a Courant wordt dagelijks, met uitzondering van (Zon- en feestdagen, uitgegeven. Dit nommer bestaat uit TWEE Bladen. Eerste Blad. Red.-Znidalrikaauselie Vereeniging. Leirfen, 15 Januari. ,|K 12851 W*oensdag 15 Januari. A®. 1902. IEIDSCH DAGBLA PRIJS DEZER COURANT: 'Voor Leidon por 8 maandenf vBuiten Luiden, per looper en waar agonton gereatigd illn 1.80 ■-Franco per post PRIJS DER ADVERTENTIE!!: Van 1 6 regels f 1.05. Iedore regel meer f 0.17 Grootere lettere naar plaatsruimte. Voor het incasseeren buiten de stad wordt f 0.05 berekend. Afd. Leiden en Omstreken. Ontvangen bU den Penningmeester, Zoeter- froudeche Singel 41: - Door bemiddeling van het Letdsch Dagblad: Gecollecteerd op de uitvoering van 13 Januari floor de „Harmonie van Warmond" f 6.25 Op den verjaardag van vader Willem. 2.— Gecollecteerd op een verjaarpartU van 4en Boerenvnend1.01 Gecolleoteerd op den verjaardag van fan 1-20 Opgehaald op Doortje's verjaardag„0.31 Overgehouden van een Portret 0.15 Bedragen kunnen worden toegezonden aan Jflen Penningmeester of aan het Bureel van dit {Blad. Men deelt ons mede, dat in de volgorde der opera's, welke Vrijdag a. e. in den Schouwburg 'alhier worden opgevoerd, verandering is ge {komen, zoodat eerst zal worden vertoond i#I Pagliacci" en daarna „Cavalleria Rusticana." Het sedert eenige dagen loopend ge rucht, dat ,,De Doge van Venetie", quasi- ernstige opera van Joh. Wagenaar, den ^wel bekenden geestigen Utrechtschen toonkun stenaar, hier ter stede zou worden opge roerd, wordt ons bevestigd. De datum is jyaetgesteld op Maandag 10 Februari. I Dit geestige werk werd voor het eerst in ('het vorig jaar le Utrecht net enorm succes j (opgevoerd, doch over een uitvoering elders {kon niet worden gedacht eerstens omdat hc-t groot ensemble van uitvoerenden, allen dilet- ftant-kunstenaars, niet zoo gemakkelijk veree- j nigd kan worden, en in de tweede plaats om jide zeer aanzienlijke kosten aan een opvoe- I ring in andere steden verbonden. Solisten en 'koor alleen bestaan uit ongeveer honderd personen. Toch ia nu het plan voor een tournee i fvormd, omvattend Amsterdam, Leiden, Den jHaag enz., waarbij het Utrechtsch stedulijk örkest zijn medewerking, ook voc zelfstandi- i ge orkestwerken, zal verleenen. j Het vooruitzicht belooft dus heel veel en jvij hopen spoedig iets naders hieromtrent 1 ite kunnen mededeelen. De vrijz.-demoer. kiesvereoniging Voor uitgang", zal Vrijdagavond a. a. in het Nut, alhier, oen cursusvergadering houden, waar in mr. J. van Drooge, redacteur van hct-So- 'ciaal Weekblad, zal spreken over: Hand having der sociale wetten." Deze vergadering is uitsluitend toegankelijk voor de leden, die lachte r het recht hebben belangstellenden te jintroduceeren. Op het concert van 29 Jan. a. 8., gearran- fgeerd door de Muzikale Commissie van den jNed. Blindenbond, zal mevrouw De Witt iHuberts door afwezigheid tot haar leedwezen jTerbinderd zyn haar medewerking als sopraan- f soliste te verleenen. Zeer welwillend heeft i thans mejuffrouw M. van Rhyn, uit Utrecht, [zich bereid verklaard de sopraan-party op )Bich te nemen. Bij Kon. besluit zijn de daarbij aange prezen pensioenen verleend aan de npgenoem de hoofden van en onderwijzers (eressen) aan ('openbare lagere scholen: A. Visser, hoofd Le HKapclle, /6S4; P. v. d. Dussen, hoofd te i Strijen, 700J. D. van Wijk, hoofd te '•Leiden, ƒ1723; W. Reabel, hoofd te Tilburg, 1067G. B. B. de Graaff, hoofd te Wil lemstad./ 1067; G. A. Vorsterman