deord en op hoogen prjjs gesteld wordtdaar
voor onzen oprechten en welgemeenden dank.
Er heerscht vreugde binnen de palen der
provincie Groningen, opgewektheid onder dö
'gansche bevolking, oen wedijver om. eer te
bewijzen.
Alom weergalmen de jubelkreten en dat
alle9 openbaart zich steeds als oen Oranjevorst
in Groningen komt, dat is geene uiting van
oogenblikkeiyko opwinding, maar de vertol
king van de gevoelens van gehechtheid en
waardeering aan het Huis van Oranje, ge
voelens, die van drie eeuwen herwaarts dag-
teekenen. Wy weten, dat in sommige streken
van het Ryk de moeuing heerscht, dat de
gozindheid van Groningen opzichtens het Huis
van Oranje by andere gewesten achterstaat,
dat in Groningen de harten minder warm
kloppen dan eldersdat is eone dwalingde
eerbied, de erkentelijkheid, de verknochtheid
en de liefde voor Oranje vindt men hier niet
minder dan in eonig deel des lands. Waren
in do laatste jaren de gemoedoren gedrukt
door de slagen, die het Oranjehuis trof,
Nederland bleef gelukkig in het bezit van
een telg uit dat huis, die reeds op en wel
licht ook door haren jeugdigen leeftijd aller
harten veroverd heeft.
„Door het bezit dier jonge Koningin, geleid
door de onovertroffen moeder, die Nederland
als haar vaderland beschouwt en tegen wie
thans reeds heel het volk met vertrouwen
opziet, gelijk de Staten-Generaal haar dat
reeds vroeger schonken, gaan wij do toekomst
hoopvol te gemoot. Moge onze Koningin op
groeien tot eer barer moeder, tot luister van
Oranjo, tot zegen Yan het Vaderland; ziedaar
don wensch der Staten van GroniDgen. Het
hooft ons hart goed gedaan, dat do Regentes
de eerste schreden der jonge Koningin te
Groningen geleid heeft naar de plek, waar
voor 300 jaren don 80-jarigon krijg voor vrÖ"
hoid, geweten en land werd aangebonden;
naar de plek, waar het bloed dor Nassaus voor
het eerst vloeide. Naar aanleiding daarvan
hebben do Staten gemeend der Koningin eene
herinnering te moeten aanbieden."
Hier volgdo de aanbieding van hot zilveren,
gisteren reeds door ons beschreven bijouterie
koffertje, dat de kleine Koningin met een
duidelijk en hartelijk „Ik dank u wel" aan
nam. De spreker besloot zijne rede met de
woorden
„Moge de aanschouwing dezer cassette lang
voor onze jeugdige Koningin eene aangename
herinnering blijven aan dezen dag, aan haar
bezook aan hot slagveld van Heiligerleo. Ik
noodig de Staten uit oen glas te wijden aan hot
welzijn cn de gezondheid der Vorstinnen.
Leve de Koningin! leve de Koningin-Regentes!"
Do rede, telkens door toejuichingen afge
broken, word door stormachtige teekenon van
instemming gevolgd.
De Koningin-Regentes antwoordde het
volgende
Mijne heer en!
