCH
DAGBLAD
PRIJS DEZER CO TRANT:
Voor Leiden per week 9 Oents i per 3 maandenf 1.10.
Buiten Leiden, per looper en waar agenten gevestigd zijn 1.30.
Franco per post1.65.
PRIJS DER ADVERTENTIES:
Van 16 regels f 1.05. Iedere regel meer f 0.17£. Grootoro lettors ooar
plaatsruimte. - Kleine advertentién van 30 woorden 40 Oents contantelk
tiental woorden meer 10 Oents. - Voor het incasseeren wordtfO.05 berekend.
Dl' 4 J CGCSdilg.
De 18de Mei wordt in die kringen, waar-
men nog geloof heeft in het bestaan van een
^wereld zonder oorlog, sedert een vijftal jo-
ren als de vredesdag herdacht.
Hedn dan is 't vijf jaren geleden, dat te
's-Gravenhage de bijeenkomst geopend werd,
dio den naam van Vredes-conferentie heeft
gekregen en waaraan gezanten van do meest
beschaafde landen hebben deelgenomen.
De roepstem tot deze bijeenkomst ging uit
j van den Keizer der Russen en het is zeker
wel eon opmerkenswaard verschijnsel dat
voor de eerste vijf jaren verstreken zijn, dio
xelfdo Tsaar in een oorlog is gewikkeld,
l waarvan hot eind niet is te overzien.
En wij behoeven onzen blik maar te rich
ten naar Zuid-Afrika, waar binnen het tijd
perk van vjjf jaren, twee bloeiende staten zijn
vernietigd door do heersch- en hebzucht
van een machtige natie, wij hebben ons
slechte to herinneren de krijgsverrichtingen
in China en elders om do overtuiging mot
I - geweld bij ons te voelen opdringen, dat do
vredesconferentie nog niet veel heeft uitge
richt, en dat als altij hot beslechten der
geschillen met de wapenen aan de orde
blijft.
Toch als wij zoo redcnecren zijn wc onbillijk.
Daar zijn ook geschillen opgelost door min-
nolijko schikking, geachillon dio vroeger zeer
stellig ook door den krijg zouden zijn be
slecht. Laat ons er eenigc oemon want ook
hier kunnen wij niet voJiedig zijn.
Regeling dan omtrent Samoa tusschen de
Vcrcenigdo Staten, Duitschland en Enge
land; koloniale grensregeling tusschen
Frankrijk on Italië, Frankrijk en Spanje,
Frankrijk cn Engeland; schadevergoeding
voor den Mac Murdo spoorweg; oplossing
van -het Fransch-Braziliaansch gronsschei-
dingsgeschiloplossing van eenzelfdo ge
schil tusschen Brazilië on Engeland; rege
ling omtrent het Panamakanaal tusschen
Engeland on do Vcrcenigdo Statenrego-
i:ng omtrent de grens tusschen dc Argen-
tijnsche republiek en Chili; schadevergoe
ding in do Waïmazaak; regeling der New-
foundlandscho Egyptische-Marokkaanscho
en Australischo twistpunten tus chon
Frankrijk en Engeland en ten slotte beslis
sing van het Arbitragehof tusschen do Ver.
Staten en Mexico cn in dc Venezuela aange
legenheden.
Allerlei zaken op zichzelf een oorlog
waard.
De kosten voor de scheidsrechterlijke pro
cedure voor cle laatstgenoemdo zaak zullen,
zoo wij lezen, f 2750 franken bodragen. De
elf in deze zaak betrokken mogendheden
moeten deze kosten dragen elk tot een bo-
drag van 250 franken, nog iets minder dan
j den prijs van een enkel kanonschot van ge
middeld kaliber
Afgescheiden dus van do verliezen van
menschonlevens en van "do zedelijke ellende
aan oorlogvoeren verbonden, springen ook
do materieelc voordeelen van arbitrage ter
oplossing van internationalo geschillen cn
verwikkelingen in het oog.
