alle voorhanden zijnde Aiiikelen,
HKITS VAN ilËLJNINGEN&C0.,
Gouden en Zilveren Werken
H. C. If US,
Wegens verbouwing opruiming van
G. J. Van Rangelrooy Jr.,
In de Koffiebaal
Gouden Dames-Remontoirs,
MAGAZIJN
N°. 10845.
Donderdag 4 Juli.
A°. 1895.
feze <§ourant wordt dagelijks, met uitzondering
van (Zon- en feestdagen, uitgegeven.
Tweede Blad.
PERSOVERZICHT.
Wijnhandel, Choorlammersteeg 6,
NIEUWE RIJN
A CONTANT,
met IS percent liorting-.
ROLLANDET Co.,
Jb. BUSSiNK's
DEVENTERKQEK.
VOOR DEN INMAAK
Prima Vanille en Pijpkaneel.
4688 16 Haarlemmerstraat 149.
uit de Victoria iBron te Oberlahnsfein by Ems
Tafeldrank
Van hjffloninklyke//u/s derj\feder/anden.
MaaR tot Expl. v/d. Victoria-Ikon te Obcrlahiixtein gev. te Rotterdam.
zuivere Preanger-Koffie,
met étui en twee jaar schriftelijke garantie.
W. v. POSSUM DU CHATTEL, Jr.,
Haarlemmerstraat 114, 2de huis van de Mare.
f 1S.OO. Telephoonnummer 92. f 13.00.
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DEZER COURAUT:
Voor Leiden per 3 maandenf 1.10.
Franco por post-
Afzonderlijke Nommers
1.40.
0.05.
PRIJS DER ADVERTENTIE!!:
Van 1-6 regels f 1.05. Iedere regel meer f 0.17J. Grootere
letters naar plaatsruimte. Voor het incasseeren buiten de stad
wordt 0.05 berekend.
Hier volgen nog eenige „eerste indrukken
omtrent de ontwer pk 1 e 8 w e t.
De Standaard, die van het tijdstip, waarop
het ontwerp werd ingediend, zegt„niet te vlug,
maar ook niet zóó laat, dat over de pjjnljjke
vertraging bittere klacht kan vallen," erkent,
dat het ontwerp ongetwijfeld punten heeft,
waardoor het zich aanbeveelt.
„Want wel staat het principieel oven beslist
tegenover onze anti revolutionnaiie beginselen
als dat van den vorigen minister Tak; maar
dit neemt niet weg, dat het, evenals dit ont
werp, niet den stempel van het conservatief-
bekrompene draagt
Toch 3tuit de anti-revolutionnair reeds bij het
lezen van artikel 1 op een hoogst ernstig be
zwaar: De koppeling van kiesrecht aan belas
ting, de oude, fatale kieswetzonde, waartegen
we steeds gereageerd hebben.
Die koppeling maakt, om eenzijdigheid te
vermijden, het stelsel van dit ontwerp zoo
uiterst ingewikkeld, dat het alle merk van
eenvoudigheid mist.
Ook dwingt die koppeling tot altoos bedenke
lyke classification van gemeenten.
En niet minder tot altoos gevaarlijke, wijl
willekeurige, schalen van geldelijke bereke
ningen, die zooveel kwaad kunnen stichten.
Reeds nu kan dan ook gezegd; en dit is
het ernstige bezwaar voor de toekomstof dit
ontwerp wet worde of niet, het helpt ons niet
af, niet voor altijd af, van de booze electorale
quaestie.
Het geeft niet de finale oplossing."
Mr. Haffmans vertolkt in het Venl. Week
blad zijn indruk bij eerste lezing aldus:
Zij valt mee. Men mag gerust zeggen
De kieswet-Van Houten steekt in elk opzicht
zeer gunstig af bij de kieswet-Tak.
„Ce n'est pas jurer gros," zult gij zeggen.
Toegegeven, maar het verschil is zoo groot
dat men het wel contrast kan noemen. Luister
slechts.
