IPerso verzicht.
Hebben zeer velen in deze korte winter
dagen welke gelukkig door hun ys en
sneeuw menigeen nog een stukske brood ver
schaffen te klagen over te weinig arbeid
of totaal gemis van werk, de heoren jour
nalisten, in gewonen of buitengewonen dienst
van de Koningin der Aarde, leveren er ook
in dit seizoen talrijke bewyzen van, dat wer
keloosheid hun lot of deel niet is. Die arti
kelen- en artikeltjes-schrijvende hoeren zorgen
er steeds voor dat wij voor ons overzicht
overvloed van stof hebben, welke ons wel
eens verleid méér te geven dan strikt genomen
met het oog op onze plaatsruimte mag.
Ten einde nu mot al onze lozors goede
vrienden te blijven, zullen we de groote arti
kelen zooveel mogelijk bekorten en ookel dat
gene or uit modedeelen, waar het vooral op
aankomt.
Verblijdend is hetgeen een ingezonden stuk,
waarvoor „men" plaatsing verzocht aan de
Haagsche Crt., to lezen geeft omtrent het
krankzinnigengesticht in de re
sidentie. Leest het daarom met aandacht 1
Het krankzinnigengesticht alhier heeft in
den laatsten tyd zoovele aanvallen te verduren
gehad, dat hot zeker niet overbodig is, er nu
ook eons iets goeds van te zeggen.
Helaas was ik genoodzaakt mot die inrichting
kennis te maken, doordat myne geliefde moe
der, sinds jaren lydendo, er in behandeling
is genomen moeten worden. Eenige dagen
geleden is zjj er rustig en kalm overleden.
Herhaalde malen in de gelegenheid gesteld
om liaar te bezoeken, werden ik en de mynen
telkens getroffen door do netheid en reinheid,
welke overal zijn waar te nemen, de uitste
kende inrichting der lokalen, ^de voorkomend
heid van het personeel, de zorgen, aan do
lijdende besteedin dén woord, alios, wat ik
zag en ondervond, tot zelfs de netheid der
behandeling van het stoffelijk overschot, doen
mij met volle overtuiging zeggenik weet,
dat mijne moedor hot de laatste dagen van
haar leven goed hoeft gehad; en ik voeg
daar met volle overtuiging by, dat de onge-
lukkigen, die in het gesticht verpleegd wor
den, or thans voortreffeiyk wordon verpleegd.
Te meer trof my dit alles, omdat die liefde
volle behandeling aan myne moeder kosteloos
werd verstrekt. Daarvoor, ook namens de
mijnen, een woord van dank aan diroctio en
per.^oneol
Do Haagsche Crt. nam bovenstaand schryven
mot buitengewoon voel genoegen op, „omdat
or uit blij Kt, hoo krachtig het nieuwe be
stuur de hervorming heeft doorgezet."
„D redactie van de Nieutoe Roti rd. Crt.
heeft ongetwyfeld met genoegen pla .ts inge-
luim i voor oen tweetal uitvoerige artikelen
van prof. Spruyt, te Amsterdam, over den
politieken toestand van het oogonblik,"
zoo luidt het in do Prov. Oocrijs Isclic en
Zwolschc Crt. „Prof S. toch komt geheel in
't schuitje van de rodactie wat betreft het
oordeel over de kiesrechtont werp en en
voegt zich dus by de meerderheid dor loden
van do kiesvoreeniging „Vooruitgang," die
den heer A. Plate (nu reeds gekozen) als can-
didaat voor do Tweede Kamer proclameerde,
met het oog op den meer behoudenden zin
ter zako van de kiesrechtuitbreiding."
Onze lezers moeten zich maar tevreden
stellen met het slot dor artikelen; geest en
strekking zya or voldoendo uit te onder-
konnon:
De aanneming van de ontwerpen zal, tenzy be-
langryko wyzigingen worden aangebracht, ons
vaderland brengen in een dergelyken toestand
van verwarring en ellende, als onze overgroot
vaders na 1795 beleefd hebben. De invloedryke
volksopruiers zouden ook thans volmaakt onge
schikte regeerders zyn, omdat men ongeveer de
tegengestelde hoedanigheden noodig heeftom
succes te hebben in oene volksvergadering en
om een bekwaam staatsman te wezen.