En als wij nu de betrekkelijk lange lijst
Van geschillen, die zondor bloedvergieten
zijn uit den weg geruimd, voor ons zien,
dan mogen wij niet voldaan zijn, dankbaar
rijn wij toch.
Het is goed op den vredesdag dit elkander
tens tc herinneren en het geloof te ver
sterken, dat wc op den goeden weg vooruit
gaan.
En als binnenkort dank zij do vorstelijke
gift van Carnegie het gebouw van het in
ternationaal Arbitragehof in Den Haag zal
zijn verrezen, dan zal «trotsche gebouw
daar staan als een machtig vredesgetuigonis,
en vorsten en staatslieden zullen er reke
ning mee moeten houden.
Er zullen ook nadat 'de Russisch-Japan-
eche oorlog voorbij is, nog wel meerdere
^-■oorlogen gevoerd worden, zeker, maar
daai-entegen zal ook arbitrage in steeds
mcerdero gevallen worden toegepast.
Zoo zullen wij vooruitgaan als is liet dan
ook in veler oog te langzaam.
Laat 'de herinnering aan dc vredes-confe-
>_i-rentic op dezen dag dat besef weder verle
rend igen cn bij allo vredesvrienden en wie
zijn dat niet? de overtuiging sterker
maken, dat niets duurder gekocht is dan
militaire verovering en dat geen schooner
lauweren kunnen geplukt worden 'dan die
van den vrede.
Lecdea, §8 Sfles.
Bi) beschikking van den minister van
binnenlandscho zaken, is, met ingang van 1
Juni 1904, op zUn verzoek, eervol ontslag
verleend aan dr J. C. do Ruytor do Wildt,
als assistent voor de scheikunde aan de Rijks
universiteit to Lelden.
- Da. R. J. W. Rudolph, alhier, schrijft
aan de redactie van fDe Standaard" hot
▼olgende:
„Hot zlJ my vergund een kleine rectificatie
te maken op het bericht van Uw Leidschen
correspondent, dat in het nummer van Dins
dag 9 Mei van Uw blad is opgenomen.
Uw correspondent deelt daarin mede, dat
onze samenwerking met de Chr.-Historlschen
te Leiden is afgestuit op de overmatigheid
hunner eischen.
Hierin slaat uw overigens zoo uitnemende
correspondent ditmaal den bal geheel mis.
Bij myn weten is op geen enkele vergade
ring van hot overmatige van do eischen der
Chr.-Historischen ook maar een woord gerept.
Integendeel is ön door do Anti rev. èn door
de Roomsch Katli. uitdrukkelijk verklaard, dat
men beiderzijds tot elke opoffering bereid was,
mits da voorgestelde combinatie slechts uitzicht
op succes bood.
Op dit laatste werd steeds de nadruk gelegd.
Uit dit oogpunt werd ook het voorstel der
Chr.-Hi8t. bezien.
En omdat zoowel de Antl-rev. als deRoomsch-
Kath. do vaste overtuiging koesterden, dat do
combinatie, dio door de Chr.-Hist. werd voor
gesteld, zulk een uitzicht niet gaf, word hun
voorstel gewezen van de hand.
Ziedaar de feiten."
Do 1ste luitenant A. J. R. Bran'dt, ge
detacheerd geweest zijnde bij het leger in
West-Indië, ia ingedeeld bij het 1st» batal
jon van het 4do regiment infanterie.
Do officier van gezondheid 2do klasse
P. van der Slooten, van het militair hos
pitaal alhier, is benoemd tot offioier van
gezondheid late klasse.
Ten aanzien van militie- en landweer-
plichtigen, die solliciteeren naar een betrek
king bij de politie, zijn door den minister
van oorlog, wat betreft opkomst in wer-
kclijken dienst, herhalingsoefeningen cn
jaarlijksch onderzoek, bepalingen gemaakt
volgons welke zij van genoemde verplichtin
gen kunnen worden vrijgesteld.
Hierdoor worden zij in de gelegenheid ge
steld een betrekking bij do politie te aan
vaarden.
