N°. 12,76 Donderïlas: 2 November, A0. 1899 feze gouiant wordt dagelijks, met uitzondering van (Zon- en feestdagen, uitgegeven Eerste Blad. Nederhmdscli Zuid-Afrikaanscbe Verceniging. f4277.94. LEIDSCH PBIJS DEZEB QQTTBANTl Voor Lel dan per 8 maanden, i Franco per post AfeonderlUke Nommers a I 1.10. 1.40. PELTS D3B AD VKETKN TJLKN Van 1 —0 rogels l.Oö. lodore rogel meer 0.17J. Grootewj letters naar plaatsruimte Voor het incassearen buiten do stad wordt 0.06 berekend. Dit nommer bestaat, uit TWEE Bladen. Tot hedenmiddag drie uren was ons, met het gisteren vermelde, op verschillende in- teekenbiljetten een bedrag toegezegd van Onnoodig bijna om mee te deelen, dat wy ons voortdurend ook voor de toezending vaa inge vulde biljetten blyven aanbevelen. Blanco inteekent iljetten liggen aan ons Bureel ter beschikking. Ofllciëele Kennisgevingen. Bargc-meester en Wethouders v&n Leiden, Gez oq art. 8, lato alinea, der Hinderwet; Brongen bg deze ter algemeene kennis, dat door hen op hedeD vergunning ia verleend aan W. ZAALBERG en rechtverkrijgenden tot het oprichten Van e(Q smederij in het perceel Levendaal No. 126. Borgemeeater en Wothoudera voornoemd, Leiden, F. WAS, Burgemeester. 80 Oot. 1899. YAN HEYST, Beorctaria. Leiden, 1 November. Hedennamiddag aanvaardde dr. J. M. Janse het hoogleeraarsambt by de faculteit der wis- ©n natuurkunde aan de Ryks-universiteit alhier met het houden ©ener rede in het groot auditorium der academie over „de voeding der hoogere planten". Na er op gewezen te hebben, dat hy het ambt zou aanvaarden als opvolger van den zeer betreurden Suringar, die het 42 jaar had bekloed, merkte spr. op, dat een wisseling van hoogleeraar altoos een gewichtige gebeurtenis is, omdat zy vaak een keerpunt vormt in de richting van het onderwijs in de betrokken wetenschap. Er. heeft dan immer een phase verandering plaats, èn naarmate de duur van het tydvak tusschen spr. en voorganger een grootere is, èn naarmate de ontwikkeling der wetenschap „een snellere is geweest. Wegens de uitgebreidheid van dien vooruit gang, deed spr. een greep uit het omvang rijke gebied der plantkunde, en zou dus vluchtig ©n in hoofdtrekken schetsen, hoe onze kennis van „de voeding der hoogere planten" zich in de laatste 40 jaren allengs heeft ontwikkeld. Het verschynen der onderzoekingen, die in het vraagstuk der plantenvoeding een dieperen blik deden slaan, valt samen met het begin van Suringar's ambtsvervulling. Het eerste begin onzer kenüis hebben wy te danken aan onzen landgenoot Van Helmont, die aantoonde, dat de plant met,aJ haar voed sel aan den bodem ontleent, zooals sinds Aristoteles werd gemeend, maar slechts voor ©en kioin gedeelte. Ruim een eeuw later leerde Ingenhousz ons de ademhaling der planten kennen, geheel analoog aan die der dieren, alsmede de assi milatie, terwyl het in het begin dezer eeuw aan De Saussure gelukte to bewyzen, dat by dit assimilatieproces behalve koolstof, ook nog water in de plant wordt vastgelegd. B oussingault bewees, dat de vrye stikstof Yoor.de plant geheel waardeloos is. Dit was men tot 1860 ongeveer te weten gekomen omtrent de wyze, waarop de plant haar voedsel bereidt. Julius Von Sachs, hoogleeraar te Würzburg, nu een paar jaren geleden overleden, mag de grondlegger worden genoemd der planten- physiologie. Zyn eerste publicaties, in 1860 Yer8chenen, deden over dezo zaak een helder licht opgaan. Hy slaagde er in do geheimen te ontdekken omtrent wat er ia het inwendige der plant voorvalt, vooral omdat hy zyn physiologische proevon steeds deed vergezeld gaan en