Nergens vindt gij iets dat u tegen de borst
stuit, dat het gezond verstand of den goeden
smaak beleedigt.
Men valt niet over bepalingen als: „Deze
wet houdt voor wit wat zwart is." Ook voelt
men zich niet gekwetst door eenen uitdagen-
den, cassanten toon in de memorie van toe
lichting. Geen spoor van bravoeren of intimi
deeren. De minister redeneert heel kalm en
zoekt u te overtuigen dat hfi gelijk heeft.
Zoo behoort het.
Ziedaar wat den vorm betreft.
Wat den inhoud aangaat, wordt men al
dadelijk aangenaam verrast door het toegeven
aan den wensch volor leden, om den leeftijd
verhoogd te zien. Die is op 26 jaren bepaald.
In de tweede plaats ziet men het gaarne,
dat de heer Van Houten niet zoo'n kinder-
achtigen afschuw toont van al wat naar census
zweemt, als zijn voorgangi r. Het betalen van
belasting blijft in zijn ontwerp wat het uit
den aard der zaak is: het eerste kenteeken
van geschiktheid en welstand. Dan komt de
woning en een paar andere kenteekenen van
in goeden doen te zijn, eindelijk de capaciteiten.
Nu is het wel waar dat er geen zware
eischen gesteia worden, maar het zijn toch
altyd issher, die, hoe weinig dan ook, toch
iets bewezen voor hetgeen de grondwet ver
langt, namelijk geschiktheid en welstand. Bij
voorbeeld, sedert een jaar den eigendom met
vrije beschikking te hebben van f 50, ingelegd
in de Rijkspostspaarbank, zegt niet veel, maar
is toch meer dan niets. Geloof me, een heel
jaar er van af te blijven is een toer. In de
memorie van toelichting leest men dat het
aantal meerderjarige mannen, die van 1
Januari 1893 er van afgebleven zijn, niet
minder dan 27,903 bedroeg. Dit groot getal
zou iemand afschrikken. Hoeveel duizenden
zullen daar nog bijkomen (vraagt men zich
af) als het kiesrecht aan zoo'n spaarboekje
verbonden is? Men mag den minister voor
deze mededeeling dankbaar zijn; te meer
daar de kans, de bepaling er door te krijgen,
er niet op verbeterd is.
Maar ik wilde niet over bijzonderheden
spreken en alleen den eersten indruk schetsen,
dien het ontwerp op den lezer maakt. Die is
ook in dit opzicht gunstig, dat men volstrekt
niet aan een ultimat um denkt door don minister
gosteld. Integendeel de wijze, waarop de ver
schalende bepalingen van het ontwerp in de
Memorie van toelichting verdedigd worden,
geeft u de hoop, ja hot vast vertiouwen dat
de minister niet stijf op zijn stuk zal staan,
maar aan gemeen overleg plaats geven. Men
wordt niet, als b(j het ontwerp Tak, afge
schrikt van bedenkingen te opperen, neen,
de minister spreekt zoo weinig apodictisch,
dat gij u integendeel opgewekt gevoelt, uw
oordeel tegenover het zijne te stellen. Er
bestaat dus alle kans dat dit ontwerp, al is
hot dan gewijzigd, wet zal worden.
De Prov. Gron. Gtop den voorgrond stel
lende, dat zij alles wenscht te vermijden, wat
den schijn zou kunnen dragen van oen voor
barige uitspraak over 't geen thans v ordt
voorgesteld, durft dit alleen nu reeds zeggen
dat èn het voorstel èn do toelichting b(j de
eerste kennismaking geen ongunstigon indruk
maken op wie ze beziet uit het oogpunt der
verst mogelijke uitbreiding binnen de grond
wettige grens.
De algemeene indruk van de Nieuwe Rolt.
Ct. is deze, dat de regeering ernstig er naar
gestreefd hefft, om langs verschillende wcgtn
diegenen in het bezit van het kiesrecht te
brengen, die zU, in verband met het voor
schrift der Grondwet, daarvoor kon aanwijzen.
