KOOYKER's BoetaM
Chocoladefabriek f. G. LAKGEVELD,
RIAHr47*>
100 Visitekaarten,
van af 60 Cents,
in de Koffiebaai
N". 11222.
^Donderdag 34 September1^
A0.1896
feze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van (Zon- en feestdagen, uitgegeven
PERSOVERZICHT.
AMSTERDAM.
„CircusREIVZ."
Heden en volgende avonden,
LUSTIGE BLADEN,
op fijn Karton,
zuivere Preanger-Koffie,
Rechts liet gebrnik
Grossierderij Q W SCEBETLEN Slijter^
Inlandsche, Fransche en Barceiona-Brandewijn,
Vraagt alom LAKGEYELD's 5,4,3,2 en 1 C'ts. Roepen, Kooiustamnien, Crème- en
Kougattalilctten, waarvan de goede qualiteit alom nordt geroemd.
Chocoladewafels, Suprafine, in doozen netto x/4 KG.
TABLET-CHOCOLADE met en zonder Vanille in verschillende prijzen.
ECHT
\Oberlahrasteira
Verkrijgbaar bij de Firma Wed. FISCHER Co., Leideo.
LEIDSCH
DAGBLAD.
"p~rt.tr dezer courant:
Voor Leiden por 3 maanden.
Franco per post
Afzonderlijke Nommers
f 1.10.
1.40.
PRIJS DER ADVERTENTTEN
Van 1-6 regels f 1.05. Iedere regel meer f 0.17j. Grooter»
letters naar plaatsruimte. Voor het incasseeren buiten de stad
C 0.05 bnr~1"-n'-'!,
Heeft hot verzamolingblazen van
den minister Van Houten by het kieswet
dobat voor de liberale party in de pers al
tot eer.ige bedenkingen geleid, op hen, tot
wie het ir. de allereerste plaats gericht was,
de liberale leden van de Tweede Kamer zelfs,
heeft het zeer weinig uitwerking gehad, zegt
de Arnh. Ct. Dit bleek al by de allereerste
handeling in de nieuwe zitting, by het opma
ken van de voordracht voor het voorzitter
schap. Het opmaken van deze voordracht werd,
evenals die van de vorige, door kiesrecht
rancune beheerscht.
Zoolang de hoogbejaarde generaal Van der
Schrieck de doyen d' Age was, werd zyn
naam onvoranderiyk en zonder noemenswaar
dige oppositie op de voordracht aangetroffen.
Thans echter, nu de heer Donner de oudste
in jaren is, gaat men hem voorby om den
heer Michiels van Verduynen, een van de
jongsten in leeftyd van de Kamerleden, die
eer te gunnen.
Deze stemming kan twee beteekenissen heb
ben. Men kan er in zien een streven om een
katholiek lid, als zoodanig, op de voordracht
te plaatsen, en de leden, die in plaats van
Donner, Michiels stemden, zouden kunnen
beweren, dat de generaal Van der Schrieck
zooveel jaren achtereen niet omdat hy de
oudste, maar alleen omdat hy katholiek was
op de voordracht was geplaatst. Die bewering
ware wel met de ook vroeger gevolgde tra
ditie in stryd, maar dwalen is menschelyk,
zelfs voor een Tweede-Kamerlid. Indien dit
echter het geval is, dan heeft Van Houten's
8trydleus voor de hereenigde liberale party
al zeer weinig in de gemoederen ingeslagen.
De keuze van de meerderheid zal echter,
naar de Arnh. Ct. meent, moeten verklaard
worden uit kiesrecht-rancune, uit de nog
onverzwakte animositeit van de voorstanders
van Van Houten's wet tegen hen, die Tak's
wet hooger stelden. Daarom koos men, in
plaats van den anti-revolutionnair, die tegen
Van Houten's wet stemde, terwyi hy de
„doyen d'age" .is, den katholiek, die er zyn
stem aan gaf, schoon een der jongste leden.
