Voor Kerstmis.
Houtverkooping
Rattendood
Cahiers
1'
100 Visitekaarten
H. J. VAN NOUHUYS,
N°. 11294.
Donderdag W December,
A0. 1896
tgeze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van (Zon- en feestdagen, uitgegeven.
PERSOVERZICHT.
JOFHA
JOP0A TANDPOEDER
van af 60 Cts.
Firma C. KOÖYKER,
Kantoor: Apothekersdijk 31.
Illltoop
Twaalf dikke Dubbeltjes
et O O Cents
zijn wederom verkrijgbaar
LEIDSCH
DA&BLAD.
PRIJS DEZER COURANT:
"Voor Leiden per 3 maanden, 1.10.
Franco per post1.40.
Afzonderlijke Nommers 0.05.
PRIJS DER ADVERTEN TiÜN
Van 1 6 regels f 1.05. Iedere regel meer f 0.17J. Grootero
letters naar plaatsruimte. Voor het incasseeren buiten de stad
■wordt f 0.05 bereVoncL
Tweede Blad.
In de Kroniek van het December nummer
der Stemmen voor Waarheid en Vrede wydt
dr. Bronsveld eenige bladzijden aan den
staatkundigen toestand. De schrij
ver betreurt de waarschijnlijke oplossing in
de naaste toekomst van de (gematigd) liberale
party, bet van het staatstooueel verdwij
nen van meer dan een harer bekwaamste
vertegenwoordigers.
Maar het is een oordeel, waaraan waarlijk
niet alle billijkheid ontbreekt. Onder de leus
van verdraagzaamheid was de liberale partij
toch getreden in den dieLst van een godge
leerde richting. Zij heeft de moderne theolo
gie gediend. Zy heeft mannen als de heeren
Moens, Opzoomer en hun geestverwanten ver
gund ons lager openbaar onderwijs te regelen
in hun geest, en daardoor een groot deel van
ons volk voor altijd van zich vervreemd. Voor
de godsdienstige belangen en behoeften onzer
natie is zij steeds meer dan koel geweest;
voor de protestanten was zij veel minder
inschikkelijk dan voor de roomschen, die alles
van haar gedaan konden krijgen, te beginnen
met de erkenning der bisschoppen; voor de
evangelieprediking in Indië, voor de Tehuizen
voor militairen, voor de godsdienstige oplei
ding onzer land- en zee-officiereü, wat heeft
de liberale party er voor gedaan, nl. de jaren,
waarin zij regeerde? O zoo weinig! Eerst in
de allerlaatste jaren verneemt men van haar
voorstanders betuigingen van sympathie voor
de zending maar tegenover de Ned.-Herv.
Kerk is zjj onvriendelijk gebleven tot op
dezen dag.
„Zy had het niet behoeven te wezen. "Wij
hebben nooit onze sympathie verborgen voor
de echt-liberale beginselen, maar evenmin
onze gehechtheid aan het Evangelie en de
Kerk van Christus."
Verder zegt de heer B., dat nu mannen
als de heeren Kerdijk, Veegens, Treub, Ger
ritsen en nog vele andere c. s. op den voor
grond komen, van wier onverholen atheïsme en
materialisme wij het ergste hebben te duchten.
„In het programma der „Liberale Unie",
dat wü hier niet kunnen overnemen, is wel
een en ander, dat ook wij zouden verlangen,
maar het bevat een element van voortdurende
agitatie, dat wij verderflijk achten, en te
veel aanknoopingspunten voor een socialisme,
dat zóó lang „parlementair" zal willen heeten,
totdat het ons „parlement" heeft gemaakt
tot een nationale conventie."
Bi) het program der Roomschen teekent
de schrijver aan, dat die party vooral door
de inleiding op het program ons land stort
in een godsdienstoorlog.
„Indien wü ons nu vereenigen onder de
leus van hervormden: indien wü ons scharen
rondom de kerk, welke wü liefhebben, en
haar verdedigen togen de macht, welke van
oudshor haar onverzoenlijke vüandin is ge
weest, dan boschuldige men ons niet van
clericali8me, van vermenging van godsdienst
met politiekvan een streven om een religie
oorlog in het leven te roepen.
