11572.
Maandag IS November.
feze (Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van (§on- en feestdagen, uitgegeven-
Persoverzicht.
Feuilleton.
Moeder en Dochter.
PRIJS DEZER COURANT:
Vóbr Leidon per 3 maanden. 1.19.
Franco per poat1.40.
Afzonderlijke Nommere 0.05.
rans DER ADYERTENTEEN:
Van 1—6 regels f 1.06. Iedere regel meer f 0.17 J. Grootere
letters naar plaatsruimte. Voor het incasseeren buiten de stad
wordt f 0.05 berekend.
Derde Blad.
De (anti-rev.) Nederlandenbevat een artikel
naar aanleiding van het besluit der anti-
revolutionnairon, die een eigen
organisatie in het leven willen roepen.
Dezen hadden vooraf verklaard te staan op
het Program van Beginselen van 1878. „Zy
deden dit, niet alben om te doen uitkomeD,
dat z(j de voortzetting beoogen van wat in
1878 werd bedoeld, maar ook om diegenen
van zich af te weren, die niet enkel om be
zwaren tegen de leiding zich verre gehouden
hebber, maar tevens weigeren ook op staat
kundig gebied de in de H. Schrift geopenbaarde
ord°ning Gods als richtsnoer en toetssteen
voer hunne handelingen te aanvaarden. Dezul
ken toch, al kunnen ze niet altyd tot de on-
geloovigen worden gerekend, staan niettemin
in- den grond der zaak op denzolfden bodem
als do conservatieven en liberalen."
Nam men een ander program, dan zouden,
zegt het blad, de tegenstanders zeker daarvan
gebruik maken om de vry-anti-revolutionnairen
in de oogen van hun volgelingen verdacht te
maken. „Men is op politiek gebied vaak niet
zeer kieskeurig in h«t gebruik van de mid
delen ter be9trydiDg, en al durft de „groote
pers" niet altijd zulke middelen bezigen, de
„kleine" doet het des te meer, en de groote
doet er dan het zwegen toe."
Doch het blad heeft tegen behoud van
het oude program één groot bezwaar.
„Onder al de tegen ons aangevoerde grieven
toch is er óén, die niet ongegrond is. Het oude
Program is niet alleen een belijdenis van be-
giuelen, het is ook een verklaring van een
par y."
M3n moist dus öf de leiding aan kant zetten,
als dit riet ging, zei ven een anderen koers
aangeven, maar dan gok met een eigen Program
voor den draad komen.
- Het Program van .1878 is in vele opzichten
vaag en dub' elz nnig en beantwoordt in gèenen
deele meer aan de eisch'n, die men aan een
Program stellen mag.
Toen het werd samengesteld, begreep men
elkaar en wilde men elkaar begrijpen. Zoo
word, bewust of onbewust, het program ge
redigeerd op een wijz9, die vrijwat speel
ruimte liet. Uitdrukkelijk werd hot ten eenen-
male losgemaakt van de bekende toslichting
van dr. Kuyper. Maar in 1894 is dat anders
geworden. Het hoofd der partij heeft in do
vergadering der Deputatcn de party gebonden
aan het geen by zelf, lang vóór 1878, bad
gesproken en gewild. Daaronder was veel,
dat velen der in 1878 toegetredenen geens
zins beaamden. Allerminst de kleinachting
van het Réveil.
Om het bovenstaande te bewijzen, vermeldt
De Nederlander wat in artikel 1 gezegd
Mordt: „De anti-revolutionnaire of christelijk-
hlstor sche richting vertegenwoordigt, voor
Zoveel ons land aangaat, den grondtoon van
ons volkskarakter, gelijk dit, door Oranje
geleid, onder den invloed der Hervorming
omstreeks 1572 zyn stempel ontving; en
wenscht dit, overeenkomstig den gewijzigd en
volkstoestand, in een vorm, die aan de be
hoeften ven onzen tijd voldoet, te ontwikkelen."
Hieruit is in de laatste jaren afgeleid, dat
hiermee bedoeld werd niet het Protestantisme
in het algemeen voor zoover dit het Woord
Gods als richtenoer en toetssteen erkent,
maar meer speciaal de Calvinistische richting.