controleerde door nauwkeurige microscopische onderzoekingen, waardoor by het verband kon aantoonen tusschen de ver anderingen, die in de cellen optreden, en die, welke zich in de atmosfeer daarbuiten afspelen. Hy ontdekte, dat de zetmeelkorrels eerst dan optreden, als de plant in omstandigheden verkeert, die gunstig zyn voor de assimilatie- en leidde daaruit af, dat men ze had te be, schouwen als het eerste zichtbare product, dat zich by het assimilatieproces in de bladeren vormt. De uitkomsten, door Sachs verkregen, wa ren een schitterende bevestigiüg van de proeven van D3 Saussure. Na deze eerste overwinning verlangden talryke niouwe problemen op hun beurt een oplossing. Eerstens de vraag, hoe het komt, dat het tot stand komen der assimilatie van twee omstandigheden afhangt: van do aanwezig heid van een kleurstof in de assimileerende cel en van de blootstelling aan het licht. Ruim 10 jaar geleden bracht Engelmann dit punt tot een glansryko klaarheid door de even nauwkeurige als ingenieuze prooven, genomen met de door hem uitgedachte „bac- teriön-methode". Onomstooteiyk werd aangetoond, dat de voornaamste functie der kleurstof bestaat in het absorbeeren van de lichtstralen, waardoor het in hen aanwezige mechanische arbeids vermogen van beweging wordt teruggehouden om als chemisch arbeidsvermogen in do assi- milaten te worden opgehoopt en vastgelegd. De assimilatio levert aan de plant niet slechts de stoffen, waaruit zy haar organen moet opbouwen, maar verschaft tevens den arbeid noodig voor het tot stand komen van de talryke omzettingen en verplaatsingen der stoffen in het plantenlichaam. Een gewichtig resultaat was hiermede ver kregen; niet allien al het plantaardig, maar tevens al het dieriyk leven is ten oenenmale afhankelyk van het assimilatievermogen der plant; 't was duideiyk geworden welk een belangryke en zelfs volkomen onmisbare scha kel de plant vormt in den kringloop van de stof, zoowel als iu dien van het arbeidsver mogen, op onzen aardbol. Deze nieuw verworven kennis van het assimilatieproces was een eerste schrede; nog moeten opgehelderd worden de talryke omzettingen en veranderingen der geassimi leerde stoffen. Scheen de oplossing eerst moeilyk, 't bleek toch eenvoudiger dan men zich voorstelde, en Sachs leidde in deze op het rechte spoor. Hy toonde aan, dat het voodingsproces by alle planten op een zelfde en betrekkeiyk zelfs eenvoudige basis berust. Hy bewees, dat allo koolhydraten voor de voeding der planten volkomen gelykwaardig zyn en dat de plant de eene of andero stof maakt, naar eiscb der omstandigheden. Verder, dat een goed groeiende plant steeds een zekeren voorraad van voedings stoffen bereidt voor reserve. Mtt de stikstofvoeding ging 't niet zoo voorspoedig, wat het onderzoek aangaat. Hoe het eiwit in de plant wordt gevormd, moest hy geheel onopgelost laten, eerst sedert een viertal jaren is het gelukt een eerste inzicht te verkrygen in do wyze, waarop de stikstof- houdende zouten uit den bodem in de plant tot organische stikstofverbindingen worden verwerkt. Onderzoekingen van Treub, betrekking heb bende op het voorkomen van blauwzuur in Pangium, ontstaken hierin licht. Spr. deelde daarna de geschiedenis mede van deze ont dekking. Bevestiging van deze resultaten werden zoer onlangs nog geleverd door Mareo Soavo. Er kan, zeide spr., met reden niet meer aan worden getwyfeld, dat het blauwzuur, ten miDste in de onderzochte planten, de rol eener plastische stof vervult. Hiermode is slechts de eerste stap gedaan op het gebied der stikstofvoeding. Een