„Wanneer de Roomschen zich aaneensluiten
als zoodanig, als zonen hunner Kerk, en den
paus onvoorwaardelük trouw zweren, mogen
wü ons dan niet aaneensluiten als Protes
tanten? Meet men niet met twee maten,
indien men ons daarover hard valt?"
De circulaire van de Utrechtsche Commissie
van anti-revolutionnairen besprekende, zegt
de schrüver met belangstelling den indruk te
zullen gadeslaan, dien deze teweegbrengt.
Voorshands merkt hü slechts op, dat hot
program, door de onderteek en aars der circu
laire aanvaard, gebleken is geen voldoenden
waarborg op te leveren voor samenwerking.
„Wü weten niet, of wij het program „be-
hoorlyk" verstaan, maar meenen, dat wü aan
dit document niet meer genoeg hebben. Ik
wil my er liever geheel van los maken, en in
een anderen grond de pinnen slaan mjjner
tente.
„Aan den naam ar.ti-revolutionnair kleven
voor ons, althans uit den laatsten tyd, wei
nige hartverheffende herinneringen. Indien men
niet „calvinist" wil wezen, waarom dan niet
chri8telük-historisch
De ontbinding der liberale party
gaat haar gang, zegt Het Centrum.
Een belangryk symptoom onder dit opzicht
is, dat de „Vrijzinnige Kiesvereoniging" te
Leiden zich van de „Liberale Unie" heeft
afgescheiden.
Dat Leiden ontrouw is geworden aan de
„Unie"-vlag, verdient, meent het blad, een
afzonderiyke vermelding. „Immers, te Leiden
vindt men een zeer groot deel van de fine
fleur der liberale party vereenigd. De
liberale pers ging er steeds trotsch op, dat
de Sleutelstad, een der centra van Neerlands
intellect, door een harer geestverwanten was
vertegenwoordigd in het Pailement. En uit
Leiden kwamen dikwerf de groote politieke
adviezen. Uit Leiden straalde het licht van
een man als Buys. Uit Leiden ging ook
meermalen een aansporing tot rallioment,
wanneer tweedracht de party bedreigde,
Leiden met zijn hoogeschool en zijne politi-
seerende professoren speelde immer een voor
name rol in het bedryf van Hollands libera
lisme.
„En ziedaar de „Vrüzinnige Kiesvereeni-
ging" neemt het besluit niet langer samen
te werken met de „Liberale Unie". Leiden
deserteert".
Vermeldenswaardig acht Het Centrum vooral,
dat de uittocht geschiedde juist overeenkom
stig het advies van professoren. Professor
Fockema Andreae, professor Greven,
professor Oppenheim voerden het woord
en verdedigden het bestuursvoorstel.
„Maar tegenover deze hoogleeraren staan
weer anderen, die trouw biyven aan de „Unie",
die het standpunt der „Unie" bepleiten en
zitting hebben in haar bestuur men denke
slechts aan den heer Van Hamel. De
professorale wereld in de liberale party is
dus ernstig verdeeld. En wanneer men be
denkt, dat het liberalisme steeds een goed
deel van zyn kracht aan deze geleerde wereld
ontleende, dan moet worden erkend, dat de
Leidsche gobeurtenis zooal niet een eveneme .t,
dan toch oen feit van belang mag heeten.
De breuk in het college van professoren
behoort, meent Het Centrumal mee tot het
voornaamste, wat door het toedoen der „Libe
rale Unie" is gewrocht.
„Echter kan men niet alle verantwoorde-
ïykheid schuiven op rekening van dit politieke
lichaam. Waar twee kyven hébben twee schuld,
zegt een oud Hollandsch spreekwoord. En aan
welken kant nu het meeste gelyk of het
grootste ongelyk 1?, hebben wy niet te beslis
sen. Slechts constateeren wü bet feit, dat
zoowel in 1894 als in 1896 een professorale
storm tegen het bedrüf der „Unie" is opge
stokeD, terwyi andere hoogleeraren dien storm
trachtten af te weren.