„Ik ben zeer gevoelig voor de woorden, de
Koningin en my namens u toegesproken. De
wensch, uwe provincie te komen bezoeken,
bestond by ons reeds lang en het speet ons
met niet meer plaatsen te kunnen kennis
makon. By u, myne hoeren, zal echter, naar
ik hoop, de overtuiging bestaan, dat ik het
my ten plicht heb gesteld de belangen en
de toekomst uwer geheelo provincio te be
vorderen waar dit my slechts mogeiyk zal
zyn. De omstandigheden brengen ons, het is
waar, minder dikwyis tot u, doch ik geef u
de verzekoring: wy dragen uwe provincie een
warm hart too. Dat ook by u, niettegen
staande don afstand, die ons meestal scheidt,
de band van trouw en liefde niet ontbreekt,
uwe bevolking heeft het ons in deze dagen
bewezen. Het was eene gelukkige godachte
van de Staten der provincie Groningen ons
te ontvangen te Winschoten. Hier, in de naby-
heid van het slagveld van Heiligerloe, worden
wy herinnerd aan den eeuwenouden band
tusschen Nederland en Oranje; hier leeron
wy het aan do hand der geschiedenis, dat
oendracht cn volharding een volk verheft. Ik
dank u, myne heeren, voor het geschenk, der
Koningin aangobodenhet zal voor myne
dochter steeds eene zeer aangename herin-
noring zyn aan de gelukkige dagen, in uwe
provincio doorgebracht. Hot schoone monu
ment op hot veld by Hoiligerlee en de blooionde
omgeving, waarin het is geplaatst, roepen
ons toe: „gelukkig het land, waai" Vorst en
volk onder alle omstandigheden te zamen gaan
in den stryd voor de belangen van het dier
baar vaderland". God geve, dat wy voor die
belangen mogen blyven loven en werken in
rust en Yredo en dat ook uwe provincio
daarvan in ruime mate do zegeningQi mOgö
ondervinden! Ik stel u voor te drinken op
den voorspoed en den bloei v provincie
Groningen en op hot v^elzyn van hare be
volking".
Luide uitingen van dankbare waardeering
Voor de Koninklyke wenschen voor Gronin-
gens bloei gaven zich daarop lucht.
Te ruim lialftwee was 't déjeuner afgeloopen.
Er had intusschen in het hotel nog èene
korte audiëntie plaats gohad.
De lieer Bouwes, van Bourtange, werd nl.
door do Konlhgih Regentes ontvangen om
H. M. oon adres van de ingezetenen Van
Westerwoldo aan te bieden. In beknopten
vorm wordt daarin do tegenwoordige toestand
van hot landschap ontwikkeld en aangetoond,
dat zonder kanalisatie Westerwoldo onherroe-
pelyk moet ten gronde ga.in, terwyi het, by
afdoende kanalisatie, eene schoone toekomst
mag verwachten. Tevens wordt gewezen op
den treurigen toestand van het Oostelykdeel
dor oude heerlykheid, dat nog voortdurend
onder water staat, ten gevolge van de in
1824 voor de landsverdediging noodzakelyk
geachte inundatie. Om die redenen wordt
dringend Hr. Ms. ondersteuning ingeroepen voor
do pogingen tot verbetering in dien toestand
van Westerwoldo.
Het adres was vervat in een mot Oranje
lint gebonden omslag van blauwzyden peluche,
aan den binnenkant met Oranje-zyde bekleed.
H. M. nam het adres met welwillendheid
aan en beloofde het haar aanbevolen belang
gaarne onder de bijzondere aandacht harer
Regeering te zullen brengen.
Alvorens de stad te verlaten, begaven do
Koninginnen zich voor eone poos naar do
sociëteit de „Harmonie", waar eene matinee
musicale te harer eere werd gegeven.
Gelyk by haren tocht door de straten werden
HH. MM. ook hier met gejubel begroet.
De zangvereeniging „Orpheus" liet zich
daar hooren. De zaal was stampvol. By het
binnenkomen der Koninginnen werden bloemen
gestrooid. De president der sociëteit, de heer
H. Schuurmans, hield in de fraai versierde
zaal eene warme toespraak. Winschoten, zeide
hy, heeft zich verheugd by het bericht van
de komst Uwer Majesteiten. Het volk in het
Noorden is ook verknocht aan Oranje; spreker
herinnerdo aan Willem den Zwyger en Adolf
van Nassau. Sinds don slag by Heiligerleo was
een vaste band tusschen Nederland en Oranje
gesloten, welke niet verbroken zal worden,
zoolang die beiden bestaan. Winschoten, ein
digde de spreker, is zeer gevoelig voor de
eer van het bezoek Uwer Majesteiten, die ik
welkom heet in de „Harmonie."
De Regentes onderhield zich met den heer
Schuurmans. De directeur van „Orpheus", dat
een welkomstgroet zong, werd aan H. M.
voorgesteld.
