F N°: 11375
Donderdag 3^5 Maart.
Ao. 1897
feze (Courant wordt dagelijks, net uitzondering
van (Zon- en feestdagen, uitgegeven.
Prinses Sophie der Nederlanden.
Leiden, 24 Maart.
IDSCH
DAGBLAD.
PBUS DEZER COURANTi
Voor Leidon per 3 maanden. 1.10<
Franco per post L40*
Afzonderlijke Nommera 0.05.
PRIJS DEB AJ5TEETENTEEN:
Van 1-6 regels f 1.06. Iedere regel meer f 0.17J. ü-rootfllt
letters naar plaatsruimte. Voor het incasseeren button de stal
wordt f 0.05 berekend.
H. K. H. de Groothertogin van
Saksen-Weimar-Eisenach, geboren
Prinses Sophie der Nederlanden, is
gisteravond te halfnegen te Weimar
plotseling aan een beroerte over
leden.
Prinses 'Wilhelmina Maria Sophie Louiae,
de zuster van wijten Koning Willem III, was
8 April 1824 te 'e-Grarenhage ale dochter
van den toenmaligen kroonprins, later Koning
Willem II, geboren en aldaar den 8sten
daan om de benden, welke hU met one land
door zijn gelukkig huwelUk had aangeknoopt,
te bevestigen.
Zeldzaam was ook de sympathie, welke de
dochter van Koning Willem II in alle Neder-
landeche kringen genoot
Is dit sterfgeval voor one Vorstenhuis een
zware slag, het Nederlandsche volk zal hare
nagedachtenis niet minder in dankbare herin
nering houden.
Bet treurig bericht van bet plotseling
overlijden van H. K. H. Prinses Sophie der
Nederlanden ia heden, even na middernacht,
October 1842 gehuwd met Karei Alexander,
destyds erfprins, later groothertog van Saksen-
Weimar Eisenach.
De groothertogin, die dus weldra haar 73ste
jaar zou zijn ingetreden, is, hoe lang zü ook
reeds in den vreemde vertoefd heeft, ver van
haar vaderland, in den volsten zin des woords
tocb steeds een Nederlandsche vrouw gebleven.
Aan tal van vaderlandscho ondernemingen
verleende zy baar financiëelen steun en ontel
baar mogen de offers genoemd worden, door
haar op het altaar der liefdadigheid gebracht.
Do viering der gouden bruiloft van het
eerbiedwaardige paar in 1892 te Weimar,
welke ook door onze Koninginnen werd by-
gewoond, is met haar aandoenlyken eenvoud
en algeraeene deelneming nog levendig ln
het geheugen van alle vrienden van het
Konirrklyk Huis.
De Groothertog heeft zynerzyds alles ge-
op het domein „Zorgvliet", aan den Scheve-
ningschen weg, per telegraaf aangekomen.
De gebouwen, behoorende tot het eigendom
van de overleden Vorstin, zyn alle heden
ochtend gesloten.
In het buitenpaleis aan den Scheveningschen
weg ligt ter teekening een register tot het
stellen van naamteekeningen van hen, die
op deze wgxe hun bewys van deelneming
wenschen te betuigen.
De Koninklyke Paleizen Noordeinde, Kneuter
dijk en Voorhout te 's-Gravenhage werden
eveneens hedenochtend ten teeken van rouw
gesloten.
Op het Koninkiyk Paleis in het Noordeinde
is de vlag halfstok geheschen.
Ook aan sommige particuliere woningen
in de residentie is de driekleur als rouw
betoon uitgestoken.
De nieuwe openbare lagere school aan
de Ueerenstraat.
Het voorstel van B. en Ws. omtrent de
oprichting van een school 3de klasse aan de
Heeronstraat werd op verzoek van de Plaatse
lijke Schoolcommissie in de gemeenteraads
zitting van 11 Maart jl. aangehouden, ten
einde de Commissie in de gelegenheid te stel
len te antwoorden op eenigo bedenkingen, in
het betrekkelijk rapport van B. en Ws. aan
den Raad opgenomen.
De Schoolcommissie heeft thans aan haar
voornemen gevolg gegeven door toezending
van haar rapport.
Zooals uit dat rapport biykt, is door B. en
Ws. een gewyzigde schoolwykverdeeling opge
maakt, ten einde zooveel mogeiyk aan de
tegen de vorige schoolwykverdeeling, opgeno
men in hun rapport van 4 Maart jl., aange
voerde bedenkingen te gemoet te komen.
