GROOTST MANTELMAGAZIJN
Gebrs. Lampe.
Groote party linteis en Maiilclkostiinies
De Sterren.
Blouses
Kostuumrokken,
lupous,
Korsetten,
Seine Claude Limonade.
Atelier J. R. ZliRLÜH.
£0^
rï Zooeven Ontvangen
een groote partij der laatst uitge
komen Nouveautés.
in Mousseline, Voile, Satinet, Netel
doek, Katoen, enz.
welke wij voor verrassend yoed-
koope prijzen aanbieden.
Men profiteere dus van
deze extra gelegenheid.
ÜÜ1*" Eenig adres voor OBacé en
Stoffen Handschoenen.
L 116-118. Haarl.straat 116-118. P
Leidscfoe M©d©»Acagl@mie?
Rijn- en Schiekade 110, Leiden.
Groote omzet, kleine winst
QEBRs. LAMPE.
Amsterdam,
am. Den Haag. Spuistraat 8.
Sncck.
NIEUW!!!
T entoonstellirog
Afgesneden late Tulpen,
MkCil- ('II
Taille-Werfestm
Agenten.
liny gezocht.
„Endegeest" en „Rhynjeiiil" over 1903.
Wij ontvingen ilo verslagen omtrent den
toestand van het krankzinnigengesticht
„Endegeest" cn het sanatorium voor zenuw
lijders „Rhyngecst" gedurende Let jaar 1903
u i-.gebracht door den directeur dr. Schef-
fc-r.
Hot jaar 1903 was voor „Endegeest'' in
[vele opzichten een gunstig jaar. Van epi-
I viemischc ziekten en ernstige ongelukken
I bl<vf het gesticht verschoond het ziekte-cij
fer bleef bijzonder laag en het aantal sterf
gevallen gering. Hot gesticht was bijna
voortdurend vol en een zeer groot aantal
aanvragen moest zelfs worden afgewezen.
l'e demonstraties van prof. dr G. Jcï-
gusma badder. zoncW nadeel voor 'dc po-
tiénten cn zonder storing der gestichtsorde
gereg?.id plaats. Do band tusschen de facul
teit van do geneeskunde der Lcidsche uni-
versitcic cn het gesticht werd nog nauwer
toegehaald door de benoeming van den as-
sisdes hcogleeraars tot buitengewoon
geneesheer van „Ehdegeest."
Dit ja-ir werd dcor don Minister van Oor
log gcoa officier van gc-zondheid bij de psy-
chiatr'^hc kliniek gedetacheerd. Of geen
der oiiic vcr van gezondheid daartoe het
verlangen had te kennen gegeven, dan wel
of gebrek aan personeel, of wellicht andere
gewichtige redenen Z.Exc. noopten dezen
nuttigen maatregel dit jaar niet door te
vooren, ia den directour niet bekend; in het
belang van de militaire collega's, en dus
ook van het L»ger, spreekt hij echter do hoop
uit, dat or 6poedig weder termen zullen ge
vonden worden om een of meer belangstel
lenden uit het korps der militaire genees-
heeron in do gelegenheid te stellen zich zoo
wel theoretisch als vooral practisch op de
psyohb.trie 'toe te leggen; de gostichtsge-
jieosheercn zullen zeker ten allen tijde be
reid worden bevonden hen daarbij zooveel
mogelijk behulpzaam te zijn.
Eij gemis van eenigc officieelc opdracht
valt het des te meer te waardeeren, dat dr.
D. A. Boon, arts, officier van gezondheid
1ste klasse van het O-.I. legor, met verlof
hier te lande, uit eigen beweging niet al
leen met veel belangstelling do klinische les
sen volgde en zich practisch op het patho-
logisch-anatomisch onderzoek van het cen
trale zenuwstelsel toelegde, maar bovendien
ook toestemming vroeg om geregeld eenige
malen per week de visit» der gestichtsge-
ncesheeren te mogen mede maken; een ver
langen, waaraan, het behoeft nauwelijks ge-
zogd, met groofce bereidwilligheid voldaan
werd.
Omtrent do gebouwen worden eenige res
tauraties medegedeeld, echter niet van over
wegende beteekenis, daar alles nieuw is en
zich in goeden staat bevindt, evenals ook
het meubilair en huisraad.
Het gasverbruik, waaronder begrepen is
het gas, benoodigd voor het bereiden van
het eten dor patiënten en personeel in ue
2de klasse van „Rhyngcest" op het groote
gasfornuis, en dat voor de strijktafels, be
droeg 04,100 stères. Verleden jaar bedroeg
het gebruik 57,325 stères.
