N',12270 Woensdag 21 Februari. A#. 1900 Dit nornmer bestaat uit DRIE Bladen. Eerste Blad. <gouzant' wordt dagelijks* met uitzondering j| <Zon- en feestdagen, uitgegeven. Bed. Zuid-A frikaanscbe Vcreeniging. Mitldeleeuwsch Stadsleven te Leiden. Leiden, 21 Februari. DAGBLAD. «HIJS DKZEB GOXEEAHT» Voor Leidon për 8 maanden: Franco por post Afzonderlijk© Nommej? Afdcelirg Leiden en Omstreken Door den Penningmeester is sinds de laatste opgave ontvangen: door bemiddeling Tan het Leidsch Dagblad: Gecollecteerd door bet Italiaan- eche orgelpaartje op het Bal-Maequé Tan „All Right"f 369' Gecollecteerd door een achterneefje Tan Oom Paul In een lollige bui. 3.35 en door een orgelman 0.60 We waren met ona zessen En dronken Tele fleeschen Het deed ons o, zoo goed, Dat John Buil kreeg op z'n. 0.71 Inwijding der nieuwe kamers. Want de baas ging naar de markt 0.50 Van een kleine fuif. Uit tevreden- heiJ oier de boerenjongens 0.40 Omdat het kleine Tentje zoo rlug Tan de canapé sprong0.40 Omdat Piet en Joban zoo slecht gegooid hebben met schimmelen op W e tTeïi"'i3."-icB 0.40 vftdertï~**wïja<At Omdat Janus niet meer naar meisje behoeft te zoeken f 0.36 i Om lat bet groot Komkommerhof No. duizend zoo verlaten ist en dat ZÜ nu zóó prachtig wonen. 0.35 Van een koffiepartytje op Zondag 11. t 0.25 Voor de dappere Boeren. Omdat „Oome Dirk" zulke goede vorderiogen in het schilderen maakt 0.17* Voor de dappere Boeren. ,0.15 Van een gezellige fuif op de ver* jaring van de lreve Johanna, over- schot van een speelpot 10 cents, gevonden op den grond 1 cent, te zamen0.11 Bijdragen kunnen worden toegezonden aan den Penningmeester, Rembrandtstraat 19, of gan het Bureel van dit Blad. gl4£' Ofschoon erkentelijk voor de talrijke bijdragen, die men ons voor de Vereenlging blijft zenden, moeten wij one toch de op merking veroorloven, dat de motto's, waar onder men ons deze zendt wellicht voor de betreffende personen aardig niet „geestig" genoeg zjja, in aanmerking ge komen het doel, waarvoor de bedragen xjjn bestemd. Wfj moeten dus op vermindering of ver betering van bet gehalte der motto's aan dringen. (Red. L. D Offlolëele fiennlsgeTingen) Burgemeester en Wethouder* van Leiden; Otzieu art 8, let# alinea, der Hinderwet; Brengen bg doze ter algemeene kennis, dat door ben op heden vargnnning ia verleend aan J. J. GEENJAAR, P. J. VAN DER WAALS en P. VAN TOL en rechtverkrijgenden reepeoiievelgk tot het oprichten vnn een emederg in bet peroael Nieuw- Btraat No. 47, kadastraal hekend Sectie 1 No. 287, tot oprichting van een houtzagerij, gedreven door oen gasmotor van 6 paardenkraoht in het peroeel Lange Scheiatraat No. 6, kadastraal bekead j Sectie B No. 2434 en tot oprichting van etn in siru- ca entmaker ij, gedreven door een gasmotor van '1 paardek iaobt. en van een m d r g, beide in 'perceel Hooigracht No. 87. Burgemeester en Wethouders voornoemd, Leiden, 7. WAS, Burgemeester. 19 Febr. 1900. VAN HETST, fleoretaris. Burgemeester sa Wethouders Tan Lelden ireogen ter algemeene kennis, dat de passage OTer de Pauwbrug Toor rfl- en Toertuigen van af heden gedurende drie dagen gesloten gal zijn. Burgemeester en Wethouders Toornoemd, F. WAS, Burgemeester. VAN HEIJST, Secretarie. Leiden, 21 Februari 1900. (Frnaar Pro/essor Fruin.) II. Leiden zuchtte altoos een weinig onder de •pressie van den burggraaf, die ln haar midden zat genesteld. Doch toen de stad anno 1420 Aan dat gezag waa ontgroeid, en nadat zjj daarenbOTen, sedert 1434, Tan 'e Graten wego 'recht kon doen zonder meer den