Te Katwyk overleed In hot R.-K. Gym
nasium do WolEorw. pater Th. van Veen
S. J., in den ouderdom van ruim 57 jaar.
Behalve voor het onderwys maakte de ontela-
pene zich ook verdiensteiyk voor de pers. (ff.)
Ned.-Hervormde Kerk. BedaDkt is voor
het beroep naar Utrecht door dr. J. P. de Bio,
to Kethel en Spaland.
Gereformeerde Kerk. Beroepen ls te Delfzyi
da. Schouten, te Hazerswoudo.
Voor het akte-examen lager onderwys
zUn te Utrecht toegelaten de heeren G.
Homolaar, te Oudshoorn; A. E. van Tol, te
Aarlanderveen; A. M. van der Vrlng, te
Woerden.
De leden van de Eerste Kamer der
Staten-Qeneraal, die heden met den grilfler
dier Kamer, mr. Zillesen, deelnemen aan den
vaartocht tot bezichtiging der rivier werken
in ds provincie Noord-Brabant, worden bege
leid door twee inspecteurs-generaal van den
waterstaat en de hoofdingenieurs belast met
de werken ln genoemde provincie.
Do Minister van Marine, de heer Ellis,
die heden in de Kamerzitting tegenwoordig
was by de beraadslaging over een speciaal
militair puDt in do Drankwet, had van alle
zyden gelukwon8chen met zyn bevordering
tot vice admiraal ln ontvangst te nomen.
Wyien douairière A. A. T. A. Grisart,
goboren gravin van Hogondorp van Hofwe
gen, heeft aan don Staat der Nederlanden,
ter plaatsing ln het Maurltshuls te 's Gra-
venhage, vermaakt ©en door Thomas de Key-
sor geschilderd mansportret.
„Do Residentiebode" vernoemt, dat bU
den Raad van State het voorstel is inge
komen tot 6pUtsing van het district 's Graven-
hage voor do verkiozingen van de Prov. Staten
in drio districten.
Wy vernemen, dat weldra geen storko
dranken in de militaire cantines moer ver-
krygbaar zullon zyn. (Tijd.)
Do kapt. jbr. D. Barchman Wuytiors,
van het rog. gren. on jagers, zal binnenkort
het leger met pensioen verlaton en worden
bestemd tot majoor by den landweer.
Gisteren was de termyn verstroken, bin
nen welken do leden van hot Concertgebouw
orkest. lo Amsterdam, dio vóór den aanvang
van het winterseizoen hun contract wildon
doen eindigen, daarvan mededeeling aan hot
bestuur moesten doen. Naar „Het N. v. N."
vernoemt, heeft geen der heeren bohalve de
reeds vroeger genoemde, u.l. de heeren Mos
sel, Best en Gorke, van dien termyn gebruik
gemaakt.
In de gisteren gehouden buitengewone
vergadering van aandeelhouders in de
Haagsche Tramweg-Maatschappij werd be
sloten met algemecne stemmen haar goed
keuring te hechten aan hot voorstel van den
Raad van Beheer om met dc gemeente
's-Gravenhago een nieuw contract af te slui
ten en zijn tevens goedgekeurd de voorstel
len betreffende vermeerdering van het ka
pitaal, uitgifte van obligatiën en statuten
wijziging.
Graaf Wrangel, gezant van Zweden cn
Noorwegen, is heden van Den Haag naar
Brussel, zijn standplaat^ teruggekeerd.
Do oud-onderoffieicr J. J. Tummers is
op 76-jarigen leeftijd overleden. Hij was
medeoprichter, vóór 25 jaar, van de
thans Koninklijke Verccniging van ge-
pensionneerdo onderofioicren en minderen
van het Ncd. Veger vóór do wot van 1877.
Vele jaren was sergeant Tummers voorzit
ter van die Vcreeniging. Kort geleden
weïxl hem, bij zijn aftreden wegens verge
vorderde jaren, een herinncringsmcdailege
schonken als blijk van erkentelijkheid.
Voorts was hij bestuurslid van dc afd. Den
Haag, van de vereeniging ,,Het Metalen
Kruis". In 1898 werd hij begiftigd met do
Gouden Ecromodaillo der Orde van Oranje-
Nassau.
