Woensdag-avond
WAT ZOU IK GAARNE KIJK ZIJN
waarin, wat dö „hoofdquaestio" betreft, de
toestand in Indiö Tan dien in het moederland
Terachilt.
1. Het hoofd eener school in Indiö heeft
weinig of geen invloed op plaatsing of bezol
diging van het personeel.
2. HU is aan hot hoofd eener school niet
door examen-kunstenmakery of nepotisme, doch
ingevolge anciënniteit.
3. Elk onderwgzer in Indië, in het bezit
Tan de hoofdakte, heeft het vooruitzicht ook
eenmaal als hoofd eener school te zullen
optreden en evenveel bezoldiging te zullen
genieten, als zyn hoofd thans.
4. In Indiö is het ambulantisme onbekend,
elk hoofd der schooi werkt gedurende den
geheelon schooldag met één of meer klassen.
5. Indiö mag zich in een schooltoezicht
door vakmannen verheugen. De bevelen der
inspecteurs moeten zoowel door hot hoofd
als door de onder wgzers opgevolgd wordeD;
wat men in Nederland desverlangd kan
negeeron, dieDt hier to worden opgevolgd
door ieder.
6. De onderwijzers en de hoofden vormen
geen twee afzonderlijke standen.
7. Een groot deel der Indische onderwijzers
is „volledig bevoegd" reeds bö bet in-dieD8t-
treden. Niet minder dan 94 pet. der heeren
en 41 pet. der dames of gemiddeld 76 pet. j
bezit de hoofdakte, er zyn maar zeer weinig
onderwüzers jonger dan 25 jaar.
Bet Schoolblad voegt hieraan toe:
„Dit zoo lezende, moet men den heer
Ravestein toegeven, dat in Indiö zeker do
positie van hoofden en klasse onderwijzers
tegenover elkaar heel anders is dan bier en
kan men tegelijkertijd de verzuchting Diet
weerhouden, dat het moederland in dit opzicht
wat meer op Indiö mocht gelijken."
De vrouw in den tuinbouw.
Meermalen is er op gewezen, dat voor joDge
vrouwen wellicht een middel van bestaan
ware te vinden in den tuinbouw. Maar in
Eet Nederlandsch Tuinbouwblad komt do heer
P. L. Baudet tot de conclusie, dat het onver
antwoordelijk is, onbemiddelden meisjes aan
te raden, het laatste beetje geld, dat zü be-
zitteD, aan opleiding in een kweekerU te
besteden.
"Wij ontleenen aan schrijvers betoog hot
volgende
Over de opleiding is al heelwat geschreven;
ik geloof met, dat men zal tegenspreken, dat
meisjes evengoed opgeleid kunnen worden als
jongens.
Het is bekend, dat, om practisch flink bruik
baar to word n in een kweekerjj, men op niet
te gevorderden leeftijd de praktUk moet be
ginnen te leereD, dat men degelijk en vlug
heeft moeten leeren werken en ten slotte oen
goede dosis gezond verstand moet bezitten.
Een gezond gestel, in ods land vooral met
zyn koude en mistige dagen, is iets, dat niet
gemist kan worden.
Ik schreef „het is bekend", maar, belaas,
geheel juist is dat niet; het groote publiek
denkt er dikwijls anders óver, en beschouwt
het tuinbouwvak maar al te zeer als een
geschikte retraite voor de jongons zoowel als
voor de meisjes, die als nonvaleurs te boek
£taan.
Te betreuren is die opvatting van bet publiek;
wie zal zeggen tot hoeveel ellende en jammer
ïU reeds aanleiding heeft gegeven?
Die opvatting is dikwijls gesteund door
kweekers, die uit geldzucht steeds voortgingen
leerlingen aan to nemen, wetende, dat slagen
nimmer mogelijk zou kunnen zgn.
Het staat te vreezeD, dat de speculatie zich
zal meester maken van de opleiding van
meisjes in het tuinboawvak, en daarom kan
niet genoeg gewaarschuwd worden togen het
op'wokken van verwachtingen en illusies, die
niet voor verwezenlijking vatbaar zijn.
Nu heb ik bier het oog op meisjes, die
aan de door mij gestelde eischen voldo.n en
geen fortuin bezitten; in den regel zullen zij
haar onderhoud moeten verdienen als werk
kracht in oen kweekerg. Zy, die als bloemen-
bindster werkzaam willen zjjn, laat ik buiten
bespreking.