baljuw Tan (Rynland daarbij noodlg te bobben, was zy 'Volkomen geëmancipeerd. Leidene reet of ge tneenta mocht nu de rrjje koningin heeten Ver Kunstreken, dat ia de Toretin ran die échter allervruchtbaarste streken der wereld, W.lke een zerentlgtal welvarende dorpen op haar weiden dragen. De profetische zegening, eenmaal door den aartsrader Jacob over zyn koon Aser uitgesproken, mag betreffende het Lelden der middeleeuwen worden herhaald .haar brood Is vet en koningsgeneugten zal z(j opleveren"! Het meerendeel der Leidscho burgers was van oudsher een aantal landbouwers. Men woonde in de etad met bargen en met schuren en rondom de etad lagen de landerijen. Poor tera, ai) nameljk, die hun Taet Terblyf in de etad moesten houden, konden evenwel, In den zaai- en in den maaltijd, veertig dagen buiten de etad doorbrengen. In 1324 wordt Terder, by handTcat, tot het bouwen van een nieowe brug over deu Ryn baaloten, en nu aal men het beweegbare middengedeelte van die brug doorgaans geopend laten liggen, doch in de lento, in den oogst en ,in den hervest" zal men sluiten, dat die lieden hun land daarover bouwen mogen. Verder in het jaar zal men een enkele plank over de opening laten liggen, ton behoeve der jonkwiven, die uit melken gaan. Eerst in de vijftiende eeuw nam, te Leiden, de nering en het landwerk geheel de overhand op den landbouw; de trouwerij deed zulke in het klein, maar de lakenweverij en de vollertj in het groot. Toen begonnen ook die fameuze broederschappen te werken, welko elders meer onder den naam van gilden bekend zyn geworden. Zoodoende had men ook in Petrus' eleuteletad de wijsheid, vaia^zieh tijaig met do sociale nooden te be moeien on~' -4e altoos ietwat teedere verhou dingen tueschren patroon en arbeider niet aan het toeval ovt'r te laten. Die broedelrBchappen echter konden de wrijvende bewfeging, welke reeds in het midden der veertiende eeuw tusechen de hoogere klaseen on handwerkslieden door geheel Europa waa ontstaan, niet altoos zóó geheel overb «-en, dat er nimmer moeilijkheden rezen bstreflends het loon. In de Leidscbe stadskeuren vladen VTU net arbeidsloon wel voorgoed vastgesteld naar Christelijke beginselen, en niet naar de ver houding van vraag tot aanbod, welke zoo vroeseiyk bard kan zijn en telkens verandert. Doch ook daarmede waa niet altooe de werk man tevreden- Circa 1400 achtten te Lelden en ook in andere steden, de wevers- en vollereknapen hun loon te gering; er ont stonden publieke onlusten en werkstakingen. De graaf, die toen regeerde, Albrecht, gelastte den gezellen ,dat z|j voortaan te werk zouden gaan om alzulk loon, ale zij tot nog toe gehad hadden; eu, of bun loon te klein ware, dat zou het Gerecht vermeerderen naar zijn welmeenen." Maar deze goede troost hielp slechts voor een poos. Vreemdelingen, en bepaaldelijk Vlaamsche gezellen, deden ander maal de onlusten opvlammen. Doch nu kwam het grafelijk gezag terecht, op meer afdoende wijze, tusschenbeide. Ziehier de resolutie uit 1402, waarvoor ieder werkman wel moest zwichten: .Want w|) ln der waarheid verstaan hebben, dat sommige misselijke gezellen alt vreemde landen, eendrachten (bonden) en vergaderingen maken ln onze steden, om booger loon dan bun gezet is van hunnon arbeid, inzonderheid de vollers, die vergadering en uitgang hebben gedaan met moedwil, dien wjj niet langer gedoegen, zoo gebieden wij n allen, die van het ambacht xijt, en bevelen u ernstig cn een leder in het bijzonder, dat gij in alle onze eteden naomt zulk loon, als er van onze