Met genoegen ontwaarden B. en Ws. uit
het nader rapport der Schoolcommissie, dat
het nieuwe plan zicb, naar haar oordeel,
gunstig onderscheidt van het vorige, op de
daarby door haar aangevoerde gronden.
Intusschen acht zy het al evenmin doeltreffend
als hot vorige, ook in verband met de nieuwe
inschryvingen; zoo zoude al dadeiyk plaats
komen op de scholen No. 2 en 3.
B. en Ws. merken hieromtrent op, dat in
elke schoolwykverdeeling by de uitvoering
herhaaldeiyk wyzigingen van min of meer
belang zullen moeten worden aangebracht, in
verband met de tydelyke overbevolking op
enkele klassen, geiyk steeds is geschied, en
B. en Ws. twyfelen er niet aan of de nog
tegen het thans ontworpen plan bestaande
bezwaren zullen voor opheffing vatbaar wezen.
De Schoolcommissie erkent het bezwaar, ver
bonden aan het passeeren van de Havenbrug
voor zoo'n groot aantal kinderen, zooals dit
by de door haar aanbevolen regeling zal
moeten plaats hebben, maar wyst er op, dat
in de nabyheid van die brug een groot plein
is en dat in het plan van B. en Ws. een groot
aantal kinderen deels de Havenbrug, deels
de Pauwbrug of de Janvossenbrug zullen
moeten overgaan.
Hoewol B. en Ws. minder bezwaar hechten
aan dit bezwaar, zooals ook blykt uit hun
rapport van 4 Maart, meenen zy er toch op
te moeten wyzeD, dat by het plan der School
commissie 269 kinderen, welk getal nog met
57 is te vermeerderen, één brug moeten
passeeren, terwyi in het stelsel van B. en
Ws., wat dit punt betreft, een aantal van 371
leerlingen over drie bruggen verdeeld wordt,
hetgeen ook thans het geval is en nooit tot
bezwaren heeft aanleiding gegeven. Daaren
boven heeft de Schoolcommissie geheel uit
het oog verloren, dat volgens hare regeling
de school No. 3 (Wuyster) haar wyk zal be
houden en ten gevolge van de toevoeging van
leerlingen, in stryd met de Wet eene school
bevolking zoude erlangen van 613 leerlingen,
waarvan 57 de Nieuwe Vaart moeten pas
seeren.
Wat de kosten betreft, werd in het rapport
van B. en Ws. medegedeeld dat de oprichting
van eene school met verdieping op h-it terrein
der Kleedenkloppery, alzoo eene school geiyk
aan de door B. en Ws. aan de Heerenstraat
ontworpene, zonder onderwyzerswoning, was
begroot op ƒ39,000, waarby nog was te voe
gen een bedrag van 10,000 voor kapitalisatie
van de 350 vergoeding voor gemis aan vrye
woning, aangezien aan de Heerenstraat een
onderwyzerswoning aanwezig is, uitmakende
een verschil van ƒ17,000 met de kosten van
oprichting der school aan de Heerenstraat
geraamd op ƒ32,000.
De Schoolcommissie voert hiertegen aan dat,
wanneer men het Hoofd der school in de
Heerenstraat niet in zyn woning aldaar
wenscht te laten, de huur of koopsom van
die woning geheel of gedeeltelyk ia de plaats,
treedt van de vergoeding voor huishuur, waar
voor door B. èn Ws. 10000 in rekening is
gebracht en dat mede niet in rekening is ge
bracht het terrein van 600 M1. en het school
gebouw aldaar die, óf verhuurd óf verkocht
kunnen worden, waardoor het verschil tot
e3n minimum wordt gebracht.
Aan het denkbeeld, om by oprichting van
de school op het terrein der kleederkloppery
het Hoofd dier school te doen wonen in de
bestaande onderwyzerswoning aan de Heeren
straat, op zoo grooten afstand van de school
gelegen, zal wel nimmer uitvoering worden
gegeven, en wanneer zulks niet geschiedt,
dan zoude een verhuring van die woning
wel geen bate van 350 per jaar aan de ge
meente opleveren.
Ook zal wel niet tot verkoop van woning
en teirein aldaar worden overgegaan, met het
oog op de behoefte aan grond voor de gemeente.