Dj opleiding kan zoo heel kort Diet duren,
oqadat voor werkkrachten geoefendheid en
geschiktheid een eerste voorwaarde zijn en
niet maar in een paar jaar kunnen worden
verworven, ook niet door hier en daar een
beetje to gaan hef hebberen.
Maar aangenomen, dat de oploiding is afge-
loopen, me dunkt, dat de bezwaren zich dan
eerst recht zullen doen gevoelen.
In de eerste plaats zal candidate te over
winnen hebben den tegenstand van de
kweekers zei ven. Die tegenstand ia vry groot,
mogelijk wordt die mettertijd overwonnen,
maar waar blijft ondertusschen hot jonge
meisje, dat haar laatste geld aan haar opleiding
besteed heeft. En daD, heeft men wel bedacht
hoe treurig het i3 gesteld met den loon-
standaard en den arbeidsduar?
Het ergste nog acht ik het feit, dat menige
kwojkeri) nu juist geen gepast milieu voor
jonge meisjes is en dat do sociale positie van
de kneohts niet er toe strekken zal, die dor
jonge dames tot een benijdenswaardige te
maken.
wordt thans het Leidsch Dagblad even
als bet nummer, dat op Zaterdag-avond ver
schijnt door do loopers binnen de stad en
door de Agenten in de verschillende gemeenten
thuis bozorgd aan iedereen, die daartoo zijn
vorlangen te kennen geeft, tegen betaling van
2 Cents per nummer.
DE UITGEVER.
Kijkjes in en om Leiden.
VI.
Wy vervolgen de wandeling door "Warmond.
Een klein eindje verder dan de R.-K. kerk,
ook aan den linkerkant van den weg, zien
we een prachtige laan van hoogopgaand
geboomte, leidende Daar een trotsch gobouw
met etn breed voorplein en uitgestrekte tuinen
en dreven. Dat getouw is een Seminarie, waar
Tegenover het Seminaria bevindt zich de
R.-K. begraafplaats, door een groot yzeren
hek van den weg afgesloten, waarin ook in
yzeren letters het: „Requiescant in pace"
(dat zy rusten in vrede) te lezen is.
Niet ver van daar verheft zich een booge,
eenzame toren boven eenig vervallen muur
werk. Deze ruïne met eenigen grond er om
heen, door een laag muurtje omgeven, strekt
tot kerkhof voor de Hervormden. Voorheen
hadden dezen hier hun kerk. Daar de stichting
Bet Seminarie te Warmond.
een groot aantal jongelingen wordt opgeleid
voor den geestelijken stand.
Velen vinden het jammer, dat de prachtige
laan door het plaatsen van een onsieriyk
houten hek voor het publiek is afgesloten.
Zooals handwyzers aanduiden, kan men thans
het Seminarie bereiken door een laan even-
wü'dig a3n de eerste, maar deze kan in schoon
hei! met hare zuster Diet
wedy veren en ook schynt men
er niet ve 1 aan gedacht te
hebben h t den wandelaar
gemakkeiyk te maken.
Het Seminarie is in het jaar
1799 voor het Aartspr. van
Hollani en Zeeland gesticht
en behoort dus tot het
Bisdom van Hjarletn; het
tweede Seminarie voor de
Hollandsche zending be-
viDdt zich te Voorhout. In
1822 is het Warmondsche
geBticht geheel nieuw opge
bouwd en in 1843 '44 met
twee nieuwe vleugels en een
kapel vergroot, terwgl het in
1879 door den touw van een
bibliotheek, die in 1S87 door
bybouw aanmerkelijk werd
vergroot, en in 1897 door
hit plaatsen van een geheel
nieuw ge ouw voor en tegen
fiet ou:e weer aanmerkelijk
is uitgebr. id. IeJer vau de
116 Seminaristen heeft zgn
eigen kamer en het gebouw
bevat de nooöige eeten an
dere zalen, collegekamer enz.
De fraaie kapel, achter het
hoofdgebouw, in Gotbiscben
styl opgetrokken, staat met
haar hoofekruis in de rich
ting van den toren van het
Seminarie. In de kapel be
vindt zich een gedeelte van
de kost: are sieraden van
koning Lodewgks hofkapel,
door koning "Willem I aan
haar afgestaan. De bibliotheek
bevat een groot aantal boe-
keD, handschriften, platen,
enz., en kan als een der
rykste en kostbaarste be
schouwd word' n.