Om drie ur.en werd de tocht por rytuig
voortgezet, thans naar het einddoelHeiligerleo,
waar de Vorstinnen te 3.30 uur by het
Monument tor eere van graaf Adolf van Nassau
op plechtige en feestelyke wyze tevens wer
den ontvangen.
In byzyn van koning Willem III, diens
zoon, prins Hendrik en prins Frederik werd
in Mei 1873 dit nationale gedenktoeken ont
huld, dat verrezen is op do plok, wTaar in
Mei 1668 door Lodewyk van Nassau de over
winning bevochten werd. Het monument
spreekt van do roemryko daden van het
huis van Oranje-Nassau, van den moed van
Adolf van Nassau, die met zyn broeder de
zege behaalde op de verdrukkers van het
Nedeilandsche volk, maar die deze overwin
ning kocht met zyn leven. Adolf was de
eerste uit het huis van Nassau, die voor het
vaderland zyn leven liet. Heiligerleo was do
eerste plaats, waar de Spanjaarden geslagen
werden. Heiligerlee heeft daarom eenegroote
historische beteekenis. Het monument als
tastbaar bowys van hetgeen daar geschiedde,
wyst er op, dat het-Nederlandsche volk geeno
ketonen duldt, dat het voor de vryheid wil
vechten, desnoods tachtig jaar, maar ook dat
het huis van Oranje Nassau de Nederlanders
is voorgegaan in don stryddat het voor een
goed deel te danken is aan de leden van dit
doorluchtig hui3, dat Nederland in den stryd
voor zyn goed recht zegevierond to voorschyn
trad, dat Nederland en Oranje zyn samen-
geweven.
Geheel de weg van Winschoten naar Belli
gerlee geleek eont zegetocht. By de bevolking,
welke in dichte ryen aan beide zyden van
den weg opeengepakt stond, heerschte groote
geestdrift, en het was voor de volgrytuigen
dikwerf zeer moeilyk zich een doortocht door
de menschenmassa te banen.
Overal, waar de stoet voorbykwam, waren
versieringen aangebracht. Op do grens van
elke gemeente prykte eene eerepoort.
De bekende klokgietery der firma Yan Ber
gen, te Heiligerlee, passeorende, waren voor do
inrichting een aantal klokken opgesteld, wier
veelstemmig gebeier reeds van zeer verre ge-
hQQrd werd.
Telkens waar hot pas gaf werden bóuquet-
ten aangeboden, zoodat by terugkomst te
Groningen aan een lakei opgedragen moest
worden den bloemenschat naar het koninklyk
tijtuig te brengen.
Te Soheomda, waar aan het station door
de Exploitatie-Maatschappy weder voor eene
fraai ingerichte ontvangkamer was gezorgd,
betuigden de Koninginnen den burgemeester
haren dank voor de schoone ontvangst, dio
haar overal was bereid geweest, en betuigde de
Koningin-Regentes hare bewondering voor do
schilderachtige streek, die zij had leeren ken
nen. Langs do tusschenstations reed do
koninklyke trein met verminderde vaart,
omdat overal de schoolkinderen geschaard ston
den om Hare Majesteiten een lied toe to zingen.
Het is dus niet te verwonderen, dat "Hare
Majesteiten deze plaats wenschten te bezoeken.
Het gemeentebestuur van Scheemda had,
met den steun-der provincie, ook voor eene
waardige versiering van de gewyde plek, voor
eene smaakvolle koningslogo zorg gedragen.
Een kleine stoet van meisjes, in 't wit
gekleed en met oranjesjerpen, strooide bloemen
op 't pad der Koninginnen, die door eene dub
bele ry van schooljongens, allen in aardige
matrozenpakjes gekleed en wuivend met ae
mutsen, naar de loge gingen. Verderop langs
de helling van den heuvel stond een ander
godeelto der schooljeugd geschaard, de jon
gens met vlaggetjes, de meisjes ook hier met
korfjes in de hand, waaruit zy andeimaal
den weg voor de Koninginnen met bloemen
bestrooiden.