Hoe dit zy, wanneer een gedeelte van het
terrein aan de Kleederkloppery voor school
wordt bestemd, zal ander terrein door de
gemeente moeten worden aangeschaft, waar
door de kosten aan het plan der School
commissie verbonden, belangryk worden ver
meerderd,
B. en Ws. biy ven dus van oordeel, dat het
plan Heerenstraat uit een financiëel oogpunt
aanmerkeiyk minder bezwaren i is voor de
gemeente dan het plan Kleederkloppery.
Wat aangaat de wyze, waarop in een gere-
gelden gaDg van het onderwys zal kunnen
worden voorzien tydens den bouw van de
school Heerenstraat, zulks zal, naar het
iDzien van B. en Ws., zonder groote bezwaren
kunnen geschieden byv. door voor dat doel
gebruik te maken van de Gymnastiekschool
aan de PLterskerkgracht, en alsdan het gym-
nastiekonderwys te doen geven in de gym
nastiekzalen van de scholen derde klasse
No. 1, 2 en 4, of wel door de leerlingen
tydelyk te plaatsen in de Gehoorzaal, zooals
by vorige gelegenheden meermalen is geschied.
Bovendien behoeft slechts in plaatsruimte
voor een 200-tal kinderen te worden voorzien
en geldt het niet de tydelyke plaatsing van
eene voltallige school van ongeveer 600 leer
lingen.
Ten slotte wyzen B. en Ws. er, en wel
in de voornaamste plaats, op, dat het hun,
ook na nader ingesteld onderzoek, gebleken
is, dat het terrein der Kleedenkloppery inder
daad niet gemist kan worden.
Vooreerst zou de inrichting voor het klop
pen van kleeden, zooals ook de Schoolcom
missie erkent, moeten worden verplaatst;
maar B. en Ws. is geen terrein bekend, waar
heen die inrichting zoude kunnen worden
overgebracht.
Het terrein zelf is hoog noodig voor het
opslaan van keien, steenen en verder mate
riaal, en het gaat niet aan daarvan een be
langryk deel af te nemen. Ook ten gevolge van
de grensuitbreiding zal meer en moer van dit
terrein gebruik moeten worden gemaakt en
de plaatsing van een school aldaar zou zeer
nadeelige gevolgen hebben voor dezen tak der
administratie, terwyi de gemeente geen ander
zoo gunstig gelegen terrein voor den opslag
van materialen beschikbaar heeft.
Al mocht nu de Raad besluiten om de schoei
te plaatsen in het Noordelyk deel der gemeente,
dan zou, naar de vaste overtuiging van
B. en Ws., het terrein der Kleedenkloppery
in het belang van den dienst der Fabricage daar
voor niet beschikbaar kunnen worden gesteld,
en zou naar ander terrein in dat deel der
gemeente moeten worden uitgezien.
Het valt in het oog, dat de pogingen, om
geschikt terrein voor do nieuwe school te
verkrygen, belangryken tyd zouden vorderen
en dat, al mocht men daarin slagen, de aan
koop van het terrein aanzienlyke uitgaven,
zou vereischen.
In geen geval zou er alsdan sprake van
kunneD wezen, dat een nieuwe school in dit
jaar nog gereed zal zyn.
B. en Ws. blyven alzoo er uit volle over
tuiging de voorkeur aan geven de nieuwe
school te plaatsen aan de Heerenstraat op
terrein, dat daarvoor, om zoo te zeggen,
gereed ligt en bestemd is, terwyi de bezwaren,
aan de plaatsing van de nieuwe school in
dat nieuwe gedeelte der gemeente verbonden,
niet overwegend zyn en ongetwyfeld voor
opheffing vatbaar zyn.
Mocht na eenige jaren biyken, dat eene
zesde school 3ae klasse noodig is, en zulks is
te voorzien, dan zoude er ook, naar het in
zien van B. en Ws., alleszins termen bestaan
om voor de plaatsing van die zesde school
terrein trachten beschikbaar te krygen in het
Noordelyk deel der gemeente cn het zal alsdan
raadzaam wezen zoo tydig mogeiyk maatre
gelen te nemen, ten einde, zonder te groote
finanicëele opoffering, zich voldoenden grond
daarvoor te verzekeren.
In het Nutsgebouw alhier hielden gister
avond do „Vryzinnige Kiesvereeniging" en de
Yereeniging „Vooruitgang" eene gemeen-
schappelyke vergadering, waarin optrad mr.
H. L. Drucker, die sprak over „Sociale Wet
geving".
Spreker acht de gebruikeiyke uitdrukking
„sociale wetgeving" niet zeer gelukkig. Doch
men weet wel, wat er onder is te verstaan.