gerechten toegelegd wordt en niet anders. En was er iemand, die hiertegen deed, en door het gerecht van de etad daarvan overtuigd werd, dien verbieden w|j zijn ambacht te doen overal io onze landen." In een later keurboek van 1406 worst aanzienlijke boete bepaald op degenen onder de wevers of vollere, die zich door afzooder lijken bond ol eigenaardige unüorme kleeding, te zamen voegen zouden. Dit waa cue door het bovenvermelde, ontijdige woelen over de hoofden der gezellen, ook der goede gezellen, gebracht. Vreemdelingen en verhuizers was men bijgevallen; lieden, die waarschijnlijk niets te verliezen hadden, waren den gezeten Leldschen gezel tot verleiders geweest, ook narat de natuurlijke beschermer en reebter alle de grieven des gezels had aangeboord en, naar beet vermogen, verholpen. Helaas, nu was de vrucht van dat herhaalde woelen niats anders dan wantrouwen van de zijde der overheid en de bedreiging met balling schap, met boete en met broodeloosbeid. Zoo had zich do oude fabel van de vos, ais den Dier tot een honingmaal zou voeren, maar dien pelsdrager alleen in de klem bracht van een tornijpenden toomstam, nu in werkelijkheid vertoond; zoo speelt zij nog somwijlen af in onze dagen. Felix, quern reddunt aliena pericula PHIJS DE3 AHVHK'l'KN'i'ihng-f Van 1-0 regete ƒ1.03. lodero regel meer 0.171. - o- -» ÏT ,T' - Voor het Incassearen baton do stad wordt f 0,06 berekend* cautum: gelukkig de werkman, dit leert van een anders ontmoetingen l Voor den kapitalist was men overigens, in Leiden, by den handel, even gestreng als tegen den oproerlgen gezel. Tegenwoordig heet het, onder de handelaare, groote wysheid tegen den laagsten pry« In te koopen en tegen den hoogsten weer te verkoopen, het kapitaal zoo vaak mogelijk om te zetten en het meeste voordeel te behalen. Dit nu lieten de CbriBtt-lyke opvattingen der sociale orde tydene vroegere eeuwen volstrekt niet onbe perkt toe. Geen snooder bedryf, volgens de algemeene opvatting, dan dat van den opkooper, geen boozer toeleg dan op dunrte van levens middelen te 6peculeeren. De ideaalkoopman dier dagen wordt, in de studie van prof. Fruin, one ln Willem JansmanBzoon te Leiden geschetst. Deze handelaar bad zich volgens aller getnigenie by het koopen en verkoopen steeds biliyk en rechtachapen getoond; hy had nooit ge weigerd van zyn voorraad te verkoopen, nooit een booger prys genomen dan den marktprys, om bet even of hy er by won of verloor, en nimmer had hy ook op de stygende prijzen gespeculeerd, Hy was dus slechts de tueachen- porsoon geweest, die van de bosren kocht om aan do burgera te verkoopeD, en dat allee met niet meer winst dan zyn moeite in billijkheid verdiende. Het gelukte onzen bandolaar, zyn oudsten zoon te Parys te laten studeeren en hem later hier te Leiden in het kapittel van Sint-Pancras, onder de koorheeren te doen opnemen; daarom ontving genoemd kapittel nu een pieuze stichting uit Jansmane' goederen. Ook als burger had Willem Jans- manezoon uitgemunt, doch hoezeer hy was aangezocht om ln de regeering te komen, onze handelaar had voor die eer steeds bo- dankt en zich tot het bestuur van zyn eigen huis bepaald. aacM:'uPr°^"°.r=^2La naerkernen wy gaarne, Ltidenaar tegenwoordig niet In alle deeten kan doorgevoerd worden. Maar hot valt ander zUds toch niet te loochenen, dat er wel degeiyk veel gezonds in gevonden wordt, ook ten opzichte van den handelaar zeiven. Het hartstocbteiyke van alle groote kansbereke ningen, de onbarmhartigheid jegens den even naaste, die somtyds