Do pantscrschepon „Do Ruyter" en
„Hertog Hendrik" worden in gereedheid
gebracht tot het maken van een oefenings-
reis.
In do algomcene vergadering der Delft-
sche Broodfabriek is hot dividend over 1903
vastgesteld op 7 pCb.
In dc te Rotterdam gehouden verificar
tie-bijeenkomst in zako het faillissement van
W. Molenbroek werd een aecoord aangebo
den van één proeent boven hetgeen de li
quidatie zal oplevorcn. Voor do maatschap
pij „Maasland" werd geen accoord aange
boden.
Den 29sfcen Juli e.k. zal hot 25 jaar
geleden zijn, dat hot oudste lid in zittings
jaren in do Gemeenteraad "an Amsterdam,
mr. F. S. van Nierop, door do kiezers in
dat college gebracht werd en daarin tot he
den onafgebroken zitting behield. Naar wij
vernemen zijn de Raadsleden voornemens
dien dag niet geheel onopgemerkt te laten
voorbijgaan.
Benoemd is tot gemeen te-a rchitect te
Haarlem do heer P. do Hoogh Hzn., to
Utrecht.
Bij Koninklijk besluit is benoemd tot
vertegenwoordiger der Ncdorlandsche Re
geering bij het op 23, 29 cn 30 September
1904 te St.-Louis te houden algemeen con
gres van pleitbezorgers en rechtsgeleerden,
prof. mr. D. Josephus Jitta, hooglecraar in
de rechtsgeleerdheid aan do Gemeentelijke
Universteit to Amsterdam.
Het aantal anti-revolutionnairo propo-
gandoclubs in Nederland bedraagt, volgens
een bericht, thans 43 mot ongeveer 1800
leden.
Jhr. van Eys van Liondon, die wogens
ongesteldheid nog zyn nieuwen post van
minister-resident te Lissabon niot heeft kun
nen aanvaarden, is thans, na 5 weken,
nagonoeg hersteld en zal we! ira naar Lissabon
vertrekken.
Ter inzameling van gelden voor de op
richting van een standbeold van stadhouder
Willem III is een rovincialo commissie
tot stand gekomen in Limburg.
Het plan is dc matrozen en jongei .i,
tot dusver op het instructicschip „Admiraal
van Wassenacr" te Amsterdam opgeleid,
met Sept. a.a te verplaatsen naar Hello-
voetsluis aan boord van het logementsch.p
„Buffel" en het tot instructiovaartuig in
te richten wachtschip „Van Galen."
Dc „Wassonaer" wordt als instructieva-.r-
tuig opgeheven en bestemd als wachtschip te
Amsterdam ter vervanging van do „Prins
Maurile", die als verouderd voor andere
doeleinden zal worden aangewezen
Door den minister van koloniën is R.
van Panthaleon baron van Eek gostold ter
beschikking van den gouverneur van Suri
name, om te worden belast met do waarne
ming van het ambt van chef van het Bouw-
dopartemont aldaar. (St.-Ct.)
Het stoomschip „Bcrgcdorf", van Java
naar Amsterdam, vertrok 14 Mei van Pe-
nang; dc „Bürgermeister" (uitreis) arri
veerde 13 Mei te Napels; de „Duisburg" van
Java naar Amsterdam, vertrok 14 Mei van
Marseille; de „Goentoer", van Batavia nair
Rotterdam, vertrok 17 Mei van Perim; de
„König (uitreis) arriveerde 15 Mei te Swar
kopmund; do „Oranje", van Amsterdam
naar Batavia, arriveerde 17 Mei te Genua:
de „Sindoro", van Rotterdam naar Bata
via, arriveerde 17 Mei to PorbSaid; do
„Anchisc-s", van Amsterdam naar Java
vertrok 14 Mei van Liverpool; de „Prinz
Heinrich", van Singapore naar Amster
dam, passeerde 14 Mei Aden; de „R jndam"
arriveerde 16 Mei van Rotterdam te Nieuw
York; de „Telëmaehus" vertrok 14 Moi van
Penang naar Amsterdam.
