10637. erdajj 2^ October. 1894. feze (Courant wordt dagelijks, met uitzondering van (Zon- en feestdagen, uitgegeven. Tweede Blad. PERSOVERZICHT. Uurgcriyke Stand. PRIJS DEZER COURANT: Yoor Leiden per 3 maanden Franco per post Afzondorlyke Hommers f 1.10. 1.40. 0.05. PRIJS DER ADVERTENTIES Van 1-6 rogols f 1.05. Iedere regel moor/" 0.17J. Grootere letters naar plaatsruimte. Voor het incasseeren buiten de stad wordt f 0.05 berekend. Vrouwen-kiesrecht! Set Huisgezin (Katholiek) erkent dat de vrouwen „niet heelemaal ongelijk hebben," als z(j er zich ongerust over maken, wanneer het kiesrecht Wbl aan dronkaards, aan mannon zonder eenige kennis van wetten of begrip van staal huishoudkunde, maar niet aan do ver standigste vrouw wordt toegtkend, terwijl z(j toch óók gehoorzaamheid aan de wet versch ildigd is en belasting betaalt. Maar dit euvel kan, meent het blad, niet worden verholpen door ook aan de vrouw eene stem in het kapittel te geven, maar wèl door mot de toekenning dor kiesbevoegdheid wat zuiniger te zijn. In Het Vaderland werd bericht: „Wegens drie misdrijven, in dienst gepleegd (1. het opzettelijk vervalschen van een kas boek, dat hij verplicht was bi) te houden; 2. san dat kasboek opzettelijk gebruik te maken; 3. het als ambtenaar opzettelijk verduisteren van geld, dat hjj in zijne be diening b(j zich had), is bij vonnis van den krijgsraad te 's Gravenhage een kapitein- kwartiermeester, laatst dienende by het regiment huzaren, veroordeeld tot eene ge vangenisstraf voor den tyd van twee jaren. Van die uitspraak is de advocaat-fiscaal in hooger beroep gekomen bij het hoog militair gerechtshof." Naar aanleiding van bovenstaand bericht, hetwelk den kapitein-kwartiermeester uit Leiden (D. C. O.) betreft, heeft de Nieuwe Rotterdamsche Courant van den audi teur-militair to 's-Hage, den heer Wezen- hagon, een briefje ontvangen, waarin het vtlgende te lezen staat: „Ssdert de beruchte sergoantenzaak is do belangstelling der hoeren journalisten in de militaire rechtspraak zóó toegenomen, dat de uitgesprokon vonnissen hun door hunner- zijdsche gedelegeerden steeds getrouw worden medegedeeld. Doch waar die belangstelling zich uitstrekt tot hetgeen niet publiek is Uitgesproken, acht ik het noodig, er op te wijzen, dat elke mededeeling van dien aard niet slechts eene strafbare indiscretie mede brengt, doch ook op z'n minst onbetrouwbaar mag beeten. Daar nu in cas van appèl het vonnis a quo in de militaire rechtspleging met gesloten deuren den beklaagde in den krijgsraad wordt voorgelozen, en ik overtuigd ben dat bet schryverspersoneel, aan myne auditie verbonden, hieromtrent het stilzwijgen in aebt neemt, zal ik wol moeten nagaan van welke zijde de indiscretie ten deze begaan is. Maar het verheugt my toch, dat gy, zooder nader onderzoek, bedoelde mededeeling niet verder hebt heipon verspreiden, daar dezo niet in allen deele juist mag heeten." Als de auditeur verklaart, dat de mode deelingen van Het Vaderland „niet in allen deele" juist is, dan wil dit zooveel zeggen als dat ze in hoofdzaak waarheid bevat. Gaarne willen wy, zegt De Tijd, echter op gezag van den heer Wezenhagen aannemen, dat de publicatie van het vonnis a q u o in jas van appèl eene „indiscretie" is. Maar wordt het dan niet hoog tyd, zouden wy willen vragen, dat deze verouderde militaire rechtspleging zoodanig worde gewyzigd, dat elk vonnis ten laste van een militair even goed als dat betreffende een burger openbaar wordt gemaakt? De onderwysquaestio. De Resi dentiebode acht met het voorstel tot subsi diëering van H. B.