„Willem de Zwijger is als „geestelijke
vader" vervangen door Calvyn. Calvjjn zelf,
het aristocratische van wiens natuur naar
het oordeel van bijkans elk geschiedschrijver
in het oog valt, moet dienst doen als demo
craat. Het woord „Calvinistisch" is schering
en inslag geworden. Wie bedenkt, dat by
de massa van ons volk Calvyn bykans
alleen door zyu theologische, niet door zijn
staatkundige denkbeelden bekend is, zal zich
niet verbazen als dat volk voortdurend calvi
nistisch en gereformeerd dooreenmengt. Het
gevolg daarvan is, dat wie niet gereformeerd
is, - en dat beteekent by velen „niet tot
een Gereformeerde Kerk behoort" ook niet
vol anti-revolutionnair zijn kan. Niet alsof
voorloopig de hulp ook van niet consequente
broeders werd afgewezen, die is nog onmis
baar maar wat vertrouwbaarheid aangaat,
geeft op tal van plaatsen ook op politiek
gebied de trouw aan de Gereformeerde Kerk
A of B den doorslag."
De Standaard noemt den uitslag der Kamer
verkiezingen wel geschikt om de 'heeren van
de proportie in hun besef van c-igen
onfeilbaarheid te styven. Immers, in heel
Groningen en Friesland, en zoo ook in heel
Amsterdam, Rotterdam en Utrecht is niet
één anti-revolutionnair en niet éón Roomsche
gekozen. Ea zulks niettegenstaande heide
partyen, in deze twee provinciën èn in deze
drie steden saam, op haar afzondériyke en
gemeenschappelijke cahdidaten byna 40 pCt.
van het totale aantal stemmen uitbrachten.
Stond nu hier tegenover, dat in andere
provinciën en groote steden de oppositie naar
rato geJjjk voordeel had behaald, en de libe
ralen gelyk échec hadden geleden, zoo zou,
meent het blad, het proportioneele Stelsel er
geen wol by spiDnen. Maar zoo is het niet.
Het blad heeft dan ook den indruk gekre
gen, dat men by de indeeling der provinciën
zich de vraag heeft gesteldhoe men het
grootst aantal stemmen der tegenparty waar
deloos kan maken.
„Natuuriyk is voor de groote steden deze
indeeling niet omgegaan buiten den, burge
meester, met of zonder wethouders. En ook
al onderstelt men niet, dat deze daarby opzot-
teiyk zoo moorddadige plannen koesterden,
zeker preservatief instinct schynt dan toch
onbewust, in verband met hun practische
kennis van de onderscheidene stadsdeelen, op
hun voorslag te hebben ingewerkt."
Toch heeft De Standaard tegen het pro
portioneel kiesrecht een paar bezwaren.
„Zulk een stelsel belichaamt een politieke
grondgedachte, die verschilt van de politieke
grondgedachte, waarop het thans gevolgde
stelsel ru3t. En daarom zou invoering van het
proportioneele stelsel gelijktijdig ora heel
andere wyzigingen in ons Staatsrecht vragen,
zal niet de zoo noodzakelijke eenheid in den
Staat8rechteiykon bouw te loor gaan.
B(j de invoering zou b\jv. voortaan alle
wijziging van de Grondwet onmogelijk zyn
geworden, zoodra éón enkele minderheid, die
hier tegen was, over ren genoegzaam aantal
vaste zetels in de Staten-Generaal beschikte,
en ook zou de gemengde samenstelling der
Tweede Kamer, waarin een correctief gevon
den wordt, dat èn de belangen èn de ideeën
zekeren invloed doen gelden, spaak loopen.
Het zou dan noodig zyn, aan de belangen
een afzonderiyk orgaan te geven in een ge-
wyzigde Eerste Kamer; en alzoo in de Tweede
Kamer aan de worsteling der politieke begin
selen het veld vry te laten.
Onder het hoofd „Sociale rechtvaardigheid"
zegt De Maasbode het volgende:
ODgeveer een maand geleden betoogde A.
v. H. in ons blad, tegen de Nieuwe Rotter-
damsche Courantdat 'de sociale rechtvaardig
heid den persoonlijken dienstplicht
niet eischt. De Nieuwe Rotter damsche Courant
zweeg daarop. Thans betoogt De Standaard
betzelfde en de Nieuwe Rotter damsche Courant
blyft zwygen. Zy kan dit onderwerp dus
niet aan.