van Oijen, 'hoofd te Aardenburg, 1267; L. Boersma, onderwijzer te Harlingen, 534; S. Saarloos, fgeb. De Koning, onderwijzeres te Dordrecht, 200; J. Gerritsen, hoofd te Laag-Soeren, (gemeente Itheden, ƒ634, H. W. de Heus, [hoofd te Amersfoort, 1134; W. S. van der ''Mei, onderwijzer te Haulerwijk (boven), ge- jmcente Oo§tellingwerf 299; O. D. de Mar- •ïée, onderwijzeres te Rotterdam; 374; E. •W. Stevens, onderwijzeres te Rotterdam, 460; C. Bakker, onderwijzer te Delft,-ƒ600. f Zondagnamiddag overleed te Amsterdam jin Het gesticht der broeders van den H. Jo- j annes de Deo aan de Keizersgracht, na voor- izien te zijn van de HH. Sacramenten der {Stervenden, de zeereerw. heer J. Borghols. De overledene was in 1850 geboren en ont- (jving in 1875 de H. Priesterwijding. Na in [Verschillende parochieën als kapelaan te zijn 'werkzaam geweest, word hij benoemd tot pas- jtoor te IJmuiden, later te Sassenheim. Hier bleef hij de herderlijke bediening waarnemen j totdat zijn wankelende gezondheid hem noop- ite ontslag aan te vragen. Sedert een paar jaren verbleef de overledene in eerstgenoemd ■gesticht waar hem in de functie van 1 i b r o- r u m censor voor het bisdom Haarlem, 'zijn uitgebreide kennis uitstekend te stade kwam. In de te Utrecht onder voorzitterschap Van proi E. H. van Leeuwen, gehouden le denvergadering van de Christelijk-Histori- sche Kiezersvereeniging (do vroegere afdee- ling Utrecht van den Christelijk-Histori- 6chen Kiezorsbond) werd een nieuw bestuur van 9 leden gekozen, ml. de hecrcn Prof. dr. E- H. van Loeuwen, Th. Stuivenberg, F. Maljers, W. T. A. Vermeulen, C. L. dc Leur, Jhr. mr. F. H. Radeinacher Schorer von Nieuwerkerke, G. A. baron Van Till, P. J. van Endt en D. Kruyf. In een vergadering van het comité te 's-Gravenhage voor vervroegde winkelsluiting werd de bereidverklaring van den minister van binnenlandsche zaken, om tot wetteiyke regeling mede te werken, met grooten byval ontvangen. Besloten werd op het voetspoor van Amsterdam te trachten van den Haagschen Gemeenteraad te verkrijgen een plaatselijke regeling van vervroegde sluiting voor winkels, kantoren en magazijnen. De aamenwerking met patroon8vereenigingen is nog niet ver kregen. Goedgekeurd werd de houding van den voorzitter van het comité, den heer Haver, die op de vergadering van het comité te Amsterdam Ijverde voor oprichting eener algemeene vereeniging over het geheele land en aansluiting der kleinere steden aan de beweging, die zich steeds uitbreidt. Het houden eener monstervergadering te Amsterdam of to 's-Gravenhage van aangeslotenen ligt in het plan. In een volgende vergadering zal do JVereeniging voor Den Haag definitief worden samengesteld. Geprotesteerd werd tegen het optreden der Kiesvereeniging „De Middenstand" tegen het streven van het comité, bepaaldelijk by de jongste verkiezing der Kamer van Koophandel. De tegenstanders werden opge roepen tot een gedachtenwisseling met voor standers. Nog werd gewezen op de wenschelljkheid van een Kamer van Arbeid voor het winkel bedrijf in het belang der winkelbedienden. In plaats van den heer De la Rivière, die bedankt had, werd de heer Pauptit tot penning meester gekozen. De voorstelling van ,,Faust" door het Amsterdamsch Lyrisch Tooneel in het Pa leis voor Volksvlijt, had gisteravond voor een vol huis plaats, bij gelegenheid dat de heer Johan Schmier zijn zilveren jubilé als zanger vierde. De opvoering had zeer veel verdienstelijks. Jammer dat de heer Schmier (Mephisto), ten gevolge van een lichte ver koudheid, de toegevendheid van het publiek moest doen inroepen. Waren den jubilaris na de eerste akten reeds bloemen overhandigd, de regen van geschenken kwam na do kerkscène. Tc mid den van confraters en vrienden werd naast een schat van bloemen hem door mej. Sohns (Siebel) een gouden horloge uit naam der leden van het ,,A L. T." geschonken; ande ren vereerden hem een wandelstok, een gou den ketting en nog veel meer. Ook ontbrak het niet aan toespraken, zelfs in verzen. De 1ste luit. M. G. Labree van het 5de rog. inf., zal 31 dezer van z|jn detacheering by het lste reg. ve&t.-art. te Utrecht, naar zyn korps terugkeeren. Te Groningen zal vanwege de anti revolutionairen in de provincie van dien naam, op 20 Maart een partijdag plaats hebben. Als referenten zullen optreden: prof. dr. H. Bavinck, van Kampen, over: „De sociale kwestie en de kerk"dr. R. J. W. Rudolph van Leiden, over„De sociale kwestie en het huisgezin" on ds. A. S. Talma, lid der Tweede Kamer, over„De sociale kwestie en de overheid." (Ned.) H. M. de Koningin maakte gistermid dag den dagelijkschen rijtoer met H. M. de Koningin-Moeder in eon victoria. De uitnoodigingen voor het gala bal op aanstaanden Vrijdagavond ten Hove zijn dit jaar gedaan vanwege H. M. de Koningin en Z. K. H. den Prins der Nederlanden. Men meldt uit Amsterdam, dat Willem Kes een uitnoodiging heeft gekregen om te Madrid twee concerten te dirigeeren: 26 Januari en 2 Februari, aan welk verzoek hij hoopt te kunnen voldoen, hoewel de voorbe reiding van de opvoeringen van Wagncr- opera's te Moekou veel van zijn tijd in beslag neemt. Aan het Engelsche gezantschap in Den Haag zullen twee danssoiréee gegeven wor den, de eerste op Vrijdag 24 dezer, de tweede op Vrijdag 7 Februari. De gisteren in Den Haag gehouden buiten gewone algemeene vergadering van aandeel houders der „Sumatra-Palembang-petroleum- maatscbapplj" had ten doel de aandeelhouders In de gelegenheid te stellen kennis te nemen van eenige hoofdbepalingen van een te sluiten contract met de „Kon. Ned. Maatschappij tot Expl. van Petroleumbronnen in Ned.-Indiö", welk contract moreel reeds gesloten is. Na eenige toelichtingen van het contract werd de vergadering gesloten. By deNed.-Herv. Kerk waren op 1 Januari jl. 289 predikantaplaatsen vacant, d i. 13 minder dan op 1 Januari 1901. Ned.-Herv. Kerk. Drietal te Amsterdam (29«te predikantsplaats) ds. E. J. W. Posthumus Meljes, te Middelburg, ds. A. Klap, teVelzen, en ds. J. Reynenberg, te Kampen. Hr. Ms. pantserdekschip „Utrecht", onder bevel van den kapitein ter zee A. G. Ellis, is 11 dezer te üuragao teruggekeerd. -De adelborst der lste klasse bij de Ko ninklijke Nederlandsche Marine-reserve N. J. Vermeulen, wordt met 21 dezer geplaatst aan boord van Hr. Ms. monitor „Reinier Claeszen." De kapitein Petri van het korps genie troepen is opnieuw belast met do functie van eeerstaanwezend ingenieur te Utrecht en zulks wegens de langdurige ziekte van den tegenwoordigen functionaris, den majoor-in genieur Weijler. Gekozen is tot lid der Provinciale Sta ten vafl Utrecht voor IJselstein jhr. mr. J. B. L. C. C. de Wijckerslooth de Woerde- stcijn te Utrecht (R.