In zyn „Tegenwoordige staat van Zuid-
Holland" zegt A. W. Kroon: „H-t gebouw
bevat ook al dat noo-iig is ter uitspanning
van den geest en oefening der lichamelijke
krachten vod hen, die zich hier aan de studie
wydon. Neemt men daany in aanmerking
het gezonde oord, waar dit gebouw is ge-
van Warmond zich in de gryze oudheid ver
liest, zal bet zeer waarschyniyk niet lang
verstoken zgn geweest van een getouw, ter
uitoefening van den godsdienst. Dat dit ge
bouw aanvankeiyk slechts gering van omvang
is geweest, kunnen wy opmaken uit de be
naming; io 1065 werd het slechts een „kapel"
genoemd. Van den tyd van stichting dezer
Hei kerkhof voor de Hervormden
kapel vindt men niets opgeteekend, wel dat
zg aan den H. Matthias was toegewy J.
In 1156 wor t gewag gemaakt van een
kerk; dit zal boogstwaarscbgnlgk de kerk of
kapel van het straks te noemen Nonnenklooster
zgn geweest. Wellicht zgn de brokken tuf
steen, hier en daar in de muren van den
In de Dorpsstraat: Raadhuis en Gemeenteschool met onderwijzerswoning.
sticht, en de ruime gelegenheid, welke de
omstrekon aanbieden tot het doen van aan
gename wandeliogen ter verpoozing van den
arbeid, dan mag het geen verwondering baren,
dat de jeugJige bewoners van dit gesticht
zich zoo algemeen in het bezit eener bloeiende
gezondheid verheugen."
bouwval gemetseld, nog overblyfsels van dit
oude gebouw.
De latere kerk was oen groote kruiskerk,
welker koor echter etrst tusschen de jaren
1525 en '27 werd gebouwd.
Uit een ouden brief van het Huis te War
mond is geblekeD, dat de erfgenamen van
Mevrouw Jacoba Van den Woude, weduwe
van den Heer Gerrit van Raaphorst, de eene
helft van de kosten tot den opbouw hebben
gedragen, hetwelk den Heer Jan Van Duyven-
voorJe (gehuwd met Maria Van Matonesse),
gekost heeft 759 ponden, 17 schellingen van
40 grooten het pond (/*759 85), terwyi de
gemeene buren van dit dorp de andero helft
daartoe hebben betaald. De begeving der
pastorie dezer kerk stond aan den Heer van
Warmond,
De meeste Heeren van Warmond begiftig
den de kerk van tijd tot tyd met verschillende
goederen en inkomsten.
In: „Beschryving der »tad Leiden" (drie
oude Cronyckens) door J. J. Orlers O. B. lezen
wy: „den 18 Aug. 1573 op een Woonsdach
beeft ons Volck die Kerck tot Warmondt
gebarrent." Andere schrijvers melden echter,
dat zulks door de Spanjaarden zou zijn ge
schied ook op den 18 of 14 Aug. 1573. Als
wg in aanmerking nemen dat de Spanjaarden,
na het hoofd gestooten te hebben voor Alkmaar
(October 1573), zich naar Zuid-Holland begaven
en het beleg sloegen voor Leiden, dus na
October, dan moeten wy Orlers wel gelooven.
Hot verbranden van de kerk en het verwoesten
van de kloosters en het Hui3 te Warmond
door het volck uit Leiden, zou dan hebben
plaats gehad opdat de vyand er zich niet in
zou nestelen.
By resolotie van de Staten van Holland
van 3 Mei 1577 werd aan Johan Van Duyven-
voorde, Heer van Warmond, vergund„omme
te mogen afbreeken ende te demoliëeren tot
sijnen koste ende profyte het Convent der
Barnadyten tot Warmond, mitsgaders van
11000 maagden aldaar tot optouwinge van
syne Huisinge aldaar afgebroken, in respect
ende recompense van de groote ende irre-
p.rable scbade ende verlies by hem geleden,
ende ten einde het land ofte de plaatse daar
deselve conventen opgestaan hebben, by hem
suppliant gehuurt, te weeten, van de Barna
dyten 's jaars voor twintig ponden, ende de
andere vgf ponden voor drie jaren."
Ingevolge deze resolutie deed de Admiraal
Van Duyvenvoorde het koor der kerk in 1590
herbouwen. Ter plaatse waar het hoofdaltaar
gestaan bad, werd de grafstede van de Heeren
van Warmond geplaatst en het overige ge
deelte van het koor werd tot de uitoefening
van den godsdienst der Hervormden ingericht
door Jan Van Duyvenvoorde, zoon van Heer
Jacob. Het kruis van de kerk bleef onopge-
bouwd liggen, terwyl van den toren het metsel
werk bleef staan.