Was dit een protest tegen de non-
possum u 8 verklaring van de anti-revolution-
naire party in de Eerste Kamer, dan was
zy zeer zeker in de Tweede misplaatst, waar
de anti-revolutionnairen eene andere houding
hebben aangenomen. Maar de kieswet-meerder
heid logenstrafte in elk geval de verklaring
van den Minister van Binnenlandsche Zaken,
dat met de aanneming zyner wet de stryd
over het kiesrecht voorgoed uit, de vrede
en politieke samenwerking van allen, die den
naam van liberaal voeren, hersteld zyn.
In een artikel van De (liberale) Nederlander
over de nieuwe campagne, leest
men o. a-
„Reconstructie van de vroegere liberale
party uit conservatieve, liberaal conservatieve
en progros8i8tische elementen schynt ons
onder de bestaande omstandigheden ondenk
baar. Een kiesrecht in den geest van het ont
werp-Tak zou waarschyniyk ten gevolge gehad
hebben, dat de liberaal-conservatieve party
zich in de hervormingsgezinde oploste; maar
daaraan valt onder het thans tot stand gekomen
kiesrecht niet te denken. De minister Van
Houten en de zynen beoogen juist het tegen
overgestelde, nameiyk oplossing van de vooruit
strevende elementen in de liberaal-conserva
tieve. Eene liberale party met een negatief
program, dat bestryding van anti-liberalisme
en protectionisme ten doel had, zou uit den
aard der zaak slechts kunnen werkzaam zyn
voor hetgeen hare leden vereonigdo, doch
moeten laten rusten hetgeen hen verdeelde.
Nu worden de liberaal-conservatieven van
do vooruitstrevende liberalen gescheiden door
de overtuiging van laatstgenoemden, dat in
het belang der maatschappelyke misdeelden
maatregelen van overheidswege vereischt
worden, die met de liberaal-conservatieve
leerstellingen in stryd zyn. Door dit verschil
te laten rusten, zouden dus de vooruitstre
vende liberalen, zoo al niet hunne overtuiging
verloochenen, dan toch voor onbepaalden tyd
er van afzien haar in daden te belichamen.
Of de minister Van Houten staatkundig en
tactvol gehandeld heeft door de bedoelde
strydieus aan te heffen, blyve te zyner ver
antwoording. Dat hy de vooruitstrevende
liberalen onder dezen hoed heeft willen vangen,
biykt uit zyne rede niet duideiyk. Aangenomen
echter dat dit zyn oogmerk was, zoo staat
het naar onze meening vast, dat de onzen
voor het zoet gefluit van dezen vogelaar doof
behooren te biyven. Door zich in het ge
stelde geval in het voor hen gespannen
net te laten lokken, zouden zy biyk geven
van weinig vastheid van overtuiging, of al
thans van eene aan onnoozelheid grenzende
argeloosheid, en zouden zy het vertrouwen
van hunne geestverwanten in den lande bitter
teleurstellen."
De minister van financiën heeft terstond
na de opening der zitting gedaan, wat de
Arnh. Ct. van hem verwachtte: hy heefteen
wetsontwerp tot invoering van de perso-
neele belasting met 1 Januari 1897
en een tot invoering van een wielryders-
belasting ingediend. De Arnh. Ct. komt
nogal wydloopig op tegen de keuze van den
naam: het is geen rywielbelasting, maar een
rywielerbelasting. (Zou wielryderbelasting niet
de voorkeur verdienen?)
Voor de geheel van de oorspronkeiyke be
doeling afwykende uitvoering van een besluit
der Tweede Kamer, tot welks bewonderaars
de Arnh. Ct. nooit behoord he?ft, scbynt geen
andere reden te bestaan dan het bezwaar,
dat de belaste rywielen ter wille van de
controle zouden voorzien moeten zyn van
eenig merkteeken, waarvan fraude gevreesd
wordt. Maar is dit bezwaar wel van zooveel
belang om daarvoor alleen de thans voorge
stelde regeling te verkiezen, die, wil er eenige
contrölo op de richtige inning bestaan, en
gezorgd worden dat het Rijk verkrijgt wat
aan het Ryk toekomt, voor den gebruiker
van het versneld vervo°rmiddel zeer lastig
en hinderiyk kan zyn en noodwendig htt
verkeer op de groote wegen en in de drukke
straten der groote steden verstoren moet?