De. Standaard staaft zyn meenibg o. a. vol-
genderwys
In ons strafrecht geldt nog altoos het boet-
stelsel, by niet-betaling vervangbaar door
opsluiting.
Dat is hetzelfde, maar veel krasser.
Een boete zelfs, van f 25 is voor oen man
in bonis niets, py verdraait er-zijn hand
niet om. Maar de kleine man heeft ze niet,
en gaat in de gevangenis.
Maakt nu de liberale party web ook als
één man op, om d e z e sociale onrechtvaar
digheid te ke9ren?
De Overheid zegt u by vorst na sneeuw
aan, dat ge de straat;'voor uw huis op
staanden voet van haar sneeuwlaag hebt te
be'ryden. Esn la6t, die niets is voor deD
rijken man. Hij wipt een gulden uit zya
beurs en is gereed. Maar de kleine man, die
geen gulden er voor heeftv moet er in do
barre koude zelf op uit.
Zoo roet het geld; en niet anders staat het
mot dat andere geld, dat men t ij d noemt
Twee worden er als getuigen opgeroopèn.
De een een ryko nietsdoener, de ander een
man van zaken, die er niet kan komen of
hy lydt schade. En toch moeten beidon op
komen en evenlang wachten in do anti
chambre. Een last geiyk in naam, maar
gansch o n g o 1 y k in zijn werking.
En dit alles nu ligt niet aan de Overheid,
maar aan de nu eenmaal bestaande onge
lijkheid in het maatschappelyk leven. Sociale
ongelykheden, die dan alleen met wortel en
tak zijn uit te roeien, als ;ge niet een collecti
vistisch, maar communistisch sociaal-demo
craat wordt.
En zelfs dan zien wy rog het verschil in
physieke kracht en in gezondheid blyven.
Ook dit verschil toch dwingt eenerzyds, om
den te zwakke van den militairen dienstlast
te ontheffen, terwijl de gezondere er aan
moet; en maakt andirzijds, dat dez.-lfdo
marsch, en hetzelfde gewicht van geweer en
ransel, den éón veel zwaarder valt dan den
ander.
Feitelijk komt het geror-p van „sociale
rechtvaardigheid" bierop neer, dat wie geen
geld beschikbaar heeft, niet velen kan, dat
een ander zich van den last kan ontslaan.
En ook dit verstaan we. Het Is menscheiyk,
al staat het zedelyk niet hoog. Maar dan
zou de consequentie zija, niet, dat ge dien
gelukkige nu dit belettedet, maar dat de Staat
den remplagant betaalde voor wie zelf geen
geld bad; m. a. w. het Engelsche stelsel van
het huurleger.
Gemengd ISTieuws.
De commi88 aris van politie in
de 4de factie te Amsterdam verzoekt, namens
de moeder, de wed. R. Blok, aldaar, opsporing
van haren 15 jarigen zoon Jan. Men vermoedt,
dat hy naar R tterdam is gegaan, ten einde
te trachten naar zee te komen. Hy heeft te
kennen gegeven, dat hij plan had zich op een
stoomboot te verbergen, om zoodoende de
reis mede te maken.
Naby de Bruine Hor6t, onder
Lunttran, is het 4 jarig zoontje van K. S. in
een sloot by de ouderlijke woning verdronken.
Een voorbygangster ^nd een paar klompjes
dryvende en kwam daardoor tot de treurige
ontdekking van het feit.
Te Sellingen, zoo schryft men
aan de „N. Gron. Cit.", is gisternacht een
moord gepleegd op en man van ruim
.30jarigen leeftyi Da daders, twee in getal,
hebben het tlachloff t op een eenzame plek
geborgen. De ontdekking s;hynt echter spoedig
te zyn gevolgd, de bereden politie was althanr
den volgenden morgen met een paar ver
dachten in aanraking en 't zou haar gelukt
z'fin dezen tot bekentenis te brengen en aan
de justitie over te leveren.
Volgons latere berichten is het slachtoffer
zekere A. Huiting, wien by een hevigen twist
do hersenpan is verbryzeld.