Spr. vat het op als het geheel van de wette-
ïyke maatregelen, die strekken tot verbetering
van maatschappelyke toestanden, maatregelen
van Staat, gemeente enz., vooral ten doel
hebbende den toestand van de minder bevoor
rechten in onze samenleving te verbeteren.
Spr. komt op tegen de leer, dio in theorie
lang heeft gegolden en die nu en dan nog
voor den dag komt, dat de Staat aan de
maatschappy den vryen loop moet laten, dat
do wet zich niet moet bemoeien met de ver
deeling der inkomens en vermogens in de
maatschappy. Met tal van voorbeelden toonde
hl) aan, dat reeda de bestaande wetgeving
grooten invloed heeft op de maatschappelyke
toestanden en dat men dus niet iets nieuws
verlangt, wanneer men „sociale wetgeving"
wenscht.
Voor de toekomst verlangt spr. in de eerste
plaats opheffing van de voorrechten, die nog
bestaan gelukkig slechts weinige, nu het
vcorrocht van het roerend kapitaal, vry te
zyn van belasting, is opgeheven. In dit ver
band sprak hy over de plaatsvervanging by
den militairen dienst, over den rechtstoestand
der gehuwde vrouw, en over art. 1638 Burg.
Wetboek.
Verder wenscbte hy, dat de Staat op ruimer
schaal de voorwaarden scheppe voor zedelyke,
geestelijke en stoffelyke ontwikkeling des
volks. Daarby kwamen o. a. ter sprake: uitbrei
ding van onderwys, vooral in practische rich
ting door herhalingsonderwys en vakonderwys;
leerplicht; maatregelen tegen verwaarloozing
van kinderen door de ouderszorg voor betere
volksvoeding, o. a. door verscherping van het
toezicht op levensmiddelen, en voor betere
volk-huisvesting, vooral door herziening van
het onteigeningsrecht; verzekering van den
arbeider tegen de gevolgen van ongelukken,
ziekte, invaliditeit en ouderdom, opdat niet
ook de flinke arbeider by eiken tegenspoed,
die hem treft, tot armoede wordt gebracht;
hervorming onzer armenwetgeving op den
grondslag van samenwerking van alle arm-
verzorgers, en onderscheiding tusschen onge-
lukkigen en luiaards.
Ook het burgeriyk recht heeft volgens spre
ker in menig opzicht herziening noodig gelyk
hy door vergelyking met het nieuwe Duitsche
Burg. Wetboek aantoonde. Met name is voor
ziening te wenschen tan aanzien van de ver
houding tusschen patroon en werkman, die
thans wettelyk zoo goed als ongeregeld is.
Waar noodig, zal m de wetgeving moeten
worden afgeweken van den regel, dat partyen
hunne overeenkomsten mogen inrichten ge
lyk ze zelf wenscben (zoog. beginsel der con
tracts vryheid) gelyk dit in verschillende geval
len ook in het geldende recht reeds is geschied.
Spr. weerlegde nog eenige bedenkingen, die
tegen denkbeelden en voorstellen als de zy'ne
vaak worden aangevoerd. Hy betwist, dat
door de gewenschte maatregelen op de vryheid
indruk zou worden gemaakt, althans indien
men hit begrip vryheid in gezonden zin opvat.
Ten sterkste ontkent htf, dat het particulier
initiatief zou worden gedood. Van particuliere
werkzaamheid tot verbetering van maatschap
pelyke toestanden i3 hy Z9er groot voorstander;
ook in de toekomst verwacht hy daarvan iwL
Maar juist by die particuliere werksaambetl
ondervindt men zoo vaak de noodzakeiykheii
dat de Overheid en de Wet medehelpe.
Hoe lang zal voor die noodzakelijke her
vormingen in de wetgeving wel noodig *yn?
vroeg epr. ten slotte. Hy antwoordde, dat til
afhangt van tal van omstandigheden, maar
het meest hiervan, of by de aanstaande ver
kiezingen de kiezers zich krachtig vóór dl®
hervormingen verklaren. Daartoe wekte spr. op.
Aan bet einde der rede werd den geachten
spreker door den voorzitter der „Vrijzinnig®
Kiesvereeniging", prof. mr. S. J. Fockema
Andreae, de dank der vergadering gebracht
welke met die dankbetuiging met een lüd
applaus instemde.