Maar de stryd is thans ernstiger dan twee
jaren geleden, daar, gelyk iü reeds vroeger
hebben aangetoond, de tweespalt onder de
gegeven omstandigheden een veel scherper n
grondtoon heeft. Over de sociele quaestie, of
liever over het practiscb optreden der liberalen
als sociale partij, loop3n de gevoelens der
liberale hooggeleerden beslist uiteen en de
nieuwe aera zal juist een aera zyn van sociale
politiek!"
Er ligt, zegt De Standaardin de wyze,
waarop men hier te lande in zake het hoo-
ger onderwys in 1876 te werk ging, en
nog te werk gaat, iets onredelyks. Redeiyk
gaat te werk, wie rek6nt niet beschikbare
krachten. Onredelyk, wie te werk gaat, alsof
hy die krachten scheppen kon.
„Nu valt het feit niet te loochenen, dat
het zelfs reeds in 1876 uiterst moeilyk was,
voor de toen bestaande katheders werkeiyk
supérieure mannen te vinden, zoodat
men zich toen reeds voor meer dan éón kathe
der met middelmatige hulpkrachten behelpen
moest. Toch heeft men er geen been in ge
zien, toentertyd het getal onzer hoogescholen
van drie op vier te brengen. Amsterdam
kwam er by.
„Weer dus een goede vyftig katheders
meer te bezetten, niettegenstaande het aantal
hoogleeraren aan de Ryks-universiteiten alvast
met 30 pet. verhoogd werd.
„Ware dit geschied op een oogenblik, dat
juist eenige starren van eerste grootte aan den
wetenschappelyken hemel verschenen waren,
men zou het biologisch effect dezer nieuw-
verrezen virtuosen hebben kunnen verstaan.
Maar juist het omgekeerde was het geval.
De meest9 starren van eerste grootte begon
nen toen juist onder te gaan. Denk alleen
maar, in de philologische faculteit te Leiden,
aan Cobet, Dozy, Fruin, De Vries. In de theo
logische aan Scholten en Kuenen.
„Had men dan de bestaande faculteiten
zoo zwak bezet moeten laten als ze waren?
Ook dat kon niet. Daartegen verzette zich
de steeds verder gaande specialiseering der
wetenschap. Concentratie ware dus het eenig
redelyke redmiddel geweest. Aan elke Aca
demie bad men alsdan óéne faculteit volledig
en naar den eisch des tyds kunnen inrichten,
en de overige meer als gewone onderwys-
faculteiten kunnen behandelen. Met name voor
de medische studiën had men met ééne faculteit
voor ons klein getal van 854 medische studenten
uiteraard zeer wel kunnen volstaan; en reeds
dit had zooveel uitgespaard.
„Maar noen, daar verzette zich de „esprit
de clocher" tegen. Alle drie Universiteiten
moesten te vriend gehouden. En hiervan is
het effect, dat we nu onze kracht verdoelen,
ons geld vermorsen, en nooit komen, waar
we wezen moeten.
„En wat nog het droefst van al is, wan
neer dan in do Rsgeeringskringen eens een
enkele maal op dezen misstand gewezen wordt,
dan maakt men zich er met een Jantje van
Leiden af, en geeft zün voornemen te kennen,
om rustigjes op de oude broddelmanier voort
te gaan."
In het eerste van een reeks artikelen over
de verschillende verkiezingsprograms
zegt de radicale Volksstemna de opmerking
te hebben gemaakt, dat in al die programs
een sociale tendenz is waar te nemen, o. a.