uit nood, tegen eiken prye, van de hand moet doen, bet aanhou dend etudeeren op enelle kapltaalomzetten, wat heeft het in onze tyden reeds niet op zyn rekening I Hoe menig kapitalist kwzm, juist door alle deze zaken, ófwel tot faillieten, ofwel tot etoorniB zyner intellectueels ver mogens, öfwel tot het ultdoovon der edelste gevoelens In zyn hart? Do Middeleeuwen veroordeelden mogelijk soms al te sterk do opkoopery en leder speculeeren, doch de moderne tyden doen zulks, ODgetwyfeld, al te weinig. Het medium tenuêre beatigelukkig de bewandelaars van den middelweg, breekt zich hier, ala vanzelven, baan, en het moeBt zoowol den kleinen als den grooten burger ten goede komen. Gelukkig daarom elke veete, welke haar Willem Jansmanezonen nog niet geheel ver loor, en welke onder haar Ingezetenen nog den ouden Boliden Hollander telt met matig, doch ruatlg iokomon, met groote liefde voor huis en gezin, met veel piëteit en gehecht heid aan de medeburgers en de grootheden van de plaats zyner inwoningI De overwin naars in de Transvaal zyn aan het rae van zulke lieden ontsproten eD niet aan de cory- pheecn van een Manchesterschool. En zoo zyn wU ten einde van one uittrek sel betreffende ons MIJdeleenwsch stadsleven gekomen. Reet ons nog alleen de betuiging van zekere spyt, dat wy, by het gedeelteiyk mededeelen van professor Frulna artikel, weinig of niets van die genoeglyke en rustige eruditie konden overbrengen, welke het oor- spronkelyke zoo bekoorlyk maakt. Toch mee- nen wy met one bescheiden verslag eenig aociéel goe ia te hebben beproefd, quod bonum, feliz, faustumque elti.... Leiden. P. M. Bots, recfor emeritus. By koDinklyk besluit is herbenoemd tot burgemeester der gemeente Leiden mr. F# "Was. Do uitslag van de gisteren gehouden ver kleziog voor een lid van de Kamer van Koophandel en Fabrieken te Leiden, ter voorziening in de vacature, ontstaan door het ontslag, genomen door den heer W. F. Verhey van Wijk, is, dat herstemming moet plaats hebben tusachen de heereQ Verh-y van W\jk voornoemd, met 8 stemmen, en D. Hartevelt H. C.xn., die er 6 bekwam. Van de 366 kiesgrrechtlgden namen er 16 aan do stemming deel. Wy meenen melding te mogen maken van het overlijden van eon knap en bfi velen zoer gezien werkman hier ter atede, nl. J. J. LezwiJn. Hfi is ruim zes en vijftig jaren by de firma G. H. Blanken, aan de Beestenmarkt, werkzaam geweest, tot ds laatste dagen zijns levens, en mocht het voorrecht genieten by bovengenoemde firma als eerlfik en vertrouw baarpersoon te staan aangeschreven. Z(Jn heen- gaan zal by velen diep gevoeld worden. Van de zjjde der Maatschappij van Nijverheid mocht hem by zyo 50-jarlg jubileum de eer te beurt vallen met een groote zilveren medaille ver eerd te worden, waarmede hy zeer was ingenomen. Zijn begrafenis zal plaats hebben op Zater- terdag a. s., 's voormiddags te halftien, op do begraafplaats aan de Heerenpoort. De tooneolvereeniglng A. D. U. I. N. D. O. van Amsterdam zal a. s. Zondag albier op treden in den wedstrijd uitgeschreven door de Leidscho Tooneelvereeniglng „Jacob Cats", ter gelegenheid van haar 25 jarig bestaan. Opgevoerd zullen worden het drama „Jean Darlot uit het Fransch van Louis L»gandré, en het Franeche bltJspelletj*: „De nasleep van een eersten echt." Uitgenoodigd om de repetitie by te wonen, begaven een paar leden der redactie van de .Tel." zich gisteravond naar „Planciue", waar de heer LouiB Bouw* meester, regieaeur der vereenlging, hun eenige Inlichtingen over het drama gaf. „Zooale do heeren