WnMiiMi PaMniMiiisl
AMBESTEMNGT
Vervolg der Advertentiën.
Leiden-Amsterdam.
Vrijwillige Verkooping,
HOEST. ASTHMA
ONC.HI1 IS
INGEZONDEN.
Lfcrntirsiclsel of Volksgezondheid.
Mijnheer de Redacteur!
Toen men in Leiden begon eens proef te
nemen met het Liomurstelsel, werd' dat
zóó opgehemeld, dat men dacht, dat daarmede
schatten zouden zijn te verdienen voor de
gemeenten, waar dat werd ingevoerd; dat
echter de waarde der faecaliën meer dan 10-
rnaal te hoog was opgegevon, kon ik het
beste beoordeelen, omdat ik in Den Haag
eene roeks van jaren handel heb gedreven
in faeces, zoowol in Rynsburg, het Westland
als in België, en natuurlek beter op do hoogte
was dan anderen, die door derden werden
voorgelicht.
Daarom heb ik toen dikwyls gebruik ge
maakt van Uwe welwillendheid, om met in
gezonden stukken tegen dio hersenschimmen
te waarschuwen.
Er waren voorstanders, wien men had voor
gespiegeld (en die daar ook vooruitkwamen,
dat zy hot geloofden), dat de faeces van ieder
mensch per jaar f 15, zegge vyftien gulden,
waard waren.
Ik voor mij was overtuigd, dat dit meer
dan 26-maal de toenmalige waarde betrof en
daar ik begreep dat tegen dergelijke fanta-
siën niet to rodeneeren viel, besloot ik van
verder schrijven over deze zaak af te zien
en eindigde m(jn laatste stuk met te zeggen:
„Nu men begint te beweren dat de faeces van
„ieder mensch f 15 per jaar waard z(jn, wordt
„het my te kras en leg ik er de byl bij neer."
Tot slot veroorloofde ik m(j te vragen„Als
„do toepassing van het Liernurstelse! dan
„zulke eminente voordeelen kan afwerpen,
„als in de-brochure wordt opgegeven, waarom
„vragen dan do heoren Liernur c. s. zei ven geene
„concessie in allo gemeenten van Nederland?
„Die zal hun gaarne gegeven worden en ue
„kapitalen voor zulke uitstekende vooruitzich
ten zullen wol gevonden worden."
Maar er zijn goene concessies gevraagd en
de t(jd heeft geleerd, dat mfine bewering aan
gaande de waarde der faeces volkomen juist
was.
Zooals ik bespeur, is men nu in onderzoek
over eeno dergel yke concessie, gevraagd dooi
den heer Ch. Liernur, doch nu wordt er geen
voordeel voorgespiegeld, maar, als ik my niet
bedrieg, eenvoudig het bagatel van ccne halve
ton of vyftig duizend gulden gevraagd per
jaar, tot dekking van do rente van hot be-
noodigde kapitaal; het schijnt dus alsof de
firma Liernur aangaande de waarde der f.ieccs
tot een ander inzicht is gekomen
Als men nu denkt, dat men daardoor een
gezondheidstoestand zal verkrygen, waarin
een honderdjarige leeftijd regel wordt of niet
meer tot de uitzonderingen behoort, is men
do plank geheel mis; ik ten minste geloof er
geen zier van, doch de tijd zal dat mooten
loeren. Maar wat men met zekerheid wèl zal
verkregen, is eene belangrijke verhooging van
uitgaven, en daaruit volgende verhooging van
belasting, welko volstrekt niet in verhouding
staat tot het nut, dat hot Liernurstelsel kan
aanbrengen.
Door toepassing van het Liernurstelsel wor
den de grachten in de verste verte niet ge
reinigd; daardoor kan men wel don aanvoer
van rioolvr.il beletten, maar hot in het water
werpen van huisvuil, dat naar mijne bereke
ning 4,000,000, zegge vier millioen kilogram
men per jaar bedraagt, kan men daardoor
niet tegengaan, en dit vuil is het juist, dat
do grachten het meest infecteert, driemaal
meer zelfs dan het riool vuil, omdat het een
verrottingsproces moet ondergaan, torwyl het
rioolvuil zich onmiddellijk in het water ver
deelt en gemakkolyk door den stroom
wordt weggevoerd; alléén door demping van
allo binnengrachten kan oen goed resultaat
vorkregen worden.
Als men do maandclyksche staten van over
lijden nagaat, blijkt daaruit niet, dat Leiden
in ongunstiger toestand verkeert dan andere
groote gemeenten, zoodat oene uitgave van
50,000 gulden per jaar te verdedigen zoude
zyn, waartegen minder kostbaro en meor
afdoende middelen bestaan om den toestand
te verboteren en wel:
lo. Hot introkken en weigeren van vergun
ningen tot het houden on mesten van varkens.