Lissc. Do gewone jaariyksche oefening
mot do brandspuiten zal gehouden wordon
op Dinsdag 24 Moi a. s. des namiddags to
G uien
Noordunyk. Maandagavond had in het
„Hof van Holland" het liefdadigheidscon-
cort plaats, dat door mej. Harry van dor
Harst, concertzangeres to Leipzig, ten
voordcele van de beide ziekonvereenigingen
„Ziokcnzorg" cn „St.-Liduina" alhier go-
geven zou worden. Met haar fraaie altstem
wist do begaafde zangeree al dadelijk het
talrijke publiek voor zich in te nemen reet
de aria uit Handels „Israël in Aegypten":
Bringo sio hinein. Nu eens lieflijk-zacht,
dan weer forsch ware het niet te oneer
biedig, we zoudon zeggen: met metalen
6tem vertolkte zij voor haar dankbaar
gehoor e enige meesterstukken van klassieke
muziek, waarvan we onderstrepen zon
der daarmco den overigen nummers te kort
to willen doen het bokendc „Mignon"
en „Lithausohos lied", beide van Chopin
terwijl het oud-Nedcrlandsoho element zich
deed hooren in een viertal liedoren van
Nicolaï, waarvan „Mineelac-hto" cn „Het
Hexken" wel het meest voldeden. Op hoogst
verdienstelijke wijze word zij geaccompag
neerd door movr. N. van der Linden van
Snelrewaard, van Breda, terwijl de mede
werking van don heer S. van Groningen,
pianist to Leiden, medo op hoogen prijs
word gesteld, getuige do waardeering, met
welke cenige door hem op do piano voorge
dragen stukken van Beethoven en Lisztdoor
het auditorium ontvangen werden. Do
Ibachvieugel uit het magazijn van do firma
C. C. Bender bleek daarbij een prachtig
instrument te zijn.
Dat do avond niot zonder uiterlijke 1 lij
ken van hulde en dank voorbij zou gaan,
ligt in den aard der zaak, nu het hier een
geheel belangloos optreden der verschillen
de optredendo personen geldt. Buiten do
inderdaad fraaie bloemstukken, dio aan de
dames Van der Harst on Van der Linden
vereerd werden, bestonden dio blijken van
hulde in het gespróken woord. Namens on
op verzoek van do best-uron dor bovenge
noemde vereenigingen richtten bij het begin
der uitvoering de heer Dorsman voor „Zie
kenzorg", aan heb einde do heer Kervel
voor „St.-Liduina" een dankbetuiging aan
do begaafde zangeres en haar medewerkers,
vooral den nadruk leggende op het schoono
dat er gelegen is in het optreden der kunst
in dienst der oharitas, benevens aan moj.
M. Tulleken, dio door haar initiatief en haar
onverpoosd ijveren dezo zaak zoo uitste
kend heeft helpen slagen. Het herhaald .-.p-
plaus der aanwezigen gaf volkomen instem
ming met de gesproken woorden te kon-
nen, evenals het herbaalde-lijk in den loop
van den avond daverend weerklonken had
na den zang dor soliste.
Ocgstgeest. Do boprooving der brandspuiten
aan den Morsch en in Poelgeest zal plaats
hobbon Dinsdag 24 Mol en Maandag 30 Mei;
die der brandkranen aan don Morsch weg en
aan den Bazaar Woensdag 25 Mei en Donderdag
26 Mei a. s., telkono dea avonds te 7 uur.
Het onderzoek der verlofgangers ln dezo
Gemeente zal plaats bobben to Leiden ln do
Stadszaal, ingang Breostraat op 20 Juni a. s.
doe voormiddags te halftlen.
aQnsburg. Do heer J. Oiggaar is herko
zen als poldermeester van den Elstgcester-
polder.
Voor den Morsebeltpolder werd als pol
dermeester herkozen do heer C. van Delft
Kz., terwijl in de plaats van don heer A.
van Egmond, die wegens woonplaatsveran
dering heeft bedankt, werd gekozen dc heer
C Gla/ibcrgen Wz.