De wielryders, die evenals de sportliefhebbers
in het algemeen, wel eens veeleischend zyn,
klagen nu al over het voorschrift van num
mering of kenmerking met in het oog val
lende kenteekens hunner machines, in som
mige plaatselyke verordeningen voorgeschre
ven; deze klachten kunnen den minister tot
de voorgedragen regeling hebben gevoerd.
Maar het is de vraag, of de wielryders niet
nog veel luider klagen zullen over een voor
schrift, dat aan elk politie- en belastingbeambte
de bevoegdheid geeft om den wielryder te
doen ophouden in zyne snelle vaart tot het
vertoonen en nazien van de „wielryderskaart".
Reeds de verplichting om de kaart steeds btf
zich to dragen, zal door hen waarschyniyk
al lastig genoeg gevonden worden.
O. v. B. antwoordt in het Utrechtsch Dag
blad op de door ons overgenomen opmerkingen,
die de gepensionneerde luitenant-kolonel G. B.
Hooyer in de N. Rott. Crt. gemaakt heeft
naar aanleiding van het eveneens door ons
vermelde artikel: „Voorspel van Toekoe
Oemar's verraad."
O. v. B. verklaart, dat hy zich verplicht
gevoelde het ongeduldig wachtende, vaak
verkeerd ingelichte publiek, eindeiyk op de
hoogte te stellen van de wyze waarop het
z. g. Oemarverraad heeft plaats gehad. Overste
Hooyer raadt hy ook aan by personen in
Atjeh te informeeren naar de toedracht. Het
zal hem dan biyken, dat de schryver zich
noch door wrok, noch door afgunst, ten op
zichte van generaal Vetter heeft laten leiden,
maar dat zyn mededeelingen juist waren.
Ter weerlegging van de meening, dat gene
raal Vetter, in zyn qualiteit van luitenant-
generaal, het recht bezat om in d9 Atjeh-
politiek van generaal Deykerhoff, die generaal-
majoor is, in te grypen legt v. B. uit welke
de positie is van een gouverneur van Atjeb,
„Deze is in de eerste plaats de uitvoerder
van een politiek beleid, vastgesteld door per
sonen, hooger in rang dan Z. Ex. de leger
commandant. De gouverneur is de verant-
woordeiyke persoon, niet de commandant van
het Ned.-Indisch leger. Generaal Vetter had
dus niet het recht, als legercommandant en
superieur van generaal Deykerhoff, eigener
autoriteit eene verandering in de Atjeh-politiek
van laatstgenoemde te brengen.
„Dit doed hy echter wol, op indirecte wyze,
door Oemar te hoonen en te beleedigen."
Vervolgens merkt de schryver op dat op
de karakterschets, die overste Hooyer Tan
Toekoe Oemar gaf, rogal iets is af te dingen.
En de teekening van generaal Vetter's beeld
weerlegt evenmin de door schryver genoemde
feiten.
„Integendeel zegt hy iedereen, die
het opstel van den heer H. aandachtig ge
volgd heeft, zal moeten bekennen dat generaal
Vetter op Atjeh allerminst „the right man
in the right place" was."
Vervolgens deelt O. v. B. nog enkele byzon-
derheden mede omtrent hetgeen op Atjth
gebeurde, gedurende generaal Vetter's verblyf
aldaar, in December jl.
Na het bezoek van generaal Vetter aan
Toekoe Oemar, werd de wenschelykheid ge
voeld om ook Toekoe Necq in zyn woonplaats
te Oleh-leh een visite te maken. Daarom werd
een toevallige samenkomst tusschen deze
beiden op touw gezet, ten huize van majoor
Hagendoorn, plaatselyk militair commandant
te Oleh-leh. Vandaar reed de generaal naar
T. Necq's woning. Daar aangekomen vroeg
hy aan zyn gastheer:
„En hoe gaat het tegenwoordig met Toekoe
Oemar?" (dan pigimana sekarang sama T.
Oemar
„Om al de kracht te vatten van dit onnoo
zei vragen naar den bekenden weg" voegt
O. v. B. hierby „öiene men te weten, dat
T. Necq en T. Oemar doods-vyanden zyn
T. Necq, de eenige en trouwe vriend der
Hollanders, kon het niet verdragen, dat T.