waarechynlyk weten, heb ik zelf, toen de Vereenlging „Het Ned. Tooneel" nog by Van Lier speelde, er ds titelrol Id vervuld. Wy hadden verbazend succes. Het ls dan ook een mooi, maar moeilyk ding. Het eerst ging het in Kampan, als naetukje en de rranen stonden zelfs eenigen acteurs in de oogen. Maar laat Ik in een paar woorcon bet stuk vertellen." Bordeaux. Hy doet anou zekere weduwe Bor6Sït, die met haar dochter een wlnkelaffairo drUCt. Langzamerhand wordt hy vcrlield op de dochter, doch deze bemint een neef, die haar ook wederkeerig lief heelt, maar zich neg niet heeft verklaard. Trouwens by ie arm en zal ale spahl naar Afrika vertrekken. Intuaechen gaat de winkel slecht en ten laatste wordt haar door den huisheer aangezegd, dat zy de woning uit moeten. Deze huiBheer zou ze wel voor niete willen laten wonen, want hy voed de oochter nogal aardig, maar deze was niets van hem gediend. In dezen benarden tyd komt Jean Darlot weer zyn inkoopen doan, ziet, dat tl iets aan hapert, en op het booren van de quaestie biedt hy aan ze te helpen. Uit dankbaarheid trouwt de dochter op aandringen van haar moeder met hem, zonder hem Hel te hebben. Zy kan in haar huweiyk don spahi maar niet vergeten, en toen deze later terugkwam, liet zy zich door hem verleiden. Eeriyk als zy is, bekent ze haar man allee, en by, die anders zoo dood goed ie, wordt geiyk een wild dier. „La bèto humaine" ontwaakt in hom en van woede bulten zichzelf, werpt hy haar het raam uit, waar zy dood neervalt, waarna hy zelf er eveneons een einde aan maakt. Dit is de inhoud ongeveer en het was een genot Bouwmeestsr dien te hoeren vertellen, of liever te zien spelen, want op het laatet waa het niets anders, zoo geraakte hy in vuur. En toch verloor hy daarby geen oogonblik de repeteerenden uit het oog, want nu en dan, wanneer de redacteurenjdachton, dat hy aan niets anders dacht dan aan zyn Jean Darlot, draafde hy eensklaps weg om esnige wijzen van zeggen of gestes te verbeteren. De „Tel." gelooft dan ook, dat de vereenl ging A. D. U. I. N. D. O. met dit stuk, dat onder de leiding van Bouwmeester zeker goed van stapel zal loopen, euccee zal hebeen. De heer P. De Haas, cand. to Leiden, heelt zich beroepbaar gesteld ln de Ned. H rv Kerk. Geslaagd zyn gisteren te 'e-Graver.hage voor hot examen in de fraaie handwerkeD mej. A. Moraal, van Lelder-orp, leerliDge van mej. E. C. M. Aewerdonk, alhier, en voor de nuttlgo handwerken mej. A. Hollenkamp, van Waddingeveen. Da Gemengde Commissie voor de Steno graphic van de Staten-Generaal heeft by haar gisteren genomen besluit ontslag verleend aan de vier volontair-stenografen by den stenograpbischen dienst werkzaam. Gistermiddag vdór den aanvang der ver gadering werd deze beslissing aan de leer lingen, voor zoover in hot ger-ouw aanwezig, namens de Commissie medegedeeld. Naar men verneemt, staat dit ontslag in verband met de besprekingen over de positie wil hiermede blykbaar stelsel van onbezoldigde dier volontaire govoerd by de behandeling der jongste Staatsbegrootlng, waarby er op gewezen werd, dat deze jongelui, enkelen hunner reeds eenfgo jaren, onbezol igde hulp verleenen. Da Commissie breken met tut diensten en voor traktementen van volontair- stenografen zyn geen gelden op de Siaate- begrooting uitgetrokken. De opgaven van candidatsn voor het lid maatschap d r Tweede Kamer, glstereD by don burgemeester van Maastricht ingeleverd, bevatten do namen van de herren M. De Rae' on mr. Haes. Ds stemming heeft plaats 1 Maart a. s. - De Tweede Kamer