het volgende:
„De katholieken hebben de zorg voor de
ouden van dagen althans in hunne program
formule in éón opzicht beter bedacht dan
de radicalen en liberalen dit deden. Dezen toch
spreken alleen van een verzekering en van
een verbetering der armenwet, terwyi de
katholieken „erkennen, dat de staat behoort
mede te werken, dat het lot van den inva
liden en den ouden werkman niet aan de
openbare weldadigheid zü overgelaten." Ge
waagt men, goiyk de radicalen en de libera
len, uitsluitend van een verbetering van
armenzorg, dan rüst aanstonds de vraag
Wat hebt gy voor met de tien duizenden
invalide en oude werklieden, die reeds aan de
openbare liefdadigheid zyn overgeleverd? In
de formule der katholieken lezen wü: deze
tien duizenden moeten aan de bedeeling ont
trokken worden, zü mogen daaraan niet
„overgelaten" biyven, m. a. w. ook zü behooren
zoo spoedig mogelük te worden gepension-
neerd, niet omdat zü °P katholiek standpunt
daar recht op hebben, maar omdat het de
roeping van den staat is, „uit bet samenstel
en uit het bestier van den staat de welvaart
van de enkele peraonen te doen opbloeien."
Het pluimpje, dat hier aan het katholiek
program wordt gebracht, is zeker ten volle
verdiend, zegt Het Centrum.
„Nu is het mogelyk," gaat De Volksstem
voort, „dat de katholieken in hun program
meer beloven dan zü geven zulleD, of geven
kunnen," maar deze tirade wordt door niets
gemotiveerd. De verzekering van het lot der
oude werklieden vindt, binds geruimen tyd
reeds, onder ons zeer vele voorstanders, en
dat by v. in Duitschland een arbeiders-verzeke
ring tot stand kwam, was ongetwyfeld voor
een groot deel te danken aan de bemoeiingen
van het Centrum.
Wü meenen dan ook gerust de voorspelling
te mogen wagen, dat onze party niet in ge
breke zal blyven met alle kracht te streven
naar de verwezenlyking van hetgeen in de
sociale paragraaf van het program der katho
lieke Kamerleden wordt verlangd.
Gemengd. Nieuws.
Op grond van vermoedeiyke
verduistering van marktgelden en verval-
8ching van controle staten, gebleken ten ge
volge van het sedert korten tyd ingevoerde
bonstelsel, is door B. en Ws. xan Alkmaar
een der marktmeesters in züne betrekking
geschorst, in afwachting van den uitslag van
het justitiëel onderzoek.
Te Etten (N.-B.) is de landbouwer
C. v. Z. van den hooizolder gevallen. Bij
viel in eene zeis en bleef op de plaats dood.
De „Limb. Koerier" vermeldt,
dat de 16 jarige Arnold Hendriks, van Hel
mond, die sinds lang vermist werd, eindelijk
is gevonden. Toen Zaterdag ochtend een v; n
de sleepbooten der firma Chainaye de sluis
tusschon Helmond en Aarle-Rixtel nader e,
kwam, vtrmoedeiyk door het werken der
schroef, een 1 yk naar boven, dat het eerst
werd opgemerkt door een turfschipper, die
met zyn schip in de nabyheid van genoemde
sluis lag. Dit lyk was dat van den vermisten
Arnold Hendriks.
Het lyk verkeerde in vergevorderJen staat
van ontbinding.
De hongersnood, welke thans
in verschillende districten van Engelsch Indië
heerscht, heeft de graanprüzen enorm doen
stygen.
Een groot aantal inwoners van het district
Bassein is in verzet gekomen tegen den ont
vanger, die met den dood werd bedreigd. De
politi3 moest tusschenbeide komen, waardoor
een botsing ontstond tusschen haar en de
opstandelingen. Er vielen twee dooden en een
aantal gewonden. Men vreest ongeregeldheden
in de andere districten.
Te Berlün is zekere Georg Isaac,
die zich met scheikundige proefnemingen bezig
hield en zich sterk maakte, een nieuwe be
reiding van acetyleen te vinden, met drie van
zyn helpers omgekomen by een ontploffing.
Isaacs proeven hadden in den laatsten tyd
de aandacht getrokken en men zeide zelfs, dat
de Kc-izer voornemens was, dezer dagen een
bezoek te brengen aan zyn werkplaats.
Een aardige geschiedenis verhaalt
de „British and Colonial Druggist" uit de
annalen der heelkunde uit den tyd der Renais
sance. Tegen het etude der zestiende eeuw
kwam een zekere Sir Henry Unton met
byzondere opdracht aan het Franscbe hof.