Maar anders dan vóór honderd jaren
brengt de eigenaardige toostand van ons land
thans mede, dat de volksopruiers waarschyniyk
niet dadoiyk geroepen zouden worden proeven
van hunne onbekwaamheid als regeerders te
geven Zy zouden dus blijven, wat zy thans
zyn: pdikers va de kwade boodschap der
ontovr- mheid, v; ^iftigers van het volks
gomoe Maar z\i zoudon waarschyniyk hun
werk nTzetten »nder eeno rogeering, die
de kr;- ur. en hot .-rozag zou misson, om de
noodig' hervormingen tot stand to brongen,
terwyi dit ministerie daartoe wol in staat is.
Toenemende partytwist, zwakheid van de
regeering, wantrouwen in ieder politiek man,
dat zyn de toestancen, die do aanneming van
Taks kieswot, in hoofdzaak ongewyzigd, ons
brengon zoudie men voorkomen kan, als door
gomeen overleg de ontwerpen aannemelijk
gemaakt worden voor don rechtervleugel der
liberale party.
Waartoe zulke toestanden oon volk kunnen
voeren, leert ons Frankryk dezer dagen voor
de zooveelste maal. Men ziet er verlangend uit
naar een nieuwen redder der maatschappy;
naar iemand, die alléén de zorg voor de staate-
zaken op zich neemt en aan de rustige burgers
vergunt zich uitsluitend met hunne eigen aan
gelegenheden te bemoeien! Men is er zoover
gokomen, dat men den „ontydigen" dood be-
tic-urt van generaal Bonlanger!
Moge de wyshoid van regeering en volks-
v: i tegenwoordiging Nederland voor zulk eene
ellende bewaren!
In een artikel, door het Vaderland gewyd
aan de (nu reeds plaats gehad hebbende,
bovenbedoelde) verkiezing te Rotterdam, wyst
het blad er op dat ook de overgroote meer
derheid der liberalen de ongewyzigde aanne
ming der kioswetontwerpen niet wil.
Woet men eene formule, waardoor betere
waarborgen worden gevonden, dat de eisch
„in oigen onderhoud voorzien" tot eene wer-
koiykheid wordt gemaakt, dan wordt die
zekor aangenomen. Maar is het te doen om
de milde bedoeling der kiesrechtontwerpen
to wyzigen, dan zou de liberale party daartoe
zeker niet medewerken.
De ontstemming, waarvan het manifest
van mr. Van Gilse de duideiyko sporen draagt,
is, aldus besluit het Vaderland, na al 't ge
beurd o verklaarbaar en vergeefiyk. Toch zul
len vele liberalen het betreuron, dat h(j de
Rotterdamsche liberalen, dio gewichtige dien
sten aan het land hebben bewezen, die ver
lichte en talentvolle mannen als do hh. Van
dor Loeff, Moes, Norman hebben afgevaardigd,
heeft uitgemaakt voor eene „conservatieve
kliek". Wat hen dryft is geen voorkeur voor
conservatieve politiek, maar juist bezorgdheid,
dat de liborale beginselen in 't gedrang zul
len raken. Wy staan op hun standpunt niet,
maar scharen ons aan do zyde van den
minister van financiën, die juist uit conser
vatief beginsel de radicale hervorming wil.
Voor ons is dan ook niet het algemeen stem
recht een liberaal schibboleth geworden. Voor
ons is en biyft het stemrecht niet meer dan
een middel, om to bereiken, wat wy in het
volksbelang wenscheiyk achten, en ons hebbon
da toekenen der tyden geleerd, dat thans
eene zoo ruim mogeiyko uitbreiding van
kiesbevoegdheid volksbelang is. Wy verkette
ren niet wie er anders over denken, maar
wy houden hen voor kortzichtig en zien in
wie spreken als de minister van financiën,
do ware conservatieven.