Voor de verwarming werden aangekocht
36 waggons h. 10,000 K.G. giotcokes. Zovon
waggons dienden voor do verwarming van
het Sanatorium.
In verband met de vermeerdering der
werkzaamheden in het waechhuis cn in de
keukon, ten gevolge van de exploitatie van
het sanatorium „Rhyngcest'', bedroeg het
watergebruik in „Endegeest" 333 Kub. Me
ters meer dan het vorige jaar cn klom tot
10421 Kub. M.
Nadat in de zitting van den gemeenteraad
van 19 Maart 1903 mr. N. de Ridder als
burgemeester van Leiden was geïnstalleerd,
trad de heer H. 03 Juta, die als lid van
het Dngelijksch Bestuur het voorzitterschap
der Commissie na den dood van mr. Was
ad interim had waargenomen, af, en aan-
vaarddo dc nieuw benoemde burgemeester
de functie van voorzitter.
Tor vervanging van prof. dr. T. Zaayor
werd in dc gemeenteraadszitting van 2 Apr']
als lid der Commissie van Beheer benoemd
mr. H. L. Drucker, die echter, toon hij als
raadslid aftrad, werd vervangen door dr.
C. F. Th. J. Mculcman.
Volgens art. 29 van het nieuwe Huishou
delijk Reglement kan de assistent van den
hoogleeraar in de psychiatrie buiten be
zwaar van de gemeentekas worden aange
steld tot geneesheer van het krankzinnigen
gesticht „Endegeest."
Toen dan ook 'de heer G. J. B. A. Jans-
sens. arts, door den Minister van Binncn-
landscho Z. ';cn voor het loopendc jaar tot
assistent van den hoogleeraar was benoemd,
volgde den 5den Maart zijn aanstelling als
geneesheer van „Endegeest" door den go-
mcenteraad van Leiden.
Do hoofd verpleegster, zuster A. Röscnkot-
tcr, verliet don 16den Januari den dienst
van het gesticht om zich in het huwelijk te
begoven. Reeds kort na den aanvang der ex
ploitatie als hoofdverpleegster in dienst
gekomen, heeft zij moeilijke tijden doorge
maakt en steeds vol ijver en toewijding haar
'dikwijls zware taak volbracht. Dat zij zich
ook de toegenegenheid barer ondergeschik
ten had weten te verwerven, bewees wel het
haar aangeboden afscheidsfeestje, waarop
dc verpleegsters voordrachten hicluen en
kleine zangstukjes opvoerden, en dat door
een gozellig „onder-onsje" werd besloten.
Zuster J. Brinkman (diploma „Witte
Kruis'') tijdelijk hoofdverpleegster in het
krankzinnigengesticht „Het Groot Graffel"
te Warnsveld, werd door do Commissie in
haar plaats aangesteld tot hoofdverpleeg
ster.
Bij de pleegzusters hadden verder veel mu
taties plaats en moesten in het geheel 19
worden vervangen.
Vermeld wordt nog verder, dat 5 nieuwe
leerling-verpleegsters eenigen tijd de oplei
dingsschool der „Wilhclmina-Vereeniging"
hadden bezocht, en op aanvrage, door do di
rectrice dier school, mcj. S. Vcldhuyzen,
naar hier werden toegezonden.
Dc cursussen werden geregeld op 'de daar
voor bestemde dagen cn uren gehouden. Den
geneesheer van „Rhyngcest" werden dc les
son in den bouw- en de verrichtingen van
het menschoLjk lichaam opgedragendc 2de
geneesheer van „Endegeest" gaf ondorriclit
in do algemeene ziekenverpleging, terwijl
de geneesheer-directeur zich bleef belasten
met den cursus in verpleging van krankzin
nigen en zenuwlijders.
Reeds spoedig na haar in-dienstrtreding
verwierf zuster J. Brinkman, na afgelegd
examen, het diploma der Ncderlandsche
Vereoniging voor psychiatrie en neurologie.
Van het bureau- en huisdienstpersonccl
wordt gezegd, dat het zijn taak naar bc-
hooren vcrvul'dc. Ook hierin hadden eenige
mutaties plaats.
Een aantal tabellen met statistieken zijn
in het verslag opgenomen en uit deze statis
tieken blijkt, dat. op 1 Januari 1903 aanwe-
zig waren 179 m., 197 v., totaal 375. In 1903
werden opgenomen 39 nv, 37 v., totaal 76
en alzoo in 1903 werden verpleegd 217 mM
234 v., te zamen -451.
Overleden in 1903 16 m., 14 vr., tcftaaJ 29;
hersteld ontslagen 18 m, 17 v., totaal 35;
niet hersteld ontslagen 4 m., 6 v., totaal 10^
tc zamen 37 in. 37 v., totaal 74.