Op plechtige wyze door het gemeentebe
stuur van Scheemda ontvangen, richtte de
waardige ds. P. Penon, predikant te Wester
en Heiligerlee en oud-lid der commissie voor
de oprichting van het monument, het woord
tot HH. MM., toen zy in de loge gezeten
waren. Ernstig en waardig gaf hy lucht aan
het gevoel, dat hem bezielde.
„Majesteitent" zoo sprak hy „welkom,
van harte welkom op den heuvel van Heili
gerlee
a'kBiei U dien welkomstgroet als tolk van
hier aanwezige autoriteiten, als rechtgeaard
Nederlander, maar ook als evangeliedienaar aan
deze plaats en oud-lid van de hoofdcommissie,
die, omstreeks 20 jaren geleden, door liefde
voor vorst on vaderland godreven, 't Heiligerlee-
monument heeft helpen stichten.
„Neen, wy behoeven niet te vragen, wat
Uwe Majesteiten hoeft bewogen, om al aan
stonds by Uw eers.e komst in dit gewest
deze plek gronds met Uwe hooge tegenwoor
digheid te vereeren. Ook voor U, gelyk voor
ons allen, is de naam van Heiligerlee onver
getelijk, waar, in vroegere dagen, voor ons
toenmaals zoo zwaar verdrukt land en volk
de eerste lichtstraal van hoop in den donkeren
nicht kwam doorbreken. Ook voor U, gelyk
voor ons allen, is de naam van Heiligerleo
onvergttelyk, waar Uwe edele voorzaten, de
graven Lodewyk en Adolf van Nassau, man
moedig en roemrijk voor do vryheid der
Nederlanden hebben gestroden, en de laatste
in den eeisten bloeityd des levens den helden
dood is gestorven.
En nog eens, ook voor U, gelyk vonr ons allen,
is de naam van Heiligerloe onvergeetlijk, waar
de band werd vastgeknoopt, dio sedert eeuwen
Uw doorluchtig Vorstenhuis en Neèrland om
strengelt. Ja, van daar Uw verlangen om mot
eigen oogen dit oord en 't gedenkteeken te
aanschouwen, door het dankbaar nageslacht
den vaderen gewyd.
„Is het heden niet voor het eerst, dat wy
leden van Uw koninklyk huis aan deze plaats
mogen ontmoeten; zyn zy in grooter of kleiner
getale ach! die allen zyn nu niet meer
by de grondlegging en plechtige onthulling
van het Heiligerleo-monument tegenwoordig
geweest, 't harte klopt ons van geestdrift
en blyde aandoening, nu wy Oranje hier
andermaal zien verschynen. 't Zegt ons:
„Oranjo verloochent zich niet. Oranje blyft
aan Neërlancl getrouw. Oranje blyft met hart
en ziel aan Neörland gehecht."
„Neérlands jeugd heeft hier zoo pas, gelyk
op zoo menige plaats elders, bloemen voor
Uwe vooten gestrooid en met blij gejuich U
ontvangen, 't Zy U een sprekend bewys, dat
de liefde voor Uw vorsteiyk huis by de kern
van Neérlands volk voortleeft en overerft van
geslacht tot geslacht!
„Majesteitenhebt dank voor Uw vorstelyk
en veelbeteokenend bezoek, aan Heiligerlee
gebracht. Het ga, onder Gods bestuur, U en
ons gemeenschappelyk vaderland well God
zy met U! Hy neme U onder de vleugelen
van Zyne vaderlyke hoede en bescherming.
Hy sp&ïö genadig Uw voor ons zoo dier baai
leven tot in lengte van dagen en stelle Uwe
Koninklyke Regeering by voortduring tot
ryken zegen voor ons land en volk.
„En Neerland! Dat Neèrland het nooit moge
vergeten wat Onschatbare weldaden het aan
Uw vorstelyk huis heeft te danken, en, steeds
aan wet en orde getrouw, zich als één man
om Uwen troon blijve scharen.
„Dat geve God!"
Met hartelyke jubelkreten werd die wensch
door allo aanwezigen bezegeld.