andere ontdekking in deze is het feit, dat in vele planten ook de vrye stikstof der lucht tot voedsel verwerkt wordt. S. Die en de proeven van Boussingault, boven vermeld, zyn, hoewel schynbaar tegenstrijdig, volkomen juist en vereenigbaar, omdat de verwerking der vrye stikstof slechts onder zeer bepaalde omstandigheden plaats hoeft, omstandigheden, die juist in de proeven van Boussingault niet waren vorwezenlykt. By de Legumicosen heeft men sedert byna 20 jaren kunnen aantoonen, dat er planton zyn, die de vrye stikstof der lucht kunnen verwerken, indien de wortels voorzien zyn van kleine knolletjes, in welke De Vries voor het eerst de aanwezigheid van een grooten voorraad eiwitstoffen had aangetoond. Nadat spr. over de stikstofassimilatie nog een en ander gezegd had, sprak hy nog over de reden, waarom de hierbedoelde organismen in de wortels binnendringen; toch niet om aan de planten een dienst te bewyzen. Het schitterende onderzoek van Winograwsky over de stikstof-a88imileerende bacterién heeft de oplossing over het vraagstuk doen vlndeo. Hy toonde aan, dat die bacteriën in staat waren de vrye lucht te as^imiloeren, wanneer zy zich in een zuurstof houdende atmosfeer bevinden, maar slechts dan, wanneer zy in- gebuid zyn in een laag van andere bacteriën, welke die dan ook zyn. Deze conclusie is gebleken evenzeer van toepassing te zyn op die hoogere planteD, wier wortels een der be doelde organismen herbergen. Daarna ging spr. nog na de verplaat singen der voedingsstoffen in het placten- lichaam. Wordt het water uit don bodem opgenomen, door stam en takken tot in de bladeren op gevoerd, een omhooggaande stroom van water, of wel van „onverwerkt sap", dan moet er ook een stroom bestaan in neerdalende richting, die het zoogenaamde „verwerkte sap" afvoert. Tot de laatste besloot men op grond van verschil lende verschynselen, die zich voordoen by het sluiten van wonden in de bast, by het stekken, het enten, enz. en die op geen andere wyze waren te verklaren. Nadat Harvey omstreeks 1628 den bloeds omloop by de dieren had ontdekt, verkondigde Major, [een Duitach geneeskundige, in 1665 den geregelden omloop van sappen in de plant in de beide tegengestelde stroomen. Men zocht naar hart, slagaderen, enz., meende die te vinden, eigeniyk omdat men die wilde vinden. Malphigi gaf een minder phantastische voor stelling van de sapbeweging. Hy erkende een opgaanden stroom, de sappen verspreidden zich uit de bladeren in de plant, daarby moesten de voedingsstoffen zich byna altyd omlaag begeven en zoo kwam hy tot een afdalenden stroom, maar legde op diens be staan al3 actieve stroom nooit den nadruk. Deze waterbeweging is een voortdurend onderwerp van onderzoek geweest, van Ste- phan Hales, den grondlegger van onze kennis daarvan, die zyn onderzoek richtte op de ver schynselen van worteldrukking en op de zui ging, welke verdampende bladeren uitoefeneD. Tot 1860 bleef zyn verklaring stand hou den. Sachs bracht ook hierin wederom voor uitgang. Vooral anatomische onderzoekingen leverden steunpunten voor een vruchtbare verklaring der verschynselen. Verschillende theorieën werden geopperd, vooral deze drie groepen: Men trachtte de waterbeweging te verkla ren door uitsluitend gebruik te makon van de zooeven genoemde krachten, de wortel drukking en de euiging door verdamping; by de tweede worden bovendien moleculaire fac toren te hulp geroepen; terwyi de theorieën van de derde groep in plaats van die mole culaire werkingen de levende cellen van het bout een aanzieniyko rol laten spelen. Spr. ging