Voor het examen in de nuttige hand
werken is geslaagd mej. M. J. G. Van Leeuwen,
van Leiden.
Gisteravond hield mejuffrouw Maria
Jungius voor een aandachtig luisterend publiek
hare aangekondigde voordracht over de fel
houden tentoonst-lling van vrouwelijke»
arbeid. Een kort verslag van daze lezing
zullen wy morgen publiceeren.
Den gemeenteraad deelen B. en Ws.
mede, dat de heer P. Essers, in de Rasés.
vergadering van 11 Maart j. 1. benoemd bot
controleur der Stads-Bank-van-Leening, hm
heeft bericht, dat hy, onder dankbetuiging
voor het in hem gestelde vertrouwen, ap
grond van voor hem aan die betrekking vmr-
bonden onoverkomelyke bezwareD, haar naai
kan aanvaarden, weshalve hy beleefd rar-
zo&kt zyne benoeming te willen intrekken.
Onder overlegging van de op grond daarvan
door Commissarissen der Bank-van-Leaning
ingezonden aangevulde, in alphabetische volg
orde gestelde voordracht, geven B. en Wa.
den gemeenteraad in overweging, met intrek
king van het besluit van 11 Maart j. 1., tafe
de benoeming van een controleur der Sfcads-
Bankvan Leening over te gaan.
In verband hiermede berichten Commis-
sarissen den Raad, dat zy op de by hm
schrijven van den 5den Maart jl. aangeboóm
voordracht den naam van den heer Essen
hebben vervangen door dien van den haar
J. Bosch, thans werkzaam by de heeren Van
Hartrop en Zoon alhier. De voordracht luidt
dus thans in alphabetische volgorde J. Bosch,
P. J. C. Dee en R. Pronk.
In verband met de voorkomende gevallen
van beschadiging als anderszins der plantsoenen
zyn de tuinlieden F. J. Hendrikse, werkzaam
aan het Van-der-Werf park, enJ. P. Hemerik,
werkzaam aan het Plantsoen, benoemd tot
onbezoldigd gemeente-veld wachter, zoodat xQ
ingevolge de wet tegen de baldadigen kunnen
optreden en tegen hen proces-verbaal opmaken.
Gisteravond had plaats de vyfde en
laatste der Winterbyeenkomsten der Chr.
Jongelingsvereeniging „Uw Bewaarder zal niet
sluimeren" (Afdeeling v. h. Nederl. J.-V.). In
het openingswoord sprak de heer A. J. De Lange
zyn blijdschap uit, dat telkens zoovelen zich
opgewekt gevoelden om deze samenkomsten
by te wonen. Hi.rdoor toch toonen zy zich
te scharen onder degenen, die eene biymoedig-
dankbare levensopvatting stellen boven een®
meer sombere, welke eerste meer Godever-
heerlykend moet geacht worden dan de laatst®.
Het was juist een jaar geleden, dat de Ver-
eeniging hare eerste openbare verg. hield, en
nu was het de elfde. Zeker reden om dankbaar
te zyn, en tevens, om voort te gaan op den
ingeslagen weg. Dezen avond genoot de Ver
eeniging het voorrecht, dat de heer Gebhardt
zyne welwillende medewerking verleend®.
Onder zyne leiding voerde een mannenkoor,
gevormd uit de leden der Vereeniging, niet
onverdienstelijk een drietal stukjes uit, terwfjl
hy tevens twee nummers op de viool ga£
begeleid door eene dame, die even wel willest
hare medewerking verleende. Groot succes
verwierven beide stukjes.
Niet minder die van den heer Boom, die
twee prachtige solo's gaf„Spielmannslied" en
„Ons Vaderland." Ook ln hem heeft de Ver-
eèniging een krachtigen, te waardeeren mosi-
kalen steun.
De drie voordrachten werden goed voor
gedragen.
Na afloop dankte de Voorzitter der Vereeni
ging allen, die meegewerkt hadden, voor hunne
gewaardeerde hulp; de bezoekers voor hunno
trouwe opkomst, en beval de Vereeniging in ót
voortdurende gedachtenis der aanwezigen ana.
Mtt het zingen van Ps. 72 vs. 11 werd deze
vergadering in „Pniël" gesloten.
De voordracht voor onderwyzer met
hoofdakte aan de openb. lagere school te
Bodegi-ven bestaat uit de heeren P. De
Graaf, van Nieuwkoop; P. Van HekkeD, van
Poortvliet, en J. W. Hermsen, van Haar
lemmermeer.