De predikant ontving uit den mond der
Regentes de verzekering harer oprechte dank
baarheid voor de gevoelens, waarvan de grijze
Evangelie-dienaar getuigenis had afgelegd;en
Koningin "Wilhelmina reikte hem allervriende-
lykst de hand.
Toen traden vier oud-stryders, die zich trots
hun ouderdom mede naar deze plaats hadden
opgemaakt, als eene scherpe tegenstelling
met de zooveel pret hebbende vroolyke jeugd,
naar voren om den Vorstinnen de hand te
geven, maar deze dreigende inbreuk op de
etiquette werd nog tydig door een kamerheer
gezien. Hy duwt de grijsaards, met gebogen
rug, ingevallen gelaat en de met ridderorden
bezette borst, zacht achteruit. Eén hunner
sprongen de tranen in de oogen. Maai
de Regentes overziet snel het pynlyk tooneel.
Zyzelve steekt den oudjes de hand toe,
waarop de grysaards moed krygen ook der
kleine Koningin een hand te geven. Voor één
der oudjes is het to veel; hy breekt in snik
ken uit. De doodsche stilte van het publiek
zcido meer dan het luidst gejuich had kun
nen doen.
Daarna maakten de Vorstinnen eene wande
ling om het monument, dat zy met aandacht
bezichtigden; in de tent plaatsten zy hare
handteekingen in het register der bezoekers,
en - daarmede was de Vorstelyk© pelgrims
tocht naar 't gewyde plekje van Heiligerlee
volbracht.
Hot bezoek aan het monument, dat, geheel
gorestaüreerd, thans een waardigen indruk
maakt, behoort tot eene der gelukkigst ge
slaagde manifestaties gedurende het verblyf
der Koninginnen in het Noorden.
De stoot reed daarop naar Scheemda, waar
de extra-trein voor het keurig versierde sta
tion gereed stond om, steeds geleid door den
directeur-generaal van de Exploitatie-Maat-
schappy, don heer Cluyssenaer, die HH.
MM. op alle tochten per spoor vergezelde,
maar overigens aan de feesten officiéél gee
nerlei aandeel had genomen, naar Gro
ningen terug te keeren.
De regen, die zich van 12 uren af tot aan
het vertrek van Scheemda zeer wellevend
naar de omstandigheden had geschikt, scheen
zyn geduld te hebben uitgeput en deelde uit
wat hy uren achtereen had gespaard.
Terwyl de Koninginnen de hulde van Win -
schotens ingezetenen hadden in ontvangst te
nemen en verwyiden by de grootsche herin
neringen harer dynastie, liet te Groningen
van 12-2 uren de stafmuziek van het 4de
regiment infanterie uit Leiden hare welluidende
tonen op de Groote Markt hooren. Te 2 uren
werdon op do Ossemarkt, vanwege het ge
meentebestuur, onder leiding van het bestuur
dor Vereeniging voor Volksvermaken, volks-
spelon gehouden, die voor de jongens be
stonden in hoogspringen, verspringen, werpen,
boegsprietloopen en wedren met hindernissen,
en voor de meisjes in hoepelen, touw-
springen on talhoutrapen. Deze volksspelen
werden opgeluisterd door de muziek van het
2de corps der d.d. schuttery. De pryzen be
stonden voor de jongens in horloges; f2.50
werd als premie toegekend. Voor de meisjes
waren de pryzen f 1, terwijl al de overige
meisjes 50 ets. ontvingen.
Te vyf uren keerden de Vorstinnen in <fe
stad terug, verbeid door honderden en honder
den, die haar opnieuw hunnen groet wilden
brengen.
Op liet perron was ook hier de schooljeugd
geschaard om den Koninginnen een hartelijk
lied toe te zingen.
Men zou werkelyk gelooven aan de Oranje
zon! Toen de trein stilhield, brak plotseling
do zon door do wolken en de Koninginnen
kondon in open rytuig Haren intocht houden
binnen do stad, waar zy begroet werden
door de bevolking, ordelyk en haie geschaard
langs de trottoirs. By het passeeren van het