vervolgens de theorieën der ver schillende groepen na, die van Böhm en Hartig van de eersto groep, die van de tweede groep, vooral van Sachs, bekend onder den naam van „imbibitie-theorie" en anderen, Askenady, Jolly en Dikon, en van de derde groep, die van Knight, Wéstermaier, God- lewski, die door Strasburger werden bestreden. Was met de uiteenzetting dier theorieën, en de bespreking daarvan het vraagstuk van den „opgaanden sapstroom" voor oogen gesteld, oen enkel woord werd nog gewyd aan dat van den „neerdalendea stroom". Vooral na de opvatting als zouden de voedingsstoffen geen eigen richting van beweging bezitteD, ging men aan aien stroom minder aandacht schen ken, en werd er weinig rekening mede ge houden. Toch meent spr., dat dit onderwerp een ernstig onderzoek verdient, waarby hy, vooral sedert Vöchting's proeven omtrent de „transplantatie" by de planten, een bevredi gend resultaat te gemoet ziet. Spr. besloot zyn rede met een woord van dank aan hoeren Curatoren voor hot in hem gestelde vertrouwen, maar met de verklaring, dat, boewei tevens geroepen om als directeur van 's Rijks Herbarium op te treden, de wetenschap van deze kostbare verzameling weinig of geen voordeel onder zyn directie zal trekken, waarom hy der Curatoren toe gevendheid inriep. Hy weet ook wel, dat 't hun wensch niet was, hem ook die betrek king op te dragen en hoopt, dat hun wen- schen en pogiDgen om het Directoraat van '8 Ryks Herbarium in meer bevoegde handen te doen overgaan, spoedig met gunstigen uit slag mogen worden bekroond. Tot heeren Professoren werd een vrlendeiyk woord gericht, om zich by hen aan te be velen, een eükel woord tot prof. Wysman af zonderlijk, terwyi den professoren Oudemans en De Vries een woord van dank werd gebracht. Eindelijk een slotwoord tot studenten, voor de BiologeD, Pharmaceuten en Medici, wien hy allen de steeds meerdere beoefening van- en kennis in de Plantkunde aanbeval. Door den burgemeester, hoofd der ge- meenttpolitia te L I'en, is benoemd tot inspecteur van politie 2de kl. de heer W. A. Van Kestcnn, thans controleur van politie, en cit in de plaats van den naar Hilversum vertrokken inspecteur W. H. Hoefsmit. By de gehouden herstemming voor vi-.r leden patroons in de Kamers van Arbeid voor de boekdrukkersbedryven werden gekozen de heeren J. J. Groen, A. W. Sythoff, M. El. Schreuder tn P. W. M. Trap. Als hoofdpersoon der maskerade in 1900, te houden ter gelegenheid van de lustrumfeesten van de Leidsel)© universiteit, zal optreden de heer J. S. L. Van Viersstn Frantzmann. Zooals men weet, zal de maskerade voor- Btell-Q den intocht van Albrecht, graaf van Holland, Zeeland on Henegouwen, heer van Friesland, ter Friesche kust. Wy ontvingen heden van de leerlingen der Christeiyke school op de Piet-rskerk- gracht (hoofJ de heer F. Uittenbroek) 20 voor de Ned. Zuid-Afr. Vereeniging. Van de leerlingen dtr openbare Jongens school 2de klasse (hoofd de heer J. D. Van Wyk) 57.15; van A. A. 2; voor Trans vaal 0.50. Door de leerlingen der Hoogere Burger school voor Meisjes alhier is 80 tyeen- gebraebt voor de uitzending van een ambu lance naar Zui j-Afrika door htt Roo e Kruis. De tewon rs van Vreewyk hun aantal is tegenwoordig zeer groot zullen den gemeenteraad van Leiden by adres verzoeken te besluiten oin den Witten Singel by de Kaiserstraat te doen overi.ruggen. By de Leidsche Sp arbank is in de maand Octo'.er ingelegd 51,255.16'/, en terug betaald 66,408.63, tersvyl zyn afgegeven 93 nieuwe en geheel afgelost 62 boekjes. H t gezamanlyk tag03d der 11,537 inleggers