Kort na zyn aankomst werd hy ziek en door
den daar aanwezigen hofarts in behandeling
genomen. Deze gaf hem „Confectio alcannas",
een middel, dat de volgende bestanddeelen
inhield: bisam, barnsteen, gpud, paarlen en
iets van den hoorn van een rhinoceros met
„duivc-nmest" vermengd; daarop werden „alle
andere middelen aangewend, die de kunst
slechts aanteekenen kon, genoeg, om het
sterkste vergift te verdryven," wanneer de
zieke ten minste niet behekst geweest is. Men
behoeft er natuurlijk niet by te vertellen, dat
de zieke, ondanks de behandeling met deze
medicynen, dood ging.
Vervolg der Advertentiën.
stilt zeker onraiddellyk de hevigste kies
pijn, onverschillig uit welke oorzaak
deze ontstaat. 7273 16
Prijs per flacon 35 Cis.
geeft parelwitte tanden. Prys per doos
10 en 20 Cts. Chemische en Technische
Fabriek L. J. AKKER, te Rotterdam.
Verkrijgbaar bij de voor
naamste Drogisten.
Hoest. Asthma Bronchitis,
Een enkele Pastille brengt reeds Verlichting aan.
Zij genezen de verkoudheid, behoeden de gezondheid en
kunnen door de zwakste gestellen verdragen worden.
Hel publiek gelieve voo-al le letten op de woorden:
HcaSiiig'K toiKjii Lozenqcn. door net Engelsche
gouvernement op het roodc cachet afgedrukt en
zonder hetwelk geen een doos echt is.
De fabrikantThomas Keating, chemist to Londen.
In alle goede Apotheken.
Depót te Rotterdam by F. E. VAN SAN
TEN KOLFF. 8510 17
Zoolang do voorraad strekt, verzend ik
overal franco rembours:
Hammen, gerookt, fijn, lekker, p.pd. f 0.30
Rolkammen, z. been, „0.40
9304 8 MASELAND PIJLS, Sittard.
a la. minute,
gedrukt met de nieuwste lettersoorten, op
fijn karton en in keurig étui, 9091 12
Op de aflevering kan worden gewacht.
Nieuwe Rijn 16. Hoogewoerd 20.
Bachclkolen fO.?öperH.L
Engcl9cheA.ntliraciet„l.?5
Terstond
of met Februari zoekt eene bekw. Kinder
juffrouw, P. G., plaatslsg.
Bi. lett. M aan den Boekhandelaar
P. KUIPERS, Haarlem. 9301 6
Belgische
Cokes grof
Cokes geklopt
Eng. Neutjes
lluardkolen
Duitfecke n
»1.40
„o.ao
„0.35
1-2»
I SO
8504 11
op het landgoed „Waasergéest", onder Lisse,
op Woensdag 23 December 1896, des
v.m. te IO uren, ten overstaan van Notaris
VAN STOCKUM, te Lisse, van eene party
zwaar en licht Esschen-, Eiken- en
Berken-Hakhout, op struik.
Te beginnen aan den Spoorweg, achter
C. RUIGROK.
Betaaldag 26 Juli 1597, desgevorderd
onder borgstelling. 9148 13
Weslhavenslraat 2.
Agentschap Rott. Lloyd, Ned.-Amer.
Stoomvaart en naar Zuid-Afrika.
PaiBAge-Agent voor Indië.
2278
van oud Goud en Zilver tegen
de hoogste waarde
bij 7909 12
F. WESSEL,
Haarlemmerstraat 118, recht
over de Donkersteeg.
8290 12
233 29
(FELIX MIMISCH, Delltzsch)
is het beste middel, om Ratten en Muizen
snel en zeker te verdelgen. Onschadelyk voor
menschen en huisdieren. Verkrügbaar in
pakken 30 Cents en 60 Cents by de H.H.
REYST KRAK, Beestenmarkt, Leiden.
9124 10
IN 9265 14