beeft gisternamiddag haar werkzaamheden hervat. De nieuw getrokken afdcslingen benoemden tot haar roorz tters de heeren De Waal Malefljt, Qoetoop, Mees, Lieftiack en Mackay; tct ondervoorzitters de herren Evorte, DobbelmaD, Drucker, Pynacker Horiyfc en Vermeulen. Vrydagnamiddag om haifvier zal de rege ling der werkzaamheden plaats hebben. Door do centrale sectie is besloten heden en morgen een aantal wetsontwerpen in do afde-Ungen te onderzoeken. De heer Van Gilse gaf in overweging by een volgend sectie onderzo-k ook de militaire wetten in ds afdeeliog&o te onderzoeken. De voorzitter antwoordde, dat hy dien wenk gaarne wil overwegen, maar reeds in December zyn voornemen heeft te kennen gegeven deze wetten thans niet in het sectie-onderzoek op te nemen. De vergadering werd daarna verdaagd. - Door den generaal-majoor R. P. Verep oyck, lid van het Hoog Militair Gerechtshof, ie een memorie samengesteld, waarin o. a. de wen- s.heiyfcheid wordt uitgesproken om ter aiwlsseling met de infanterie-dieneten by de klasse van discipline aan de daarby gsdeta- heelt In aansluiting daarmede bepaald, aai oen exercitie-battery met eeeige kanonnen enz. aan genoemde Inrichting zal worden verbonden en een onderofficier der vesting- artillerie daarby zal worden geplaatst tot bet geven van instructie ln battsryoouw en exercitie met vuurmonden. - Op de ljjst van voordrachten voor ds laden der afdooling 'e-Gravenbage v/d. Holt. MJ. van Landbouw Is ook geplaatst „het op- r chten van boefemidcureussen en cursussen voor paardsnkonnis." - De nieuwe Senaat van het Delftschs Studentencorps bestaat uit de heeren P. L. Dubourcq, voorzitter, W. C. G. H. Broekman, J. J. Canter Cremer, Ch. MeyU en P. H. V. Bongaerts. De heer E. De Grelle Rogier, lets secretaris der Belgische Legatie te 'e-Graven- hage, is benoemd tot officier van het Legioen van Eer. - Jhr. mr. De Sturler, consul generaal te Bangkok, is gietermiddag te 'a-Gravenhaga met verlof aangekomen. - De voorzitter van de Tweede Kamer, mr. Gleichman, bood gisteren ten zfinent verschillenden leden der Tweede Kamer een diner aan onder anderen aan de leden van - de commissie voor de verzoekscbriften. - By de Tweede Kamer der Staten-Generaal zyn tbans aanhangig de volgende motiën van orde, waarover de beraadslaging nog aan de orde is te stellen: van den heer Van Gyn c. s. (waterweg van Dordrecht naar zee); van den heer Van de Veile (opleiding van Oost-Indiecbe administratieve ambte naren); van den heer Van Raalte (inrichting van het consulaatwezen); van den heer Vaa Vlymen c. s. (scheiding tusechen de mill-1 taire intendance en de militaire administratie) en van den heer Van Kempen (wenscheiyk- heid van één postbestelling op Zondag.) - Het Kamerlid mr. Kercyk, thans wegens gezondheidsredenen in het Zuiden van Frankrijk, wordt in de volgende week te 'a Gravenbage terugverwacht. Van zUn gezondheidstoestand zal afhangen of hy spoedig weer aan do Kamerwerkzaam-' beden zal kunnen deelnemen. - De gemeenteraad van Den Haag bield^ gistermiidag een korte zitting, waarin mot 23 stemmen van de 25 (2 waren ln blanco; uitgebracht) benoemd werd tot adjunctdirso, teur der Duinwaterleiding de heer L. Ypey, technicus. Voorts werd benoemd tot tydelyk leeraac^ in geschiedenis aan de H. B.-S. voor jongens^ met 5-jarigen cureua en ln Nederlandechej taal en geschiedenle aan het Gumnasium de heer J. H. Gosses, tydelyk leeraw aan dal Ryka Hoogere Burgerschool te Venloo.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1900 | | pagina 1