Een inbreker fin de siècle.—
"Woensdagavond werden de bewoners van een
koffiehuis te Baarn, nadat zy zich reeds te
bed begeven hadden, bevig verschrikt door
het gerammel van vallende glazen beneden
in het buffet. In hun angst schoven zy het
raam open en rivpen luid: „Dieven, dieven!"
Kort daarop verschenen eenige buren met
de politie, die op den inbreker losgingen, Na
licht ontstoken te hebben ontwaarde men
tot niet geringe verbazing een egel,, dien een
spotvogel onder de cliënteele daar had achter
gelaten. (Tableau 1)
Uit de streken van Malaga, in
Valencia, wordt melding gemaakt van over
stroomingen. Verscheidene huizen zyn ver
woest. Stormen en stortregens heerschen
over 't algemeen in het westeiyk en zuideiyk
deel van 'tland.
De koning van Siara is op der
Vesuvius beet genomen. Voor zyn inscbe
ping te Napels besteeg hy mot de Prinses
en de leden van zyn gevolg den vulkaan.
Aan den top genaderd, gaf hy den gids
eenige Siameesche goud- en zilverstukken,
om ze in de lava te steken en daarmede te
overdekken. De gids stak de kostbare munten
echter in den zak en gaf den koning eenige
waardelooze penningen met lava overgo'en in
de plaats Den volgenden morgen ontdekte
ChulaloDgkorn het bedrog en op z(jn klacht
werd de gidB door eenige carabinieri gevangen
genomen. Voor hun yver schonk de koning
dc-n carabinieri ieder een gouden medaille.
De invloed van het afnemender
geboorten in Frankryk op de schoolbevolking.
Van 1891-95 is deze met 16.000 kinderrn
van 6-13 jaar verminderd, in 1895 - 96 weder
met 6584. In het geheel bedraagt zy thans
ruim 4,580,000, verdeeld over 83,465 schob n,
waarvan 15,909 byzondere scholen zyn. Eet
getal klassen is 144,893, dat der onderwijzers
151,569. Gemiddeld beeft elke klas dus slechts
32 kinderen, wat een gunstig cyfer is, doch
niet voor alle scholen gelat. In 6 pet. der
klassen vindt men 50 60, in 4 pet. boven 60
kinderen, zelfs boven de 80. In 1896 zyn
223 nieuwe scholen geopend. Het get 1 anal-
phabeten neemt gestadig af. In 1895 konden
van de recruten slechts 5.6 pet. niet lezen
of schryveD. In Bretagne was hun getal
echter nog 20 pet., in Belfort daarentegen
slechts V2 pet.
Dinsdagavond heeft de gemeen-
teraad van Marseille een rumo rige vergade
ring gehouden, in vtrband met de reeds ge
melde intrekking van de toelage aan den
grooten schouwburg en de daarop gevolgde
ongerogeldheden. Em talryk opgewonden
putliek was toegestroomd, dat een interpel
latie over 't geval wilde bijwonen, en nat ten
slotte, de politie overmachtigend, ia de ver
gaderzaal droog en elk plaatsje bezette. Na
een door het publiek met luidruchtige mani
festation begeleide beraadslaging, nam de Raad
een motie aan, de intrekking van de toelage
handhavende, maar een volksstemming er
over bevelende, voor de kosten waarvan 1000
fr. werden uitgetrokken en waarvan de lei
ding aan een commissie van zeven leden
werd opgedragen.
Te Marseille is zekere Sallette
aangehouden, 29 jaar oud en verdacht van
een der moordenaars te zyn van den rechter
Léautier, uit Tlemcen, onlangs op straat aan
gerand en zoo mishandeld, dat hy (die trouwens
aah een hartkwaal leed) spoedig den geest
gaf. Men vond Sallette in het bezit van het
horloge en de portefeuille des overledenen.
Later zyn nog vier verdachten gevat.
Te Palermo verdwenen een groote
veertien dagen geleden drie werklieden, wier
lichamen thans deerlyk verminkt op don
bodem van een put gevonden zyn. Men zoekt
de daders onder de geheime genootschappen
op Sicilië.
