N°. 9897.
Maandag 30 Mei.
A0. 1892.
feze (Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van gon- en feestdagen, uitgegeven.
DE PIETERSKERK.
Leiden, 28 Mei.
Feuilleton.
Met cc re gewroken.
LEIDSCM
DAGBLAD
PRIJS DEZER COURANT
Voor Leiden per 3 meAodenf 1.1®.
Franco per post140.
Afzooderltffc* KommenÖ.OB.
FBIJS DER AD VERTEN TIÉN:
Tan 1regols /"1.05. Iedere regel meer f 0.11|.
Grooter* ietters naar plaatsruimte. Voor het
lncasaeerea baiten de stad wordt fX). 10 Mrnteo*.
Tweede Blad.
Onder de kerken in onze goede stad Leiden
is de kerk, aan St.-Pieter en St.-Paulus ge-
tvyd, do oudste. Zy bestond reeds vóór Lei
don het eerst vergroot werd. De pracht van
het gebouw draagt de getuigenis, dat z|jn
ontwerper iemand was in de bouwkunst zeer
ervaren. Hoe lang aan deze kerk is gewerkt,
voor zy voltooid was, kan niet met zekerheid
meer gezegd worden. Het is evenwel bekend,
dat zy in het jaar 1121 door den Utrecht-
schen bisschop Godebald gowyd is „inder
eeren Godes ende der heyligen apostelen
St.-Pieter ende St. Paulus".
Er z|jn weinig kerken in de Nederlanden,
die op zoo hoogen ouderdom kunnen bogen
als do Pieterskerk te dezer stede. Zy is, by
al die oude tempelgebouwen vergeleken,
voorzeker niet de minste, wat schoonheid en
sierlijkheid van bouworde betreft.
In het westen van deze kerk was voor
heen een zeer hooge en schoone toren. Hy
kon van uit de Noordzee gezien wordon,
daar hy eene hoogte had van 384 voeten, en
verstrekte d6ii schippers en stuurlieden tot
een baken, om met Gods hulp hunne sche
pen in eene gewenschte haven te brengen.
Deze toren werd niet te gelyk mei de kerk
gebouwd, daar hy in het jaar 1212 verree?.
De kap er van werd 252 jaar later gemaakt.
Ten jare 1512 op St.-Mattb|jsdag (25 Febru
ari) greep er binnen dit kerkgebouw eene
ontzettende paniek plaats. Het was de eerste
dag in de vasten, 's namiddags na de Vesper,
toen de president van de observanten buiten
Leiden alhier preekte. In het midden van
z(jn sermoen viel een groote gootsteen op de
kerk en maakte een zoo groot geraas, dat
ecnigen van hen, die ter kerke waren, uit
riepen: „de toren valt!" De schrik deelde
zich aan allen mede. De een wilde voor den
ar.der het kerkgebouw verlaten. Velen lagen
op den vloer, anderen vielen er over heen,
sommigen waren gekwetst, vrouwen verloren
hare kaproenen, falien, huiken, pantoffels;
moeders vergaten hare kinderen, kinderen
hunne moeders; elk wilde zijn leven redden.
De president, een voornaam prediker, verliet
den preekstoel en wist niet, wat er eigenlijk
gaande was.
Deze ontzettende gebeurtenis was de voor
bode van eene nog ontzettender, welke echter
zonder ongelukken afliep. In den nacht van
den 5den Maart d. a. v. stortte de toren van
de Pieterskerk in. Het kruis, bekken of pyn-
appel met den makelaar vielen op het huis
van den priester Simon Ewoutsz in stukken,
waarbij het dak verbrijzeld werd en veel hout
op zyn bed neerstortte, zonder hem noch
iemand anders to kwetsen. Het dak der kerk
aan de noordzijde, benevens twee pilaren,
werden verbrijzeld en aan de andere zyde over
St.-Catharyne altaar was een vak muur uit
gevallen. Het groote orgel, dat midden in de
kerk aan den toren hing, bleef tot elks ver
bazing hangen.