-K.). Het stoomschip „Koning Willem III", van Batavia naar Amsterdam, vertrok 10 Jan. van Padang; de „Teucer", yan Amster dam cn Liverpool naar Java, passeerde 12 Jan. Gibraltar; de ,,Gedé", van Rotterdam naar Java arriveerde 12 Jan. to Southamp ton; de ,,Bogor", van Stettin naar Rotter- dam, passeerde 12 Jan. Brunsbuttel; de ,,Jo- mina", van Rotterdam naar Batavia, pas seerde 13 Jan. Perim; de „Prinses Am alia", van Batavia naar Amsterdam, vertrok 13 Jan. van Port-Said; de „Soembing", van Rotterdam naar Java, passeerde 11 Januari Fortespurria; do „Sindoro", van Batavia naar Rotterdam, passeerde 12 Jan. Gibral tar; dc „Zaanland" vertrok 12 Jan. van Bue nos-A y re's naar Amsterdam. Alkemade. Aan het adres van mevrouw Waszklewicz la verzonden een bedrag van f 180 als opbrengst dor collecte alhier ten behoeve der behoeftige Boerenvrouwen en kinderen in Zuld-Afrlka gehouden. De ver schillende dorpen brachten opOude-Wetarlng 80.81'/,, Nieuwe-Wetering f 24.14, Ryp- wetering f 45.50 en Oud-Ade f 29.54'/a. In De Kaag ia reeds vroeger gecollecteerd en verzonden, terwijl in Roelofarendsveen voor dit doel nog een collecte moet worden gehouden. Yoor de hier Maandag gehouden insohrU- ving voor de Militie meldde zich o. a. ten Raadhuize een 19 jarig jongeling aan, die de respectabele lengte had van 1.965 M. Roolof-Arendsveen. Het fanfarekorps „Liefde voor Harmonie" gaf gisteren in de bovenzaal van den heer Wagenaar, zijn eer ste uitvoering in dit jaar voor de eereleden en donateurs van het gezelschap. De zeven nummers van het programma werden onder de voortreffelijke leiding van den heer Van Oeffeit, uit Leiden, met juistheid en smaak uitgevoerd. Den executanten evenals hun leermeester, komt een oprecht woord van welverdienden lof toe. Bij vele dergelijke ver- eenigingen op het platteland bewondert men neen verbaast men zich vaak over de kracht der longen van dc spelers -- zóó wordt het koper in trilling gebracht hier hoort men waarlijk spelen. Indien de werkende leden slechts volharden in hun oefeningen eü het vaandel trouw blijven.,, dan kan dit korps, aldus geschoold, het ver brengen in de kunst. Ter afwisseling werden door de leden eenige voordrachten gehouden. Het tooneclstukje „Tsaar Peter do Groote te Zaandam" werd goed gespeeld en verwekte in de volle zaal een herhaaldelijk en daverend applaus. Vermoedelijk ten gevolge der duister nis geraakte gisteravond de reeds bejaarde weduwe G. Hoogenboom in de Veenwete- ring. Niemand had het ongeval opgemerkt. Een voorbijganger bespeurde nabij een lan taarn een mcnschclijke gedaante in het water zoodat hij spoedig middelen tot redding aan wendde. De vrouw, die reeds eenigen tijd in het water had gelegen en bewusteloos was,, werd door den inmiddels ontboden arts dr. Van Dillen bijgebracht. Haar toestand is be vredigend. Wassenaar. Gisteravond gaf de Tooneel- verceniging „Wassenaar" een voorstelling aan het Boschhek. De optredenden kweten zich bijzonder goed van hun taak en verwierven dan ook den warmen bijval van bet publiek. In het bijzonder verdienen de heeren V. d. Meer, Schrama, Van Leeuwen en Tuin _een woord van bijzonderen lof. Moge de Tooneelvereeniging „Wassenaar" spoedig weder optreden 1 Warmond. Maandag-avond gaf de muziek- en tooneelvereeniging „Harmonie van Warmond", in het lokaal „De Zon" alhier haar eerste uitvoering in dezen winter. De afdeeling Muziek, bestaande uit zeven nummers, werd op zeer verdienstelijke wijze uibgevoerd. Een woord van lof aan de leden en hun directeur, den heer J. Oostelaar I Na de pauze werd opgevoerd het blijspel met zang in één bedrijf „Hard gaat ie". De verschillende rollen bleken in goede handen te zijn; de opvoering viel zeer in den smaak, getuige het applaus, hetwelk bij het einde aan de opvoerders werd gebracht. Ten slotte werden wij i.n de gelegenheid gesteld kennis te maken met twee voordrach ten, n.l.