Dat door de door haar gevolgde methode haar
voorstel minder eenvoudig geworden is dan
dat harer voorgangster is niet te ontkennen,
maar juist de buitengemeens eenvoudigheid
van het door dezo voorgestelde was daarvoor
geene aanbeveling, omdat daardoor do wer
kelijkheid, die nu eenmaal niet eenvoudig is,
werd miskond en het grondwettige voorschrift
niet tot zijn recht kwam.
Dat de regeoring niot alleen op ruime schaal
het kiesrecht wil toekennen, maar ook zeer
vrijgevig is geweest in de bepalingen, die tot
uitsluiting vau de uitoefening van het kies
recht moeten leiden, blijkt wel hieruit, dat z\j
als ouderstand slechts wil beschouwd zien
o idersteuning in geld- of andere benoodigd-
heden, verstrekt tot leniging van nood, en uit
de toelichting van deze bepaling in hare Mem.
van Toel. gegeven. Dat het haar ernst is de
vrijheid van den ondergeschikte om van zijn
kiesrecht gebruik te maken te verzekeren,
blijkt uit de in het vorig ontwerp niet voor
komende verplichting, thans aan het hoofd of
den bestuurder van een bedrijf of onderne
ming opgelegd, om te zorgen, dat do kiezer,
die onder hem arbeid verricht, gedurende ten
minale 2 uren de gelegenheid vinde zijne
stem uit te brengen.
Ten slotte spreekt de N. R. Ct. als haar
gevoelen uit, dat het thans ingediende wets
ontwerp een geschikte basis voor vruchtbare
behandeling van het kiesrechtvraagstuk op
levert.
Bepaald ongunstig is onze eerste indruk van
de kieswet niet, schrijft het Vaderland. Het
stelsel keuren wij af, maar dat een dergelijk
stelsol door de Regeering zou worden aange
nomen, was nu eenmaal onvormijdelijk, en de
buitengewone omslag en de raatelooze wille
keur, daaraan noodzakelijkerwijze verknocht,
moet men wel voor hef nemen. Met bekrom
penheid wordt het kiesrecht niet (osgemeten,
althans in meer dan één opzicht nist, bo .wel
aan den anderen kant de grenslijnen hier en
dc-.ar met te groote angstvalligheid schijnen
getrokken to zijn. Te waardeeron is het, dat
aan woningen van zekere huurwaarde, ook
onverschillig of men daarvoor belasting be
taalt, de kiesbevoegdheid is verbonden, maar
wie de tabel inziet, die voor de verschillende
plaatsen die huurwaarde aanwijst, ongeveer
samenvallende met de grens der on belastbaar
heid in li t ontwerp personeel, zal spoedig be
merken, dat groote scharen van werklieden
blijven uitgesloten. Wel is hot wederom oen
verbeteimg tegenover de „groote amende
menten", dat ook gelegenheid wordt gegeven,
het kiesrecht te erlangen, aan hen, die een
zeker vast loon verdieneD, maar ook deze
som is niet laag, terwijl de eiscb, dat men
13 maanden in een zelfde dienstbetrekking
moet zijn geweest, niet alleen zwervers, maar
ook vele ijverige on oppassonde werklieden
uit sluit.
Het Vad. sebt het de roeping der geavancoer-
den, te helpen om deze wet zoo onbekrompen
mogelijk te maken. Het kan nocdig worden
den heer Van Houten te verdedigen tegen zijn
eigen vrienden, een taak, die zeker wel eenige
zelfverloochening eischt, maar die in 's lands
belang moet worden aanvaard.