-S. voor Meisjes opnieuw de onderwysquaestie aan de orde gesteld. Dit voorstel, zegt het blad, verdient meer bolangstelling dan men het tot dusver waar dig keurde. Twee zaken toch zyn mogeiyk: 1. De Regoering wil de door de anti-übera- Ion gedurende den korten tyd hunner macht geschrapte subsidie aan enkele H. B.-Scholen voor Meisjes herstellen, maar „dan wacht haar natuuriyk van de zyde der katholieken eene verklaring, zóó duideiyk, dat, mocht zy desniettemin by haar voorne men volharden, onze geestverwanten liever het geheele kabinet zullen doen tuimelen, dan eene dergelyke subsidiëering tot stand te hel pen brengen, of ook maar te dulden." 2. De Regeering kan voorstellen aan alle Hoogere Burgerscholen voor Meisjes, 't zy openbare of byzondere, neutrale of katholieke j»en evenredig gelyk subsidie te verleenen. Zulk eene regeling zou het blad h oge yk waardeeren, al zou het ook speciaal met dit subsidie niet bijster zyn ingenomen. Want zoo redeneert De Residentiebode „meer dan aan geld hebben w® behoefte aan vryhoid en gelykheid op het gebied van onderwys." „Waarom staat de wet tot regeling van het hooger onderwys aan de gemeente Amster dam toe, zyn Athenaeum Illustretot universiteit in te richten (onder bepaalde voorwaarden), en waarom wordt diezelfde ver gunning met verleend, onder dezelfde voor waarden, aan iedere oventueel op te richten byzondere hoogeschool „Is het niet al te dwaas, om te beweren, dat men moet zyn hoogleeraar aan de Ryks- universiteit of aan het Athenaeum 111 u 81 r e, om eene voldoonde kennis en onpartijdigheid te bezitten tot het examineeren van een student?" Vrees voor te groote toegeeflykheid voor de studenten acht het blad ongegrond, want dan zou het gering succes van de onbekwaam afgeleverde advocaten, literatoren, enz. zeker deze universiteit onmogelyk maken. Het tegendeel blykt echter te Leuven. „Waar wy dus geene voorrechten vragen en behoudens natuuriyk de verplichting tot het oprichten van eene protestantsche theolo gische faculteit slechts op gelykstelling met den Staat en de stad Amsterdam aandringen, daar kan slechts onverdraagzaamheid ons dit weigeren." En verryzen er particuliere universiteiten zeker ook mogelyk voor de katholieken, „dan is er geene enkele reden, waarom de band tusschen de schatkist en de ryksuniveraiteiten niet zou verbroken worden of vrye- en ryks- universiteiten geen gelyken eteun zouden ver werven." „Doch ook op het gebied van midd. onder wys voor jongens en gymnasiaal onderwys worden wy nog zonder eenige reden achter gesteld", klaagt het blad verder. Het onder wys te Katwyk en Rolduc is toch niet minder dan dat aan neutrale gymnasia: „Waarom dan aan dergelyke gymnasia niet onder gelyke waarborgen, als by de stede- ïyke gymnasia bestaan, het recht gegeven tot het afnemen van het examen?" „Onze eischen op het gebied der lagere school zoo besluit De Residentiebode zul len wy laten rusten. Het bovenstaande is vol doende om aan te toonen, dat op onderwya- gebied eene yverige hand wel ists anders en beters te doen vindt dan met stoom- en vliegwerk, met of tegen ons, eene subsidiëering van Meisjesscholen voor te stellen." Het Centrum gat een artikel ten beste naar aanleiding van de wyze, waarop Re ens c. s. te Uithoorn zyn ontvangen. De gewelddadigheden, door de boeren ge pleegd, zullen, naar 't blad vertrouwt, wel met veel byval oogsten, maar het kan toch zyn nut hebben, dat thans ook oens aan de sociaal-democraten met argumenten ad ho rn ine us is aangetoond, wat er van de be volking zou terechtkomen, indien men niet steeds in alles recht en wet laat heerschen en zich, zooals betameiyk is, aan