„Naar de Wandelpier" en „Meerenberg en Medemblik", welke door den heer J, v. d. V. heel aardig werden voorge- dragejt* Gaarne brengen wij hem bij deze onze warme en welverdiende hulde, eu roepen allen, die medegewerkt hebben om dezen avond voor do aanwezigen te doen zijn een genotvolle, een spoedig en hartelijk tot weer ziens toe. Woubrugge. Loop uer bevolking gedurende het jaar 1901. Werkelijke bevolking op 31 December 1900, 997 m., 1007 v., totaal 2004. Vermeerdering gedurende het jaar, door ge boorte 36 in., 28 v., tot. 64; vestiging 56 m., 54 v., tot. 110. Geheele vermeerdering 92 m., 82 v., tot. 174. Vermindering gedurende het jaar, door sterfte 19 m., 23 v., tot. 42; ver trek 61 m., 81 v., tot. 142. Geheele vermin dering 80 in., 104 v., tot. 184. Verschil tusschen vermeerdering en vermindering 12 m. meer, 22 v. minder, tot. 10. Bevolking op 31 December 1901: 1009 m., 985 v., totaal 1994. De vóór onheuglijke jaren hier opgerich te Dames-vereeniging Dorcas" heeft thans ook weder haar gewone jaarlijksche uitdee- ling gehouden, van in hare bijeenkomsten vervaardigde handwerken, en aangekochte kleedingstukken. Menige vrouw uit de be hoeftige klasse wordt door Dorcas" zoo doende gesteund, en gevoelt zich aan dezen goed doenden dameskrans verplicht. Mejuff. Drenthen had ditmaal de regeling en uifc- deeling op zich genomen Zoetermeor. Uit 52 sollicitanten Is tot hoofd aan de school voor Chr. Nat. onderwijs benoemd de heer D. Biezebos, onderwijzer aan de Chr. school te Kampen. De wording van literaire kunstwerken. Hedennamiddag te twee uren aanvaardde dr. G. Kalff, als opvolger van wyien prof. dr. Jan ten Brink, by de faculteit der letteren en wysbegeerte, het hoogleoraarsambt aan de Ryks Universiteit alhier met een rede „Over de wording van literaire kunstwerken". Spr. begon met den ontwikkelingsgang van menige wetenschap te vergeiyken met de ■panrüps, zooals zy voorwaarts kruipt of opwaarts klimt. Afwisseling is er tusschen het rusteloos onderzoek, het voortdurend kennis vermeerderen en het zich bezinnen en reken schap geven. Do meesten werken, anderen staken den arbeid en plegen raad met het verledene met het oog op de toekomst. Zulk bezinnen en zich rekenschap geven ziet men in de „Introduction aux Etudes Historiques" van Langloia en Seignobos, zulke wegwyzer8 in Tiele's „Inleiding tot de Gods dienstwetenschap", in Pauls „Principien der Sprachgeschichte". Zoo in de studio der literatuurgeschiedenis en in-wetenschap ziet men het onderzoek telkens poozen en den loop wenden in menige richting. Sinds na de Renaissance de literatuur geschiedenis nieuw leven kreeg, door Lessing't geniale onderzoekingen hooger eischen leerde stellen, sinds Herder haar blik verruimde, zyn de voortbrengselen der letterkunde steeds hooger gesteld. Gebrs. Grimm, Paulin Paris en Fauriel, Warton en Tiraboschi, te onzent o. a. Van Alphen, Jeronimo de Vries en Willem de Clercq gaven een door velen gevolgd voor beeld. Wat in handschriften verscholen lag werd te voorschyn gehaaldmen trachtte de ontwikkeling eener nationale literatuur beter te overzien, het oigenlyk wezen der literatuur te leeren kennen, en daaraan danken wy menige voortreffelyko bydrage voor onze wetenschap. De velden van onderzoek breiden zich steeds meer uit, waardoor onwillekeurig het gevaar dreigt her- en