bediosg einde October f 2,203,726.43'/2. Gedurende de 2Je bel:t der maand October z()n aan het postkantoor alhier en de daaronder beboorende hulpkantoren bezorgd de volgende brieven en briefkaarten, welke, door onbekendheid der geaoressetrden, niet besteld konden worden: Brieven: Meurs, L. Battus, A. Steen veld, Mej. De Vries, Amsterdam; Schellerus, Eind hoven; E. De Loos, A. v. Leeuwen,'s-Hage; mej. Ouwehand, Katwyk-aan-Zeo; mej. Her- reur, Leiden; wod. Raamstag, Rynsburg; A. Kwak, P. J. Blad, M. Verbeek, J. Ravelli, Rotterdam; H. v. d. Mei, Voorschoten; Joh. Reuoler, A. G. Gertzgen, niet vermeld. Briefkaarten: Kamptoman, A. Leideritz, C. De Jong, Amsterdam; J. Verbagen, Rot terdam; wed. P. Hamer, Utrecht; P. Berns, H. D. Peyster, niet vermeld. Zes stuks zonder eenige aandui ing. Uit bet buitenland terug ontvangen brieven: D. Sinteur, Bismarck; R. Mosse, Frankfurt a/M.N. en Dubbelde, Jowa; C. Pelvei, Schaerbeek; Naudin te late, Transvaal; J. Blansjaar, niet vermeld. Briefkaarten: L. Willemsen, Bruxelles; C. v. d. Spalink, Köln; J. C. Sterkman, München. Dr. C. C. Ublenbeck, buitengewoon hoogleeraar in het Sanskrit en de oude talen en letterkunde der Germaanscho volken, aan de universit.it to Amsterdam, heeft met logaug van 15 December eervol ontslag aan gevraagd. ZoojIs men weet, is prof. Ublen beck benoemd tot boogleeraar aan de univer siteit te Leiden. Bedankt ia voor het beroep naar de Geref. Gem. te Ierseke door ds. K. Van der Wal, tHillegom. Op het bericht van de voorloopige over winning der Boeren hebben in verschillende gemeenten in o s land ce vlaggen gewapperd. By htt hoofdcomitó van het Nederland- sche Roobe Kruis wordt ernstig overwogen de uitzeniing van een tweede Nederlandsche ambulance naar ZuiJ-Afrika. De Engtlsche gezant te 's Gravenhage sir H. Howard, vertrok Dinsdagavond naar Londen. Hy biyft tot het einde des jaars in Engeland. Uit Apeldoorn wordt bericht, dat het Hof van H.t Loo naar 's-Gravenhage zal terug- keeren 4 December a. s. Tot zilverbewaarder in het Koninkiyk Paleis te 's Gravenhage is benoemd H. M. Lintei, hofbeambte. De Commissie van Rapporteurs voor het Hoofdstuk Binnenlan Jschs Zaken heeft giste ren vergaderd tot vaststelling van het afdae- lingsverslag der Tweede Kamer. Ds. J. Draaisma, predikant te Steenwyk, heeft bedankt voor het beroep naar de Ned.- Herv. Gem. te Vrouwenpolder. De minister van marine bezocht gisteren met zyn adjudant de Marine directie te Nieuwe diep. Op 15 Nov. a. s. hoopt c*s. H. Alting, te Voorschoten, zyn vyf en twintigjarige Evan- geliebo iening by de Geref. Gem. te ber Jenkon. Zondag-namiddag zal dr. F. J. Los, van Alkmaar, zijn intrede doen by de Ned.-Herv. Gemeente te BarnevelJ, na des voormiddags bevestigd te z\jn door ds. Zyistra, van Kesteren. Ds. L. v. d. Valk, van Scheveuingeo, z .1 op Donderdag 9 Nov. a. e, „vuoJs te zeven uren, op uitnoodiging oer Cnristel. Jongel.-Vereeniging „Pred. 12:1a" io het Geref. kerkgebouw te Katwyk a/d. Rya een rede houdtn over Transvaal. Gisteren is te Zwolle de gewone oaj^ars- samenkomst gehouden van de „Vereeniging tot beoefening van Overyselsch Recht en Geschiedenis". Tot leden werden benoemd de heeren: mr. G. J. Ter Kuile, advocaat tn procureur te Ambt Altueloo; Tb. G. Ten Pol, notaris to Nymegen; H. Salomonson Qz, fabrikant te Almtloo; mr. C. Jentink, griffier van bet kantongerecht te Almeloo; mr. H. J. Tea Bruggencate, advocaat en procureur te Al meloo; mr. L. H. N. F. M. Bosch Ridder Van Rosenthal, o'ficur van justitie te Zwolle; B. Ankrrsmit, directeur der SalLncscho Bank te Deventer; J. J. Van Deinse, fabrikant te Enschedee; mr. W A. Baron Van Iitereur, in Den Haag; mr. J. Acquoy, archivaris van Deventer; P. J. P. Metel.rkamp, volontair aan het rijksarchief te Zwolle; mr. J. G. Meilink, volontair ter provinciale griffie van Overya.l, to Kampen; jhr. O. Van Suchtelen van de Haare, burgemeester van Giethoorn; jhr. A. H. P. K. Van Suchtelen van de Haare, burgemeester van Urk; mr. A. J. Van Slooten, substituut griffi.r van de arrond.