de overheid onderwerpt. „Het executeeren van nalatige belasting schuldigen is een onmiskenbaar recht van den fiscus, en zoowel wet als practyk regelen die executies op hoogst zachtzinnige manier. Maar ook waar dit niet mocht zyn geschied, heeft het volk niet te beslissen, of zulk eene executie zal worden uitgevoerd, en mag men deze niet laten afhangen van do vraag of de delinquent al of niet by de buurt in een goed blaadje staat en of hy een braaf man of een slecht monsch is. Reens en zyne gezellen maken sedert eenigen tyd op listige wyze gebruik van eene leemte in de op dit punt zeer humane wet, handelen in stryd met den geest daarvan en staan op oneeriyke, revolutionnaire wyze de uitvoering ook van de meest billyke executies in den weg, sterk als zy zyn door zekere organisatie. Hun ongeiyk is klaar als de dag. Maar de thans ontvangen les, hoezeer ook op zichzelve af te keuren, heeft hun misschien duidelyk kunnen maken, dat het gevaarlyk is met vuur te spelen. De vryheid van bieden is door de Uithoom- sche boeren niet ontzien, evenmin als door de Amsterdamsche socialisten. By den stryd over de wetsuitvoering waren de laatsten gewoon tot dusver de macht van het geweld aan hunne zyde te hebben. Thans lag de macht by de knuppels der boeren en in hetfrissche slootwater. Wie uitgaat niet om arme drommels te helpen, maar om den Staat een hak te zetten heeft geene reden om zich te beklagen. Hy plaatst zichzelven buiten de sfeer der ge- iejhtigheid, vindt daar alhcht menschen, die h .tzelfde doen, en moet het in het eind zelfs goedvinden, als hy op onwettige wyze, zy het ook wat hardhandig, wordt afgestraft." Naar aanleiding dor werkstakingen, in den laatsten tyd voorkomende, verdient het volgende, in het Sociaal Weekblad voor komen ie, de aandacht. Dezer dagen werd in Den Haag vanwege de politie bet volgende aaogeplakt: „Do hoofdcommissaris van politie; „Ingevolge daartoe van hooger hand aan „de rijkspolitie verstrekten last; „Gelet dat werklieden in deze gemeente „het werk hebben gestaakt, spoort hen, die „weder aan het werk willen gaan, aan om „aan dat voornemen gevolg te geven; zegt „hun bescherming toe by eventueels pogin- „gen van werkstakenden om hun te beletten „het werk te hervattengeeft hun, die weder „willen werken, den raad, zich aan het politie- „bureau aan te melden." In het Soc. Weekblad wordt door den heer A. Van Gyn, te 's-Gravenhage, de opmerking gemaakt, dat dezs bekendmaking het uit vloeisel is van eene vooral hier te lande by do gegoede klasse bestaande tweeslachtige opvattiDg van de verhouding tusschen werk gever en arbeider. „Ik zog tweeslachtig, vervolgt de heer A. Van Gyn, want, terwyi nu eens die ver houding als gevolg van de staathuishoud kundige ideeën dezer eeuw als eene zuiver com- merciêele wordt opgevat, ziet men daarin een andermaal eene moor patriarchale of patronalo. „Een werkgever, die het loon weigert te verboogen, ofschoon de stand zyner zaken dit zeer goed toelaat, beroept zich opdecommer- cióele verhouding, wyst er op, dat hy de koopwaararbeid niet duurder behoeft te be talen, zoolang by ze goedkooper kan krijgen ten gevolge van den overvloed van arbeids krachten en het publiek dat wat van staathuishoudkunde beeft geboord, geeft hem gelyk. „Als evenwel de arbeider zynerzyds de con sequentie dezer leer in toepassing brengt, en door vereenigingen of tydelyke coalities sterk, op een gunstig oogenblik meer loon vraagt en by weigeriog het werk staakt, dan vergeet vaak de patroon zyne theorieën van straks, om zich nu gaarne op de patronale verhouding tusschen werkgevers en arbeiders