Buiten de schade, aan dit kerkgebouw door
dien val veroorzaakt, leed de stad, hoewel er
geen menschenlevens te betreuren waren,
toch een aanzienlijk verlies, wijl de kamer,
onder den toren gemaakt, geheel tot puin
werd vermorzeld, waardoor het groote zegel,
henevens stadsprivilegiën, brieven, charteren
en principale stukken, daarin geborgen, en
dus een voornaam gedeelte van het stedelijk
archief, voor zooverre het niet kon gered
worden, verloren ging.
Ruim eeno halve eeuw later werd deze
hoofdkerk, gelijk ook andere kerken te dezer
stede, van hare kostelijke sieraden beroofd.
Op Zondag den lsten Aug. 1566 namelijkbegon
men, onder aanvoering van Smytje Byr.acht
en Vos, daar de beelden te vernielen, de
prachtige altaren te beschadigen en schilder
stukken van groote waarde, onder welke
eenige van Leidsche kunstenaars, te vernie
tigen. Dit vandalisme werd den volgenden dag
voortgezet.
Willem van Oranje, 'sKonings stadhouder
over Holland, Zeeland en Utfecht, kwam den
22sten Jan. 1567 te Ltiden en vorbood het pre
diken in de Broederkerk, waartoe sedert den
19den September b. v. was overgegaan, en
gaf verlof een huis te bouwen om er te pree-
ken, kinderen te doopen en bruidon te trouwen,
„tot wederopzeggens too." Buiten de Witte-
poort werd tot dat einde een huis gebouwd,
180 voeten lang en 80 voeten breed, voor
ƒ2100, doch dit preekhuis werd den 2den
Mei 1567 weder afgebroken en den SOsten
d. a. v. werd van de puie van het stadhuis
afgelezen, dat men binnen 4 dagen weder in
de kerken moest terugbrengen, al wat er
uitgedragen was. Doch er was zooveel ver
nield, dat aan dit bevel niet meer kon voldaan
worden. Niet lang daarna werd een der bel
hamels van den zoogenaamden beeldenstorm,
Smytje Bynacht, in zyn eigen huis gevangen
genomen.
De eerste preek in de Pieterskerk werd
op Zondag den lsten Aug. 1568 door broeder
Floris gehouden, doch juist twee maanden
later deed de pastoor er weder dienst en
hield er uitvaart van 'sKonings zoon. De
onrust in de gemoederen bleef voortduren.
Het baatte weinig, dat den 2den April 1569
alle boekwinkels werden doorzocht en zelfs
verboden werd, Erasmus' boeken, te Kampen
gedrukt, te verkoopen. Een vernieuwd verbod,
den 17den Maart 1570 uitgevaardigd, om geen
Duitsche, d. i. Iiollandsche, boeken dan die
geoorloofd werden, te lezen, hielp evenmin,
daar zij toch in het geheim gelezen werden.
Yoor de tweede maal, na eene tusschen-
ruimte van twee jaren, preekte broeder Floris
woder in de Pieterskerk. Niet lang daarna
hield de pastoor er wederom dienst.
In 1572 hebben de ingekomen Nassausche
soldaten zich tydelyk in de Pieterskerk ge
legerd.
Kort daarna ging deze hoofdkerk aan de
hervormden over, aan wie zy sedert verble
ven is.
Naar wy vernemen, hebben de heeren
J. M. Yan Kempen en Zonen, eigenaren der
Kon. Ned. fabriek van goud en zilverwerk
te Voorschoten, aan de internationale Sport-
tentoonstelling to Scheveningen eene prachtig
gedreven zilveren bokaal geschonken ter
waarde van duizend gulden, om als eersten
prijs te dienen by den te houden Zeilwed
strijd op de Noordzee. Eene beschrijving van
dit prachtstuk hopen wy later te laten volgen.
Men schrijft ons uit Roelof-Arendsveen,
dd. 26 Mei:
Zoodra gisteren de uitslag der herstemming
voor leden der Provinciale Staten in het
district Alfen bekend was, werd spoedig aan
onderscheidene woningen do nationale drie
kleur ontplooid, om daardoor de oprechte
vreugde uit te drukken over het succes van
den lieer F. H. Yan Wichen, burgemeester van
Alkemade.