Veel wordt tegenwoordig gesproken over
de verantwoordeiykheid van lien, die het
kiesrecht-Tak voor ons volk in dezen tyd
durven aanbevelen; maar zouden zy, die
dat kiesrecht niet willen, ook wel niet eens
donken over de verantwoordeiykheid, die zy
op zich laden, als zy do kiesrochthervorming
doen mislukken? De Rotterdamsche kiezers
wasschen hunne handen in onschuld, de
gekozenen niet. Zy, die zich verheugen in
den moreolen steun, dien de verkiezing van
den heer Plate hun heet to brongen, weten
wel, dat zy 't aan hun liberaal verleden ver
plicht zyn moreolen steun te schonken aan
een kabinet, dat, uit hun midden geboren, in
eensgezinde overtuiging het programma uit
voert, waarop de overwinning der liberale
party is bevochten. En daarom, meonen wy,
behoeven de hervormingsgezinden zich over
de verkiezing van den heer Plate niet over
dreven ongerust te maken.
De Tijd zag in de houding der Nieuwe
Rolterd. Crt., tor zake van de Karaer-candi-
datuur te Rotterdam, het bewijs, dat de
meerderheid der Rotterdamsche liberale fractie
den minister Tak oponiyk den oorlog heeft
verklaard en van de nieuwe kieswet niets
wil weten.
Het is, zei het blad, te voorzien, dat den
heer Tak nog een harde stryd wacht.
Wo liobbon in ons overzicht en ook reeds
in de rubriek „gemengd nieuws," waar daartoe
geroode aanleiding bestond, het een en ander
vermeld van hetgeen de bladen te zoggen
hadden betreffende do woelingen in
l) Schibboleth: Volgens Richtoren 12: 6 (O T.)
herkenningswoord, lierkenningsteeken.
eenige streken van ons land. Heden wenschen
we hierop nog een vervolg to geven.
De Haagsche correspondent van de Zutfen-
8che Crt. schryft naar aanleiding van die
wanordelykliedenHet aantal gemeenten, waar
militairen worden ingekwartierd om do orde
to handhaven, wordt steeds grooter. Gelukkig
plaatst het ministerie zich niet op het stand
punt, onlangs door den minister van justitie
ingenomen, toen hy verklaarde, dat er van
regeeringswoge geene roden was om tusschen-
beide to komen, zoolang de burgemeesters
het niet noodig achtten hulp in te roepen.
Te Sappemeer by voorbeeld, vanwaar het eerste
verzet is uitgegaan, is nu ook militaire macht
gekomen, ofschoon de burgemeester daar nog
biykbaar etoeds aan lydeiyk afwachten de
voorkeur gaf. Ondertusschon zal men, als het
zoo voortgaat, aan het Departement van
Oorlog in verlegenheid geraken. Reeds in
November is men begonnon op groote schaal
verlof te geven aan de miliciens, en dienten
gevolge hoeft men nu over veel minder man
schappen te beschikken dan anders het geval
zou zyn. De plaatsen, waar het voorloopig
rustig biyff, wordon langzamerhand van troe
pen ontbloot, en het scbynt wel dat de
onruststokers daarop speculeeren om in dio
plaatsen, van waar troepen zijn weggezonden,
standjes en straatgevechten uit te lokken.
En waarschyniyk zal hot nog geruimen tijd
duren voordat in het Noorden het platteland
de militairen weer zal zien vertrekken, want
men vreest algemeen dat de ongeregeldheden
weer terstond zullen beginnen, zoodra de go-
wapende rustbewaarders heengaan Daar komt
by, dat er verwarring heerscht in do gelederen
dor politie, omdat de bevoegdheid van ryks-
eri gemeente-politie zoo weinig is afgebakend.
Nog zelden is dat duidelijker aan het licht
gekomen dan hier in Den Haag naar aan
leiding van de eerst gewoigorde en daarna
toegestane kieswetmeeting in do open lucht.