Oemar die reeds tweemaal afgevallen was,
hooger dan by in do gunst van het gouver
nement stond.
„Aangemoedigd door den generaal begon
T. Necq natuuriyk op Oemar's verleden te
wyzen Het spreekt vanzelf dat hy niet ver
gat zyn eigen goeden wil en edele hoedanig
heden op de gunstigste wyze te doen uit
komen.
„Met zichtbaar welgevallen nam Z.Exc. van
deze betuigingen van oprechte vriendschap en
diepe trouw kennis.
„Wellicht was het van generaal Deyker
hoff minder juist gezien dezen „vriend" zoo
geheel te laten loopen voor iemand als T.
Oemar, maar dit belette niet, dat generaal
Vetter in zyn hooge positie zeker beter had
gedaan deze zaak te laten rusten. Het was
spelen met vuur.
„Na afloop van het bezoek zorgde T. Necq
er wel voor, dat den volgenden dag te Lam-
pisang (d. w. z. by T. Oemar) bekend was
wat er tusschen hem en generaal Vetter was
verhandeld. Schooner gelegenheid had zich
in jaren niet voorgedaan, om den gehaten
vyand eens te doen gevoelen, dat hy (T. Necq)
nog steeds by de regeering in hoog aanzien
stond.
„Het was evenwel niet alleen uit generaal
Vetter's optreden tegenover T. Oemar op te
maken, dat de legercommandant ongenegen
was met het systeem Deykerhoff mede te
gaan, maar ook bleek dit duideiyk uit andere
kleinere incidenten, die zich tydens het ver
blyf van Z.Exc. op Atjeh voordeden.
„Te veel om in al deze détails te treden,
stip ik enkel aan het gezegde van generaal
Vetter: „hoeveel hebt u wel betaald, dat zy
vandaag niet op my schieten?" welke woor
den gericht waren tot den lsten luitenant N.,
destyas controleur der XXVI Mo&kims.
„Z Exc. deed deze vraag aan den heer N.,
toen de generaal, vergezeld van den gouver
neur en den luitenant, by het inspecteeren
der buitenlinie een eer pooten bezocht, die
gewooniyk nogal druk besjboten werd, het
geen juist dien dag niet plaats greep.
„De aangesprokonc, dio zich terecht ge
krenkt gevoelde, antwoordde dat hy niet ge
woon was, met den vyand te heulen.
„Dit flinke antwoord ontnam den generaal
blykbaar de lust in het gezelschap van zynen
gastheer, diens subalterne verder op dit punt
uit te hooren. Althans gedurende den verderen
loop van het gesprek roerde Z.Exc. dit onder
werp niet meer aan.
„By het vertrek van generaal Vetter waren
alle hoofden, die Z.Exc. bezocht had, op de
pier te Oleh leh. aanwezig, om den legercom
mandant uitgeleide te doen. Ook Toekoo Oemar
was onder de aanwezenden, en bood de ver
trekkende hooge autoriteit een kostbaren
„pedang Atjeh" (Atjeehsche sabel) aan. Wel
was dit niet door den „adat" voorgeschreven,
zoodat hy evengoed als de andere hoofden
deze beleefdheidsbetuiging achterwege had
kunnen laten, maar dit wenschte hy juist
niet te doen. Vooral niet na do hem aange
dane bejegening.
„Generaal Vetter had gedurende zyn ver
blyf op Atjeh duidelyk en afdoende getoond,
geen tegrip van etiquette en „adat" te heb
ben. Een reden te meer voor het op dit punt
zoo uiterst gevoelige inlandsche hoofd om van
zyne zyde te toonen, dat by wel wist hoe
het behoort.
„Generaal Vetter gevoelde de beteekenïs
van dit geschenk in het geheel niet. Hoe zou
dat ook mogeiyk geweest zyn?
„Z.Exc. nam de sabel aan, en gaf die zonder
eenige omslag of een woord van dank dadeiyk
aan zynen adjudant."
Onder den titel „de gepens. overste G.
B. Hooyer. weersproken", schryft L. in
Insulinde
„De gepens. overste van het Indische leger,
de heer G. B. Hooyer, vraagt in de Nieuwe
Rotterdamsche Courant van 17 September jl.