te beroepen by merkt den stakenden op, dat zy zoo lang zyn brood hebben gegeten en dat het ongepast is hem, hun meester, eischen te stellen; hy stelt bet zelfs niet zelden voor alsof werkstaker één is met oproerling, en een groot deel van het publiek, ofschoon het iets van staathuis houdkunde meent te weten, ofschoon het aan aardappelboeren of katoendrukkersfirma's niet kwaiyk neemt, zoo zfi de pryzen hunner waren door verbonden en soortgelyke middelen trachten te doen stygen geeft alweer dien werkgever gelyk." Naar het den heer Van Gyn voorkomt, is het stuk van de rykspolitie een uitvloeisel van deze tweeslachtige opvatting. „De rykspolitie, die het nooit noodig achtte gedurende de voorjiarsdrukte in kleederon- magazynen en confectiewinkels aan te plakken, dat aan de arbeidswet streng de hand zou worden gehouden (en terecht, want het spreekt vanzelf dat dit geschiedt), zy toont door thans gehoel overbodig bekend te doen maken dat zy haren plicht zal doen, wat vanzelf spreekt, dat hare sympathie by de niet- stakenden en de werkgevers is". Het koesteren dier sympathie op zichzelf vindt hy treurig, omdat het in ons land, waar geen onpartydig onderzoek dor zaak door een arbeidsraad ons in staat stelt, de vraag te beoordeelen, wie der strydenden terecht, wie ten onrechte volhardt, byna alleen kan be rusten op bovengemelde tweeslachtige opvat ting van het arbeids-contracthet uiten hetzy dan van sympathie of van antipathie voor eene der belde partyen door de overheid, acht hy zelfs bedenkelyk. jEn onverstandig is de aanplakking in elk geval. Zelfs al is niet de geringste uiting van sympathie voor de werkgevers bedoeld, het was te verwachten, dat zy er door de staken den uit zou gelezen worden. Niets moet even wel in deze tyden zoozeer eene aanhoudende zorg der politie zyn als van zich zelfs niet den schyn van klassen-polltie te geven. Wat den stryd zeiven aangaat, men late hom, behoudens voorzorgen voor de openbare orde - d. z. feitelijke, geene papieren voor zorgen door de partyen uitvechten. Verlie zen de werklieden, dan zal het hun door de mislukking hunner pogingen duidelyk zyn geworden 6f dat zy voldoende aaneensluiting missen èf dat zy te talryk zyn en trachten moeten den toevloed tot hun vak te doen verminderen. Verliezen de patroons, er zal uit blyken, dat inderdaad den arbeiders een groot deel van het arbeidsproduct kon worden afgestaan. Doch ieder wie er buiten staat, zoowel over heid als particulier, onthoude er zich van den stryd en de resultaten onzuiver te maken door partydige inmenging. Bevatte het vorige overzicht iets over rechten der vrouw en begint dat van heden met eone bydrago van gelyken aard, wy zullen thans ook eindigen met iets, dat betrekking heeft op „de vrouw in Neder land", voorkomende in eenige vaderlandsche organen. Door het „Comité ter verbetering van den maatschappelyken en den rechtstoestand der vrouw in Nederland" toch is aan allen, die verbetering wenschen in dien toestand, de volgende circulaire gericht: „Dat verbetering in den toestand der vrouw wenschelyk is, dringend noodig zelfs, en in zeer veel opzichten, zal W6l niemand loochenen. Dat zy in maatschappelyke positie wordt achtergesteld by den man; dat zy geweerd wordt uit ambten, of slechts tot lager bezol digde betrekkingen wordt toegelaten en dan nog veelal voor hetzelfde werk minder bezol diging ontvangt; dat de vrouwelyke leerling geweerd wordt uit door het Ryk gesubsi dieerde scholen, terwyl voor hare opleiding door het Ryk in veel mindere mate dan voor die van den mannelyken leerling wordt zorg gedragen dat haar