-rechtbank te Zwolle; dr. A. Botermans, leeraar aan de H. B. S. te Zwolle. Het stoomschip „Horzog", van Oost- Afrika naar Rotterdam en Hamburg, arriveerde 30 Oct. te Lissabon; de „König", van Hamburg en Amsterdam naar Oost Afrika, passeerde 30 Oct. Ouessant; do „Maasdam", van Niouw- York naar Rotterdam, vertrok 31 Oct. van Boulogne; de .Prinses Amalia", van Araster dam naar Batavia, arriveerde 31 Oct. te Port- Said; de „Soemting", van Rotterdam naar Java, vertrok 31 Oct. van Aden. Alkomade. Nog in den loop dezes jaars zal bier door de geheele gemeente, ton be hoeve der Veroeniging „Trouw aan Koning 6D Vaderland" tot het vormen van ©en onder steuningsfonds voor behoeftigen, gerechtigd tot het dragen van het Metalen Kruis of de Citadel-meiaille, beschermvrouw H. M. de Koningin-Moeder, een collecte worden gehouden tot ondersteuning dor arme oud-strijders, die onze sympathie en onze gaven zoo dubbel waard zyn. Bodegraven. De inschryving voor de leve- riDg van kruidenierswaren ten behoeve vary het Weeshuis, alhier, zal Vrydag 3 Nov. a, s.- plaats hebben. Inschryvingslysten t r invul ling zyn aan het Weoshuis te verkrijgen. Zondag 5 Nov. a. s., des morgens te tien ureD, zal voor de Evang.-Lutb. Gemeente alhier optreden ds. Plaat, Luthersch predikant te Rotterdam. A. s. Vrydag en Zaterdag zal het Comité voor de inzameling van gelden ten behoeve van de Transvaal in onze gemeente een collecte1 met open schaal houden aan de huizen der i ingezetenen. Donderdag 2 Nov. a. s., dea avonds te zes uren, zal de Afd. „Bodegraven en Omstreken" van „Patrimonium" een openbare vergajering houden in hot gebouw der Ger. Gemeente alhier. In deze byeenkorast zal als spreker optracen de heer J. Van Andel, met het onderwerp Do geschiedenis van de Trans- vaalsclie Boeren. Maandag-avond hield de Bodegraafsche IJsclub haar jaariyksche algemeene vergade ring, waarin de penningmeester rekening oa verat.twoording deod over het afgeloopen ver- eenigingsjaar. De ontvangsten bedroegen ƒ517.98*, terwyi de uitgaven 26.50 belispon; alzoo sloot de rekening met oen voorjeelrg sal .o van ƒ491.485. De rekening werd door een oaart09 benoemde commissie nagezien en in orde bevor.den, en tevens den penning meester dank gezegd voor zyn bebeer. De bestuursleden, de heeren L. Boer, A. Okkerse Sr., J. A. Van Ghesel Grothe, J. Burggraaf en A. Breekland, werden allen herkozen. Moge de Bodegraafacbe IJsclub, die zich in de eerste plaats werkverschaffing in deo winter ten doel stelt, nog meer belangstelling onder vinden, door het toetreden van veel nieuwo l-.deo! Thans telt de club 132 leden; de jaar iyksche contributie bedraagt slechts 1 gulden. Hazcrswoude. Maandagavond, halfz ven, bad hier een ODgeluk plaats, dat croevige gevolg.n hud kunnen hebben. Dj hetr A. Van Geest keerde inhotkleloe omnibusje met zyn vrouw en een nichtje van Zoeterraeer huiswaarts. Ter hoogte van de Katholieke school kwam een rytuig uit de Hoogeveen hem tegenryden. Daar dit laatste, wegens de boomen aan de overzyde. niet kon

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1899 | | pagina 1