Toen na ruim 2'/x eeuw dit opgebouwde
gedeelte meer en meer begoo te vervallen
en telkens rater aan herstelling kostte, werd
besloten een nieuwe Protostantsche kerk te
touwen, niet op de plaats van de oude, zooals
sommigen wenschten, maar aan den Achter
weg op een - stuk grond, daartoe kosteloos
door den Heer vaD Warmond afgestaan. Men
nam dus het dak van de oude kerk af en
liet het verdere sloopingswerk aan den tand
des ty 8 over; tevens werd besloten de ruimte
binnen de muren verder tot begraafplaats te
bestemmen.
Verwglen wg een oogenblik op dit zooge
naamde „nfgebrando kerkhof" (beter het
kerkhof tinnen de muren van de afgebrande
kerk), uit wier omtrek het leven 2ich t rug
trok, om tr het onbetwist gebied te laten
aan den dood. Hoe rustig en in.irukwekkend
is bet hier tusschen die afgebrokkel.e muren
met klimop bewassen! Een lief plekje, om
daar na het voleindigen van de levenstaak
den laatsten sla p te slapen. Zoo schgDen
osk anderen geiacht te hebben, want behalve
de namen van notabele Warmondsche geslach
ten, nog levend of by de tegenwoordige be
woners van het dorp weinig of niet meer
bekend, lezen we op de zerken ook de namen
van families uit Leiden: Vissering, Buys,
d'Adaing enz. Maar niet alleen koude zerken
bedekken de graven, ook veel kransen en
bloemen ziet ge bier en daar, vooral in het
voorjaar en in den zomer. Getuigen zg van
liefde en vereering van de lieve afgestorvenen,
zy herinneren den bezoeker ook aan een leven
uit den doodslaap ontwakend.
Ook treffen wg enkde kostbare grafkelders
aan, o.a. dien van het geslacht Van Limburg
.Stirum, waarop zich een prachtig marmeren
godenkteeken bevindt ter gedachtenis aan F.
Baron van LeyJen, wiens moeder, Hermine
Jacqueline De Thombs, een kleindochter was
van Boerhaave. Op dit gedenkteeken lezen wc:
„Ter nagedachtenis aan den edolsten mensch
en besten echtgenoot Fred. Baron van Leyden,
Heer van Warmond, Westbarendrecht enz. enz
geb. den 18 Feb. 1768, overleden den 25
Nov. 1821.
Vrede zg aan zgne assche,
Eere aan zyne nagedachtenisse.
Kamp in West-Indië.
Er heeft zich gevormd een „Centrale Com
missie tot leniging van den nood der bevolking
in de Kolonie Curasao" ten behoeve der
bewoners van de eilanden St.-Martin, Saba
en St.-Eustatius, die door den hevigen orkaan
in de maand September jL. zyn bezocht. Hulp,
vooral spoedige hulp, zegt de commissie, is
noooig.
De minister van koloniën heeft zich bereid
verklaard de geïnde gelden telegraphisch ter
beschikking te stellen van den gouverneur
van Curagao.
De centrale commissie bestaat uit de heeren
mr, J. H. Bergsma, oud-minister van koloniën,
voorzitter; P. Ten Bosch, gep. vico admiraal,
li i van den Raad van State; N. Van den
Brandhof, oui-gouverneur van Curasao; J.
H. Elias, referendaris, chef der afd. West-
Indische zaken by het depart, van koloniën,
mr. A. F. D. Hartogh, lid van de TweedJ
Kamer; mr. iE. baron Mackay, minister van
staat, lid van de Tweede Kamer; dr. R. pt
Mees R. Azn., lid van de Tweede Kamer-
mr. P. M. H. baroö Michiels van Verduynen
lid van de Tweode Kamer; H. Pyttersen Tz,
lid van de Twee-e Kamer; mr. F. J. M. a.
Reekers, lid van de Eerste Kamer; jhr. mr.
J. Róell, oud-minister van buitenlandscbe
zaken, lid van de Eerste Kamer; jhr. mr. 0.
Van der Wyck, lid van den Raad van State
ledenC. J. Huaig, directeur van de exploitatie,
maatschappy der zoutmeren op St.-Martin,
penningmeester, Hugo-de-Groot straat 84,
'8 Gravenhage; J. R. G. De Veer, oud
administrateur van financiën in Curasao,
secretaris;
RECLAMES,
a 25 Cents per regel.
Wie onzer lezers en lezeressen heeft dezen
uitroep niet dikwgls gedaan, denkende dat
het geld U gelukkig zou maken; maar ook
velen, die rgk zgn, wenschten juist 't niet
te zyn, maar eene goede gezondheid te hebben.