rechtstoestand veel ongunstigor is; dat zy van medewerking by burgerlyke akten is buitengesloten en aan hare woorden en handelingen dus feitelijk minder waarde wordt gehecht dan aan die van den eersten den besten man, al staat deze in ontwikkeling en gedrag ook verre beneden haar; dat voor de strafwet daareutegen volkomen gelykheid is aangenomen on dat, waar zy zedeiyk een misstap doet, op haar alléén do last wordt gelegd van beider misstap, terwyl de wet zelfs zeker onderzoek verbiedt; dat zy van voogdy en curateele is uitge sloten; behalve over baar eigen kindoren of ongelukkigen echtgenoot, en dan nog slechts onder de beperkingen, door de wot gesteld; dat de gehuwde vrouw in veel opzichten voor de wet gelyk staat met een onmondige dat het beheer haar is ontnomen ovor het geen zy verdient, terwyl zy gehouden is om het verdiende loon af te staan aan haren oebtgenoot, die dit naar willekeur kan ge bruiken en misbruikon; doch dat van de andere zyde door diezelfde wet het huwelyks- goederenrecht is geregeld op eene wyze, die haar slechts zeer onvoldoende waarborgon verschaft tegen slecht beheer door haren echtgenoot; dat deze en vele andere leemten en on rechtvaardigheden in onze wetten voorziening behoeven, zal iedere vrouw en ook iedere man gaarne erkennen, zoo zy zich kalm rekenschap er van geven, tot welke hoogst treurige gevolgen onze gebrekkige wetgeving vaak aanleiding geeft. Eene verongelykte moet echter den moed hebben om ook openiyk tegen achteruitzetting op te komen: zou men anders niet met recht er uit kunnen besluiten, dat het onrecht niet wordt gevoeld, of althans niet drukkend is? Doch het ondervonden onrecht kan ook zóó bi'ter en heftig stemmen, dat men vergeet, dat wotten langzaam ontstaan, en, sedert vele jaren in werking zynde, niet inééns, op een gegeven oogenblik te veranderen zyn en dat men slechts door geleidelyke, zaakkundige hervorming blyvende verbetering kan ver- krygen. Het is daarom, dat vrouwen, die zeiven niet te lyden hadden van deze misstanden, omdat in vele gevallen de zeden beter zyn dan de wetten, eenige mannen, die met haar streven instemmen, hebben uitgenoodigd om met haar een comité te vormen. Telkens wanneer de belangen der vrouw niet of niet genoegzaam behartigd worden in wetten of besluiten, door de Regeering voor gesteld of uitgevaardigd, wil dit comité door requesten of langs anderen weg de bevoegde macht wyzen op de belangen der Nederland sche vrouw. Alleen wanneer mannen en vrouwen hierin te zamen werken, waardig, vastberaden en zonder politieke nevenbedoelingen, is ver betering te verwachten. Dat velen zich aansluiten by ons streven 1" Het comité bestaat uit de heeren mr. E. Fokker, te Middelburg, lid van de Eerste Kamer; mr. W. L. P. A. Molergraaff, hoog leeraar te Utrecht; mr. W. Van der Vlugt, hoogleeraar te Leiden; mr. J. C. Overvoorde, lste secretaris, archivaris te Dordrecht, en de dames jkv. J. De Bosch Kemper, Amsterdam, voorzi-ster; mevr. H. H. Schol ten - Crommelin, Amsterdam, 2de secr.-penningm.; mevr. M. A. Van der Laan De Joode, Haarlem; mevr. H. F. Boddaert - Scbuurbecque Boeye, Ommen. HAARLEMMERMEER. Ondertrouwd: K. Van der Spek on M. Van Reeuwijk. J. Tulen en C. Lieverse. Getrouwd: C. Vi9ser en E. De Reu9, A. Hameetoman wedr. en L. Guddeu3 wed. D. Vreeken en T. A. Dijksman. N. Van Aal9t eu H. Venema. Bevallen: M. Mantel geb. Van Krimpen Z. A. De Haa3 geb. De Groot Z. N. Oostwoudor geb. Rip Z. H. De Jong geb. Kosters D. F. Jansen geb. Vonema D. M. Van Wioringen geb. Hulsbos Z. E. D. Koopman geb. Baron3 Z. K. Hoogstraten geb. Roodcnburg Z. A. A. De Vries geb. Van