Dat een kieswet als deze „finaal" zou kunnen
wezen, ri.mand, die het gelooft. De steller der
Memorie van Toelichting is blijkbaar zelf te
dien opzichte zeer sceptisch gestemd. Zoo
wordt de kiesrechtbeweging permanent ver
klaard. Welk oen heerlijke vooruitgang na
het wetsontwerp-Tuk
De Tijd prijst den vorm van het ontwerp
als een hoogst gelukkige; de taal der wet is
helder on duidelijk, do bepalingen zjjn be
trekkelijk eenvoudig. Een tweede verdienste
is, dat in de hoofdbepalingen het streven
duidelijk zichtbaar is, zoowel wat den geest
als wat de letter betreft: getrouwe uitvoering
te geven aan de Grondwet. Minister Van
Houten heeft, zich onderwerpende aan het
voorschrift der Grondwet, die kenteekenen van
welstand en geschiktheid eischt, naar ken
teekenen gezocht en ze ook gevonden. Droegen
de hoofdbepalingen in het ontwerp-Tak een
louter negatief karakter, het ontwerp Van
Houten staat ver boven dat van zijn voor
ganger, doordien het het kiesrecht aan het bezit
van bepaalde positieve kenmerken verbindt.
Het standpunt, door den heer Van Houten
ingenomen bij de keuze van kenteekeneD,
komt De Tijd voor volkomen juist te zijn.
Het is het ware beginsel, waarvan bij elke
regeling van het kiesrecht behoort te worden
uitgegaan en dat alleen door de voorstanders
van algemeen kiesrecht, als natuurrecht op
gevat, op consequente wijze kan bestreden
worden. Het streven is klaarblijkelijk geweest
om, vasthoudende aan zijn beginsel, de grenzen
van het kiesrecht zoo ver uit te zetten als
eenigszins mogelijk. In dien zin dan ook
mag mon do voorgestelde uitbreiding van
kiesrecht een finale heeten. Omtrent de toe
passing van het beginsel kan men zal men
waarschijnlijk ook aan niet-radicale zijde
zeer uiteenlooper de gevoelens zijn toegedaan;
het beginsel zelf van het ontworpen kiesstelsel,
dat zich aansluit bij de fiscale wetgeving,
die slechts bfi hot bewijs van een voor levens
onderhoud voldoend vermogen of van het
gebruik eenor van betrokkeiyken welstand
getuigende woning belastingplichtigheid doet
aanvangen, acht De Tijd volkomen gezond.
Iotusschen wil De Tijd geenszins tot de
besliste voorstanders van het ontwerp, zooals
het daar ligt, gerekend worden. Twee hoofd
bezwaren heeft zjj tegen het ontwerp: 1. het
gemis van correctieven (zooals verplicht of
meervoudig kiesrecht) om de overmacht van
het getal en den invloed van volksleiders in
bewogen tijden te tomperen en met de onge
lijkheden in de maatschappij rekening te hou
den; 2. dat als 't ware in transitu ook ge
regeld wordt het kiesrecht voor de gemeente
raden en, behoudens een gering verschil, alle
toekomstige kiezers voor de Tweede Kamer,
die maar iets in eenige directe rijks- of ge
meentebelasting bijdragen, tot kiezers worden
geproclameerd voor den gemeenteraad.
De Tijd besluit: „Resultaat van onze eerste
lezing en overweging van het wetsontwerp
is: dat het, om het vele goede, hetwelk erin
wordt aangetroffen, een welwillend© bejegening
verdient. Het beste echter, hetwelk daarin
wordt aangetroffen, ia in on9 oog, dat z(jn
strekking en inhoud een amendeering, door
het aanbrengen van correctieven enz., niet
onmogelijk maken, een amendeeriog, welke
ons bfi eersten indruk voorkomt, noodzakelijk
te zfin, zullen wfi eenmaal met gerust geweten
de aanneming van het geheele voorstel in het
algemeen belang wenschelyk hoeten."
De Maasbode schrijft:
„Wat ons betreft, de lezer kent ons oordeel.
De wet-Van Houten bevat geen kiesplicht,
dus is ze voor ons onaannemelijk. Wordt do
hoop van De Tijd vervuld, dat bij amende
ment correctieven in de wet worden gebracht,
dan kan ze voor ons aannemelijk worden,
mitskiesplicht een dier correctieven is."