Aan de Nieuwe Rotterd. Crt. wordt uit het
Noorden geschreven:
Op de vraag naar de eigeniyke oorzaken
van de socialistische woelingen in het Old-
ambt van Groningen werd niet alt yd het
zelfde antwoord gegeven. Van algemeene be
kendheid is de hoogst afkeuringswaardige ver
houding tusschon den boer en zyn dienst
volk, en ik ken ingezetenen dier streken, die
ten volle instemmen met hetgeen dezer dagen
de Pckelder Crt. waarop wy reeds wezen zoide
„Vele landbouwers, de besten niet te na
gesproken, oogsten wat ze zaaiden Was in
die stroken de orde en tucht in de laatste
25 jaren onder het vaste dienstpersoneel op
de boerderij en door iederen huisheer gehand
haafd, do toestand zou er niet zóó zyn, geiyk
die nu is. Het zooveel mogoiyk binnenshuis
houden van het dienstpersoneel, en dit te
bevorderen door het beschikbaar stellen van
een voegzaam vertrek, volgens de eischen
der zedelykheid, en verlicht en verwarmd,
met wat afleiding, hetzij door eenige boeken
of wel door andere gepaste middelen, dat
alles, of liever dat weinige, behoorde tot de
vrome wenschen; de stookhut, het kisthok
of de koegang waren na volbrachten arbeid
voor het gezellig samenzyn der leden, niet
zelden van het sterke en zwakke geslacht
beide, do aangewezen plaatsen, en verschei-
don registers van den burgerlijken stand
bevatton de onwraakbare getuigenissen van
de uit die orde van zaken voortgesproten
gevolgen".
Maar dit is niet de eenige reden, dat het
arbeidende volk hier zoo geraakkeiyk door
de socialistische leiders wordt bewerkt Men
moet scherp onderscheiden tusschen de oor
zaak der woelingen van de socialisten in het
fabrieksplaatsje Oude-Pekela on die van de
boerendorpjes in den omtrek.
En dan zet de correspondent vorder uit
een, dat in do fabrieken inderdaad het loon
dos winters met 20 of 80 c.ts. daags werd
verlaagd, maar dat dit eigeniyk anders moet
worden beschouwd, want dat de fabrikanten
des zomers, door de concurrentie van den
veldarbeid daartoe gedwongen, bovenbedoeld
bedrag meer betalen dan hetaanvankelyk
tien jaren geleden - bepaalde dagloon van
f 1, waaraan zy zich in den winter,
als er geene concurrentie is, nu wilden
houden.
„Hiertegen nu agiteerden de socialisten.
Met een schyn van recht komen zy op tegen
het verminderen van het loon in don winter,
zonder zich te bekommeren over of rekening
te houden met de voorafgaande omstandig
heden. Zy eischten behoud van de f 1.30.
Eerst weigerden de fabrikanten, maar thans
zijn zy genoodzaakt geworden, toe to geven.
Intu8schon is een dor grootste belhamels
voorgood van de fabrieken weggezonden en
nu door zyno partygenooten tot hun voor
zitter gekozen.
Door de aanwezigheid der huzaren is het
in Pukola rustig voor het niterlyke; maar de
toestand is zoer gespan non, de geest bitter,
wat ter. gevolge van de botsing tusschen do
gewapende macht en de ontevredenen er niet
beter op is geworden," eindigt de corres
pondent.
In het Sociaal Weekblad schreef de heer
J. T. Westdyk over de betrekking
tusschon de boeren en de aïbei-
ders in de noordelyke provinciën,
bepaaldeiyk in Groningen.
Er is, zegt hy, een tijd geweest, dat Gro
ningen op sociaal gebied uitmuntte in Neder
land. Hot had een landbouwstand als geene
der andere provinciën. Dank zy het beklem
recht, waren hare landbouwers byna allen
eigengeërfden, wel is waar niet ryk, maar
ook met weinig schuld.