de Rheo D. T. Touw geb. Ver heul Z G. P. Oü'orman geb. Framboise Z. J. Kuiken geb. Van Driel Z. J. Bogaard geb. Giesbergen Z. H. M. Yerdegaal gob. Egberts D. D. Van Grootveld geb. Klootwijk D. T. Van der Hooft geb. Den Boer Z. Overleden: A. Kool 74 j. G. J. J. Verwer 2 m 0. Ravestein 76 j. VOORSCHOTEN. Ondertrouwd: J. Knij- nenburg en J. C. v. d. Bijl. Geboren: Elizabeth Charlotta, D. van A. H. A. Schuss en C. F. Lo Blansch. Overleden: HeUna Van Vliet 27 j. Gr^mengd Nieuws. Te Borkol en Schaft (N.Br.) is door den wachtmeester der marechaussee te Valkenswaard een onderzoek ingesteld by de echtelieden W. v. M. en H. G.f landbouwers aldaar, waaruit is gebleken dat een hunner zeven kinderen totaal wordt verwaarloosd: het kind draagt niets dan een weinig verscheurde kleederen, die blikbaar in geen jaren zyn ge- wasschen, terwyl eene kist, belegd met oenig stroo, als slaapplaats moet dienen. De voeding van den knaap bestaat uit overschotten van het eten der andere kinderen. Het treurigste is, dat zulke handelingen buiten het bereik der Strafwet scby'nen te vallen. Te Deventer overleed onlangs een bedelaar, die ruim 100 hemden naliet, welke hy byeengebedeld had. Men dacht ook eene som gelds by hem te vinden, doch dit was niet het geval. Uit "W ar n e m n d e wordt gemeld: De hier binnengoloopen stoomboot „Livadia" vond niet verre van do Zweedsche kust eene boot mot zes ïyken, naar allen schyn verhon gerde schipbreukelingen. Men heeft de akelige vondst naar Kopenhagen gebracht. In 't wolvee is in Friesland tegen woordig levendige handel, vooral in de melk- schapen, waarvoor flinke prezen worden be dongen. Op sommige plaatsen heerscht nog het zoogenoemde „ongans" onder de dieren. Deze ziekte tracht men te genezen door het voeder te vermengen met gewoon keukenzout. Ook te P a r y s b 1 y k t het gasgloei- licht, de uitvinding van Auer, te Weenen, een geduchte mededinger voor de electriciteit te z(jn. In vele winkels en magazijnen schryft de „Figaro" ziet men het toegepast; het wordt gebruikt voor de verlichting van het Elysée, van het kasteel Chantilly van den hertog van Aumale, van prinses Mathilde's kasteel Saint-Gratien en in tal van Parysche cafés en restaurants. Zyn byval heeft het te danken aan de lichtsterkte by een gas verbruik, dat vyfmaal zoo klein is als by andere branders, aan zyn gestadig licht, aan de weinige warmte, die het uitstraalt, en aan het feit, dat het nooit stoomt. Tot dusver werd hot echter nog niet ge bruikt voor de openbare verlichting; en ook daarin is thans verandering. De Place de la Concorde, het plein voor het Thé&tre frangais en het voorplein der Notre Dame worden met Auer's gasgloeilampen verlicht, nadat de Parysche gemeenteraad de kosten van eene electrische verlichting te hoog achtte. De ver lichting van de Place de la Concorde alleen geeft eene besparing in het gasverbruik van 9625 L. in het uur. De veelbesproken van gifmenging beschuldigde mevrouw Joniaux, te Antwerpen, moet ernstig ongesteld zyn. Uit San-Salvador meldt men aan de Nieuw-Yorksche „World", dat daar Yrydag 110 personen aan gele koorts bezweken zyn. Tusschen Bóne en Calle, in Con stantino, hebben weer hevige boschbranden plaats gehad. Te Gastu zyn zeventien men schen in de vlammen omgekomen en de oogst is geheel verloren gegaan. Te Bilbao is een ernstig ongeluk gebeurd by het lossen van kolen uit eene stoomboot. Twintig vrouwen, die hiermede bezig waren, vielen in 't water, met het gevolg dat zestien verdronken en vier bewustelooo werden opgehaald.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1894 | | pagina 5