In deze gemeente wordt het algemeen als
eene groote eer beschouwd, dat thans, en
wel voor do eerste maal, aan een harer in
gezetenen het voorrecht is te beurt gevallen
o-ii een welvarend district in de Staten der
prov. Zuid-Holland te vertegenwoordigen.
Allen, die in de gelegenheid waren Z.EA.
eenigszins van nab|j te leeren kennen, of
met hem in of buiten zyn ambt in aan
raking te komen, zyn overtuigd, dat hy
zich dat in hem gestelde vertrouwen ten
volle zal weten waardig te maken. Z\Jne be
kende administratieve kundigheden, zyne rjjke
kennis en ervaring op het gebied van land
bouw- en polderzaken, zijne humane, kalme
en onpartijdige beoordeeling van menschen
waardoor zijn fijne tact in den omgang te
verklaren is en nog meer uitstekende
hoedanigheden, welker opsomming hemzelven
om zyne bescheidenheid bepaald zou hinde
ren. spreken borg voor dio overtuiging.
Des avonds werd Z.EA., terw|)l hy zich
omringd zag door een rital belangstellende
en deelnemende vrienden en kennissen, aan
genaam verrast door een s uitstekend geslaagde
serenade van het alhier bestaande fanfare
corps „Liefde voor Harmonie," welk gezel
schap ook by dezo gelegenheid wederom blijken
gaf van op de baan der kunst met vasten
voet voort te schrijden
De Oostenryksche wapenfabriek te Steyr,
in Oostenrijk, heeft de opdracht ontvangen
tot levering van een honderdtal geweren van
6.5 m. m. als proef, met daarby behoorende
munitie. Deze geweren, door tusschenkomst
van het departement van oorlog aangeschaft,
z\jn bestemd voor het Indisch leger.
Aan den secretaris der Staatscommissie
voor de arbeidersenquóte, mr. J. O. T. Heyligers,
Oost-Indisch rechterlijk ambtenaar met ver
lof, is eene verlenging van dat verlof met
zes maanden toegestaan.
Het aantal predikantsvacatures in Oost-
Indiè, zoo verneemt men van daar, is weder
met één vermeerderd door het eervol ontslag,
verleend aan den heer Begemann, predikant
te Fort Do Koek.
Do 1ste luitenant der infanterie J.
Stroeve, gedetacheerd b\j het Indisch léger,
keert uit Indiü terug per stoomschip, den
21sten Mei van Padang vertrokken.
Aan den kapitein der genie H. R. De
Vries en den ls'en luitenant der artillerie»
H. W. J. Stroband, beiden van het Indisch'
leger, is, gedurende hun verlof hier te lande,
behoud van aanspraak op bevordering toe
gekend.
Naar luid van Indische berichten, zou
den aan de Hoogere Burgerschool te Batavia
en te Semarang eene plaats vacant z\jn als
leeraar in de wis- en natuurkunde.
Naar van goed ingelichte zijde wordt
medegedeeld, zou het niet onwaarschijnlijk
zyn dat ook te Maastricht eene landbouw
school wordt opgericht. De inspecteur van
het landbouwonderwijs, de hoer Lohnis, vroeger
directeur van de Maatschappij van Weldadig
heid, zou althans in dien geest hebben ge
adviseerd.
3.)
De voorlezing had het gewenschte gevolg;
de gemoederen, door de edelmoedige verklaring
van Maria, „dat zij volstrekt geen geloof
hechtte aan de uitgestrooide geruchten, dat
de wakkefe verdedigers van het vaderland
zich schuldig zouden gemaakt hebben aan
verraad", in beweging gebracht, bewerkte dat
men een adres teekende, waarin de verkla
ring werd afgelegd, dat men het leven veil
zou hebben voor de verdediging der rechten
van Hare Majesteit-, voor Engolands vrijheid
en den Protestantschen godsdienst, en do
vroeger afgelegde eed hernieuwd word. Allen
teekenden... Russell niet. Waarom niet? Was
liet toeval of met voordacht? Wjj weten daar
geen antwoord op te geven.