Eenvoudig van leofwyzo, verkeerde 's daags
in het veld en 's avonds by don haard de
boer met zyne knechts. Aan denzolfden disch
zaten allen by den maaltyd, dio ernstig met
gebed werd geopend en gesloten.
„Zoo was het een menschenleeftyd geleden
maar zoo is het niet meer. Yan 1850 tot'70
a '80 won de boer veel geld. De beklemhuur
werd niet verhoogd, zooals elders do losso i
buren. De beklemdo meier werd betrekkelyk
ryk. De weelde kwam. Do kinderen op de
kostschool. De oudo woonhuizen, met één
„binhoes" (vertrek), vervangen door halve
paleizen. Vooral de vrouwen en dochters
wilden niets moer weten van 't bedryf, dat
nu aan de meiden werd overgelaten."
Thans, gaat hy voort, worden de in dienst
by de boeren vorkeerendo arbeiders aan zich-
zelven overgelaten, en wat daarvan in allerlei
opzichten de treurige gevolgen zyn voor de
moraliteit der arbeiders en hunne botrekking
tot hunno meesters, doot de schryver uitkomen.
Hoe ryker de boerenstand, zegt hy, des te
vyandiger verhouding tusschen meester en
knecht, hot dienstpersoneel des te lager ge
zonken.
Daarby is sedert 1880 een nieuw bederf
gekomen. Dat is de s!oom-dorschmachine.
De middelen tot verbetering worden door
hem in dezer voego aangewezen:
„De werkeloosheid by winterdag kan weg, j
althans grootendeels weg, als de boeren maar
doen, wat in 't Bildt zal geschieden. De I
losse arbeiders zooveel mogeiyk weer ver-
vangen door vaste en het stoomdorschen
door paardenmachines en dorschblokken. I
Schado zal daarvan voor den boer niet
komen, dat is myne overtuiging. Ik breng
het met sommige anderen sinds jaren in
praktijk en bevind er my volkomen wöl by. I
Ook is er in het veld byna altyd wel iets te
doen, wraarmee nu juist niet veel wordt ver
diend, maar waarin toch licht oene daghuur
zit. In den winter kunnen de arbeiders het
met weinig stellen, omdat ze meestal in den
herfst zich voorzien Yan turf, aardappelen,
enz. Zo kunnen in den zomer onmogeiyk
zóóveel oversparen, dat ze in den winter
kunnen rentenieren.
„Ook wat aardappelland „om de helft" kan
uit een sociaal oogpunt niet genoeg worden
aanbevolen. Boter oen laag, maar gelykmatig
loon met winterprovisie, dan een hoog zomer-,
loon, met werkeloosheid in don winter. En
mocht het nu blyken, dat de landbouwers
toch eenige schade zouden krygen, dan, zou
ik zeggen, was het nog alleszins aan te be
velen, om deze verbeteringen in te voeren,
desnoods dan maar ten koste van eigen
weelde. Wil men bezuinigen ik leer uit
myn eigen bedryf voldoendo, hoe gebiedend
noodzakeiyk dit voor de meesten moet zyn
uitstekendmaar men beginne van dat end af."
Voorts wenscht hy, dat het dienstpersoneel
beter en anders behandeld worde.
O.-I. JIAILDIEVOTEY.
Dagen van verzending uit Leiden.
Via Amsterdam (Ned. Zeepost) 13 en 27 Jan.;
laatste lichting aan het postk. 's nachts 12 u.
Via Rotterdam (Ned. Zeepost) 6 en 20 Jan.;
laatste lichting aan het postk. 's av. 10.10.
Via Genua (Ned. Mail) 10 en 24 Januari;
laatste lichting aan het postk. 's av. 5.40
Via Marseille (Ned. Mail) 3, 17 en 31 Januari
laatste lichting aan het postk. 's av. 5.40
Via Marseille (Fransche Mail) 7 en 21 Jan
laatste lichting aan het postk.'s morg. 7.30
Via Brindisi (Engelsche Mail) 18 en 27 Jan
laatste lichting aan het postk. 's nam. 12.45