Er is niets, dat den bodem méér infecteert
dan de urine, welke uit de hokken en uit
"Wel bestaat daarop eene verordening, maar
die kan ook mot den besten wil niet worden
nageleefd.
2o. Een beter toezicht op de woningen van
den werkenden stand en afkeuring van de
woningen, die tot bewoning niet meer geschikt
worden geacht.
Er bestaat wel eene Yereeniging tot ver
betering der volksgezondheid, waarvan de
eerste sectie is belast mot het onderzoek van
woningen, maar dit neemt niet weg dat er
nog eene massa woningen is, welke beter
zijn geschikt voor varkenskrotten dan voor
menscheiyk gebruik.
Zoo heeft men aan de Havenkade hoek Minne
broersgracht, een huis met één vertrek, zonder
geheim gemak (bestekamer) of zonder drink
water en het huis daarachter mede geen ge
heim gemak of drinkwater en ik geloof dan
ook, als naar die toestanden een streng on
derzoek werd gedaan door practische mannen,
die bekend zijn met de eischen van eene
goede woning, dat zy meer dan tweehonderd
woningen zouden aantreffen, welke niet voor
menscholyk verblijf geschikt zyn en onmid
dellijk zouden worden afgekeurd. Als men
eenmaal hiermede begint, dan zouden de
huisjesmelkers zeiven wel de handen uit de
mouwen steken om verbetering aan te brengen
ook de aansluiting aan de waterleiding zou
daardoor aanmerkelyk toenemen, omdat er
nog vele arbeiderswoningen zyn, waar de
drinkwaterput tegen of kort by het geheim
gemak staat.
De sectie van de vereeniging tot bevorde
ring van volksgezondheid, die zich heeft belast
met toezicht op de woningen, zal toch niet
willen beweren, dat drinkwaterputten, naast
of by bestekamers gelegen, de volksgezond
heid bevorderen En toch bestaan zy en blijven
zy bestaan; een ieder kan daaruit eene ge
volgtrekking maken naar welgevallen!
So. Het dompen van allo binnen-, achter-
n stinkgrachten, zóó, dat er geen ander water
blijft bestaan dan de hoofdgrachten, welke voor
scheepvaart zyn bestemd, zooals Langegracht,
Mare, Oude Vest, beido Heerengrachten, Haven,
Oude en Nieuwe Ryn en 't Rapenburg tot
aan den Vliet.
Daardoor zou worden belet dat de massa's
vuil in het water werden geworpen om daar
te rotten en de lucht te verpesten. In Waard-,
Middelste- en Uiterste grachten, in één woord
in allo deze soort grachten, wordt alles in liet
water geworpen en dat is zóó erg, dat op de
Korto Langegracht vóór de demping niet. meer
dan twoe wagons vuil per week werden opge
haald, en na do demping lö, zeggo vyftien.
wagens.
De drie opgegeven punten zullen méér uit
werken dan alle Liernurstelsels by elkander,
'orwyl het lsto en 2de punt aan de gemeente
niets behoeft te kosten en het derde punt,
nl. de demping, niet zooveol in het geheel
::nl kosten, als het Liernurstelsel in één
jaar, en bovendien was men verzekerdbetere
resultaten te verkrygen.
Ten slotte nog het volgende, waaruit mon
!can zien hoo weinig het water door het
rioolvuil kan worden geïnfecteerd, n. 1. als allo
achter-, binnen- en stinkgrachten zyn gedempt
en dus zóódanig, dat er niets dan stroomond
water overblijft.
Er wordt gerekend dat ieder mensch, groot
en klein door elkaar, één liter faecaliën per
dag voortbrengt. Berekent men nu do bevol
king, waarvan de faeces in de grachten te
rechtkomen, op 40,000 zielen, dan ontvangt
hot water per dag 40,000 liters faecaliën en
wanneer men daarby in aanmerking neemt,
dat, na do vooi'gestelde demping, plus minus
6000 strekkende meters stroomend water over
blijft en men stelt de gomiddolde breedte dei-
grachten op 20 meters bij oene gemiddelde
diepte van 3 meters, dan verkrijgt men
0000 y 20 x 3 360,000 kubieke meters of
wel 300,000,000 liters; verdeelt men nu de
40,000 liters faeces op 360,000,000, dan komt
er één liter faeces op 9000 liters stroomend
water en alzoo yi030 liter faeces op 9 liters.
Zou dat wel te analyseeren zyn?