Op 31 December 1903 war. n dus aanwe
zig 180 m., 197 v., tc zamen 377, waaronder
3 mannen cn 3 vrouwen >nct verlof afwe
zig, terwijl één vrouw n;et krankzinnig
word bevonden Cn dus niot op deze statis
tiek voorkomt.
In bewaring werden gesteld 5 m. en 7 v.
Hiervan werden opgenomen 4 ni. cn 5 v.
Overgebracht naar andere gestichten 2 vrou
wen.
Niet krankzinnig bevonden 1 man.
Het getal verplecgdagcn bedroeg 135,677
on de gemiddelde sterkte circa 372 per dag
of 176 mannen, 196 vrouwen.
Wegens plaatsgebrek, of omdat de pa
tiënten niet in deze provinoio woonden,
moesten dc volgende aanvragen worden ge
weigerd
voor mannenvoor rekening van Gemeen
ten binnen d-1 prov. Zuid-Holland 28, bui
ten do prov. Z.-H. 8; voor rekening van
particulieren binnen dc prov. Z.-H. 3, bui-
ton de prov. Z.-H. 2.
Voor vrouwon voor rekening van Ge
meenten binnen de prov. Z.-H. 63, buiten
dc prov. Z.-H. 13; voor rekening van parti
culieren binnen de prov. Z.-H. 2, buiten dc
prov. Z.-H. 1, aanvragen to zamen 120.
Bovendien werd door bet bestuur van het
RottcTdamache Doorgangshuis vijftien maal
gevraagd of e.n zoo ja, boa veel plaatsen er
beschikbaar waren.
Het aantal overledenen wae dit jaar op
vallend klein cn bedroeg 29. waaronder 15
mannen en 14 vrouwen. Zelfmoorden had
den niet plaats.
Naar de godsdienstige belijdenis gerang
schikt, werden verpleegd: Protestanten 151
m., 187 v., totaal 338. Roomsch-Katholieken
58 m., 41 v., totaal 99. Israëlieten 8 m., C
totaal 14; to zamen 451.
De godsdienstoefeningen werden bijge
woond door: 80 Protestant se be mannen cn
97 vrouwen; 48 R.-Katholieke mannen on
24 vrouwon.
Do Profcef-tarïtscho cn de Reomsch-Katho
lieke geestelijken bezochten bovendien ge
regeld hun gcloofsgcnooton. Do heer Smce-
lo, kapelaan, werd, zeer tot leedwezen van
den directeur, in een anderen werkkring
overgeplaatst. Z. W. Eerw. had zich gedu
rende zijn werkzaamheden aan deze inrich
ting, door zi.in toewijding on tactvol optre
den, do achting on toegenegenheid woton te
verworven van alien, die met hem in aan
raking kwamenhij kan or van verzekerd
zijn, dat zijn vertrok door velen wordt be
treurd.
Tot zijn opvolger word aangewezen dc wel-
eorw. heer Wouterlood, kapelaan.
Negentig mannen en even zooveel vrou
wen waren wegens ziekte, ouderdom, onwil
of andere redenen, geheel ongeschikt voor
eenigen arbeid.
Door 127 mannen en 144 vrouwen wer
den een of meer werkzaamheden verricht.
Van mr. Egbert dc Vries werd een groot
aantal oude jaargangen van tijdschriften
ten geschenke ontvangen. Ook wijlen de heer
H van Leeuwen, horlogemaker to Leiden,
schonk herhaaldelijk aardige boekwerken cn
tijdschriften. Dergelijke giften zijn altijd
zeer welkom en worden gaarno en dankbaar
aanvaard.
In de week der Loidschc kermis had onder
leiding van don heer George van dor Werf,
uit Leiden, een voorstelling van een specia
liteiten gezel schap plaats in het dagverblijf
van het paviljoen der rustige mannen, ter
wijl in hetzelfde lokaal ter viering van don
verjaardag van H. M. onze geëerbiedigde
Koningin een cone rt werd gegeven door de
kapel van het 4do reg. infanterie onder di
rectie van den heer Van Erp. Dit was een
proef, genomen naar aanleiding van desbe
tref fendon wenk van den heer voorzitter van
hot Col logo van Beheer, cn do uitkomst
heeft bewezen, dat Z.Ed. Achtbare daarin
juist heeft gezien. De uitvoering van ver
schillende muziekstukken word met aan
dacht en groote ingenomenheid aangehoord
Jammer maar, dat de localiteit, die na
tuurlijk niet voor dergelijke doeleinden ge
bouwd is, verhinderde, dat al het voorge
dragen© goed tot zijn recht kwamvooral
was dit het geval in do meer luidruchtige
gedeelten der muziekstukken, dio nu, ten
gevolgo der betrekkelijk geringo hoogte dor
zalen, veel te hard klonken.