Mcj. J. Voerman, onderwijzorce aan
de Chr. School alhier, hoofd de heer J. G.
Vreeswijk, is als zoodanig benoemd aan een
bijz. school to 's-Gravenhage (hoofd de heer
Rumschoidt) met ingang van 1 September
a.s.
Roelofarendsvoon. De niouwbenoemdo on
derwijzer aan do O.-L. School, alhier, de hoer
F. Meyer, hoeft doze week zyn functie aan
genoemde school aanvaart.
Sassenheim. De miliciens dor lichting 1904,
bestemd voor de korte oefonlngon, zyn als
volgt ingedeeld: D. Rynsburger en H. Horaan
by bet regiment grenadiers en jagers to
's-Gravenhage en H. Vlasveld by hot 4de
regiment infanterie to Lelden.
Tor-Aar. Do op 15 dozer van kracht go-
worden kiezersiyst bevat 437 namen van per
sonen, die bevoegd zijn tot het kiezen van
loden van de Tweede Kamer on Provinciale
Staten en 363 voor leden van den Gemeente
raad. Er komen op voor 76 naman van hen,
vallende onder letter b dor Kieswet, nl. 10
huurkiezers, 55 loonklezors, 10 spaarbank-
kiezors en 1 examenkiezer.
Voorschoten. Reeds meermalen kwam in
doze gemeente het denkbeeld ter aprake om
een VeroenlglDg op to rlchton, die zich ton
doel zou stellen een jaariyksch feest te geven
in den geest van hetgeen op velo plaatsen
op 31 Augustus geschiedt. Zelfs besloot de
Gemoentoraad ln beginsel de kermis af te
schaffen, indien het mogeiyk bleek zulk eon
jaariyksche feestviering te doen plaata hebben.
Ernstige pogingen om hiertoe te geraken
werden echter tot dusver niet aangewond.
Thans zal evenwel getracht w ui oen
dorgoiyko veroeniging op te richten. Daartoe
zal eon voorloopige vorgadering worden ge
houden, door den burgemeester belegd. Mochten
de besprekingen tot een gunstig resultaat
leidon, dan zal men er wel meer van hooron.
Wnddingaveen. Uit het tweetal, do heeren
D. Brommer en B. J. v. Rhyn Jr., moet ge
stemd worden, om de plaats van wyien den
heor Asscheman als ouderling ln de Geref.
kerk te vervullen.
Onze vroegere dorpsgenoot, de heer Fik-
kert ls benoemd tot notari» te Loenen.
De heer Kolkman ia benoemd tot secre
taris der brandweer.
Zootorwoude. By de Ned Herv. gomeonte
alhier zyn benoemd tot notabelen do hoor»n
J. Künneke on D Schenkonvold, die de be
noeming liebbeu aangenomen.
Bij Kon. besluit is, met ingang van 16
Moi 1904, nan A. J. C. van Gc m u n d, op
zijn verzoek, eervol ontslag verleend als as
sistent bij het Koninkl.j v Munt- en Pen
ningkabinet, te 's-G r.wenhage.
Met ingang van 1 Juni 190-1, opnieuw be
noemd tot schoolopziener in het arrondisso
ment Middelburg, J. Dra-bbe, te Dom
burg.
Aan J. H. Ruttcn, op zijn verzoek, met
ingang van 1 Juni 190-1, eervol ontslag ver
leend als burgemeester dor gemeente Sit-
tard, ondor dankbetuiging voor dc in dio
betrekking bewezen diensten.
Met ingang van 1 Sen timber 1904, nan
mr. dr. I. B. Cohen, op z*'n verzoek eorvol
ontslag verleend als leoranr aan dc Rijks-
hoogero burgerschool tc Gouda.
Benoemd tot ontvanger der registratie
cn domeinen te Ondcrdendam, F. Stu
art, thans ontvanger der registratie on do
meinen te Oirschot.
Aan den bediende aan hot ijkkantoor te
Amsterdam, E. Boylcvclt, op zijn vor-
zoek, met ingang van 1 Juli 1904, eervol
ontslag verleend uit 's Rijks dienst.