De vloot der Eeudgenooten lag inmiddels
in St. Helens baai, aan de oostkust van het
eiland Wight. Daar hadden de beraadslagingen
plaats, wat verder te doen stond, terwjjl
men nog \yaehtte op de bevelen der koningin.
Onze admiraal Almonde deed toen het
voorstel de baai uit te zeilen en nzar de
Fransche kust over te steken. Een tiental
schepen was door den vyand uitgezonden
om Tourviile op te zoeken en hem te be
richten geen slag te leveren, omdat de En-
gelsche en Nederlandsche vloten zich ver-
eenigd hadden.
Almondes voorstel werd onmiddellijk op
gevolgd, maar ook zelfs een halve dag toe-
vens en de naam van Kaap La Hogue
zou nooit in de geschiedenis van ons zeewe
zen geboekt zyn geworden.
's Middags van 27 Mei stak de vloot in
zee en het opvolgen van den raad van Al-
monde had allerbelangrijkste gevolgen.
Tourviile toch had last ontvangen de voor
genomen landing te dekken en al was de
vijand ook overmachtig, geen treffen te wei
geren. Men meende dat de vloten van Engel-
schen en Nederlanders niet vereenigd waren
en rekende op het verraad, dat op de vloot
zulke groote proportion had aangenomen,
waardoor Tourviile eene versterking van 16
schepen zou erlangen, welke tot hem zeuden
oveiloopen.
Tusschen 28 en 2fi Mei bevond hy zich bij
de landtong van Normandië, waarvan de
westelijke punt Kaap La Hogue, de ooste
lijke Kaap Barfleur wordt genoemd en waar
Cherbourg tusschen ligt. Waarschijnlijk door
den zwaren mist ontmoet hy de schepen
niet, welke door den Franschen minister van
marine hem toegezonden zyn, om het ge
vecht te vermijden, daar de Britten en Hol
landers vereenigd zijn!
By hot aanbreken van den 29sten Mei
wordt syne vloot bjj de Portlandsche rotsen
bespeurd. Eeo renbode brengt dit nieuws
naar Londen, een ander gaat langs de kust
het nieuws meodeelen en binnen korten tijd
ziet Tourviile aan den horizon de vloot op
doemen, de Nederlandsche met de Engelsche
vereenigd Schrikkelijke toestand 1 Wat te
doen? Daar ontstaan in het gemoed van Tour
viile verschillende tegenstrijdigheden. Zjjn
last is den vijand maar ieder op zichzelven
en niet gezamenlijk aan te vallen. Moet
hy nu het gevecht ontwijken, nu de ver-
eenigde macht tegenover hem staat? Maar
h(j herinnert zich do berisping na den slag
bij Bevesier.Men twijfelde toen aan zyn
moed 1 Thans zal hy toonen geen lafaar d te
zijn; hy besloot het gevecht aan te gaan.
De beide vloten zyn verdeeld, zooals daar
even door ons is aangegeven. Het voordeel
van den wind is aan zyne zyde en in den
morgen van 29 Mei komt by met zyne
vloot naar de Bondgenooten afzakken. Doch
eerst tusschen tien en elf uren is hy by
zyn tegenstander en wordt het eerste schot
gelost.
Deeriyk worden de Franschen in hunne
verwachting teleurgesteld. Russell had voor
den aanvang van den stryd al zyne sdhepen
bezocht en overal de bemanning vermaand,
hunne aanvoerders, ingeval van verraad, over
boord te werpen.
Tourviile, vervuld met spyt, dat hy geen
hulp kree.-, waarop hij gerekend had, en
Russell, met het voornemen zich te zuiveren
van elke verdenking, welke op hem zou
kunnen rusten, beginnen bet gevecht op
minder dan een pistoolschot afstands. Dit in
het sein voor allen, en weldra is de geheele
macht in eon woedenden stryd gewikkeld.
Toch waren het hoofdzakelyk het centrum en
de achterhoede, daar de Fransche voorhoede
buiten schot boven wind bleef liggen, zohfljW
van de Nederlanders alleen de schepen van
het eerste smaldeel on onkele van het tweede
aan den strijd deelnamen, omdat een zes- of
zevental der Franschen Callenburgh aan
tastten.
(Wordt vcrcolffd.)