Ik meen met het een en ander te hebben
aangetoond, dat door de toepassing van het
Liernurstelsel volstrekt niet die gunstige uit
komsten te verkrygen zyn, welke mon er zich
van voorstelt: het eonige, dat men daardoor
zeker verkrygt, is eone belangrijke styging van
uitgaven, terwijl sclioono grachten en helder
Gcm^ugd Nieuws*
den mest door den grond heendringt en wa^or alteen door demping kunnen verkregen
eindolyk terechtkomt in de drinkwaterputten
der omliggendo erven, als zynde do laagste
punten; op plaatsen, waar geen duinwater
is, wordt van dio putten nog ruimschoots
gebruik gemaakt.
worden.
U dankzeggende voor do verleende plaats
ruimte, verblijf ik met hoogachting,
Uw Dw. Dr.
Heerensingel No 91. P. H. Hoos.
M o r g e n-, Zondag-avond, zal de
Stads-Gehoorzaal andermaal hare deuren
openen, thans tot het doen geven van een
spectacle-concert varié onder directie van den
heer Carl Pfliiging, den man, die, toen hy
vroeger hier ter stede soirees gaf, steeds
zorgde voor een uitstekend gezelschap en zich
dan telkens op goed bezette zalen kon be
roemen, waarbij het dan ook niet aan zeer
veel bijval ontbrak. Thans is de heer Pflaging
directeur van den Tivoli-Wintertuin te Rot
terdam, waar zyn tegenwoordig gezelschap
by herhaling optreedt en wel, naar wy ver
nemen, steeds met uitstekend succes. Afgaande
op den gunstigen naam van den directeur,
zou men trouwens ook niet anders mogen
verwachten. Het in dit nommer geannonceerd
wordende programma toont bovendien aan,
dat er werkelijk morgenavond alhier veel
verscheidenheid te hooren en te zien zal
worden gegeven.
Een rosse gloed, welke zich
tegen het dezer dagen meestal donkere uit
spansel aftcekent op avonden van werkdagen,
bijzonder goed zichtbaar op Witten Singel,
Elaagweg, Morschweg en omgeving, heeft
menigeen reeds in den waan gebracht, dat er
dan een hovige brand woedde in eenige in
die richting liggende gemeente. Dat eigen
aardige schouwspel is evenwel onkel een ge
volg van het arbeiden met zeer veel en sterk
licht aan do Vinkbrug en behoeft dus geene
onrust te verwekken.
Aan het ontsporingsterrein te
Halfweg is gisteren de tender ontgraven en
vervoerd; de machine, welke, zooals thans
is gebleken, betrekkelijk weinig is bescha
digd, dacht men heden te kunnen verplaatsen.
De vernieddo waggons waren grootendeels
materiëol uit België, welke minder vast aan-
oengekoppeld kunnen worden.
Eone groote en nog nieuwe
boerenwoning met schuur, onder Vriescheloo
gelegen, behoorende aan en bewoond door J.
Trenning, raadslid te Bellingwolde, is gister
nacht totaal afgebrand. De paarden alleen kon
men nog redden, de runderen en varkens
niet. Huis en havo waren verzekerd.
Des nachts te halfvier brak te
Franeker een felle brand uit in de stoom-
gruttery van den heer P. Eelkema. De vlam
men woedden zóó hevig, dat aan blusschen
niet te denken viel en do fabriek goheol af
brandde. Alles was verzekerd.
Mejuffrouw de weduwe Hoofs,
oudste inwoonster van Amstenrade, is op
ruim 99-jarigen leeftijd overleden.
Te Ai din, in Klein-Azië, heeft een
lievige brand gewoed. De Israëlietenwyk werd
bijna geheel verwoest. Tweehonderd huizen
on de synagoge worden in de asch gelegd,
8 menschen kwamen om het leven en vele
personen werden zwaar gewond.
Het nieuwe rost au rant Krasna-
polsky in de Oxfordstreet te Londen is thans
voor het publiek geopend.
Het sensatioproces to honden,
waarin gravin Russell scheiding eischte we
gens mishandeling door haren echtgenoot, is
gisteravond geëindigd met eene uitspraak der
.iury ten gunste van den graaf, nadat de voor
zitter van het Hof ten krachtigsto te zijnen
bate het verhandelde opgesomd had.
Do Z w o e d s c h e zangeres Chris
tine Nillsson, eenmaal een arm kind in eene
Stokholrasche achterbuurt, zal over eenige
weken naar hare geboorteplaats tcrugkeeren
als de echtgenoote van den Spaanschen gezant,
daar graaf De la Mirande, met wien zy eenige
jaren geleden huwde, tot gezant te stokholm
is benoemd.
Een schatrijk Amerikaan, Terry,
zal voor 1 millioen fr. eigenaar worden van
het kasteel Chenonceaux. dat het f'rêdit-
Foncier voor 800,000 fr. kocht by do verkoo-
ping van mevr. Pelouze's nalatenschap.