Te Canea, op Creta, hebben twee
Turksche soldaten een vrouw vermoord. De
daders zyn gearresteerd.
15)
„Zoo.1"
„En wat mejuffrouw Emma betreft
„Emmal Een zeer fraaie naam! Ik heb haar
mij altyd als lang en mager voorgesteld, m9t
scherpe, vierkante schouders, hoogen hals,
zeer edelen neus, blonde, in dunne spiralen
langs do bleeke wangen neerkrullende lokken
en tameiyk groote handen. Voor 't overige
een zachte ziel, boven iedere verzoeking der
wereld verheven. Komt dat uit?"
#r Heldering lachte nog luider. „De Hemel
Avergevo u," riep hy, „wat uw phantasie
^-d&areven gezondigd beeftI Gy zult een b:-
tkooriyk jong meisje vinden, dat het ééne en
enkele, wel is waar reusachtig gebrek heeft,
volstrekt niet te willen trouwen; ik voeg er
by: zonder daarom het mannelyk geslacht
principieel te haten. De jonge dame is zeer
beminneiyk en ikzelf...."
„Ha, gijzelf
De advocaat keek beschaamd glimlachend
vóór zich. „Ik heb ten minste de voldoening,
niet de eenigste geweest te zyn, die een
blauwtje geloopen heeft. Hy dunkt, wanneer
het gegeven wordt met de vredelievende ver
klaring, dat men den echtelijken staat in 't
algemeen heeft afgezworen, dan is de zaak
niet zoo gewichtig, dat men reden zou hebben
«e geheim t9 houden."
„Gy schynt u gelukkigerwijze ook spoedig
getroost te hebben?"
„Och, ik heb nu eenmaal geen aanleg voor
een ridder Togganburg. Overigens heb ik geen
haast; ik kom altijd nog vroeg genoeg onder
dakof onder de pantoffel. Ik geloof, dat
myn vrouw het eenmaal zeer gemakkeiyk
met my hebben zal."
„Des te meer te bejammeren, dat mejuf
frouw Emma haar voordeel zoo slecht begre
pen heelt."
„Spot maar! De zaak heeft echter ook nog
een andere zyde. Een jonge, schoone dame
„Schoon ook, evenals de mama?"
„Beeldschoon. Een jonge, schoone dame
van nauwelyks zeventien jaar, zeg ik, die
het buweiyk heeft afgezworen en van haar
zeer aanzieniyk vermogen een hospitaal wil
stichtenGy zult my toegeven, dat
alsdan in dat hartje iets niet geheel in orde
moet zyn." <-
„Of in het kopje.J-
„Het zy, hoe het zy, maar het heeft altyd
zyn gevaariyke zyde voor den man, die in
een zwak uur biyk geeft een hart te verliezen
te hebben."
„Indien hy niet een man uit één stuk is!"
„Neem u maar in achtl"
„Ocb, ikI Ik heb in alle mogeiyke
landen schoone vrouwen gezien en gevaarlyk
is er my nog geon geworden. Het schynt, dat
ik volstrekt geen zintuig meegekregen heb
voor het gevoel, dat men verliefdheid noemt.
Houd my daarom echter noch voor een
bekrompen man noch voor iemand met vis-
schenbloed! Ik heb nu eenmaal een aangeboren
afkeer van alles, wat zich in dooreerigeloopen
kleuren of onduidelijken vorm aan myn oog
voordoet. Ik bouw Diet alleen met tegel-
steenen, doch ook met gevoelens, en wat
voor myn hart iets worden zal, moet zich
daarin op vasten grondslag, volgens allo
regelen der kunst, tot een vlakke gevoels-
voorstelling opbouwen. Ik kan een landschap
met geestdrift bewonderen, doch slechts daD,
wanneer het my in zyn grondiynen imponeert;
ik laat my door een drama meesleepeD, wan
neer het in zyn zrchitectonischon bouw ge
lukkig is; ik ben verrukt over een muziek,
die uit weinige karakteristieke tonen wordt
opgebouwd, by allen rykdom aan verande
ringen van motief óén blyft en zich op
begrypelyke wyza voor het gevoelige oor in
deelen splitst, in plaats van in een notenvloed
te verdrinken. Het gevoel, dat een schoone
vrouw in my teweegbrengt, houdt geen stand
tegen deze critlsche eischenhet is te onbe
paald, te onmatig, te vormloos, te zeer kleur
en te weinig grondtoon, te veel voorgevoel
en te schrale inwendige bouwvergeef
my deze zuiver technische aanduiding van
een begrip!"