Wat geven de schatten der aarde, als men
van 's morgens tot 's avonds Igdende is en
dus van zgn rijkdom niet kan profiteered
Zy zouden gaarne van hun rgk om afstand
doen, om de gezondheid te bezitten van een
minder begunstigd medemensch. Voor geld
kan men alles verkrygen wat het hart be
geert, maar de gezondheid is meer dan
schatten waard.
Wat hadden rijkdom en eer aan Mejuffrouw
C. Beukers, Broekweg te Lisso, gegeven, indien
zg verplicht ge
weest ware een
ellendig ziekelgk
levfn voort te
slepen.
Zg had geen
eetlust meer en
zelfs een afkeer
van alles, pgnen
door heel het
lichaam, welke
onuitstaanbaar
waren. Wat te
doen? Zg werd
radeloos, had geen lust tot werken, het leven
was haar tot last.
Op toevallige wgze kwam baar een courant
in handen, waarin zy een artikel las van
verschillende wondervolle genezingen; ook zfi
nam haar toevlucht tot het laatste reddings
middel, nL de Pink-Pillen van Dr. Williams,
en ziehier wat zy daaromtrent schryft: Myn
hoogsten lof aan dit waardig geneesmiddel,
daar ik er door in staat ben gesteld alles to
kunnen eten wat myn hart begeert en hoe
genaamd geen pynen meer heb, myn werk
kan ik met lust en opgeruimdheid verrichten.
U knDt myn brief aan een ieder laten lezen
en mijne wonderbare genezing bekendmaken,
want het is een groote eer voor Dr. "Williams,
zulk wondervol geneesmiddel gevonden te
hebben, hetgeen geroepen is groote en wel
dadige diensten aan de Igdende menschheid
te bewyzen. Nogmaals myn hartelyken dank.
De Pink-Pillen zgn de onovertreffelgke
spierversterkers; zy hergeven kracht aan de
zwakken en zyn voor niemand nadeelig, zelfa
niet voor de zwakste personen.
Gelgk alle goede producten worden ook de
Pink-Pillen reeds nagemaakt; een iöder geve
dus wel acht, dat er in het Franach op het
omhulsel staat: „Pilules Pink pourPersonnes
Pales du Dr. Williams". Het omhulsel en het
etiquet zgn van rooskleurig papier met blauwe
letters. Men hoede zich voor namaaksels I
Prgs f 175 do doos, f 9 per 6 doozen. Ver-
krggbaar bg SNABiLrÉ, Steiger 27, Rotterdam,
eenig depothouder voor Nederland, en in de
Apotheken. 9242 77
Franco toezending tegen postwissel.
Zeer werkdadig tegen bloedarmoede, rlieu-
matiek, zenuwpgn, neurasthenie, beupjicht,
verlamming, ataxie locomotrice, zenuwziekte,
klierziekte, enz., enz. Zy h-rgeven schoone
kleuren, handelen in alle gevallen van ver
zwakking by de vrouw en hebben op den
man een krachtige werking tegen alle ziekten,
veroorzaakt door overdreven arbeid en buiten
sporigheden.
Maatschappelijk Werk.
Een aardig boekje wordt algemeen verspreid,
om nog eens de aandacht te vestigen op het
„Maatschappelijk Werk van bet Leger des
Heils," hetwelk 2ich ten doel stelt aan hen,
die, hetzy door eigen schuld of dcor andere
oorzaken, tot armoe:©, ellende en misdaad,
geraakt zgn, een gelegenheid te geven om
door werken de verloren plaats in de
maatschappy te herwinnen.
Het Leger des Heils heeft thans hier te
lande de volgende instellingen: 7 tojvluchten
voor dakloozen, 7 werkplaatsen in verband
met die toevlmhten, 1 volksgaarkeuken en
goedkoop logement (de Metropool te Amster
dam), 1 landkolonie, 5 barmbartigbeidsposten,
2 reddingshuizen (tehuizen voor gevallen vrou
wen), 1 kinderbais. In bet bedoelde boekje
kan men lezen hoo die verschillende instel
lingen werken en welke resultaten er reeds
door verkregen zgD. Men hoopt, dat die lezing
de overtuiging zal schenken, dat het Maat-
schappelyk Werk een werk is, waard ge
steund te worden, en zal opwekken tot het
geven van ruime by dragen, nu dezer dage*
in geheel Nederland een buitengewone aan
vrage daarvoor wordt gehouden.