Arbeidsbeurzen.
Over dit onderworp sprak ds. Rudolph
Maandagavond jl. voor den Chr. Bcstuur-
dersbond in het gebouw van don R.-K,
Volksbond.
Niouwo tijdon scheppen nieuwe behoeften,
zoo ving spreker aanon dat in onze dagen
con nieuwe tijd begon, zal door niemand
worden ontkend. Evenals in dc 15de en 16do
eeuw bevinden wij ons in de 19do on 20:tfco
couw op een keerpunt dor wereldgeschiede
nis. Wij leven in don tijd van vooruitgang
mot zijn helder licht, maar ook mot zijn don-
koro schaduwzijden.
Een dor zwartste plekken van onzen tijd
is dc telkens dreigondo cn telkens hcerschcn-
de werkeloosheid, een d r onvermijdelijke
gevolgen v n do groot-industrie.
Do groot-industrio hwcekto het z.g. fa-
fa ricksproletar iaat, dio groote massa van
unskilled labourers, arbeiders, dio geen vak
verstaan, voor wie —e elooshcid met schip
breuk gelijk staat.
In do groot-industrie verving hot koude
arbeidscontract de vroegere meer intieme
dienstverhouding. Zou vroeger een patroon
niet gemakkelijk een workman ontslaan, in
onzen tijd komt het herhaaldelijk voor, dat)
aan tion- cn honderdtallen gedaan wordt ge
geven.
De groot-industrie maakto ook een schei
ding tusschen producent cn consument. Do
fabrikant produceert niet voor de consu
menten. maar voor don tuasch nhandel. Het
overzicht op de afzetmarkt gaat daardoor
verloren. Overproductie is daarvan som
wijlen het gevolg. Een crisis ontstaat, en bij*
honderdtallen worden overal de arbeiders
bedankt.
Een dor nevengevolgen van de hoogo
vlucht dor groot-industrie is do ontvolking
van liet nla-tt-land en cTekrek naar do groote
steden. Dr Baernheither heeft uitgerekend,
dat in Engeland jaarlijks 50- h 60,000 rren-
8chon naar dc groote steden verhuizen. Ook
in ons land heeft vooral in de jaren 1870
tot 1882 cn 1886 tot 1892 een ware volksver
huizing naar de steden Amsterdam, Rotter
dam, Den Haag e.a. plaats gegrepen. Voor
al in de groote steden is het leger der wcr-
keloozen soms groot.
En werkeloosheid, welk een zedelijke en
stoffelijke ramp voor den werkman en zijn
gezin 1 Wanneer hij niet werkt, kan hij ook
niot eten. En toch moet hij eten, hij en do
zijnen. Het ccm na het ander moet dan naar
een lombard gebracht. Het huis wordt steeds
armer, de klccding steeds schameler, de
man steeds gcmelijker, de vrouw steeds moe-
deloozer. Inderdaad, dr. Schichowaki heeft
het met recht gezegd: „Drr Gipfelpunkt al
ler wirthschaftlichen v-ebel ist naturgeinusz
die Arbeitlosigkcit" En de kenner onzer
sociale toestanden, prof Quaek, zeidc het
hom na: „Niets is hartaangrijpender dun
de werkeloosheid onzer dagen."
Geen wonder dan ook, dat allerlei midde
len zijn aangewend om dit maatschappelijk
kwaad te lenigen of weg te nemen, zooals
werkverschaffing, verzekering
tegen werkeloosheid, en ook dc o p-
richting van arbeidsbeurzen
Arbeidsbeurzen zijn bepaald een cisch des
tijds.
Tot hiertoe werden andere middelen aan
gewend om arbeid te bezorgen en te verkrij
gen, zooals do p 1 a a t s i n g- en besteed
sterskantoren, het intermedi
air van huur- cn ploegbazen, en
vooral hot porsoo. lijk on zien naar
work en hot ad vertieren.
Do werke^ooze loopt dc heelc stad rond,
gaat naar pastoor of dominee en onderneemt