„Is generaal Vetter te laken?"
„En om die vraag te beantwoorden, haalt
hy het hoog op, en maakt een bespiegeling
over het karakter van ons Nederlanders.
„Het geval ligt veel lager by den grond.
„Er was door de regeering van Nederlandsch-
Indiö een politieke gedragsiyn aangenomen
voor Atjeh.
„Wy beoordeelen nu deze gedragsiyn niet.
„Generaal Vetter, als eerste dienaar van het
gouvernement, behoorde zich daarnaar te ge
dragen.
„Hy stond hoog genoeg, om, indien het te
veel van zyn fierheid gevergd was Toekoe
Oemar als bondgenoot te bejegenen, te ver
zoeken van de opdracht om met den civielon-
en militairen gouverneur van Atjeh ter plaatse
de maatregelen ter betere afsluiting van het
gebied buiten de geconcentreerde linie te
bespreken verschoond te biy ven en die aan
een ander te doen opdragen.
„Dat had hy te eerder kunnen doen en
het zou getuigd hebben van zelfkennis omdat
een van de officieren van den generalen staf,
beter dan by kon beoordeelen, welke verande
ringen moesten worden gebracht in de posten-
linie buiten de geconcentreerde stelling.
„Welke goede eigenschappen de heer Vetter
ook moge bezitten, de kunst van gehoorzamen
bezit hy niet in voldoende mate.
„Het is niet voldoende om op te volgen
het: „pink op de naad van de broek"."
Vervolg der Advertentiën.
(Maatschappij „ARENA")
te 8 uren precies:
Aanvang van het BALLET.
Oorspronkelijk l Noviteit! Oorspronkelijk!
Creatie van den Dir. FRANZ RENZ en den
Groothertogel. Hessischen Hof Balletmeesler
A. SIEMS, met geheel nieuwe Machinerieën en
Verlichtings- Werktuigen. Oorspronkeiyke Voor
stelling in 2 Afdeelingen en het Pracht-
Divertisseraent:
WE RELDST AD-TOON EELEN.
Voor pryzen der Plaatsen en Biljet-
Voorverkoop zie men Aanplak- en Strooi
biljetten. 6453 33
IN
5807 12
brandt men dagelijks op Duitsche
wijze: 389 12
uitmuntende door geur en smaak,
Prijs per 5 on, 75 Cents.
VERKOUW STOKHUYZEN,
NIEUWE RIJN 47.
K/van een werkelijk goede on-
vervalschte Zeep waarborgt
het behoud eener frfssche Celui.
Koopt daarom voor uw Toilet
Doerlng's Zeep met den Uil.
De uitwerking is verrassend, en zy
is voor slechts 26 Cents per stuk
overal verkrygbaar. 6852 14
Hooigracht 49. Telephoon No. 66.
PRIMA QUALITEIT
IN DIVERSE PRIJZEN. 6856 2f
Bij elke hoeveelheid, verkrijgbaar.
NEEM PROEF! VRAAG PRIJSCOURANT!
Hollandscho IJzeren Spoorweg.
Extra Nachttreinen ioJeron Dinsdag
en Zaterdag van AMSTERDAM naar DEN
HAAG, stoppende HALFWEG, HAARLEM,
VOGELENZANG, VEENENBURG, PIET GIJ-
ZENBRUG, WARMOND, LEIDEN en VOOR
SCHOTEN.
Vertrek van Amsterdam 's avonds 11.45
(Tjjd van Greenwich). Op die Treinen zullen
Retourkaarten en Abonnementskaarten GEL
DIG zijn. FRAXZ RENZ,
Koninklijke Commissionsrath tn Directeur.
MAKE S3.
FLIKJES met en zonder Vanille, INougat-Balon, Vanille-
Baton, Croquetten. 5906 32
Alle artikelen zijn zindelijk, doch eenvoudig en degelijk verpakt.
het vooral
op de
nandteekeninQ
znet roodo
letters.
DIRECTEUR DER VICTORMBRON. OBERLAHRSTEWu
°'t Er*?]
hei
vs&y/H o c c.
848*} /r