Op Paschen, Pinksteren en Koningin ne
ver jaardag, St.-Nicolaas cn Kerstmis hnd-
den do gewone tractatiën plaats. Het Kerst
feest werd wederom op de gebruikelijke wijze
gevierdop den avond van don eersten
Korstdag vereenigden zich 79 mannen en 57
vrouwen, te zamen 136 patiënten, met het
noodige personeel in het kerklokaal, waar
een fraai versierde kerstboom was opgericht
en godsdienstige liederen worden gezon
gen. 's Middags van den 2den Kerstdag
werden aan do z.g. werkpatiënten, nl. 71
mannen en 52 vrouwen, kleine Kerstge
schenken uitgeroikt.
Het is hier niet de plaats aldus zegt
de directour aan het slot van zijn rapport
om uitvoerig verslag uit te brengen
ovor de wotc-nsch-'ppelijko resultaten der
prooven met behandeling door geprolon
geerde ware baden. Slechte wil ik hier
vormclde.n dat aan dc toepassing dezer
methode in een overigens hopeloos geval,
stellig het behoud vnn het leven en liet vol
ledig herstel der patiënte, ook wat haar
geestesziek te betreft, te danken was, cn
dal bij de overige patiënten, die aan deze
behandeling werden onderworpen, op en
kele uitzonderingen na, zooal geen blijven
de verbetering, toch can duidelijk kalmcc-
rendc invloed te constateeren viel, terwijl
do nadeoligo invloed van isolement, waaraan
dozo patiënten andere hadden moeten
worden onderworpen, geheel vermeden
werd. Ik ben dan ook door deze voorloopige
proefnemingen bevestigd in mijn overtui
ging dat con meer aJgemeene, en ook
'b nachts doorgevoerde, toepassing vau deze
handelingswijze een groote vooruitgang zal
blijken tc zijn in de behandeling van opge
wekte krankzinnigen on ik wil dan ook be
sluiten mot een hartelijk woord vaD dank
aan Uw Commissie voor do indiening van
haar voorstel, en aan den Gemeenteraad
van Leiden voor zi' daaraan gehoehto
goedkeuring, om in 1991, door gedecltclijko
verbouwing van een dor paviljoens, een in
richting te maken, die mij in staat zal stel
len de2e behandelingsmethode naar dc
eischen dor wotenschap en op meer uitge
breide schaal too t-» paaien.
Aan hot verslag van Rhijngcost" gaat
een korto historischo terugblik vooraf,
waarin o.o. wordt in herinnering gebracht
dat de houw door verschillende omstandig
heden vertraging ondervond, zoodat eerst
in October 1W)2 do bouw zoover was gevor
derd dat met dc inrichting en meubileeriug
een aanvang kon worden gemaakt on in het
laatst van December was alles zoovor gereed
dat he er en gemeenteraadsleden van Leiden
met huu dames door Burgemeester en Wet
houders kondon worden uitgenoodigd het
Sanatorium te komen bezichtigen. Eon
groot aantal medici ontvingen van Prof.
Jclgorsma cn den directeur con dergelijke
uitnoodiging, waaraan echter slechts door
een klein aantal hunner werd gevolg gege
ven.
De ernstige ziekte, die don man, die zoo-
veal voor hot tot stand komen van het Sa
natorium bad gedaan, den cnergioken bur
gemeester Was, aan het ziekbed gekluisterd
hiold, en do onverwachte dood van Prof. T.
Zaaycr, lid van do Commissie van Boboer,
weerhielden hot Dagolijksch Bestuur, om,
zooala aanvankelijk in dc bedoeli ig had go-
legen, aan do opening van bet Sanatorium
eoneonigszins officieel, pleohlig karuktor te
geven, cn zoo had dan dio opcnstcllii.g in
den grootsten eenvoud plaats. Vrijdag don
2don Januari 1903 traden in functio do ge
neesheer Dr. A. II. Oort, arts, do hoofd
verpleegster n>ej. D, Dunuobior, 2 gediplo-
meordo verpleegsters, ecu leerling verpleeg
ster, de portier en con 3-tal dienstboden.
Alles werd nu gereed gemaakt voor de eer
ste lijders, die Maandag 5 Januari kwamen,
n.l. 2 manliiko cn 2 vrouwoljjko patiënt n
2do klasse. Den 9dcn Januari d.n.v. word
dc eerste patiënte in hot paviljoen der 1ste
klasse opgenomen, terwijl inmiddels liet
aantal patiënten in de 2do klaas»» reeds tot
D (4 mannen en 5 vrouwen) was gestegen.