derwaarts te dwalen in plaats van een vasten koers te houden. Vandaar de poging van sommigen om veiliger wegen te vinden en vertrouwbaarder toetssteenen. Spreker herinnert aan de pogingen in dien geest van Grant Allen in zyn Physiological Aesthetics, van Hennequin, e. a., terwyl hy vooral do aandacht vestigt op het nog slechts half voltooid werk „Prinzipien der Literatur- wissen8chaft" van den Duitschen hoogleeraar Ernst Elster, die in aansluiting by het psycho logisch stelsel van Wundt de poëtische levens opvatting tegenover de logische en moreele gesteld heeft. Behoort tot het schry ven van zulk een boek moed, misschien wel overmoed, „zyn wy nog zoover niet", zooals sommigen zeggen, er is hier voor die afkeuring wel eenige grond, omdat de psychologie ons nog zoo weinig kan verklaren van het inneriyk leven der menschen, vooral van die „beimlykbeid der heiralykheden" het ruischen der verborgen bronnen, waaruit de goddelyke poëzie opwelt terwyi het voorbarig schynt zich nu reeds te richten alleen naar Wundt. Toch meent spr by al de opmerkingen over Elsters werk gemaakt, dat er uit dit bo6k vry wat te leeren valt, al is het voor „Prinzipien" te wydloopig en heeft het nog andere gebreken. Spr. wil in afwyking van den door Elster gevolgden weg een poging doon om een vraagstuk, door hem slechts terloops aange roerd, eenigszins uitvoeriger te behandelen: de wording van literaire kunstwerken. Hy zal trachten door het byeenbrengen, groepeeren en bespreken van eeu aantal feiten, aan de literatuurgeschiedenis van verschillende volken ontleend, eenig licht te werpen in het duister, dat ook dit punt bedekt. Sprekende allereerst ever den aanvang dier wordiDg, zegt spr., dat voor hem lust en onlust de voornaamste bronnen der poözie zyn en de poëzie zelve cene bevryding, bevryding van de overvolheid eener stemming, die het gomoed bezwaart en drukt, dat de poëzie geboren wordt uit den drang, waarop Vondel het oog had in do bokendo verzen maar wat op 's harten grond leyd, Dat welt me na de keel; ick wordt te [styf geparst En 't werkt als nieuwe wyn die tot de [spon uytbarst. Wat omtrent don oorsprong der poëzie aan het licht is gebracht, bevestigt Turgot's woord: „Des hommes grossiers ne fout rien de simple Wat van de wording der kunst in 't algemeen gezegd is, nl. dat vooral by primitieve volken de zoogen. belanglooze artistieke aandrift dikwyls gepaard gaat niet eenig persooniyk, politiek zedelyk of godsdienstig belang, schynt te gelden voor de wording der primitieve poëzie. Spreker voegt hier nog een en ander by over den in den dichter steeds aanwezigen drang tot scheppen, die zich van tyd tot tyd openbaart, maar vaker latent blyft. Een onzer jongere dichters heeft op voortreffelyke wyze die „inwendig ruischende zielsmuziek" biyk- baar uit eigen ervaring beschreven, ons duideiyk gemaakt dat een waar dichter, als hy gestemd wordt om een vers te schry ven, diep in zich iets voelt trillen, als zacht rhythmisch zingen, buiten al bewuste willen en weten, en uiten om." (W. Kloos). Spr. toont aan dat die voorstelling door de literatuurgeschiedenis bevestigd wordt en noemt daarvoor Schiller, Vondel. Overgaande van den oorsprong der poëzie tot haar wording in den gewonen zin des woords, en de vraag stellende: wat gebeurt met de dichterlyke kiem na de ontsluiting? tracht spr. in de verwarrende massa van vorschynselen eenige scheidende lynen te trekken, eenige groepen aan te wyzen. Hy maakt allereerst onderscheid