„Maar by zulke k6tterscbe beschouwingen
moet g\j vrygezel bly vod."
„Dat is toch nog niet hot ergste. Maar
waarom zyn de dames eigeniyk naar Rauschen
getrokken? Voor een ryke vrouw, die aan
alle gemakken gewoon is, kan in dat visschers-
dorp nauwelyks een passend kwartier te
vinden zyn geweest, of de omstandigheden
moesten sedert myn jongenstyd wel zeer
veranderd zyn."
Da advocaat haalde de schouders op. „En
mevrouw Van Maren logeert, naar ik geboord
heb, niet eens in het hotel, doc'n heeft op
den berg een woning gehuurd. Zy wil nu
eenmaal zooveel mogelyk buiten do gezel
schappen, zooveel biogeiyk in do eenzaamheid
bly ven; dan kan bet stille plaatsje met zyn
landeiyke idylle juist met haar wenschen
overeenstemmen. Emma teekent gaarne naar
de natuur en is daar geheel ongestoord."
„Dus ook dilettante met het potlood l
Nudat kan men te boven komen, zelfs
al zou er een kleurdoos by zyn. Ik ben er
op gesteld weer eens in Rauschen te komen.
Als jongen doolde ik in de zomermaanden
daar veel rond, om naar de schilders te
kyken; ik dacht er destyds zelfs over, ook
schilder te worden evenals myn oom. Het was
voor my een zaligheid, de portefeuille, de
vorfkist en het scherm voor hem te mogen
dragen en zelfs over den schouder te mogen
toezien; al die echte natuurschoonheden van
onze heide, onze strandheuvels, onze kloven
en bochten leerde ik met hun oogen beschou
wen; daarby maken zy een onuitwischbaren
indruk op het geheugen. Het is toch een
aardig plekje gronds. Wanneer ik anders een
aantrekkelyk landschap zie, dan denk ik altyd
gaarne: Wat zoudt ge daar wel in willen
bouwen als kun3tsieraad? Op dit tooneel,
zcoals het steeds in mijn herinnering bestaat,
past niets van dien aard; de vuurtoren op
de spits van Brüsten heeft reeds zijn bouw
meester gevonden."
Onder zulke gesprekken waren zy weder
op den landweg uitgekomen en naderden nu
de eerste huizen van Nieuw-Kuhren, terwyl
op tameiyken afstand achter hen de peetwagen
kwam aankuchen. Zy matigden hun stap om
ongeveer ta gelyk er mee by het hotel aan
te komen, waar de koets haar reizigers placht
af te zetten. De advocaat gaf een visite
kaar! je over. „Mag ik ook om uw naam ver
zoeken
„Robert Harder. Wy zien elkaar misschien
dezer dagen nog?"
„Ik hoop hot! Een dansje onder den be
roemden pereboom is waarschyniyk uw lief-
hebbery niet, anders
„De pereboom staat dus nog? Reeds oen
ze6r oude jongen, maar, naar het schynt, in
zyn neigingen nog zeer jeugdig. Vaarwell
Men schynt u daar te wenken."
Onder de poort van het hotel was inderdaad
een heer naar buiten getreden en met uitge
strekte hand op Haldering toegekomen. Het
was de raadsheer Knappert, die zyn jongen
vriend baitöiyk verwelkomde. „Goed, dat gy
er eindeiyk zyt," risp hy hom toe; „men
rekent reeds sterk op u in de commissie voor
vermakelijkheden."
Toen de advocaat naar zyn reisgezel omzag,
had deze reeds zyn tasch en rol uit den wagen
genomen en zich zonder oponthoud op weg
begeven.
Harder had nog een uur te loopen voor
hy Rauschen bereikte. Het was zeven uren,
de lucht was afgekoeld en de weg op do
kusthoogt9 met zyn menigvuldige uitzichten
op de blauwe zee en het bochtige strand lokte
tot een wandeling uit.
Wordt vervolgd).