Goloidolijk nam nu verder het aantal pa
tiënten zoowel in de eerste als in de tweedo
klasse toe; den 22sten Januari waren er bijv.
5 vrouwelijke in llo 1ste en 10 manlijke en
5 vrouwelijke patiënten in de 2do klasse
nanweaig, don 20st»n Januari 5 vrouwen
in do 1st» Masse, 11 mannen en 8 vrouwen
in de 2do klaase.
Einde December waren 2 mannen en 1
vrouwen 1st» klasse en 18 mannon cn
vrouwen 2de klasse aanwezig.
Op dat tijd#tip waren op „Rhyngcest"
werkzaam in do late klasse: een hoofdver
pleegster cn drio verpleogstors, en in do
2do klasse: een hoofdverpleegster, acht ver
pleegsters en één verpleger-badknecht.
De leerling-verpleegsters en do leorling-
verpJëgcr-badkncoht volgden do cursu.oon
voor het vcrpl gond pcrsoncol, die driemaal
por week op „Endegeest" werden gegeven.
Het liuiBdicnetper&once) bestond op 31
December uit:
4930 100
EENIGE Vakschool voor grondig en volledig
onderricht in het Kostuumvak.
Aan leerlJn"i«n voor 1ste Coupeuso wordt Frauschc, Dniisclie,
Eugelsclie en Wecncr Coupe ondorwezon.
Eén o. twee jorge Dames kunnen geplaatst worden voor meer ge
leidelijke opleiding. 4g32 26
Aanbevelend,
MARIE G. B. KONINGS.
Door buitengewone omstandigheden hadden wij gelegenheid een
in de meest varieerende genres, in de nieuwste modellen en Stoffen,
ver beneden fabrieksprijzen in te koopen. Volgens onzen stelregel
bieden wij deze tegen buitengewoon lage, maar vaste prjjzen aan.
Voor de soliditeit en goede coupe wordt gegarandeerd. 4929 120
Aanbevelend:
Deze met zorg en veel moeite verkregen Llmouiulc*
I Sorbel, uitsluitend van de vrucht en suikor zonder schadelijke i
mengsols, geeft aan fijnproevers de grootste voldoening. I
Verkrijgbaar In heele flesschon k 90 Cts. Slijters
halve B 50 0 korting.
Voor het gebruik is de verhouding 1 4.
Alsmede andere soorten Limonade verkrijgbaar.
Export naar Indië. 4925 46
Beleefd aanbevelend, W. ALT,
S'oorolisiona'Jslabriek Hoogewoerd 5S. Teleph. Interc. 205.
NEDERLANDSCHE MAATSCHAPPIJ
VOOR
onder bescherming van
H. M. de Koningin-Moeder.
Af deeling LEIDEN cn OMSTREKEN.
VAN
Maandag 1G Mei 1904,
van des namiddags 2 6 ureD, in de
Kleine Stadstaal van de Gehoorzaal,
ingang Aalmarkt.
Gratis toegang voor het
publiek. 4928 23
Er kunnen BEKWAME
geplaatst worden voor
vast werk. 4927 14
SolUle AGENTKN gevrntgd,
voor hot alsluiton van ponten, voor
div«r«« prima Verzokorlng-Maitsclinp-
pUen. lir. fr. No. 124 Boekhandel v/h,
W. J. VAN HOOGSTRATEN, Piet-
Hoinstraat 61), Huge. 4907 8
voor oon Moisjo van ruim 14 jajon,
P. G., gezond, ooriyk, viytig, no'ijo»,
togen 1.— por weok en vryo be-
wa88chlng. Adres lotter I Haring
vliet 68, Rotterdam. 4911 8
Notarishuis den Burch?„
Aanstaanden II»ouderdag, 10 Mei*.
Publieko Vorkooping van diverse mor-
ken Limonade-siropen, uit com
der eersto Faürlekon. 4894 0
Woensdag 18 Mei kfikdag.
A. W. SIJTIIOFF, to Leiden,
hooft uitgegovon en by allo Boek
handelaars verkrijgbaar gesteld:
Een studie over het Heelal
DOOR
SIMON NEWCOMB.
Vertaald met goedvinden van den
schrijver, onder toezicht en met e^
voorwoord van
Dr. H. G. van de Sande Bakliuyzen,
Hoogleeraar aan de Jiijks UnlvcriV,*#
te Leiden.
PitJs ƒ1.50 ing., ƒ1.90 gob