tusschen de wording der zoogenaamde volksliteratuur en die der meer individueele literatuur, wat spr. breedvoerig uiteenzet, het onpersoonlyke, het spontane, het vaak kunsteloos samenvoegen of aaneenrygen der deelen van de volkspoëzie tegenover het persoonlyke, het beredeneerde, het zelfbewuste van de individueele poözie. Bestaat er dus grond voor scheiding, in de literatuur uit tydperken eener ontwik kelde beschaving kan de volkspoëzie blywu bestaan naast de individueoio poëzie, morkt men In de werken van een zelfden dichter heide soorten op, zyn er talryke overgangs vormen tusschen beide aan te wyzen. Een tweede scheidingslijn is te trekken door uiteen te zetten, wat in de dichterlyke werk zaamheid, in de wording van een literair kunst werk, onbewust is, wat bewust. Tot het onbewuste behoort zeker het rhythme, dat uit de poëtische stemming geboren wordt verder wyst spr. op het onbewuste in het ge bruik dor taal by een paar schry vers van vei- schille'nden tyd en zeer verschillend karakter „Bilderdyk en de Italiaansche romancier d'An- nunzio." Ook in de conceptie van literaire kunstwerken moet vry wat als onbewust wor den beschouwd, zooals blykt uit een verge- lyking bv. van Vondels en Schillers Maria Stuart, zyn Samson met dien van Milton, Hooft's Ware n ar met den A vare, en wyst spr. op de aanmerkeiyke verschillen in de wyzen van bebandeliDg der stof, verschillen teruggebracht tot verschillen van tyd, volks aard en beschavingstoestand, te verklaren deels uit de verschillende wyzen, waarop de ver beelding der dichters zich openbaart in het scheppen van een literair kunstwerk. Nadat spr. een en ander heeft uiteengezet vervolgt by met te zeggen dat het soms moeilyk is de grens to trekken tusschen bewust en onbewust, terwyl de overgang van het laatste in bet eerste een punt van onderzoek moet blyven. Het zelfbewust verstand mag in vele gevallen een belangryk aandeel hebben gehad in het ordenen, wyzigen, aanvullen of ver- wydeien van poëtische elementen, die dooi de onbewust werkende phantasie waren byeen- gebracht, ook elders zal men een dergelyken overgang moeten aannemen, wat door spr. met tal van voorbeelden wordt opgehelderd. Bewust zyn verder die wyziglngon en ver anderingen onder het lezen in hot werk gebracht, omdat het vers niet juist uitdrukte wat de auteur op dat oogenblik voelde, m. a. w. zelfcritiek, zooals men daarvan tal van voorbeelden aan treft in de handschriften van dichters als Uoofton Staring. Bewust is de zelfdwang ten opzichte van het werk, waaraan de dichters bezig z\jn. Een derde iyn is to trekken, als wy het oog richten op de groote wet dor navolging, die zich hier openbaart in den invloed van de vroögero literatuur geoefend op de latere. Alle oudste poézio was oorspronkelijkby omwik-' keiing eener literatuur mot uie van liet volk en naarmate literaturen en volken met elkan der in aanraking kwamen, begon do invloed van individuen en volken onde1 liDg zich in do literatuur der beschaafde volken te openbaren, door "overneming van dichterlyice stolfon in motieven en poëtische vormen. Spr. toont zo» den invloed aan dor Grieksche literatuur op de Romeinsche, der Fransclie literatuur ge durende de middeleeuwen, der Italiaansche literatuur in de lOdo en 17de eeuw enz. uok groote auteurs hebben in eigen land cn in den vreemde invloed geoefend op de wording vau letterkundige kunstwerken; xoo o. a

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1902 | | pagina 1