LëJClHTr&'ffEKÏiTK.
Geni. Eng.
StaniLk.
23 Nov.
5.7.—
24
5.- 7.—
25
5.7.15
26
5.7.15
27
5.7
23
5.7.15
29 ov.
r..7.15
16.2
16.0
26 0
16.2
16 0
16.2
16.2
Dit bateck-:nt: Wanneer mon 5 cnbic feet 1-11.6
liters por uur vau 7,nlk g-Rs verbrandt in een Sugg'e
London-Axnanrl-StandRra bum or No. 1, mot 21 ptstjee,
wordt een licht vcrkrocen, «iat in sterkte jjc'rjk etaat
me: 16.2, 16.0 enz. Standa£rdLris.reon, waarvan elke
kaars 20 grai 7.8 gT*mu)6a Spermncoti por uur
verbrandt.
LU,
worden ovcraldegclljkc Vertegenwoor
digers gevraagd door Gg. WETTERHAHN,
te Mainz, Wijnhandel, gevestigd 1832. Handel
in alle soorten binnen- cn buitcnBand-
sclie Wijnen, Gedistilleerd, enz. 8007 7
NIEUWE
Ondergeteekende beveelt zich minzaam aan
tot het afhalen, bezorgen en vervoeren
van alle soorten Goederen, Verhuizingen
enz., van Leiden naar Amsterdam en van
Amsterdam naar Leiden. Vertrok van Leiden
's Maandags-avonds 7 uren van het Utrechtsche
Veer. Van Amsterdam 's Woendags-avonds 6
uren van den Singel Korsjessteegbrug. Hopende
door eene nette en solide bediening het ver
trouwen waardig te mogen worden.
Brieven en boodschappen voorj afhaling der
goederenUtrechtsche Veer No. 4.
Amsterdam: ligplaats Singel Korsjessteegbrug.
De Ondernemer,
J. VAN AALST,
7991 22 Utrechtsche Veer No. 4.
aan den Burcht te Leiden,
by opbod Zaterdag 12, bij
afslag Zaterdag 9 December
1891, ten overstaan van Mr.
C. H. P. KLAVERWIJDEN,
Notaris te Leiden, van
Het HUIS en ERF te Leiden, aan de Uiterste
Gracht, No. 166, groot 39 centiaren.
Verhuurd voor f 1 50 per week.
Te bezichtigen daags vóór en op de dagen
an veiling en afslag, van 10 2 uren.
To aanvaarden by de betaling der koop
penningen op 15 Januari 1892.
Ten kantore van genoemden Notaris
KLAVERWIJDEN worden op iederen werkdag
tussclien de veiling en den afslag, van 10 3
ren, verhoogingen aangenomen tegen genot
an één vijfde der verhoogsom. 7996 20
Op Maandag den Slslcn ©ccember 1891,
les middags to «waalf uren, zal door Bur
gemeester en Wethouders der gemeente Leiden,
p het Raadhuis aldaar, AANBESTEEÖ
•worden
Het maken van de Paalfun-
deering met de gemetselde
fundamenten voor een Ar
chiefgebouw aan de Boisotkade,
en het maken van eene Schoeiing
in den Witten Singel langs de
Boisotkade. In twee perceelen.
Het bestek en de teekeningen liggen ter
mzago aan do Stads-Timmerwerf, op eiken
werkdag de besteding voorafgaande, van
's morgens to 9 uren tot 's namiddags te i
uren, en zjjn aldaar a f 1.per stol ver
krijgbaar zoolang de voorraad strekt.
Aanwijzing in loco zal plaats hebben op
Dinsdag 15 December a. s des voormiddags
lo 11 uren.
Verdere inlichtingen op bet Bureau van
Gemeente-Werken, dagelijks tusschen 1 en
2 uren. S008 29
Talrijke certificaten vanGeneesheeronbewy-
zen dat geen enkel geneesmiddel zoo heilzaam
werkt ter bestrijding dezer kwalen als de
Eene enkele Pastille brengt reeds verlichting
aan. Zy bevatten geen Opium, noch Morphine,
noch eenig ander sterk-werkend bestanddeel en
kunnen door de zwakste gestellen verdragen
worden.
Het publiek gelieve vooral te letten op d
woorden: Keatlrïji's Congh Lozenges,door
het Engelsche gouvernement op het roode
cachet afgedrukt en zonder hetwelk niet éénë
doos echt is. De Fabrikant: TS303IAS
REAT5?iG, Chemist te Londen.
Depot te Rotterdam by F. E. VAN SAN
TEN KOLFF. 7300 23