De Liberaal orkent, dat deze kieswet niet
eenvoudig is; zfi is zoo men wil gecom
pliceerd. Maar zjj acht dit eer een voordeel;
het vroeger ontwerp was haar tereen-
voudigl"
De grondwettige opdracht aan den wetgever
laat z:ch niet zoo maar even vervullendo te
regelen materie is niet van de gemakkelijkste,
die aan den wetgever zoo al overgelaten wor
den. Mot ernst schijnt er naar gestreefd te
zfin overeenkomstig geest en letter der grond
wet werkelijke kenteekenen voor geschiktheid
en maatschappelijken welstand vast te stellen.
Hoedanig die kenteekenen zouden gekozen
worden liet zich wel eenigszins voorzienin
meer dan éóne bepaling wordt men aan het
amend.-v. Houten herinnerd.
Wel weten wfi, schrijft De Lib., dat vooraf
bfi velen dit ontwerp veroordeeld was. Heeft
niet dr. Kuyper meer dan eens beweerd, dat
alleen de wet Tak „al het volk achter de
kiezers er in" zou brengen, dat het nu niet
anders dan in tweeën gaan kan en wij niet
of slechts ton halve uit het moeras zullen
komen?
Toch hebben wij goede hope, dat dit ont
werp worden moge, wat de regeering destijds
een „nationale" wet noemde. De tijd zal het
leeren.
Der Alkm. Ct. komt het voor, dat aan de
billijke wenschen wordt tegemoet gekomen
bi) dit wetsontwerp, en dat men dit moet
aannemen, ook met het oog op het vele werk,
dat onafgedaan bleef. Mocht dan later blijken,
dat in de practyk nog enkele categorieën van
personen van kiesrecht uitgesloten zfin, dan
kan met een kleine wetswijziging daarin later
worden voorzien. Wat betreft het technische
gedeelte voor zoover dit beoordeeld kan wor
den, schijnen de bepalingen van art. 54, 73
tot en met 76 zeer practiscb, ook omdat do
schrijfproef vervallen is.
De Prov. Dr. en Asser Ct. noemt het ont
werp een fraai aangokleed census-stelsol, ter
wijl het blad vreest dat door het mengelmoes
van bezit8kenmerken als in art. 1 zijn aan
genomen, do plant der kiezersteelt welig op
onzen bodem zal gaan tieren.
Het ontwerp zit, meent het blad, zoo verlo
gen met zijn veelheid van kenteekenen, dat een
talrijk corps ambtenaren in hot verschiet
wordt gesteld om te onderzoeken of de aan
giften met de waarheid overeenkomen.
't Aantal kiezers moge niet te begrooten
zijn; met deze kieswet acht het blad het
alleszins denkbaar dat do uitbreiding org kan
tegenvallen. „Er zijn er die de vermeerdering
slechts op een paar honderdduizend schatten
zeker is 't dat wij oen kiezerscorps krijgen
dat telken jare sterk afwisselt".
ontvangen hunne Rijn- en Moezelwijnen van de firma JUNG Co.,
1? iitlesheim. Als een goed glas Moezehvijn wordt zeer aanbevolen
het merk: loselblümchen"deze Wijn is goedkoop, per il. /"0.85,
twaalf flesschen f 10 3430 20
VAN
soes 50
NIEUWE RIJN 3,
Agenten derstoomvaartmaatschappij
„Nederland."
Zoowel voor passage-bespreking als
veri.cnding van goederen.
Zcc-Assurantiën. ïwo 9
Bekroond met Eere-Diploma's, Gou
den en Zilveren Medailles, is te Lei
den steeds verseh verkrijgbaar tegen
Deventer winkelprijs, bij 4414 14 S
C. ROODEJïBURG Jzn., gj
Haarlemmerstraat 22. §18
brandt men dagelijks op Duitsche
wijze: 389 12
uitmuntende door geur en smaak.
Prfjs per 5 ons SO Cents.
VEKKOUW STOKHUYZEN,
NIEUWE RIJN 47.
f 12.00. r 12.00.
14 KARAATS GOUD,
4690 24
Netto contant
